Plano de Apoio ao Ensino CUFIE, Universidade da Coruña. 2013.

1. Edición de textos con LTEX
A
Plano de Apoio ao Ensino
Laura M. Castro Souto
lcastro@udc.es
Xaneiro 2013

2. contidos
1 Introdución
2 Creación de documentos
3 Dando formato aos documentos
4 Edición de documentos
5 Conclusións

3. Introdución

4. que é LaTeX?
Sistema software para producir documentos
dixitais de alta calidade

5. que é LaTeX?
Sistema software para producir documentos
dixitais de alta calidade ... outro procesador de
textos máis?

6. que é LaTeX?
Sistema software para producir documentos
dixitais de alta calidade ... outro procesador de
textos máis? Non, de feito:
• Non é unha ferramenta WYSIWYG
• Pódese empregar calquera editor de textos
• Escríbese contido xunto con comandos
• Os comandos indican en qué tipo de
documento dixital se transforma o contido

7. que é LaTeX?
Input file Document
Text
+
Commands
LATEX

8. que é LaTeX?
Input file Document
Text
+
Commands
LATEX
A
Isto tamén é LTEX.

9. para que serve?
Escribir texto = Procesar texto
• Numeración de páxinas
• Cabeceiras sensibles ao contexto
• Numeración de capítulos, seccións, figuras...
• Xestión de índices, notas, referencias...

10. para que serve?
Escribir texto = Procesar texto
• Numeración de páxinas
• Cabeceiras sensibles ao contexto
• Numeración de capítulos, seccións, figuras...
• Xestión de índices, notas, referencias...
LTEX automatiza as tarefas de formato do texto
A

11. para que serve?
Escribir texto = Procesar texto
• Numeración de páxinas
• Cabeceiras sensibles ao contexto
• Numeración de capítulos, seccións, figuras...
• Xestión de índices, notas, referencias...
LTEX automatiza as tarefas de formato do texto
A
... para concentrármonos no contido.

12. para que serve?
• Artigos, informes
• Memorias, manuais, libros

13. para que serve?
• Artigos, informes
• Memorias, manuais, libros
e tamén...
• cartas
• presentacións
• contidos web
• etc.

14. como funciona?
1 Edición de código fonte
• Ficheiro de entrada (texto plano, .tex)
A
• Comandos LTEX intercalados
2 Compilación
A
• O compilador de LTEX procesa o código fonte,
aplicando os comandos ao texto para producir o
documento final
3 Visualización/impresión
A
• A saída DVI do compilador de LTEX adoita
transformarse a Postscript ou PDF

15. como funciona?
document.aux
document.log
... document.ps
dvips
pdf2ps
LA T E X document.dvi
document.tex
ps2pdf
dvipdfm
P D F LA T E X document.pdf

16. como funciona?
document.aux
document.log
... document.ps
dvips
pdf2ps
LA T E X document.dvi
document.tex
ps2pdf
dvipdfm
P D F LA T E X document.pdf

17. como funciona?
• Linux:
• texlive; texmaker, kile; evince, okular...
• Windows:
• MikTEX; TEXnicCenter
• Mac:
• MacTEX; TEXShop, iTEXMac

18. Creación de documentos

19. estrutura básica
A
Os ficheiros fonte LTEX divídense lóxicamente en
dúas partes:
Preámbulo Ao principio do documento, inclúe
preferencias xerais
Corpo Despois do preámulo, inclúe o contido
xunto con comandos intercalados de
alcance limitado

20. estrutura básica
documentclass { a r t i c l e }
begin { document }
This i s my f i r s t LaTeX document .
end { document }

21. estrutura básica
Preámbulo
documentclass { a r t i c l e }
begin { document }
This i s my f i r s t LaTeX document .
end { document }

22. estrutura básica
Preámbulo
documentclass { a r t i c l e }
begin { document }
This i s my f i r s t LaTeX document .
end { document } Corpo

23. estrutura básica
documentclass { a r t i c l e } comando
begin { document }
This i s my f i r s t LaTeX document .
end { document }

