1. Experiencias sobre Cambio Climático
MERCEDES RODRIGUEZ RUIBAL
Profesora de Bioloxía e Xeoloxía
IES SAN CLEMENTE

2. Unha maneira activa e orixinal de achegar ao alumnado a problemática
ambiental do planeta, e en particular ao complexo fenómeno do Cámbio
Climático, as súas evidencias, causas, consecuencias e posibles
alternativas, é recrear de forma experimental un conxunto de
actividades prácticas, sinxelas á vez que rigorosas, fáciles de replicar e
adaptar aos diferentes niveis educativos, na perspectiva do compromiso
coa sociedade contemporánea e na percura da sustentabilidade
ambiental, económica e social.

3. Experiencia nº 1: Simulación do Efecto Invernadaorio
♦ Obxectivo: comprender o funcionamento dun invernadoiro mediante a
simulación.
♦ Materiais: tres vasos de cristal do mesmo tamaño, recipiente de vidro máis
grande, papel adhesivo negro, auga, termómetros.
♦ Protocolo: collemos os tres vasos, e
ún forrámolo de papel negro. Botamos
en cada vaso a mesma cantidade de
auga á mesma temperatura. O terceiro
vaso cubrímolo co recipiente de vidro.
Colocamos os vasos ao sol e
esperamos uns minutos. A continuación
medimos as temperaturas e
constataremos que tanto no vaso negro
como no que está cuberto a temperatura
vai ser maior.
♦ Reflexión: valorar o papel da atmosfera na regulación do clima terrestre.

4. Experiencia nº 2: Emisión de dióxido de carbono nos tubos de escape
♦ Obxectivo: comprobar a presenza de dióxido de carbono nos gases emitidos na
combustión dun vehículo de motor
♦ Materiais: tubos de ensaio, unha probeta, varios tubos (largos e curtos), un matraz,
contagotas, pinza Hoffman, soporte e base, noz dobre, tubos de goma, globo, pera
pneumática, tapóns furados, disolución alcohólica de azul de bromotimol.
♦ Protocolo: cunha montaxe
similar á mostrada recollemos os
gases que saen polo tubo de
escape dun vehículo nun globo, e
logo facémolos burbullar
lentamente nunha disolución de
25 cc de auga con 10 gotas de
azul de bromotimol. A presenza
de dióxido de carbono decolora a
marelo a disolución.
♦ Reflexión: tomar conciencia dos impactos producidos polos uso de combustibles
fósiles

5. Experiencia nº 3: Estratificación en medios acuáticos
♦ Obxectivo: comprender o comportamento da auga cando se misturan
masas de diferente densidade, dependente da salinidade e temperatura.
♦ Materiais: cubeta transparente, separador, auga, sal e dous corantes
♦ Protocolo: colocamos auga
de diferente salinidade e cor, en
cadanseu compartimento dunha
cubeta separados por un tabique
central. De seguido, retiramos
con precaución o separador e
observamos a estratificación das
augas, dacordo á densidade (ou
a temperatura)
♦ Reflexión: relacionaremos esta experiencia co quentamento do océano como
consecuencia do cambio climático.

6. Experiencia nº 4:
Simulación de fenómenos meteorolóxicos extremos (ciclón)
♦ Obxectivo: imos comprobar de forma empírica algunhas consecuencias do
quencemento global, como o aumento na frecuencia de fenómenos
extremos, derivado dos cambios que se preven na circulación atmosferica e
oceánica, así como nas interaccións entre temperatura - auga - atmosfera.
♦ Materiais: dúas botellas de plástico, cinta adhesiva e cola forte ou silicona,
tinta de cor intensa.
♦ Protocolo: unimos as botellas polas
respectivas bocas, poñemos os tapóns
furados e selamos con silicona e cinta
adhesiva. Enchemos a metade dunha
botella con auga máis un chorro de tinta.
Collemos a botella chea cunha man e
poñemos a outra na unión de ambas
botellas facendo movementos xiratorios.
Deixamos repousar e nese momento
verase un remuíño similar a un furacán.
♦ Reflexión: valorar as consecuencias sociais e económicas asociadas aos riscos
naturais, tendo en conta como diversas actividades humanas poden potenciar estes
desastres.

7. Experiencia nº 5:
Desxeo segundo os modelos ártico e antártico
♦ Obxectivo: experimentar con outra consecuencia do cambio climatico, a
fusión do xeo, e facer visible o diferente comportamento do xeo continental e
flotante á hora de fundirse.
♦ Materiais: dúas cubetas de vidro, auga lixeiramente coreada de azul, cubitos
de xeo, rochas.
♦ Protocolo: poñemos os cubiños
de xeo nunha cubeta e enchemos de
auga ata o borde (xeo flotante).
Na segunda cubeta o xeo vai enriba
de rochas (xeo continental) e tamén
enrasamos de auga ata o borde.
Tras certo tempo observamos a
diferenza entre ambos casos.
♦ Reflexión: valorar as diferentes consecuencias da fusión de xeo continental
(aumento do nivel do mar e inundación de zonas costeiras) e o flotante (alteración
de correntes mariñas, sen cambios no nivel do mar).

8. Experiencia nº 6: Determinación da contaminación na auga
♦ Obxectivo: analizar a presenza de diversos contaminantes en diferentes
mostras de auga do entorno por métodos colorimétricos semicuantitativos
♦ Materiais: mostras de auga, tubos de ensaio e gradillas, contagotas, luvas,
reactivo de colibacilos Analema, tests colorimétricos Macheray-Nagel (pH,
dureza, fosfatos, nitratos, nitritos, amonio), vasos de precipitados, probetas.
♦ Protocolo: botamos 5 ml da mostra
obxecto da análise nos diferentes tubos
dos kits de análise, e imos engadindo os
reactivos correspondentes. Pasado o
tempo indicado, comparamos a coración
que toman as mostras coas fichas patrón
e xa podemos calcular o valor de cada
parámetro. Para determinar a
contaminación fecal, usamos o reactivo
Analema.
♦ Reflexión: valorar a auga como un
recurso limitado que pode verse diminuído
pola contaminación e o cambio climático

9. ACTIVIDADES HUMANAS QUE PRODUCEN
GASES CON EFECTO INVERNADOIRO
AUMENTO DA TEMPERATURA TERRESTRE
(QUENCEMENTO GLOBAL = CAMBIO CLIMÁTICO)
ALTERACIÓN
CORRENTES
MARIÑAS
FENÓMENOS
METEOROLÓXICOS
EXTREMOS
EFECTOS
SERES VIVOS
SAÚDE
DESERTIZACIÓN
DESXEO
INUNDACIÓN
ZONAS
COSTEIRAS
IMPORTANTES IMPACTOS AMBIENTAIS EN TODO O PLANETA
CONSECUENCIAS ECONÓMICAS E SOCIAIS DE GRAN ALCANCE

10. ACTIVIDADES HUMANAS QUE PRODUCEN
GASES CON EFECTO INVERNADOIRO
AUMENTO DA TEMPERATURA TERRESTRE
(QUENCEMENTO GLOBAL = CAMBIO CLIMÁTICO)
ALTERACIÓN
CORRENTES
MARIÑAS
FENÓMENOS
METEOROLÓXICOS
EXTREMOS
EFECTOS
SERES VIVOS
SAÚDE
DESERTIZACIÓN
DESXEO
INUNDACIÓN
ZONAS
COSTEIRAS
IMPORTANTES IMPACTOS AMBIENTAIS EN TODO O PLANETA
CONSECUENCIAS ECONÓMICAS E SOCIAIS DE GRAN ALCANCE