1. Julen Madina
“Ezaguna izateak lotsa ematen dit”
Gaurgero: Interesgunea: Bidaia: Euskara
Ainhoa Garmendia Dibortzio lasterra New Orleans munduan
sopranoa Bartzelonako Euskal
Etxearen ipuin-lehiaketa

2. aldizkaria non
GIPUZKOA BIZKAIA KUKUMA LIBURUDENDA
Colon de Larreategi, 21
ANDOAIN BARAKALDO 48001 BILBO
ERNAITZA LIBURUDENDA MILOS PALENZUELA
Zumea, 2 LIBURUDENDA KIRIKIÑO LIBURUDENDA
20140 ANDOAIN Uribe Merindadea, 14 Colon de Larreategi, 11
48901 BARAKALDO 48001 BILBO
BERGARA
ELKAR MEGADENDA BERGARA BASAURI LAUAXETA LIBURUDENDA
Ibargarai, 12 BIOK LIBURUDENDA Rodriguez Arias, 45
20570 BERGARA Dr. Garay, 11 48011 BILBO NAFARROA
bergara@elkar.com 48970 BASAURI
DURANGO
ARBIZU
DONOSTIA BILBO HITZ LIBURUDENDA
BERIAIN LIBURUDENDA
HONTZA LIBURUDENDA CASA DEL LIBRO-URQUIJO Artekalea, 14
Okendo, 4 Alda. Urquijo, 94 48200 DURANGO ETXARRI
20004 DONOSTIA 48009 BILBO KAXETA LIBURUDENDA
LEIOA
ELKAR MEGADENDA DONOSTIA CASA DEL LIBRO, ARTAZA LIBURUDENDA IRUÑEA
Fermin Calbeton, 21-30 LA LIBRERÍA E.H.U. Leioako Kanpusa AUZOLAN LIBURUDENDA
20003 DONOSTIA Colon de Larreategi, 41 Posta kutxa 56 San Gregorio, 3
fcalbeton@elkar.com 48009 BILBO 48940 LEIOA 31001 IRUÑEA
ELKAR MEGADENDA MACEDA LIBURUDENDA SANTURTZI AUZOLAN LIBURUDENDA
Bergara, 6 Santa Clara, 16 TEMAS LIBURUDENDA (Berria)
20005 DONOSTIA 48006 BILBO Pagazaurtundua, 3 Tutera, 16
bergarakalea@elkar.com 48980 SANTURTZI 31003 IRUÑEA
HERRIAK LIBURUDENDA
IRUN Licenciado Poza, 11 ELKAR MEGADENDA IRUÑEA
ELKAR MEGADENDA IRUN 48008 BILBO ARABA A.M. Larraona, z/g.
Colon pasealekua, 8 Golem Eraikina
20300 IRUN VERDES LIBURUDENDA 31008 IRUÑEA
Correo, 7a GASTEIZ
irun@elkar.com amlarraona@elkar.com
48005 BILBO ELKAR MEGADENDA GASTEIZ
OSKARBI LIBURUDENDA San Prudencio, 7 LIBRERÍA EL PARNASILLO
Colon pasealekua, 11 ELKAR MEGADENDA BILBO 01005 GASTEIZ Castillo de Maya, 45
20302 IRUN Iparragirre, 26 sanprudencio@elkar.com 31004 IRUÑEA
48011 BILBO
TOLOSA iparragirre@elkar.com CASA DEL LIBRO-AXULAR
ELKAR MEGADENDA TOLOSA LIBURUDENDA
Aroztegieta, z/g. LIZARDI LIBURUDENDA Arka, 11 IPARRALDEA
20400 TOLOSA Heliodoro de la Torre, 9 01005 GASTEIZ
tolosa@elkar.com 48014 BILBO BAIONA
STUDY LIBRERÍA ELKAR MEGADENDA BAIONA
OÑATI CAMARA LIBURUDENDA Fueros, 12 Arsenal Plaza
IBARRONDO LIBURUDENDA Euskalduna, 6 01004 GASTEIZ 64100 BAIONA
Plaza. Fueros, 10 48008 BILBO baiona@elkar.com
AYALA LIBURUDENDA
20560 OÑATI BINARIO LIBURUDENDA
ZARAUTZ Iparragirre, 9 bis ELKAR MEGADENDA GASTEIZ
GAROA LIBURUDENDA 48009 BILBO Apraiztarrak, 1-Campus
Trinidad, 7 01006 Araba
20800 ZARAUTZ campus@elkar.com
Izen-deiturak:.................................................................................................................................
HARPIDETZA-ORRIA
Zein euskaltegitan ari zara ikasten?...........................................................................................
Identifikazio Fiskalaren Kodea / Nortasun-agiria: ....................................................................
Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea
Helbidea: .................................................................................... Telefonoa: ...............................
Erakunde autonomiaduna
Organismo Autónomo del Herria: ......................................... Posta-kodea: .................. Lurraldea: .....................................
Helbide honetara bidali behar da:
Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea Posta elektronikoa .....................................................................................
HABE aldizkaria HABE aldizkaria jaso nahi dut (2006ko harpidetza: 24,42€ (urtean 11 ale). Euskaltegi bateko
Vitoria-Gasteiz kalea, 3 ikasle bazara, harpidetza 12,21€
20018 DONOSTIA Honela ordainduko dut:
HABEren izenean luzaturiko txeke bidez erantsi txekea harpidetza-orri honi
Formulario honetako datuak fitxategi automatizatu
batean bilduko dira, HABEk aldizkaria jasotzeko Transferentzi bidez (kutxa 2101.0381.01.0003069002)
eskabideak kudeatu ahal izateko. Fitxategi datuetara Kontu korronte bidez: Bankua edo Aurrezki Kutxa: ............................................................
sartzeko, datuok aldatu eta deuseztatzeko eskubi-
dea erabili nahi izanez gero, HABEra jo dezakezue: Sukurtsala: ...........................................K.D.: .....................................
Vitoria-Gasteiz kalea, 3-6. 20018 Donostia. Zenbakia: ..........................................................................................
www.ikasbil.net atarian ere aurkituko duzu harpidetza egiteko modua.

3. 06 06 GAURGERO
• Ainhoa Garmendia: “Opera da abeslariak,
dantzariak eta antzezlariak elkartzen dituen
arte bakarra”
• Legazpiko Euskal Burdinaren Museoa,
burdinaren parajeetatik
08 • Mendebaleko Sahararen afera: irtenbidea ez
dago begien bistan
14 SALTSAN
Argazki-kamera digitala erosten
15 INTERESGUNEA
15 Dibortzio lasterra
23 HAMAIKA TRIKIMAILU
Stijn Callens
24 ELKARRIZKETA
24 Julen Madina: “Ezaguna izateak lotsa ematen dit”
27 BIDAIA
Katrina urakanari gailendu zitzaion New Orleans
30 EUSKARA MUNDUAN
Ipuin-lehiaketa Bartzelonako Euskal Etxearen
32 eskutik
32 KOMIKIA
Egiptoarrak espazioan (IX. atala)
36 KULTURONTZIA
• Guggenheim museoan: Errusia! Erakusketa
36 • Argitalpen berriak
ERREDAKZIOA:
Ikasbil atarian ikusgai
370
DISEINUA ETA MAKETAZIOA:
Zirrimarra/Truke
Testuen/ariketen maila: 1A
INPRIMATEGIA:
GERTU
1B 2 3
Euskal Autonomia Erkidegoko
Administrazio Orokorra
4
Eskarne Lopetegi
(Andoain-Beasain) Oñati, Gipuzkoa HABE
Esther Isasa
Juan Miguel Gutiérrez MARRAZKIAK: www.habe.euskadi.net
LEGEZKO GORDAILUA Tel. 943 02 26 00
Ion Imanol Iturriotz Josetxo Sastre
BI- 2251/81 Faxa: 943 02 26 01
Jose Frantzisko Zinkunegi Iñaki G. Erro (wentxi)
ISSN: 0212-6788 e-mail: argitalpenak@habe.org
AZALEKO ARGAZKIA: Harpidetzak: harpidetzak@habe.org
Karlos Bueno