24. estrutura básica
documentclass { a r t i c l e } comando
begin { document }
This i s my f i r s t LaTeX document .
end { document } contorno

25. tipos de documentos
Todo documento comeza co comando:
documentclass [ preferencias ] { clase −documento }
A
Clases de documentos LTEX básicas:
article, proc Axeitadas para documentos curtos
book, report Axeitadas para documentos longos
letter, slides Documentos de propósito específico

26. tipos de documentos
Preferencias de documento:
Base font size: 10pt, 11pt, 12pt
Paper format: letterpaper, a4paper, b5paper...
Page format: oneside, twoside; openright/any
Column format: onecolumn, twocolumn
Title page: titlepage, notitlepage

27. preferencias xerais
A
LTEX asume que escribimos en inglés, pero:
usepackage [ g a l i c i a n ] { babel }
usepackage [ u t f 8 ] { inputenc }
• O comando usepackage habilita novas
preferencias e comandos
• Sempre se coloca no preámbulo
• Pode recibir opcións (spanish, utf8... )

28. Dando formato aos documentos

29. portadas
A
LTEX xera portadas sinxelas se lle proporcionamos
a información suficiente no preámbulo:
t i t l e {Nome/ encabezamento do documento }
author { Autor / a ou autores / as }
date { Data do documento }
Para amosar a portada, usaremos no corpo:
maketitle

30. divisións
Sintaxe:
section [Nome curto ] {Nome longo }
Divisións de documento dispoñibles en LTEX: part,
A
chapter, section, subsection, subsubsection,
paragraph, subparagraph
Comandos relacionados: tableofcontents, appendix

31. estilos
Hai 3 estilos básicos de cabeceiras/pés de páxina:
empty Cabeceiras e pés de páxina baleiros
plain Cabeceiras baleiras, pés co número de
páxina centrado
headings Cabeceiras co número de páxina e
nome da división actual
Úsanse/cámbianse engandido ao preámbulo:
pagestyle {nome− e s t i l o }

32. Edición de documentos

33. elementos básicos
Un contorno é unha porción de documento entre
un par de comandos begin−end:
begin {nome−contorno }
...
end {nome−contorno }
Do mesmo xeito, un bloque é unha porción de
documento entre chaves:
{ ... }

34. elementos básicos
Contornos e bloques:
• afectan á porción de documento que limitan
• poden aniñarse
• combinan os seus efectos se son compatibles
• se non o son, prevalece o máis exterior

35. fontes
A
Familias de fontes en LTEX:
1 roman (por defecto)
2 sanserif
3 typewriter
textrm { Texto curto } { rmfamily Texto }
t e x t s f { Texto curto } { s f f a m i l y Texto }
t e x t t t { Texto curto } { t t f a m i l y Texto }
begin { rmfamily } Texto longo end { rmfamily }
begin { s f f a m i l y } Texto longo end { s f f a m i l y }
begin { t t f a m i l y } Texto longo end { t t f a m i l y }

36. fontes
A
Formas das fontes en LTEX:
1 up (por defecto) 3 slanted
2 italics 4 small caps
textup { Texto curto } { upshape Texto }
t e x t i t { Texto curto } { itshape Texto }
t e x t s l { Texto curto } { slshape Texto }
t e x t s c { Texto curto } { scshape Texto }
begin { upshape } Texto longo end { upshape }
begin { itshape } Texto longo end { itshape }
begin { slshape } Texto longo end { slshape }
begin { scshape } Texto longo end { scshape }

37. fontes
A
Perfís das fontes en LTEX:
1 medium (por defecto)
2 bold
textmd { Texto curto } { mdseries Texto }
t e x t b f { Texto curto } { b f s e r i e s Texto }
begin { mdseries } Texto longo end { mdseries }
begin { b f s e r i e s } Texto longo end { b f s e r i e s }
As familias, formas e perfís poden combinarse,
pero non todas as combinacións son posibles...

