Materi ini membahas tentang zat alir yang dalam keadaan diam.

1. Standar Kompetensi :
Menerapkan konsep dan prinsip mekanika klasik sistem
kontinu dalam menyelesaikan masalah.
Kompetensi Dasar :
Menganalisis hukum-hukum yang berhubungan dengan
fluida statik dan dinamik serta penerapannya dalam
kehidupan sehari-hari.
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

2. Indikator :
• Memformulasikan hukum pokok hidrostatika
• Memformulasikan hukum Pascal
• Memformulasikan hukum Archimedes.
Materi Pokok :
Fluida Statis
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

3. P0
Besarnya tekanan yang bekerja pada
setiap titik dalam zat cair dirumuskan
sebagai berikut :
h P = P 0 + ρ g h
B
P = tekanan ( Pa )
P0 = tekanan udara luar ( Pa )
ρ = massa jenis zat cair ( kg m – 3 )
g = percepatan gravitasi ( m s – 2 )
h = ketinggian permukaan zat cair
terhadap titik ( m )
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

4. Semua titik yang terletak pada bidang datar yang sama
dalam zat cair yang sejenis mempunyai tekanan mutlak
yang sama.
P0 P0 PA = P0 + ρ g h
h h
A B
PB = P0 + ρ g h
PA - PB = 0
P A = PB
PA = tekanan di titik A ( Pa )
PB = tekanan di titik B ( Pa )
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

5. minyak
Latihan Soal
4 cm 5 cm
air
Perhatikan gambar di
samping ! Bila massa jenis air
1000 kg/m3 , hitunglah massa
jenis minyak !
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

6. 8 cm
air
minyak
Perhatikan gambar di
samping ! Bila massa jenis air
1000 kg/m3 dan massa jenis
minyak 750 kg/m3, berapakah
panjang tabung yang berisi
minyak pada pipa sebelah
kanan ?
Materi / Bahan Ajar Fisika Kelas XI - IPA SMA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

7. Hukum Pascal
Tekanan yang diberikan pada zat cair dalam ruang
tertutup diteruskan ke segala arah dengan sama besar.
Hukum ini diterapkan dalam kehidupan sehari-hari,
misalnya pada dongkrak hidrolik.
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

8. Dongkrak Hidrolik
2 1
minyak
F1 / A1 = F2 / A2
F1 = gaya yang bekerja pada piston I ( N )
F2 = gaya yang bekerja pada piston II ( N )
A1 = luas penampang piston I ( m2 )
A2 = luas penampang piston II ( m2 )
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

9. Dongkrak Hidrolik
minyak
1
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……
2
FF11 // AA11 == (( FF22 // AA22 )) ++ ρρ .. gg .. hh
F1 = gaya yang bekerja pada piston I ( N )
F2 = gaya yang bekerja pada piston II ( N )
A1 = luas penampang piston I ( m2 )
A2 = luas penampang piston II ( m2 )
ρ = massa jenis zat cair ( kg m -3 )
g = percepatan gravitasi ( ms -2 )
h = perbedaan tinggi permukaan zat cair ( m )
h F1
F2

10. Hukum Archimedes
Setiap benda yang berada dalam fluida
mendapat gaya ke atas seberat fluida
yang dipindahkannya.
FFAA == ρρ .. VV .. gg
FA = gaya Archimedes ( N )
ρ = massa jenis fluida ( kg m – 3 )
V = volume fluida yang dipindahkan ( m3 )
g = percepatan gravitasi ( m s – 2 )
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

11. Latihan Soal
1. Sebuah kubus kayu volumenya 0,6 m3 dan massa
jenisnya 800 kg/m3, terapung dipermukaan air yang
massa jenisnya 1000 kg/m3. Hitunglah volume kubus
yang muncul di atas permukaan air !
2. Sebuah kubus kayu terapung di permukaan air
sehingga volume yang muncul di atas permukaan air
adalah 0,3 m3 . Jika massa jenisnya 900 kg/m3, dan
massa jenis air 1000 kg/m3. Hitunglah volume kubus
seluruhnya !
MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

13. MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

14. MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……

15. MMaatteerrii // BBaahhaann AAjjaarr FFiissiikkaa KKeellaass XXII -- IIPPAA SSMMAA NNeeggeerrii 11 PPaallooppoo ……