4. Zure txokoa
370
04
Lakuko Etxea, 1941ko ekainaren 24a
Oraingoan, testu bakar bat
Kaixo maitea,
eskainiko dizugu tarte honetan.
Oso zaila da esan nahi dizkizudan gauza guztiak idaztea.
Hasteko, jakin behar duzu nire bizitza labur honetan, gehien
maite izan dudan eta zoriontsuen egin nauen pertsona zarela.
Atzo gauean, ametsetan, zeruko mezu bat jaso nuen, mezu
horrek, 24 ordu barru hilko nintzela azaldu zidan. Ez dakit zer-
gatik, baina esnatu nintzenean banekien gau horretan gertatu
Altsasun, 2006ko apirilaren 24a zitzaidana ez zela amets gaizto bat bakarrik, banekien egia zela.
Horregatik inori ezer esan gabe, trena hartu nuen eta, zurekin
Kaixo: nire azken orduak pasatzeko asmoarekin, hona abiatu nintzen.
Altsasuko Itsasi euskaltegiko ikasleak gara. Sakontze Mezu hori jaso nuen bezain pronto, nire lehenengo pentsamen-
mailan gaude. dua zuretzat izan zen. Ez zintudan bakarrik utzi nahi mundu
Zenbait klasetan zuen aldizkariarekin banatu zenu- honetan, baina Lakura ailegatu nintzenean, eta Alexanderrekin
ten AZKEN EGUNEKO BIDAIA irrati nobela entzun genuen eta zeundela jakin nuenean askoz lasaiago sentitu nintzen.
irakaslearen proposamena jarraituz, Kristinaren eskutitza Ez nekien nire sekretua aitortu ala ez. Bidaia, aitortzeko asmoa-
idatzi dugu. rekin hasi nintzen, baina zure planari buruz jakin nuenean, pen-
Hemen bidaltzen dizkizuegu idatzi ditugunak. Ilusioa egingo tsatu nuen hobe zela zure hegoak ez ebakitzea eta mundua
digu argitaratuta ikusteak. ezagutzen uztea.
Besarkada handi bat, Badakit gustatuko litzaizukela nire ondoan egotea hiltzen naize-
nean, baina zure barkua joaten denean, bakarrik ordu pare bat
Naihara Perkaz, Maria Luisa Mazkiaran, Josu Jon Huegan, geratuko zaizkit bizitzeko eta ez du merezi zure bidaia zapuztea
Jose Kanpos, Veronica Martin, Marisol Lizarraga eta Idoia bi ordu elkarrekin izateko.
Artieda (irakaslea) Beno maitia, ez izan triste, ni oso pozik joaten naizelako. Eskerrik
asko munduko alabarik hoberena izateagatik eta aitortu behar
dizut, zuri ezker nire azken eguna ez dela tristea izan, oso senti-
Kaixo alaba maitea, korra baizik.
Mundu honetan zu zara gehien maite dudan pertso- Beti nitaz gogoratu (horretarako daukazu nire erretratua) eta
na. Nire eta zure aitaren amodioren fruitua. hitz egin. Eta inoiz ez ahaztu, hemendik aurrera beti zure ondo-
Sekretu bat zuri baneukan baina ez dut aurkitu aukerarik an izango nauzula eta zure bidaian eta zure bizitzan zehar zure-
azaltzeko. Atzo gauean ahots batek esan zidan gaur nire kin egongo naizela.
biziko azken eguna izan behar zela eta hori esaten dit nire
bihotzak. Nahi nuen zurekin hitz egitea horretaz baina, hori Asko maite zaitut, amatxo
egiten banuen zure bidaia apurtuko nuen. Nik zoriontsu
ikusi nahi zaitut, eta Alexanderrekin badakit horrela izango Cristina
dela. Naiara Perkaz
Bai, alaba, gogoratu zurekin egongo naizela betiko. Nigan
pentsatzen duzunean han egongo naiz, edozein tokitan eta
edozein momentutan ere.
Helena maitea,
Marisol
Bihotzez sentitzen dut zuri ezer ez esatea Ameriketara joan
baino lehen.
Elena, alaba maitia: Zu nire bizitzari zentzua ematen diozuna zara eta Ameriketako
Eskutitz hau irakurtzen duzunean, zuretzat momen- bidaia kontatu zenidanean, bizitzako aukera zailena hartu behar
tu latza izango dela ziur nago. izan nuen. hori azaldu beharrean nagoelako, gutun honen bidez
Ulertu egin behar nauzu. azalpen bat zor dizut, Elena. gertatu zaidan guztia kontatuko dizut. Espero dut ulertuko duzula.
Lakura etorri nintzenean, banekien nire bizia mugatuta San Juan bezperaren aurreko gauean amets gaizto bat izan nuen.
zegoela. eta hasieran garbi neukan zuri egia esan behar Amets horretan ahots batek esaten zidan nire bizitzako azken
nizula. “Hil egingo nintzela”, 24 ordu besterik ez nituela. hogeita lau orduak izango zirela, hau da, San Juan bezpera nire
“Bainan zaila zen”, batez ere zure poztasuna ikusi ondoren bizitzako azken eguna izango zela aitortu zidan. gainera, hiru kan-
eta zure planak, Elena, zure bidaia… paikadak entzun ondoren hilko nintzela adierazi zidan.
Erabaki bat hartu nuen. Zuri ezer ez esatea. Ez naiz damu- Beno maitea, espero dut ulertuko duzula, nahiz eta hain zaila izan
tzen, lasai nago. Ez daukat beldurrik. sekretu hau zure aurrean ezkutatzea.
Elena hiltzeko prest nago, bainan joan aurretik maite zaitu- Jarraitu hain alaia eta ona izaten.
dala esan nahi dizut.
Bereziak izan direla elkarrekin pasatu ditugun azken egunak. Muxus
Beti egongo naiz zure ondoan Elena, eta nire beharra duzu- Ama
nean koadroa begiratzea, besterik ez daukazu
Maite zaitut laztana. Veronica Martin Liñares
Zure ama
Jose Kampos

5. Zure txokoa
05
Kaixo maitea,
Lerro hauen bidez agurtu nahi zaitut. Zure bidaiaren itzulera triste samar izan-
go da denontzako bereziki guretzat.
Zu joan baino lehen berria esatea nahi nuen, zeren nik banekien 24 ordu bakarrik
geratzen zitzaizkidala, baina zure bidaia ez zapuzteagatik ez nizun eze esan, oso
pozik zindoazelako, ilusioz beteta zure mutil lagunarekin.
Eskutitz honekin bikotean eta ondoren haurra jaiotzen denean zoriontsuak izatea opa
nahi dizuet. Zaindu neskatila hori; ziur nago oso polita izango dela.
Eternitatean nire ondoan egotea, hau da, hil ondoren ere elkarrekin jarraitzea espero
dut.
Bitartean ez zaitut ahaztuko.
Musu bat
Ama
Mª Luisa Mazkiaran
Alaba maitea:
Badakit gutun hau irakurtzean, nire heriotzaren jakinaren gainean egongo
zarela. Nire jokaeraren zergatia, eskutitz honetan argitu nahi dizut. Bai,
Helena, urte askotan, zu izan zata indarra eman didan bakarra, batez ere, zure aitak
gu utzitakoan. Nire bizitza zentzugabekeria bat izango litzateke, zuregatik izan ez
balitz. Beti ikaragarri maitatu zintudan eta barkamena eskatzen dizut, inoiz min egin
badizut. Orain ez dut izango aukera zure alboan egoteko baina Jainkoari esker,
hutsune hori, Alexanderrek beteko du. Hori izan zen arrazoi nagusia ezer ez esate-
ko, zu Ameriketara abiatu aurretik. Atzo, amets gaizto bat izan nuen. Nire ametse-
an, gaur azken eguna izango dudala, agertu zitzaidan. Bakarrik, hogeita lau ordu
geratzen zaizkidan. zuri hau guztia esan behar nizun, baina zure asmoa jakiterako-
an bertan behera utzi nuen, Nirekin gelditu bazina, ni hiltzerakoan bakarrik geldi-
tuko zinateke eta nik ez nuen nahi, zure azken hogeita lau orduak izatea ere.
Horregatik, bihotza apurtua eduki arren, joaten utzi nizun ezer esan gabe. Une har-
tan, zure etorkizuna Alexanderrekin zegoen, ez nirekin. Azkenik, eta hau esan eta
gero, jakin ezazu hil eta gero, aita eta biok, zure ondoan izango gara betiko.
Maitasunez, zure ama, Kristina
Josu Jon Huegun Mutiloa
Komiki hau ikus eta entzuteko, jo helbide honetara: www.ikasbil.net
SAIOA, POTOLA SAMAR ZAUDE
BAI. BAI ETA GAINERA, ASTE BETE
Komikia
ETA… EZ DUZU BA, ENTZIERROAN
DARAMAT ZAINDARI HONI GOMENDATZEN
PARTE HARTZEA PENTSATUKO,
EZTA?
-
NORI? BEGONAKO AMARI?
SAN INAZIORI?
SATURNINO DEUNARI?
SAN FERMINI?
EEEEEEEEEZ,
MADINA DEUNARI!
Zure txokoa da hau, idatziguzu!