38. fontes

39. fontes
{tiny Text }
{scriptsize Text }
{footnotesize Text } tamaños de fontes
{small Text } A
en LTEX
{normalsize Text }
{large Text }
{Large Text }
{LARGE Text }
{huge Text }
{Huge Text }

40. fontes
Énfase dependente do contexto:
emph{ Texto }
Suliñado:
underline { Texto }
Contido sen procesar:
begin { verbatim }
Contorno verbatim
end { verbatim }

41. listas
A
Hai 3 tipos de listas en LTEX:
• esta é unha delas
• unha simple lista de elementos
• o tipo máis empregado
begin { i t e m i z e }
item esta e unha delas
item unha simple l i s t a de elementos
item o t i p o mais empregado
end { i t e m i z e }

42. listas
1 Este é outro tipo de lista
2 con elementos ordenados
3 cunha etiqueta numérica.
begin { enumerate }
item Este e outro t i p o de l i s t a
item con elementos ordenados
item cunha e t i q u e t a numerica .
end { enumerate }

43. listas
derradeiro o terceiro tipo de lista
chave xunto cunha descrición
begin { d e sc r i p t io n }
item [ derradeiro ] o t e r c e i r o t i p o de l i s t a
item [ chave ] xunto cunha descricion
end { d e sc r i p t io n }
As listas poden ter diferentes apariencias segundo
a clase de documento no que se empregan.

44. listas
1 Por suposto:
• diferentes listas
• poden ser combinadas
2 segundo se precise.
begin { enumerate }
item Por suposto : begin { i t e m i z e }
item d i f e r e n t e s l i s t a s
item poden ser combinadas
end { i t e m i z e }
item segundo se precise .
end { enumerate }

45. aliñamento de texto
A
LTEX sempre xustifica o texto nas dúas marxes.
begin { f l u s h l e f t }
Texto x u s t i f i c a d o pola esquerda
end { f l u s h l e f t }
l e f t l i n e { Texto x u s t i f i c a d o pola esquerda }

46. aliñamento de texto
Pero podemos axustalo...
begin { f l u s h r i g h t }
Texto x u s t i f i c a d o pola d e r e i t a
end { f l u s h l e f t }
r i g h t l i n e { Texto x u s t i f i c a d o pola d e r e i t a }

47. aliñamento de texto
... ás nosas necesidades.
begin { center }
Texto centrado
end { center }
c e n t e r l i n e { Texto centrado }

48. citas e anotacións
Anotacións na marxe e anotacións ao pé1 :
footnote { Texto dunha anotacion a pe }
marginpar { Texto dunha anotacion na marxe }
O texto citado pódese incluír nun contorno quote
ou quotation:
As citas teñen marxes máis amplas e
fonte enfatizada, para destacar.

49. elementos flotantes
O texto pódese repartir no espazo dispoñible, pero
algúns elementos non: elementos flotantes
• a posición dun elemento flotante determínase
dependendo do contexto
• as dimensións e a ubicación son tan
importantes coma o contido
Elementos flotantes típicos: táboas e figuras

50. táboas
Podemos colocar texto en forma de táboa co
contorno tabular:
isto simplemente é un sinxelo
exemplo de táboa
begin { t a b u l a r } { r c l }
isto & simplemente e & un sinxelo
exemplo & & de taboa
end { t a b u l a r }

51. táboas
Hai varios comandos para debuxar liñas
delimitando filas e columnas:
isto simplemente é un sinxelo
exemplo de táboa
begin { t a b u l a r } { | r | c | l | } hline
isto & simplemente e & un sinxelo h l i n e
exemplo & & de taboa hline
end { t a b u l a r }

52. táboas
Hai varios comandos para debuxar liñas
delimitando filas e columnas:
isto simplemente é un sinxelo
exemplo de táboa
begin { t a b u l a r } { | rc | l | } hline hline
isto & sim . . . e & un sinxelo c l i n e {1 − 2}
exemplo & & de taboa h l i n e h l i n e
end { t a b u l a r }

