3. SPIS TREŚCI
WSTĘP......................................................................................6
I. Czego w krótkim czasie nauczysz się z tej książki?.......................6
II. Bardziej odległe efekty znajomości tego e-booka.........................8
CZĘŚĆ I.
TEZA JEST PODSTAWĄ KONSTRUKCJI..............................................11
Rozdział I.
Najważniejsza jest teza...........................................................11
Przykład – twierdzenia...........................................................11
Przykład – tematy prac ze względu na zawartość tez.......................12
Przykład – słabe tezy.............................................................13
Przykład – wstęp zawierający jedną, ale dobrą tezę........................14
Przykład – wstęp zawierający wiele tez.......................................15
Rozdział II.
Wypracowanie jak dobra bułka..................................................17
Przykład – tezy i dowody tworzące plan wypracowania ....................18
Rozdział III.
Jak odnaleźć tezy?..................................................................21
Przykład – zastosowanie „techniki pięciu lektur”............................22
Rozdział IV.
Porządkowanie linii twierdzeń...................................................25
Przykład – wstęp do porządkowania linii twierdzeń.........................25
Przykład – porządkowanie linii twierdzeń.....................................27
Przykład – dalsze porządkowanie linii twierdzeń.............................28
CZĘŚĆ II.
JAK NAPISAĆ WSTĘP DO WYPRACOWANIA?.......................................30
Rozdział V.
Wstęp - prawo pierwszego wrażenia............................................30
Przykład – słaby wstęp............................................................30
Rozdział VI.
Co poza tym można umieścić we wstępie?....................................33
Przykład – zawartość definicji we wstępie....................................33
Rozdział VII.
Od czego zacząć?...................................................................35
Przykład – zawartość definicji we wstępie....................................35
Przykład – definicje strategiczne...............................................36
Przykład – definicja strategiczna...............................................37
Przykład – temat niewymagający definiowania..............................37
Rozdział VIII.
Najczęstsze błędy dotyczące wstępu...........................................38
Przykład – zbyt krótki wstęp.....................................................38
Przykład – zdawkowe uwagi i banały...........................................38
Przykład – błędny wstęp, zawierający głównie
potwierdzenie tezy umieszczonej w temacie................................39
Przykład – zbyt szerokie tło we wstępie.......................................39
CZĘŚĆ III.
ROZWINIĘCIE TEZ ZAWARTYCH WE WSTĘPIE......................................41
Rozdział IX.
Co będziemy rozwijać?............................................................41

4. Przykład – argument do tezy....................................................42
Przykład – budowa rozwinięcia..................................................43
Przykład – nieprawidłowe rozwinięcie.........................................47
CZĘŚĆ IV.
KONIEC WIEŃCZY DZIEŁO.............................................................49
Rozdział X.
Wystarczy powtórzyć...............................................................49
Przykład – wstęp do pracy, zestawiony z jej zakończeniem...............50
Powtórzmy najważniejsze zasady dotyczące pisania zakończenia:.......51
CZĘŚĆ V.
HAMBURGER W PRAKTYCE............................................................52
Rozdział XI.
Czas na dobre wypracowanie.....................................................52
Przykład – dobre wypracowanie.................................................52
CZĘŚĆ VI.
POWRÓĆMY DO TEZ....................................................................59
Rozdział XII.
Tezy, które nie świadczą dobrze o autorze...................................59
Przykład – fragmenty wstępów prac uczniowskich,
zawierających błędy w konstruowaniu tez....................................61
CZĘŚĆ VII.
POWTÓRZENIE NAJWAŻNIEJSZYCH INFORMACJI.................................63
Ad 1) Ćwicz pisanie tez..........................................................63
Ad 2) Stosuj „technikę pięciu lektur”..........................................63
Ad 3) Porządkuj tezy:............................................................64
Ad 4) Dobieraj odpowiednie przykłady do tez................................64
Ad 5) Wprowadzaj „schemat hamburgera”...................................64
5a) Możesz dodać argumenty...................................................65
CZĘŚĆ VIII.
PRAKTYKA CZYNI MISTRZA............................................................67
Rozdział XIII.
Ćwiczenia.............................................................................67
Ćwiczenie I.........................................................................67
Przykłady tematów wypracowań...............................................68
Ćwiczenie II........................................................................70
Przykład – tezy wymyślone przez uczniów....................................71
Ćwiczenie III.......................................................................73
Ćwiczenie IV .......................................................................74
Ćwiczenie V........................................................................74
Ćwiczenie VI.......................................................................75
Ćwiczenie VII.......................................................................76
Rozdział XIV.
Odpowiedzi do wybranych ćwiczeń.............................................77
Ćwiczenie III.......................................................................77
Ćwiczenie IV.......................................................................78
Ćwiczenie V........................................................................79
Ćwiczenie VI.......................................................................79
Ćwiczenie VII........................................................................8