6. 370
06 Gaurgero
Ainhoa Garmendia: “Opera da
abeslariak, dantzariak eta antzezlariak
elkartzen dituen arte bakarra”
2 Protagonista izan dugu duela gutxi Ainhoa Garmendia soprano gaz-
tea. Izan ere, azken orduan eskaini zioten lan bati esker arrakasta han-
dia lortu du Berlinen. 2001etik Leipzig-eko Operan solista moduan kon-
tratatua dagoen abeslariari asko gustatzen zaizkio kirola, animaliak eta
irakurtzea. Lan eta lan ari den une honetan ere saiatzen da bere zale-
tasunei eta lagunei denbora eskaintzen. Guri ere egin digu tartea.
H ABE.- Akordeoia eta pianoa ikasi ondoren hasi zinen
kantuan. Nola eta zergatik eman zenuen jauzia?
AINHOA GARMENDIA.- Kontua ez zen hain bat-batekoa izan.
Hamabi bat urte nituela, akordeoi eta solfeoko irakasleak, Peio
Ramirezek, zerbait abesten entzun ondoren, beharbada koruren
batean hasi beharko nukeela esan zidan, ahotsa polita omen neu-
kala eta. Abestea beti gustatu izan zitzaidan, beraz ahal izan
nuen bezain laster, Ordiziako Oroith Abesbatzan sartu nintzen.
Hango zuzendaria, Amalia Ibáñez, aldi berean kantu irakaslea zen
eta berarekin hartu nuen kantuko lehenengo klasea, hamabost
urterekin. Handik aurrera, garbi izan nuen abeslari izan nahi nuela.
H.- Gaur egun ere ikasten jarraitzen duzu. Ez al da sekula H.- Zein dira operaren ezaugarririk nagusienak?
bukatzen ikasketa-prozesua? A.G.- Opera, abeslariak, dantzariak eta antzezlariak elkartzen
A.G.- Ahotsa bizitza guztian zehar landu behar da, beste musika- dituen arte bakarra da. Oso heziketa zabala eduki behar da gaur
–tresnak bezalaxe. Baina, ahotsaren zailtasuna handiagoa da zeren egun, abestea bezain garrantzitsua baita beste guztia: hau da, fisi-
gure gorputza aldatzen doan heinean, ahotsa ere aldatzen koa, antzezten jakitea, etab.
baita. Horregatik, teknika ere aldaketa horietara egokitu egin
behar da. H.- Zer du operak hain ikuskizun elitista izateko?
A.G.- Uste dut, opera gero eta herrikoiago bihurtzen ari dela.
H.- Errepertorioko zein pertsonaia da zure gustukoena? Garai batean askoz ere elitistagoa zen gaur egun baino.
A.G.- Momentuz, nire errepertorioko pertsonaiarik gustukoena Antzokietan gero eta gehiago ikusten da jendea bakero eta zapa-
Susanna da, Mozarten Le nozze di Figarokoa. Baina hori ere den- tilekin jantzita, eta hori oso ondo dago. Prezioak ere ez dira hain
borarekin aldatzen joaten da eta suposatzen dut urteekin beste garestiak, behintzat ez hainbeste Europa mailan. Noski, oso antzo-
pertsonaia batzuk egiteko gogoa izango dudala. ki garrantzitsuetan garestiagoa izaten da baina, adibidez, Viena
bezalako opera batean, hiru bat euroren truke abeslaririk onenak
H.- Zein izan dira eta dira zure kantaririk gustukoenak? ikus daitezke. Hori bai, pazientzia eduki behar ilaran zain egoteko
A.G.- Gustuko kantari asko ditut. Lucia Popp da, beharbada aho- eta gero zutik egon behar opera ikusten, baina aukera hor dago...
tsaren aberastasunaren aldetik, nire gustukoenetakoa. Baina beste
asko daude eta baita gaur egungo gazteen artean ere, eredutzat H.- Noraino iritsi nahi duzu?
hartzen ditudanak. Beti gustatu izan zait besteengandik ikastea. A.G.- Nik ez dakit noraino iritsiko naizen eta ez da buruan buelta-
ka dabilkidan kezka. Egunean egunekoa ahal dudan ondoen
H.- Antzeztea kantatzea bezain garrantzitsua al da operan? egiten saiatzen naiz eta oraingoz horrek emaitza onak ekarri diz-
A.G.- Opera zera da: antzerkia eta musika, biak batera. Garai kit. Beraz, honela jarraituko dut, lan eta lan.
batean, antzerkiari ez zitzaion horrelako garrantzirik ematen.
Abeslariak eszenategiaren erdian jarri eta beraien ariak eta abes- H.- Nola zaintzen duzu zure ahotsa? Ba al duzu zerbait gala-
ten zituzten gehiegi mugitu gabe. Gaur egun desberdina da. razita?
Antzerkia oso garrantzitsua da, aktoreei bezainbeste eskatzen A.G.- Ahal dudan bizimodurik normalena egiten saiatzen naiz.
digute, eta askotan filmetan bezala antzezteko esaten digute. Janari aldetik kontu asko egiten diot neure buruari, batez ere
Dena oso errealista, keinuak etab. Niretzat hori zoragarria da, kalitatearen aldetik. Badaude gauza batzuk neure buruari galarazi
abestea bezainbeste gustatzen baitzait antzeztea. dizkiodanak lanean ari naizenean, kalte egiten didatelako, eta