53. táboas
As celas da mesma fila ou columna poden
fundirse nunha soa:
isto simplemente é
táboa
un sinxelo exemplo de
begin { t a b u l a r } { | r | c | l | } hline hline
multicolumn { 2 } { c } { i s t o simplemente e }
& multirow { 2 } { ∗ } { taboa } c l i n e {1 − 2}
un sinxelo & exemplo de & c l i n e {1 − 2}
end { t a b u l a r }

54. táboas
As celas da mesma fila ou columna poden
fundirse nunha soa:
isto simplemente é
táboa
un sinxelo exemplo de
begin { t a b u l a r } { | r | c | l | } hline hline
multicolumn { 2 } { c } { i s t o simplemente e }
& multirow { 2 } { ∗ } { taboa } c l i n e {1 − 2}
un sinxelo & exemplo de & c l i n e {1 − 2}
end { t a b u l a r }
usepackage{multirow}

55. táboas
En realidade tabular non é un elemento flotante;
debemos incluílo nun contorno table:
isto simplemente é
táboa
un sinxelo exemplo de
Cadro: Táboa de exemplo
begin { t a b l e } [ hp ! ]
DEFINICION DA TABOA
caption { Taboa de exemplo }
end { t a b l e }

56. táboas
Preferencias de ubicación:
h a ubicación preferida é here
b prefírese o bottom da páxina actual
t prefírese o top da páxina actual
p prefírese unha page en exclusiva
! flexibiliza a decisión
Índice de táboas: listoftables

57. imaxes
A
Pódense insertar imaxes en documentos LTEX co
comando includegraphics do paquete graphicx:
includegraphics [ width=2cm] { f i g u r e s / sample . png}

58. imaxes
Opcións de includegraphics:
width = enteiro/decimal + unidade
height = enteiro/decimal + unidade
scale = factor escala (decimal)
angle = factor rotación (0 ≥ |integer| ≥ 360)
Comandos útiles:
textheight textwidth columnwidth

59. imaxes
O comando includegraphics non fai que unha imaxe
sexa flotante, precisamos o contorno figure:
begin { f i g u r e } [ hp ! ]
DEFINICION DA IMAXE
caption { Imaxe exemplo }
end { f i g u r e }
Figura: Imaxe exemplo
Índice de figuras: listoffigures

60. imaxes
Os formatos de imaxe soportados por
includegraphics dependen da ferramenta
empregada para xerar o documento final!
dvips eps, ps
dvipdf eps, jpg, pdf, png, ps
pdflatex jpg, png, pdf, tiff

61. referencias
A
Para incluír referencias nun documento LTEX:
1 Etiquetamos os elementos “referenciables”:
l a b e l {nome−e t i q u e t a }
• elementos das listas enumerate
• elementos flotantes con caption
• divisións do documento...
(calquera cousa que teña numeración)
2 Facemos referencia á etiqueta:
• número do elemento ref{nome−etiqueta}
• páxina do elemento pageref{nome−etiqueta}

62. referencias bibliográficas
begin { thebibliography } { ZZ}
bibitem { libroLaTeX }
Bernardo Cascales Salinas .
{ itshape El l i b r o de LaTeX { } } .
Prentice Hall , 2004.
bibitem { iniciacionLaTeX }
J a v i e r Sanguino B o t e l l a .
{ itshape I n i c i a c i o n a LaTeX { } } .
Addison−Wesley , 1997.
end { thebibliography }
Estas referencias fanse con cite{etiqueta−bib}

63. referencias bibliográficas
BibTEX é unha ferramenta que
• permite xestionar conxuntos de referencias
bibliográficas de maneira sinxela
A
• se integra con LTEX e xera automáticamente
o contorno thebibliography
Para usala:
1 Creamos un ficheiro de referencias (.bib)
2 Indicamos o uso do ficheiro .bib no ficheiro
A
fonte LTEX