5. CZĘŚĆ IX.
POSŁOWIE DLA DOCIEKLIWYCH......................................................82
Rozdział XV.
„Dobre wypracowanie” a rozprawka i esej....................................82
Rozdział XVI.
„Dobre wypracowanie” a stara matura i aktualne wypracowania
szkolne................................................................................85
Rozdział XVII.
„Dobre wypracowanie” a nowa matura........................................90
PODZIĘKOWANIA........................................................................92

6. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 6
Elżbieta Banecka
WSTĘP
I. Czego w krótkim czasie nauczysz się z tej
książki?
Stosując zasady opisane w tym e-booku, nauczysz się
dobrze konstruować wypracowanie. Najpierw jednak
uświadomisz sobie,
że wypowiedź pisemna ma swój szkielet – jak belkowanie
drewnianego domu, który bez podpórki zawaliłby się, a posiadając tylko
fragment konstrukcji nośnej, przechyliłby się i wykrzywił.
Tymi elementami nośnymi dobrego wypracowania są twierdzenia
ogólne, które będziemy tutaj nazywali tezami.
Fot. Dobre wypracowanie, podobnie jak dom, ma swoją konstrukcję
(fot. Marek Majewski).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

7. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 7
Elżbieta Banecka
Jednak przewodnim motywem tego poradnika nie będzie porównanie
wypracowania do belkowania domu, tylko do bułki przekładanej mięsem
i sałatą. Dlatego właśnie na początku rozdziału pojawiła się ikona
hamburgera, która będzie Ci towarzyszyła na stronach „Dobrego
wypracowania”. Jak się wkrótce przekonasz, motyw bułki dokładnie
oddaje ideę warstwowej budowy pracy pisemnej.
Dzięki tej książce poznasz pięć prostych sposobów, które pozwolą Ci
dobrze skonstruować wypracowanie. Aby Ci się to udało:
1) ćwicz pisanie tez,
2) stosuj „technikę pięciu lektur”,
3) porządkuj linię twierdzeń,
4) dobieraj odpowiednie przykłady do twierdzeń,
5) wprowadzaj „schemat hamburgera”.
Wszystkie te sposoby zostaną omówione poniżej.
Chciałbyś pewnie dowiedzieć się, o ile lepsze stopnie za wypracowania
będziesz otrzymywał po przećwiczeniu pisania zgodnie z moimi
wskazówkami? – uczniowie stosujący się do moich rad i ćwiczący
tworzenie twierdzeń, podnoszą zazwyczaj oceny za prace o stopień
lub dwa, w zależności od różnych czynników. Podstawowe różnice
zależą od tego, na ile sprawnym językiem i pięknym stylem wypowiedzi
się oni posługują. Dobrych lub złych nawyków w tym względzie nabywa
się przecież przez całe życie.
Nie masz się jednak czym martwić. Z mojego doświadczenia wynika, że
zrozumienie konstrukcji pracy, wpływa zazwyczaj bezpośrednio lub
pośrednio na wykonanie aż dwóch trzecich zadań podległych ocenianiu.
Dokładniej kryteria te i zależności między nimi omawiam w „Posłowiu
dla dociekliwych (Rdz II)”.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

8. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 8
Elżbieta Banecka
Oprócz typowych sytuacji podwyższenia ocen ucznia o stopień lub dwa,
zdarzały mi się również błyskotliwe sukcesy w stosowaniu zaprezen-
towanej metody. Kilku abiturientów, zagrożonych oceną niedostateczną
po niezaliczonej maturze próbnej i wtajemniczonych w sposób konstru-
owania wypracowania, otrzymało piątkę z wypracowania na maturze
właściwej.
Niektórzy maturzyści mówili mi, że gdy zaczynali mówić kolegom
o znaczeniu tez, po chwili na przerwie otaczał ich krąg zainteresowa-
nych osób. Niestety, nadal jeszcze zwykła informacja o tym, jak skon-
struować wypracowanie, jest w wielu szkołach całkowicie niedostępna.
Przewidując, o ile lepsze oceny możesz otrzymywać po zastosowaniu za-
sad wyjaśnionych w tej książce, zakładam, że oceniający jest skłonny
zauważyć Twoje postępy i nie jest szczególnie tendencyjny. Jeśli jednak
jest taki i nie doceni Twoich postępów, chcę Cię przekonać, że zdobyte
tu umiejętności są ważne dla dobrego funkcjonowania w dorosłym życiu
i po prostu konieczne dziś w pracy zawodowej.
II. Bardziej odległe efekty znajomości tego e-booka
czyli co ma język polski do rynku pracy?
„Można powiedzieć bez zbytniej przesady, że z tego, co mieści się dziś
zazwyczaj w programie nauczania szkoły średniej, najbardziej bliskie
zawodowemu przygotowaniu do zarządzania jest pisanie wierszy
i krótkich opowiadań. A to dlatego, że uczy wypowiadania się, uczy
słów i ich znaczenia, a przede wszystkim daje praktykę w pisaniu.
Można też powiedzieć, że nic by tak nie pomogło przygotować młodego
człowieka do zarządzania, jak odrodzenie wielce czcigodnej praktyki
wygłaszania obrony jakiejś tezy - tyle, że powinno to być częstą,
normalną, stałą częścią nauki w szkole średniej, a nie czymś, co trafia
się raz i to na koniec nauki”.
Peter F. Drucker
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

9. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 9
Elżbieta Banecka
Zacytowanych powyżej słów nie wypowiedziała żadna z Waszych polo-
nistek, ale Peter Drucker, nauczyciel biznesmenów, wpływający
na analityków i praktyków zarządzania przedsiębiorstwami na całym
świecie.
Podstawową reakcją ludzi stających wobec nowej sytuacji, jest bardzo
często postawienie pytania: co ja z tego będę miał? Prawdopodobnie
niektórzy z Was już w przeszłości pytali siebie i innych: po co mi ten
polski?
To bardzo trudne pytanie, a jednak postaram się na nie odpowiedzieć
w sposób praktyczny.
Młodzi ludzie, przyjmowani w firmach na staże, zaczynają od czarnej
roboty: organizując konferencje, redagują pisma i zaproszenia, piszą
protokoły i uzupełniają bazy danych, tworzą też prezentacje multime-
dialne, chcąc jak najlepiej sprzedać ideę czy produkt firmy. A potem na
każdym kroku spotykają się z coraz bardziej skomplikowanymi tekstami:
hasła reklamowe, biznesplany, projekty, misje...
Żaden pracodawca nie będzie dziś czekał na to, aby jego podwładny ze-
chciał posiąść umiejętności uznawane za podstawowe: czytania, pisa-
nia, mówienia i liczenia. Zarządzający firmą wybierają w sposób
oczywisty tych pracowników, którym podstawowe umiejętności nie na-
stręczają żadnych problemów.
Na tym jednak nie kończy się znaczenie nauki języka polskiego prowa-
dzonej w szkole. Funkcjonowanie na rynku pracy to życie wśród ludzi,
a więc nieustanna obrona własnych granic, wyznawanych wartości
i uważanego za słuszne zdania. Człowiek powinien przede wszystkim
znać swoje własne przekonania, potem umieć je jasno wypowiedzieć,
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

10. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 10
Elżbieta Banecka
a na koniec klarownie i rozsądnie bronić swojego stanowiska w danej
sprawie. Temu służy nauka prezentacji, wygłaszania mów, czyli obrona
tez, jak mówi Peter Drucker.
Właśnie tezy, czyli twierdzenia, stanowią centralne pojęcie, które powi-
nny poznać osoby, chcące nauczyć się pisania dobrych wypracowań oraz
wygłaszania porywających przemówień.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

11. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 11
Elżbieta Banecka
CZĘŚĆ I.
Teza jest podstawą konstrukcji
Rozdział I.
Najważniejsza jest teza
„Teza” jest centralnym pojęciem w nauce konstruowania
wypracowań oraz wypowiedzi ustnych. Układając
twierdzenia, przede wszystkim sami uświadamiamy sobie,
jakie zajmujemy stanowisko w danej sprawie.
Teza to nic innego, jak twierdzenie – czyli zdanie, któremu możemy
przypisać wartość prawdy lub fałszu.
Najczęściej twierdzenia układamy w formie: „Jest tak i tak...” albo:
„Powinno być tak i tak...”
Przykład – twierdzenia
Podajmy na początek kilka prostych twierdzeń:
- Oglądanie telewizji jest szkodliwe,
- Wakacje powinny trwać pół roku,
- Większość reklam opiera się na manipulacji,
- Chodzenie do dobrej szkoły zwiększa szanse na udany start w życiu,
- Palenie na terenie szkoły powinno być dopuszczalne,
- Gdyby kobiety sprawowały władzę, świat byłby piękniejszy.
Oczywiście nie musisz zgadzać się z podanymi przeze mnie
twierdzeniami, zresztą niektóre z nich są trochę prowokacyjne. Z tego
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

12. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 12
Elżbieta Banecka
powodu nie są one jednak nudne. Nie wiem, jak inni nauczyciele, ale ja
ziewałam zazwyczaj już przy drugim wypracowaniu swoich uczniów.
Zatem apeluję: postaraj się mnie nie zanudzić!
Proszę Cię o inwencję dlatego, że teraz kolej na Ciebie. Wpisz poniżej
cztery twierdzenia dotyczące ważnych dla Ciebie spraw życiowych:
- .......................................................................................
..
- .......................................................................................
..
- .......................................................................................
..
- .......................................................................................
..
Sprawdź, czy to, co napisałeś, jest rzeczywiście tezą. Twierdzenie nie
może być równoważnikiem zdania. Jeśli napisałeś hasło „Władza dla
kobiet”, skreśl je i zacznij od początku. Pamiętaj: „Jest tak i tak...”,
„Powinno być tak i tak...”.
Przykład – tematy prac ze względu na zawartość tez
Tezy są bardzo ważne, bo będą pojawiać się właściwie w każdej części
wypracowania. Często sam temat pracy zawiera już jakąś tezę, np.:
- „Świat bez miłości jest światem martwym” (A. Camus). Rozważ
myśl, odwołując się do znanych ci utworów literackich i własnych
przemyśle.,
- Uczciwość pomaga człowiekowi w osiąganiu życiowych celów.
Rozważ myśl, odwołując się do znanych ci utworów literackich.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

13. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 13
Elżbieta Banecka
- Na podstawie wybranych utworów udowodnij, że dewizą
starożytnych pisarzy było: „Uczyć, bawić, wzruszać”.
- „W życiu nie chodzi o szczęście, lecz o dobre życie” (Barbara
Skarga). Rozważ myśl, odwołując się do postaw wybranych bohaterów
literackich.
Niekiedy dostajemy jednak tematy, które nie zawierają gotowych
twierdzeń, np.:
- Obcy i inny – portrety odmieńców i ich funkcje w dziele literackim.
- Literatura, film, teatr – która z wymienionych sztuk najbardziej
odpowiada twojej wrażliwości? Odpowiedź uzasadnij, analizując
wybrane dzieła XX wieku.
- Obraz władzy i władcy w literaturze. Przedstaw jego funkcjonowanie
w wybranych utworach literackich różnych epo.
- Jakie wartości, zawarte w dziełach literackich, należy przekazać
następnym pokoleniom jako najcenniejsze wartości? Swoje rozważania
na temat etosu człowieczeństwa zilustruj odpowiednimi przykładami.
Niezależnie od tego, czy temat zawiera tezę, czy też jej nie zawiera,
sam musisz wymyślić kilka dobrych twierdzeń, które uniosą konstrukcję
całej pracy. Mówię „uniosą konstrukcję”, bo tezy są jak szkielet ryby
albo jak konstrukcja domu, o którą oprą się ściany. Ten szkielet powi-
nien być mocny – a więc Twoje twierdzenia powinny być ciekawe i nie-
banalne.
Przykład – słabe tezy
Zobaczmy teraz, co mam na myśli. Weźmy temat: „Uczciwość pomaga
człowiekowi w osiąganiu życiowych celów. Rozważ myśl, odwołując się
do znanych ci utworów literackich”.
Możesz pójść na łatwiznę i zacząć od twierdzeń: „Człowiek powinien
być uczciwy” albo: „Uczciwość była ceniona przez ludzi od zawsze”.
Ani śladu inwencji. W drugim twierdzeniu zamiast słowa „uczciwość”
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

14. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 14
Elżbieta Banecka
można wstawić cokolwiek, np. „Stołki były cenione przez ludzi od
zawsze”. To zdanie ma dokładnie taką samą wartość poznawczą, jak
poprzednie, czyli żadną. Przyznasz, że nie wniosło niczego ciekawego
do tematu.
Zastanów się jednak, czy nie potrafisz sformułować ciekawszej tezy.
Może: „Uczciwość pomaga w osiąganiu celów życiowych, ponieważ dla
człowieka prawego jest ona często celem samym w sobie.”
Już jedna dobra teza zamieszczona we wstępie potrafi unieść
konstrukcję pracy. Tak właśnie stało się w wypracowaniu, którego
fragment zamieszczam poniżej.
Przykład – wstęp zawierający jedną, ale dobrą tezę
Temat: Wierność i zdrada w decyzjach moralnych bohaterów
literackich.
„Żeby pisać o wierności i zdradzie, postaram się najpierw zdefiniować
te pojęcia. Otóż wierność, moim zdaniem, to przede wszystkim
dotrzymywanie warunków umowy, często niepisanej, to również
lojalność wobec innych. Można być wiernym swoim przekonaniom,
ideałom, lojalnym wobec otaczających nas ludzi. Każde złamanie
danego słowa, wystąpienie przeciw osobie, która nam zaufała,
oszukanie jej, uważam za nikczemny czyn, noszący znamiona zdrady.
Nie zawsze jednak ludzkie życie i wybory dokonywane przez
bohaterów są tak jednoznaczne. Zdarza się bowiem nieraz, że
człowiek, chcąc dotrzymać wierności jednej sprawie, musi
zdradzić inną.”
Ważne i ciekawe twierdzenie padło na końcu tego wstępu. Ono jedno
wystarczyłoby, aby przywołać na potwierdzenie go interesujące
przykłady sytuacji trudnego wyboru. Dobrze jednak byłoby, abyśmy nie
poprzestali na wymyśleniu tylko jednego ciekawego twierdzenia.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

15. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 15
Elżbieta Banecka
Przykład – wstęp zawierający wiele tez
Temat: Władza i władca jako motyw literacki. Przedstaw jego
funkcjonowanie w wybranych utworach literackich różnych epok.
„Władza to prawo do rządzenia państwem, kierowania innymi ludźmi.
Daje ona potęgę, ale potrafi także nauczyć pokory. Bardziej niż silnej
pięści, wymaga odpowiedzialności i charakteru. Trudno jest być
rządzącym. Magia władzy potrafi owładnąć najsilniejszym człowiekiem
i zniszczyć go. Dla słabego, tchórza, karierowicza, zawsze będzie
śmiertelną pułapką. Silny i odważny czasem udźwignie jej ciężar.
Mądre i odpowiedzialne sprawowanie władzy to wielka i trudna
sztuka. Ideałem byłby przywódca kochający swoich poddanych jak
ojciec, czujący się za nich odpowiedzialnym. Taki człowiek jest
kochany i obdarzany zaufaniem podwładnych. Opłakują go oni, gdy
umrze. Częściej jednak poddani opłakują swój własny los; władcy
bowiem potrafią być okrutni.”
Wypiszmy tezy, zawarte w tym wstępie:
1) Władza daje potęgę, ale uczy pokory.
2) Posiadanie władzy wymaga odpowiedzialności i charakteru.
3) Trudno jest być rządzącym.
- Magia władzy potrafi owładnąć najsilniejszym człowiekiem i zniszczyć
go,
- Władza dla człowieka słabego będzie pułapką,
- Człowiek silny i odważny czasem potrafi unieść ciężar władzy.
Zatem: mądre i odpowiedzialne sprawowanie władzy to wielka i trudna
sztuka.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

16. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 16
Elżbieta Banecka
4) Ideałem władcy byłby przywódca kochający poddanych jak ojciec.
- Człowiek odpowiedzialny za poddanych jest darzony przez nich zaufa-
niem,
- Jest on opłakiwany po śmierci.
5) Zazwyczaj władcy są jednak okrutni.
Twierdzeń jest tu dosyć sporo, niektóre z nich uzupełniają poprzednie,
są ich rozwinięciem. Złotym środkiem, a więc ideałem, byłyby trzy
interesujące twierdzenia z rozwinięciami, zawarte we wstępie.
Jedna teza to może być za mało, a przy zbyt wielu twierdzeniach, praca
może stracić klarowną konstrukcję.
Jaka może to być konstrukcja?
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska

17. DOBRE WYPRACOWANIE - darmowy fragment – ZŁOTE MYŚLI ● str. 17
Elżbieta Banecka
Jak skorzystać z wiedzy
zawartej w pełnej wersji ebooka?
Dzięki pozostałym materiałom zawartym w tym poradniku poznasz
niezwykle praktyczne sposoby pozwalające otrzymywać wysokie
oceny z prac pisemnych. Jeśli chcesz otrzymać dostęp do
najważniejszych części tej książki kliknij:
http://wypracowania.zlotemysli.pl/
Poznaj 5 sposobów na wysokie oceny z prac
pisemnych!
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Diana Baranowska