7. Gaurgero
Ainhoa Garmendia: “Opera da abeslariak, dantzariak eta antzezlariak elkartzen dituen arte bakarra” 07
1B Letra-zopa honetan Ainhoa Garmendiak
menperatzen dituen sei hizkuntzak sartu ditugu, eta
erreportajean aipatzen ez diren beste bi ere sartu ditu-
horretan oso diziplinatua naiz. Beti asko pentsatuta jaten dut. Bestalde, gu. Zein dira zortzi hizkuntza horiek?
nire sekretua kirola da. Lehen kung fu eta tai chi egiten aritu nintzen,
hiru urtez, eta orain tenisean ibiltzen naiz. Horrek asko aldatu nau zen-
tzu askotan eta on egin dit denetarako.
H.- Duela gutxi elkarrizketatu genuen Martin Petrus jaunak
(Frankfurteko Euskal Ikaskuntzen Etxeko koordinatzailea) esan
zigun Alemaniako prentsak eta kaleko jendeak ezer gutxi dakie-
la Euskal Herriari buruz. Bat al zatoz?
A.G.- Gertatu zait norbaiti esatea euskalduna naizela eta Euskal Herria
non dagoen ez jakitea. Baina beharbada, batez ere abeslarien munduan
mugitzen naizelako edo, jende asko topatu dut Euskal Herria ondo eza-
gutzen duena. Egia da, jende askok gure arazo politikoak bakarrik eza-
gutzen dituela eta dauzkagun alde onak ez hainbeste, baina horretara-
ko gaude gu, atzerrian gabiltzanok, kontu horiei buruz hitz egin eta
zabaltzeko.
H.- Zure web orria euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez
eta alemanez dago. Zergatik hainbeste hizkuntza eta zergatik
horiek eta ez beste batzuk? Zuzenketa-orria: 45. orrialdean.
A.G.- Herrialde horietan lan egiten dudalako batik bat. Euskara eta gaz-
*
telania nire herrialdeko hizkuntzak direlako; alemana, Alemanian bizi eta
lan egiten dudalako; frantsesa, Frantzian ere gero eta lan gehiago egi- AHAL IZAN NUEN BEZAIN LASTER.- Tan pronto
ten dudalako; eta ingelesa, berriz, hizkuntza internazionala delako. Eta como pude. Aussi rapide que possible.
hizkuntza askotan dago, nire ustez, garrantzitsua delako mundu guztiak ALDATZEN DOAN HEINEAN.- Aldatzen doan neu-
ondo ulertzea eta, gainera, hizkuntzak izugarri gustatzen zaizkidalako. rrian. Conforme cambia.
Selon change, au fur et à mesure qu’il/elle change.
H.- Zenbat hizkuntzatan abes dezakezu? Eta zenbat menperatzen ALDE.- Alderdia. Aspecto. Aspect.
dituzu? BATERA.- Conjuntamente. Ensemble.
A.G.- Abestu, alemanez, frantsesez eta italieraz, gehienbat. Menperatu: BATIK BAT.- Batez ere, gehienbat. Principalmente.
euskara, gaztelania, frantsesa, alemana, italiera eta ingelesa, ordena Surtout.
horretan. EGOKITU.- Moldatu. Adecuar. Adapter.
EGUNEAN EGUNEKOA.- Cada día lo correspondiente
H.- Gogorra izan al da zuretzat arrakasta eta lana lortzeko Euskal a cada día. À chaque jour sa peine.
Herritik kanpo joatea? EREDUTZAT HARTU.- Eredutzat jo. Tomar como ejem-
A.G.- Hasieran oso gogorra izan zen. Vienara iritsi nintzenean 21 urte plo. Considérer un modèle.
neuzkan. Lehendabiziko aldia zen Espainiatik kanpora bizitzera joaten GALARAZI.- Debekatu. Prohibir. Interdire.
nintzela eta kultura eta klima-aldaketa oso gogorra izan zen. HAMABI BAT URTE.- Unos doce años.
Gogoratzen dut lehenengo 4 hilabeteetan oso gaizki pasa nuela. Douze années plus ou moins.
HERRIKOI.- Popular. Populaire.
H.- Ez al duzu herriminik sentitzen? HERRIMIN.- Morriña. Nostalgie.
A.G.- Egia esan, gaur egun, Europako edozein herrialdetan etxean beza- ILARA.- Hilera, cola. File, rangée.
la sentitzen naiz. Urte asko daramatzat etxetik kanpo eta nahiz eta den- KEINU.- Gesto. Geste.
borak inoiz aldatuko ez duen ni oso euskalduna sentitzea, Europa mai- KEZKA.- Ardura. Preocupación. Souci, inquiétude.
lan ondo sentitzen naiz. KONTU ASKO EGIN.- Asko zaindu. Cuidar mucho.
Garder avec soin.
H.- Geratzen al zaizu denborarik zaletasunen bat praktikan jar- LAN ETA LAN ARITU.- Jo eta ke aritu lanean. Trabajar
tzeko? Zein? duro. Travailler dur.
A.G.- Lehen esan dudan bezala, nire zaletasuna kirola da. Tenisa batik MENPERATU.- Jakin. Dominar. Posséder.
bat, baina baita ping-ponga, billarra eta zergatik ez, baita lagunekin ate- ORAINGOZ.- Hasta ahora, hasta la fecha.
ratzea ere. Irakurtzea eta animaliak ere oso gustuko ditut. Beti saiatzen Encore, jusqu’a présent.
naiz zaletasun hauetarako denbora aurkitzen, lanean ondo kontzentra- SOLISTA MODURA.- Solista gisara. A modo de solista.
tu ahal izateko ondo deskonektatzen jakin behar dela uste baitut. En guise de soliste.

8. 370
08 Gaurgero
Legazpiko Euskal Burdinaren
Museoa, burdinaren parajeetatik
2 Gipuzkoan herri ugari badira burdingintzarekin zerikusia dute-
nak eta Legazpi da horietako bat. Legazpi Urola-Garaia Mankomuni-
tatean dago, Urretxu eta Oñati artean. GI-2630 errepidean herritik
aurrera eginda, Legazpiko Turismo Bulegoaren alboan, Mirandaola
Parkea dago: iazko azaroaz geroztik, parke horretan martxan da Eus-
kal Burdinaren Museoa.
Eraikinak eta ibilaldiak Eskola-umeak eta euskaltegietako ikasleak
Alde batetik museoa bera ikus daiteke, eta bestetik, burdin- Gune interesgarri guztiak ez dira museo, jakina! Adibidez, aire
gintzarekin lotutako bi ibilbide egin: “Burdinaren taupadak” librean dauden Udanako labeak ere ikustera joaten dira bisita-
eta “50 urteko bidaia: langileen ibilbidea”. Museoa normale- riak, nahiz eta museora bertara doazenek jasotzen duten labe
an nork bere kasa bisitatzeko da, eta ibilbideak, aldiz, gidatuak hauen berri. Beraz, bisitarien artean denetik dago, batzuk
dira. Museoa bera era gidatuan ere bisita daiteke, nahi izate- museoa ikustera etortzen dira eta beste batzuk, aurretik
ra, euskaraz zein gaztelaniaz. Museoko eduki guztiak ere hitzordua jarrita, ibilbideak egitera. Eskola-ume asko izan
bitara daude: euskaraz eta gaztelaniaz. dituzte bisitari, baita hainbat euskaltegitako ikasleak ere: Lazka-
on euskara ikasten dabiltzanak, edo Gasteizen, edo Iruñean…
Aipatutako bi ibilbideetan hainbat gune interesgarri bisitatzen
dira, Euskal Burdinaren Museoa tartean. Adibidez, “50 urteko Taldean joaten diren bisitarientzat edo familiarekin joaten dire-
bidaia: langileen ibilbidea” izenekoan Patricio Etxeberria lan- nentzat prezio bereziak dituzte. Bestela, Euskal Burdinaren
tegiko langileen etxebizitzetako bat izan zena bisita daiteke. Museoa ikusteak 3 € balio du (helduak) edo 2€ (haurrak).
Etxebizitza hori ere museo bihurtu dute, eta emakume batek
garai bateko langileen bizimodua kontatzen du ikus-entzu- Euskal Burdinaren Museoa Legazpiko antzinako galdaketa-
nezko batean. Etxebizitza honetan orduko irrati bat ere bada, -fabrika batean dago kokatua, eta bertan Euskal Herriko bur-
eta irratiaren lagungarri garai hartako irratsaio baten zatia dinaren ekoizpenaren historia azaltzen da, k.a. 10.000. urtetik
dago zinta batean grabatua. Langile hauek etxetik gertu zituz- gaur arte. Eta burdina hainbat ikuspuntutatik aztertzen du:
ten kapera eta seme-alabentzako eskola. Bi eraikin hauek ere historiaren aldetik, alde teknologikotik, sozialetik, zientifikotik,
museo bilakatu dituzte LENBUR izeneko proiektuaren barruan. industrialetik, geografikotik… Besteak beste, burdina ezagu-
Patricio Etxeberria oso garrantzizkoa izan da Legazpirentzat, tzeak ze aldaketa ekarri zituen aztertzen du, eta Euskal Herri-
hori argi geratzen da Euskal Burdinaren Museoko 9. gunean, ko industria arloari nola eragin zion burdingintzak. Burdina
esaterako. oso lotua egon da beti industriaren garapenari, eta krisi-
-garaiak gogor astindu zituen burdinolak, denak ixteraino.