64. referencias bibliográficas
Formato dun ficheiro de referencias (.bib):
@BOOK{ l i b r o L a t e x ,
author = { Cascales Salinas , Bernardo } ,
publisher = { Prentice H a l l } ,
title = { El l i b r o de LaTeX { } } ,
year = {2004}}
@ARTICLE{ iniciacionLaTeX ,
author = { Sanguino Botella , J a v i e r } ,
title = { I n i c i a c i o n a LaTeX { } } ,
j o u r n a l = { Addison−Wesley Series } ,
year = {1997}}

65. referencias bibliográficas
Uso dun ficheiro BibTEX (exemplo.bib):
bibliography { exemplo }
b i b l i o g r a p h y s t y l e {nome−e s t i l o −b i b l i o g r a f i a }
plain referencias numeradas, orden alfabético
unsrt referencias numeradas, en orden de cita
alpha referencias alfanuméricas, ordenadas
alfabéticamente
abbrv versión abreviada de plain

66. referencias bibliográficas
l a t e x document . tex
bibtex document . aux
l a t e x document . tex
• BibTEX usa información almacenada no .aux
• Só xera referencias para os elementos citados
• Pode usarse nocite{etiqueta−bib}, para incluír
referencias non citadas (ou nocite∗)

67. Conclusións

68. conclusións
A
LTEX é unha ferramenta moi potente que
• automatiza moitas das tarefas de formato da
producción un documento dixital
• xera resultados de alta calidade
• manexa ficheiros fonte moi lixeiros
• produce resultados consistentes
independentemente do editor ou plataforma

69. conclusións
Aprendemos a crear documentos con LTEX,A
• escollendo a clase apropiada e/ou
modificando a súa aparencia básica;
• incluíndo portadas sinxelas;
• seleccionando familias, formas, perfís,
tamaños e aliñamento de fontes;
• insertando listas, anotacións, táboas, imaxes,
citas, bibliografía;
nun formato estándar seguro (PS/PDF).

70. referencias LTEX
A
A
El libro de LTEX
Bernardo Cascales Salinas et al.
Prentice Hall, 2004.
A
Iniciación a LTEX 2ε
Javier Sanguino Botella.
Addison-Wesley, 1997.
A
Una descripción de LTEX 2ε
Tomás Bautista et al.
www.lsi.upc.es/~eipec/pdf/ldesc2e.pdf

71. referencias LTEX
A
The Comprehensive TEX Archive Network
www.ctan.org
A
LTEX – A document preparation system
www.latex-project.org
CervanTEX: Grupo de usuarios
hispanohablantes de TEX
www.cervantex.es

72. Edición avanzada

73. que queredes saber?
Como se pode...
• estruturar un documento en varios ficheiros?
• personalizar a portada?
• colocar o texto en columnas?
• cambiar as cabeceiras dun documento?
• axustar as marxes dun documento?

74. que queredes saber?
Como se pode...
• axustar o espazo?
• personalizar unha lista de elementos?
• empregar cor no texto ou en táboas?
• escribir unha carta?
• crear unha presentación?

75. estruturar un ficheiro
input { f i c h e i r o . tex }
include { f i c h e i r o }
Diferenzas:
• include asume a extensión .tex
• include comeza nunha nova páxina
• include non se pode aniñar
• para varios include, LTEX xera cadanseu .aux
A

76. crear unha portada
Para personalizar a portada:
begin { t i t l e p a g e }
DEFINICION DA PORTADA AQUI
end { t i t l e p a g e }

77. texto en columnas
Todo o documento: documentclass[twocolumn]{...}
Un anaco do documento: usepackage{multicol}
begin { m u l t i c o l s } { 3 }
Este t e x t o d i s t r i b u e s e automaticamente en
v a r i a s columnas , dacordo co indicado no
contorno m u l t i c o l s .
end { m u l t i c o l s }
Este texto en varias indicado no
distribúese au- columnas, contorno
tomaticamente dacordo co multicols.

78. cambiar cabeceiras
O estilo de páxina personalizable myheadings
permite o uso de
markright { cabeceira −d e r e i t a }
markboth { cabeceira −esquerda } { cabeceira −d e r e i t a }
no preámbulo. As definicións por defecto
equivalen a headings.
Comandos útiles: thesection, sectionname
Personalización máis complexa:
usepackage{fancyhdr}, usepackage{titleref}

79. axustar marxes
O xeito máis doado é incluir o paquete
usepackage { anysize }
que permite utilizar o comando
marginsize { l e f t } { r i g h t } { top } { bottom }
no preámbulo.

80. axustar espazos
Cambiar o interliñado:
usepackage { setspace }
singlespacing onehalfspacing doublespacing
Introducir saltos de páxina:
newpage clearpage cleardoublepage
Introducir espazos baleiros:
hspace { length } vspace { length }
Encher espazo:
hfill dotfill hrulefill vfill

81. listas personalizadas
Contorno de lista personalizable: list
♣ lista
♣ con símbolo
♣ personalizado
begin { l i s t } { $ c l u b s u i t $ } { }
item l i s t a
item con simbolo
item personalizado
end { l i s t }

82. empregando cor
Co paquete color podemos:
t e x t c o l o r { green } { t e x t o }
texto fondo
colorbox { green } { fondo }
Cores predefinidas: white, black, red, blue, green,
cyan, magenta, yellow
Definición de cores:
definecolor{nome−cor}{esquema}{especificacion}

83. empregando cor
Co paquete color podemos:
t e x t c o l o r { green } { t e x t o }
texto fondo
colorbox { green } { fondo }
Cores predefinidas: white, black, red, blue, green,
cyan, magenta, yellow
gray|rgb|RGB|HTML|cmyk
Definición de cores:
definecolor{nome−cor}{esquema}{especificacion}

84. empregando cor
isto simplemente é un sinxelo
exemplo de táboa
begin { t a b u l a r } { | rc | l | }
hline hline
i s t o & simplemente e & un sinxelo
c l i n e {1 − 2} exemplo & & de taboa
hline hline
end { t a b u l a r }

85. empregando cor
isto simplemente é un sinxelo
exemplo de táboa
begin { t a b u l a r } { | rc | > { columncolor { green } } l | }
hline hline
rowcolor { green }
i s t o & simplemente e & un sinxelo
c l i n e {1 − 2} exemplo & & de taboa
hline hline
end { t a b u l a r }

86. empregando cor
isto simplemente é un sinxelo
exemplo de táboa
begin { t a b u l a r } { | rc | > { columncolor { green } } l | }
hline hline
rowcolor { green }
i s t o & simplemente e & un sinxelo
c l i n e {1 − 2} exemplo & & de taboa
hline hline
end { t a b u l a r }

87. escribir cartas
documentclass { l e t t e r }
begin { document }
begin { l e t t e r } { Universidade da Coruna }
opening {A quen corresponda : }
Pola presente s o l i c i t o . . .
signature { Laura M. Castro }
closing { Atentamente , }
end { l e t t e r }
end { document }

88. crear presentacións
A
Primeira clase de documento LTEX para
presentacións: slides
• Cada transparencia:
begin { s l i d e } { T i t l e }
CONTIDO DA TRANSPARENCIA
end { s l i d e }
• Resultados pobres
• Pouca flexibilidade, sen temas

89. crear presentacións
Primeira alternativa que xorde: prosper
• Moi bo equilibrio esforzo/resultado
• documentclass{prosper}, contorno slides
• Deseños predefinidos (opción de documento):
alienglow autumn azure contemporain
darkblue frames lignesbleues nuancegris
troispoints gyom rico
• Relativa pouca flexibilidade, sen elementos
dinámicos

90. crear presentacións
Terceira xeración de ferramentas: beamer
• A máis flexible, potente, popular
• Clase beamer, contorno frame
begin { frame } { T i t u l o } { S u b t i t u l o }
begin { i t e m i z e }
item Un elemento
item Dous elementos
item Tres elementos
end { i t e m i z e }
end { frame }

91. Edición de textos con LTEX
A
Plano de Apoio ao Ensino
Laura M. Castro Souto
lcastro@udc.es
Xaneiro 2013