9. Gaurgero
Legazpiko Euskal Burdinaren Museoa, burdinaren parajeetatik 09
ZingiZango liburua: Legazpiko euskara hizpide
Museoa eta bere inguruan dauden ibilbideez gain, bada
Legazpin interesgarria iruditu zaigun beste egitasmo bat, BUR-
DINOLA elkartearen eskutik argitaratu berri den ZingiZango
liburua, hain zuzen ere. Elkarte honen helburuen artean kultur
ondarea ikertzea eta ezagutaraztea dago eta horregatik era-
man ditu aurrera hainbat ekintza; besteak beste, bertako eus-
karari buruzko liburu berri hau argitaratzea.
Elkartearen hitzetan, “beharrezkoa ikusten da Legazpiko
eta Goierriko euskararen ikerketa sakon eta zabal bat egitea,
hori baita zabalkunderako oinarria”.
Liburua marrazkiz eta umorez jantzia dator, erakargarri eta
gustagarri gertatzeko.
Lau ataletan dago banatuta:
- Lehenengoan, Legazpiko hizkera erakusten da, 42 umo-
rezko egoeratan.
- Bigarrenean, Legazpiko lexiko hautatua dago, euskaratik
eta gaztelaniatik abiatuta.
- Hirugarrenean, goitizen zahar eta berriak.
- Laugarrenean, galdu diren hainbat hitz.
Lan hau egiteko, hainbat oinarri izan dituzte kontuan: Gerhard
Bähr-ek egindako ikerketak eta Martin Ugarte “Saletxe”ren
“Legazpi barrutiko hitzen bilduma” lana. Azken honi eskaini
nahi izan diote liburua, aurten bete baitira 10 urte hil zenetik.
Liburua ez da liburu-dendetan salgai jarriko, doanekoa da
eta banaketa nagusia Legazpiko ikastetxeetan egingo da. Inte-
resa duenarentzat, ordea, hiru lekutan jarriko dute eskura: Bur-
dinola elkartean, Legazpiko Udaletxean eta Legazpiko Kultur
Museoaren ordutegia hauxe da: Etxean.
* Astelehena: * Asteartetik * Larunbata, igandea
10:00-14:00 ostiralera: eta jai-egunak:
*
15:30-17:30 10:00-17:30 10:00-18:00
AURRETIK.- Previo/a. Préalable.
AZTERTU.- Analizar. Examiner.
BIZIMODU.- Modo de vida. Mode de vie.
BURDINGINTZA.- Siderurgia. Sidérurgie.
Museoaren ordutegia erreportajean daukazu. Karteletan BURDINOLA.- Ferrería, fundición. Forge, fonderie.
eta horrela azaltzen dira ordutegiak, baina nola jarriko EDUKI.- Contenido. Contenu.
1B zenuke ordutegi hori beste era batera, zenbakiak letraz ERAGIN.- Influencia. Effet.
GALDAKETA.- Fundición. Fonderie.
idatzita? Gu hasiko gara:
GARAPEN.- Desarrollo. Développement.
Astelehenean goizeko hamarretatik ordu biak arte, eta HITZORDU.- Cita, hora. Heure.
arratsaldean… IKUS-ENTZUNEZKO.- Audio-visual. Audiovisuel/lle.
IRRATSAIO.- Programa radiofónico. Émission de radio.
Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera.
KAPERA.- Capilla. Chapelle.
LABE.- Horno. Four.
LAGUNGARRI.- A modo de complemento. Auxiliaire.
Euskal Burdinaren Museoaren ondoan badira beste eraikin bisi- LANTEGI.- Fábrica. Usine.
tagarri batzuk ere. Burdinaren Haranean deiturikoan daude TAUPADA.- Latido. Battement.
guztiak. Lehen aipatutakoez gain, Artzaintzaren Ekomuseoa ZEIN.- Eta. Y. Et.
eta Ogiaren txokoa Igaralde-goena baserrian.

10. 370
10 Gaurgero
Mendebaleko Sahararen afera:
irtenbidea ez dago begien bistan
Testua (erredakzioan itzulia): Jesús Torquemada
3 Duela hogeita hamar urte, SEAD (Saharako Marokko beste iritzi batekoa zen: berea zela Mendebaleko
Errepublika Arabiar Demokratikoa) erakundea jaio Sahara Espainiarena izan aurretik. Saharako independentziaren
zen, eta egun laurogei estatuk baino gehiagok aldekoek, aldiz, ezetz zioten, eurak ez zirela sekula egon Maro-
kkoren menpe, eta beste herri bat osatzen zutela, desberdina.
onartzen dute erakunde hori.
Nazioarteko eskubideak tartean daudenean auziak erabaki-
tzen eskarmentua baitu Hayako Auzitegiak, honakoan ere era-
bakia hartu zuen, eta hauxe esan zuen, Saharako hainbat tribu
E uropako herri boteretsuek elkarren artean banatu zituzten
Afrikako koloniak XIX. gizaldiaren hondarrean. Eta
orduantxe sortu zen Mendebaleko Saharak daukan arazoa.
sultan marokkoarraren meneko izan zirela, baina sultan honek
ez zuela inoiz benetako aginterik erakutsi Mendebaleko Saha-
rako lurraldean.
Banaketa hartan kontinente-zatirik handienak Frantziak eta
Bretainia Handiak hartu zituzten. Baina, Belgika, Alemania, Epaia 1975ean argitara eman zenean Franko hilzorian zegoen,
Portugal, Italia eta Espainia ez ziren “altxorrik” gabe geratu. eta Espainiako egoera ezegonkor horretaz baliatuz, Marokko-
Espainiak, hain zuzen, Muni Ibaia (egungo Ekuatore Ginea) eta ko Hassan II.a erregeak Martxa Berdea antolatu zuen. 300.000
Mendebaleko Sahara hartu zituen. marokkoar Saharako mugaraino eraman zituzten, lurralde
horren jabetza –euren esanetan era baketsuan– eskuratzeko.
Espainiak bere herriko beste probintzien antzera kudeatu
nahi izan zuen Mendebaleko Sahara, baina horko herritarren Espainiako Gobernua ataka larrian zegoen. Martxa Berdea tiro-
artean indartzen hasi zen independentzia gogoa. 1973an katzen bazuen, eta Marokkoko herritar xeheak hil, nazioartean
Fronte Polisarioa sortu zen, eta talde honek hainbat kuartel izugarrizko iskanbila sortuko zen. Baina, marokkoarren aurre-
espainiar eraso zituen. an amore ematen bazuen, egindako promesa bat hautsiko
zuen, Saharako autodeterminazioaren alde jarduteko promesa.
Tartean sartu zen NBE (Nazio Batuen Erakundea), eta hauxe
eskatu zuen, Mendebaleko Sahara ez zedila kolonia izan. Hassanen alde zegoen, alabaina, frankismoaren zati bat,
Madrilek ere asmo horren alde egin zuen jendaurrean, nahiz Marokkorekin negozioak egin nahi baitzituen. Eta orduantxe,
eta ekonomiaren ikuspegitik garrantzi han- Franko hil baino sei egun lehenago, Madrileko Akordioak sina-
dia zuen Saharak Espainiarentzat, arrantza- tu ziren, 1975ean. Eta halaxe joan zen Espainia Mendebaleko
–guneak eta Bu Craa-ko fosfatozko meate- Saharatik, presaka, lurralde horren hegoaldea Mauritaniari
giak baitzituen bertan. Espainiaren jokae- emanda, eta iparraldea, El Aaiun hiriburua eta Bu Craako mea-
rak asaldatu egin zuen Marokko, honek tegiak barne, Marokkori.
beretzat nahi zuen
eta lurralde hori.

11. Gaurgero
Mendebaleko Sahararen afera: irtenbidea ez dago begien bistan 11
3 Galderei erantzun:
1.- Zer da SEAD?
a.- Saharako basamortuetan kanpamendu egonkorrak
eraiki zituen erakundea. ❏
b.- Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoa. ❏
c.- Saharako talde politiko berri bat. ❏
Milaka saharar basamortura joan zen ihesi, eta Algeriako sar- 2.- XIX. mendearen bukaeran…
taldean aurkitu zuen babesa. Hantxe kanpaleku egonkorrak
a.- Afrikako koloniak banatu zituzten Europako herri
sortu zituzten. 1976ko otsailaren 27an SEAD (Saharako Erre-
publika Arabiar Demokratikoa) erakundea jaio zen, eta egun boteretsuek ❏
laurogei estatuk baino gehiagok onartzen dute erakunde hori. b.- Afrikako hainbat kolonia boteretsu bihurtu ziren ❏
Polisarioen gerrillak gogor ekin zion Mauritaniari. Eraginkorra c.- Mendebaldeko Saharak duen arazoa konpondu
izan zen eta Mauritaniak atzera egin zuen. 1979an Maurita- egin zen ❏
niak eskuratutako hegoaldeko zatia Marokkori eman zion.
Marokkok, Polisarioen erasoak saihesteko, hareazko hesi izu- 3.- Fronte Polisarioa sortu zen…
garria altxatu zuen, ehunka kilometrotakoa alderik alde. a.- Espainiak Sahara kudeatzeko erakunde berri bat
behar zuelako ❏
NBE Saharako autodeterminazioa erabakitzeko erreferendu-
b.- Saharako herritarren arteko independentzia
maren aldekoa da. 1991ean Polisariok tregua ezarri zuen erre-
ferendum hori errazte aldera. Berehala argi geratu zen, gogoaren ondorioz ❏
ordea, Marokkok erreferenduma antolatuko zuela, baina ira- c.- Mauritaniari aurre egiteko ❏
baztekotan bakarrik. Hori adierazi zuten maiz Hassan II.ak,
aitak, eta Mohamed VI.ak, semeak, egungo erregeak.
4.- Hayako Auzitegiak zera erabaki zuen…
a.- Saharako hainbat tribu Marokkoren menpe
Zenbatek du eskubidea erreferendum horretan jartzea ❏
esku hartzeko, zein da errolda? b.- Sultan marokkoarraren menpe egon arren,
honek ez zuela benetako aginterik erakutsi ❏
Horra koska, koskarik bada. Marokkok herritar ugari kokatu c.- Mendebaldeko Sahararen lurraldean Marokkoko
ditu Mendebaleko Saharan azken 30 urteotan, eta Polisarioren sultanaren menpe zeudela ❏
ustez, jokaera horrek errolda itxuraldatu du, manipulatu,
boto-eskubiderik ez duten marokkoar askotxo ageri delako. 5.- Franko hil baino sei egun lehenago…
Horrela ezin da erreferendumik egin, eta afera luzatzen ari da. a.- Madrileko Akordioak sinatu ziren ❏
Eta gerrilla nekatzen ari da, pazientzia galtzen, erdi-mehatxu b.- Espainiak Saharatik presaka alde egin zuen ❏
egin du gerra-erasoak berrituko dituela. Baina, Marokkok
Frantzia eta AEBak ditu alde, eta ez du inolako asmorik erre- c.- Saharako iparraldea Marokkori eman zion
ferenduma egiteko. Espainiak ❏
Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera.
*
AFERA.- Arazoa. Problema. Affaire. ERAGINKOR.- Eficaz. Efficace. IRITZI.- Opinión. Opinion.
AGINTE.- Poder. Pouvoir. ERRAZTE ALDERA.- Errazteko. ISKANBILA.- Escándalo. Scandale.
ALABAINA.- Pero. Mais. Para facilitar. Pour faciliter. JABETZA.-Propiedad. Possession.
ALDE.- A favor. À faveur de. ERROLDA.- Censo. Recensement. JARDUN.- Trabajar. Travailler.
ALDERIK ALDE.- De lado a lado. ESKARMENTU.- Experiencia. Expérience. KUDEATU.- Gestionar. Gérer.
D’un côté à l’autre. EZEGONKOR.- Inestable. Instable. MEATEGI.- Mina. Mine.
ANTZERA.- De manera similar. Pareil. HESI.- Muro, obstáculo. Obstacle. MENEKO.- Sirviente/a, vasallo/a.
ARGITARA EMAN.- Publicar. Publier. HIRIBURU.- Capital. Capitale. Servant/e.
ASALDATU.- Turbar, alarmar. HONDAR.- Bukaera. Final. Fin. NAZIOARTEKO ESKUBIDE.- Derecho
Incommoder. HORRA KOSKA.- He ahí la cuestión. internacional. Droit international.
ATAKA.- Apuro. Situation critique. Voilà la question. SAIHESTU.- Ekidin. Evitar. Esquiver, éviter.
ATZERA EGIN.- Retroceder. Reculer. IRABAZTEKOTAN BAKARRIK.- Sólo si SINATU.- Izenpetu. Firmar. Signer.
BABES.- Refugio. Protection, refuge. ganan, sólo para ganar.
BASAMORTU.- Desierto. Désert. Seulement s’ils/elles gagnent.

12. 370
12 Gaurgero
600 milioi lagunek batera salto
eginda lurra mugi liteke!!!
2 Jakin badakigu gauzak lortzeko saiatu egin behar izaten dela, bana
zenbait kasutan lortu nahi izaten diren egitasmoak ondo burugabeak dira.
Horietako asko Guiness errekorren liburuan aurki ditzakegu. Batzuk ikara-
garriak benetan!
Salto kontutan ere badira hainbat marka.
• Saltorik luzeena: Carl Lewis bihurtu zen 1984ean munduko errekor
honen jabe, 8.79 m-ko saltoa egin ondoren.
• Saltorik altuena: Marka honen jabea Javier Sotomayor da. 1989an
Budapesten 2.34 m-ko jauzia eginda.
Saiakera ugari egin ondoren lortutako errekorrak dira. Jarraian aurkeztuko
dizuegunak baditu, hala ere, beste zenbait ezaugarri. Errekorra lortzeaz
gain, Guiness liburuan jasoa geratuko da noski, bestelako helburu bat du.
Zerbait lortu nahi dute: lurraren orbita aldatu. Eta bestalde, deialdia, behar
den jende guztia biltzeko deialdia, internet bidez egin da.
Irakurri ondoren asmo bitxi bezain harrigarri hau:

13. Gaurgero
600 milioi lagunek batera salto eginda lurra mugi liteke!!! 13
Osa ezazu testua, hutsune bakoitza aukeran
2
dituzun molde hauetako batekin betez:
(1) (2) (3)
a.- oroimena a.- gogoratzen a.- salto eginez gero
b.- ekimena b.- gustatzen b.- salto egiteko
c.- ondorioa c.- iruditzen c.- salto egitea
d.- gozamena d.- otutzen d.- salto egin
(4) (5) (6)
a.- Eten a.- mugiaraziz a.- baina
b.- Hari b.- sinistaraziz b.- baino
c.- Ildo c.- pentsaraziz c.- baizik
d.- Une d.- uztaraziz d.- baldin
(7) (8) (9)
a.- Bada a.- ahulduko a.- neurria
I nterneten sortutako …………(1)………… da lerro hauen bidez aur-
keztu nahi dizueguna. Ea zer …………..(2)………… zaizuen! 600
milioi lagunek batera ……………….(3)……………., lurraren orbita
b.- Balitz
c.- Badirudi
b.- gutxituko
c.- nagituko
b.- gorabehera
c.- aldaketa
d.- Baietz d.- ukituko d.- tamaina
alda daitekeela diote hainbat adituk. Horretarako data eta ordua ipini
dute: 2006ko uztailaren 20an, Euskal Herrian, eguerdiko (10) (11) (12)
12:39:13etan. ……………….(4)………… horretan modu sinkroniza- a.- honen guztiaren a.- epelago a.- batzuetan
tuan saltarazi nahi diote 600 milioi laguni, lurraren orbita
b.- hau guztia b.- lasaiago b.- batzuekin
…………….(5)………………… eta horrela berotasun efektua gutxitu
c.- guztiz c.- urrunago c.- batzuetara
egingo da. Asko dira dagoeneko www.worldjumpday.org web gune-
d.- guztira d.- gorago d.- batzuetaz
an izena eman duten lagunak. Municheko Hans Peter Niesward mai-
suaren ikerketan oinarritua dago saiakera hau.
(13) (14) (15)
Munich-eko zientzialari talde baten iritziz, ekimen hau posible baka- a.- omen a.- eskumena a.- bezperan
rrik ez, …………….(6)……………. eta gomendagarria ere izango b.- ei b.- oharra b.- aurrean
litzateke. ………………(7)………….. orbitaren handitzearekin Lurre- c.- ote c.- desoreka c.- lehen
ko tenperatura gradu batzuetan …………….(8)………….. litzatekee- d.- ala d.- aukera d.- gertu
la aldaketa klimatikoa atzeratuz. Hau guztia irakasle hauen ustea da: Zalantzak argitzeko, 45. orrialdera jo.
Hans Peter Niesvard irakaslearen eta bere laguntzaileen estimazioen
arabera orbitaren …………..(9)……………. lortzeko nahikoa da une
berean mendebaldeko hemisferioan 600 miloi pertsonek batera salto 2 Bat ez da zuzena!!! Zein?
egitea. Eta horixe da proposatzen digutena Word Jump Day ekime-
narekin. • 600 milioi lagunek batera salto eginda lurra mugi liteke!!!
• 600 milioi lagunek batera salto eginez gero, lurra mugi liteke!!!
Salto Handiaren eguna eta ordua zehaztuta daude: uztailaren 20an
• 600 milioi lagunek batera salto egiten badute, lurra mugi liteke!!!
izango da eta hemen, Euskal Herrian, eguerdiko 12:39:13etan toka-
tzen zaigu salto egitea.
• 600 milioi lagunek batera salto eginez lurra mugi liteke!!!
• 600 milioi lagunek batera salto egiteak, lurra mugi liteke!!!
Harrigarriena zera da: ……………….(10)………………. atzetik arra-
zonamendu zientifiko interesgarri bat dagoela. Orbita handituz gero, Zalantzak argitzeko, 45. orrialdera jo
Eguzkitik ……………(11)…………… egongo ginateke eta, ondorioz,
Lurreko tenperatura gradu …………….(12)……………….. jaitsiko 2 Berria berrantola ezazu bost galdera hauei erantzunez:
dela diote. Egia izango …………..(13)………..?
Tira ba, parte hartu nahi baduzu, erregistratu eta e-postaz • Nork egin behar du?
………..........…..(14)……...............…. jasoko duzu egun handiaren • Zer egin behar da?
………………..(15)…………………. Jadanik milioika pertsona erre- • Non egin behar da?
gistratu dira! • Noiz egin behar da?
• Zergatik egin behar da?
aude, ✎ ……………………………………………………………………………………………………
tuta baz
Interesa ta salto egin! …………………………………………………………………………………………………………
an e
izena em …………………………………………………………………………………………………………
Bidali iezaguzu berri laburtua, HABE Aldizkaria Vitoria-Gasteiz kalea,
3-5.a 20018-Donostia edo argitalpenak@habe.org helbideetara.

14. 370
14 saltsan
Argazki-kamera digitala erosten
2 Agian betiko argazki-kameraren ordez digitala erosi nahi duzu edo norbaiti
digitala oparitu nahi diozu. Bata zein bestea izan zure egoera, hona aholku batzuk
kamera hori erosteko. Aholkuak irakurri eta gero erabaki nolako kamera behar duzun.
1. Erresoluzio edo bereizmen gehiago izateak ez du esan nahi 4. Bateria. Bateriarik gabeko kamera sakelan harri bat erama-
nahitaez hobea denik emaitza. Egia da zenbat eta bereiz- tea bezala da. Eraman beti aldean ordezko bateriak edo
men gehiago argazki hobeak atera daitezkeela, baina agian pilak. Pilak ere karga daitezkeenak erabili beti. Irakurri bate-
ez duzu horrenbeste behar. Eman dezagun, 6 megapixe- riaren iraupenari buruzko azalpenak.
leko argazki-kamera batekin 3-4 megako argazki bat atera- 5. Konpaktua, reflexa? Kamera digitalek ez daukate reflexik.
tzen duzula, baina gero inprimatzeko orduan, neurri estan- LCD pantailak egiten du reflexaren funtzioa. Kamera digita-
dar batean ematen dizutela, 10X12 edo 13X18 cm-ko pos- len artean konpaktuenak txikienak dira. Eta kamera txikia-
tal baten tamainakoa, adibidez. Inprimatuta izango dituzun goa den neurrian, barruko piezak ere txikiagoak dira, eta
argazkirik gehienak tamaina horretakoak badira, ez duzu 6 horrek garestitu egiten du salneurria. Beraz, ez du merezi
megapixeleko kamera behar, hain garestia, eta horrenbeste hain argazki-kamera txikia erostea.
karga, 3-4 mega, duen artxiboa erabiltzea ere nekezagoa
da ordenagailuarentzat.
2. Optika. Optikak garrantzia du, baita kamera digitaletan ere.
Eta maiz optikak, lenteak alegia, egiten du kamera garestia- 1B
go ala merkeago. Lente onek argi gehiago sartzen uzten
dute, eta hobeto baliatzen dute dagoen argia. Beste bi Jarri letra bidez erreportajean azaltzen diren honako
aldagai hauek ere aintzat hartu: foku-distantzia (28 mm zenbakiak:
angeluhandia da, 50 mm objektibo arrunta eta 120 mm 3, 4, 6, 10, 12, 13, 18, 28, 50, 100, 120, 256, 512
teleobjektiboa).
3. Memoria. Geroz eta gutxiagotan gertatzen da. Baina, badi- .......................................................................................................
ra kamera digitalak memoria berarekin barrenean dakarte-
.......................................................................................................
nak, disko gogor gisara, eta horrek baldintzatu egiten du
atera daitekeen argazki-kopurua. Gaur egungo kamera digi- .......................................................................................................
tal gehientsuenetako memoria, ordea, sartu eta atera daite- .......................................................................................................
keen txartel edo plaka txiki bat da. Plakatxo hori oparitu .......................................................................................................
egiten dute kamera erostean. Hala ere, oparitutako horrek .......................................................................................................
argazki gutxi egiteko aukera ematen du. Beraz, hobe da .......................................................................................................
argazki gehiago eta hobeak egiteko aukera ematen duen .......................................................................................................
txartela erostea. Adibidez, 6 megapixeleko kamera baduzu,
eta bi megako argazkiak atera nahi badituzu, 512 megako
.......................................................................................................
txartela beharko duzu 256 argazki ateratzeko. Baina, bi Zuzenketa-orria: 45. orrialdea.
megako argazkiak ordenagailuan %100ean handituta ikus-
teko, pantaila izugarria behar da.
*
ANGELUHANDI.- Gran angular. Grand angulaire.
AZALPEN.- Instrucción. Instruction.
BALIATU.- Erabili. Utilizar. Utiliser.
EMAITZA.- Resultado. Résultat.
EMAN DEZAGUN.- Supongamos. Supposons.
GISARA.- A modo de. Comme.
HORRENBESTE.- Tanto/a. Autant.
IRAUPEN.- Duración. Durée.
NEKEZAGO.- Zailago. Más difícilmente. Plus difficilement.
ORDEZKO.- De repuesto. De rechange.
SAKELA.- Patrika. Bolsillo. Poche.
TXARTEL.- Tarjeta. Carte.

15. 370
[i[nteresgunea 15
Dibortzio lasterra
Dibortzio lasterrak martxan jartzeko legeak aurki urtea beteko du.
Ezkontzen haustura erregulatzeko lege berria onartu zuen Madril-
go Kongresuak 2005eko apirilaren 22an eta uztailaren 8ko Lege-
ak Kode Zibila eta Prozedura Zibilaren Legea aldatu. Zenbait
komunikabidek dibortzio lasterraz hitz egin zuten, izan ere, dibor-
tziorako protokoloa, tramiteak azkartzen baitzituen legeak. Lege
berriaren arabera, ez dago arrazoitu beharrik, eta ez da behar, ezta
ere, dibortzio aurreko banantzerik. Eta ezkondu ondorengo dibor-
tzioa eskatzeko gutxienez hiru hilabete itxaron behar direla, hori
dio legeak.
Ondorioz, dibortzioak estatu espainiarrean erruz ugaritu dira.

16. [i[DIBORTZIO LASTERRA
370
16
Dibortzioak ugaritzen
3 Espainiar estatuan 1981ean onartu zen Hiru hilabete eskasera
Dibortzioaren Legea eta orduz geroztik alda- 1981eko Dibortzio Legea indarrean egin dituen urteak 25 izan
keta bakarra izan du, iazko uztailean. Emaitzei dira, eta iaz aldatu zen. Uztailaren 8ko 15/2005 Legeak Kode
begiratu besterik ez dago. Dibortziatzeko epe- Zibila eta Prozedura Zibilaren Legea (PZL) aldatu zituen, bana-
ketei eta dibortzioei zegokienez. Esan bezala, haustura-eskae-
aldiak legeak laburtu zituenez, hausturak rak egiteko epealdiak laburtu egin direnez, dibortzio lasterraz
ugaritu egin dira. 2005ean Espainiar estatuan hitz egin dute batzuek.
141.424 bikote banandu ziren, aurreko urtean 1981eko legearen arabera, bikotearen ezkontza-egunetik urte-
baino %9,82 gehiago. Espainiako Instituto bete pasa arte ezin zen banantzeko eskaerarik egin, eta beste
Nacional de Estadística delakoaren arabera, urtebete gehiago pasa behar zen dibortzio-eskaera egin ahal
izateko. Gaur egun, berriz, banandu nahi duen bikoteak egin
gaur egun haustura-eskaerak honela daude: dezake, baina banantzea ez da beharrezkoa dibortzioa eskatze-
%80 dibortzioei dagokie eta %20 banantzeei. ko, beharrezkoa den bakarra da ezkontza-egunetik hiru hilabe-
Zer dela eta aldaketa hau? Legeak aurreikus- te igarota izatea. Salbuespenak ere badira, etxeko tratu txa-
ten du bikote bat banantzea, baina hori ez da rrak medio, norbaitek hiru hilabete horiek bete aurretik dibor-
tzioa eskatu nahi badu, egin dezake.
nahitaezko baldintza dibortzioa eskatzeko.
Ezkondu osteko hiru hilabete pasa eta jada Badira aldatu ez diren gauzak ere. Dibortzio-eskaera aurkeztu
egin behar da, hori lehen bezalaxe dago. Eta ezkondutakoak
eska daiteke dibortzioa, eta arrazoi honegatik, dibortziatuko badira abokatu bat behar dute, eta prokuradore
apenas sei hilabeteetan, bikote asko hautsi da. bat. Haustura bi bikotekideen adostearekin gauzatzera badoa
Baina, bada arazorik. Aurrerapausotzat jo da prokuradore eta abokatu berberak izan ditzakete bi aldeek.
Hitzarmen arau-emailea ere egin beharko dute hausturaren
zaintza-eskubide partekatua, baina ezkonti- baldintzak jasotzeko eta itxaron epaileak dibortzioa onartu
deak ados daudenean bakarrik aitortzen da arte.
eskubide hori. Haustura eskatzeko epealdiak laburtu egin direnez, ezkondu
askok jo du dibortzioaren bidetik. Dibortzio-eskaera aurkeztu
eta hilabete eta erdira edo bi hilabetera ematen da epaia. Epaia
hain azkar ematen laguntzen du lege berriak. Hain juxtu hori
du berrikuntzetako bat. Lege berri honek eta Kode Zibila alda-
tzeak zer ekarri duen aztertzen du Botere
Judizialaren Kontseilu Nagusiaren txosten
batek, eta hor esaten denez, adostutako
dibortzioak %80,93 gehitu ziren (28.612
izan ziren 2004an eta iaz 51.768) eta
adostu gabeak %70,32 (20.888 izan ziren
2004an eta iaz 52.074), baina banantze-
ak %32,6 gutxitu ziren (77.273 izan
ziren 2004an eta iaz 52.074). Batak eta
besteak zenbatuta, iaz estatu espai-
niarrean 139.419 ezkontza hautsi
ziren, 2004an baino %10 gehiago.

17. [i[DIBORTZIO LASTERRA
17
Beste berrikuntza batzuk Lan-banaketa
Dibortzioa eskatzeko bete beharreko epea murriztuta, merkeagoa • Kode Zibilaren 68. artikuluak dio ezkontideek betebeharra
da dibortziatzea. Lehen bikoteak 2.500-3.000 € ordaindu behar dutela, elkarrekin bizitzekoa, bestearenganako fideltasuna
zituen, hori banantze adostua bazen. Orain, horrelakoetan, erdi- izatekoa, eta elkar sorostekoa. Baina iaz geroztik hori ez da
prezioan ateratzen da dibortzioa, prozesua ere denbora-erdian nahikoa, etxeko ardura ere elkarren artean eraman behar
gauzatzen delako. Eta zertxobait garestixeago, 2.000 € inguru, dute, eta euren bizkar hartu legokeen edozein ondorengo
adostasunik ez badago. Zeren adostasunik ez dagoenean, epaike- edo aurreko ahaideren zaintza eta arreta.
tan erabakitzen da dibortzioaren nondik norakoa. Beste ekarpen
• Adiskidetzea. Gai honi dagokionez, Kode Zibileko 97. artiku-
batzuk ere egin ditu lege honek. Ekarpen horiek ez dute dibor-
luko lehen paragrafoa aldatu egin da. Orain berradiskidetzea
tzioa merkatuko, baina bikotekideen nahigabea gutxitu bai.
banantze-prozedurari bukaera ematen dion prozesua da. Eta
Zergatik dibortziatu? 1981eko legearen arabera, dibortzio- epaia eman behar duen epaileari berradiskidetzearen berri
–eskaerak azaldu egin behar zuen dibortzioaren zergatia. eman behar dio bikoteak.
Ezkontzeko elkarbizitza benetan etenda egon behar zuen
• Desoreka ekonomikoa. Aipatutako 97. artikulu hori berridaz-
urtebetez gutxienez. Hori edo bestela dibortziatzeko eskaera
tean konpentsazio-pentsioaz hitz egiten da. Ezkontideren bati
zuritu egin behar zen, adibidez, norbait fidela izan ez zela ziur-
banantzeak edo dibortzioak desoreka ekonomikoa sortzen
tatuz. Iaztik aurrera, dibortziatzerakoan ez dago zergatia aur-
badio bestearenganako, hots, ezkonduta baino egoera kaska-
keztu beharrik. Nahiko da bikotekideetako batek eskatzea, eta
rragoan geratzen bada, konpentsazio-eskubidea du. Pentsio
onartu egingo zaio eskabidea.
hori behin-behinekoa izan daiteke, edo behin-betikoa. Eta
gerta liteke, baita ere, konpentsazio-pentsio hori guztia jaso-
aldi bakarrean eskuratzea.
• Pentsioa bermatzeko funtsa. Seme-
–alaben mantenua amaren esku gera-
3 Esan hurrengo esaldiok EGIA ala GEZURRA diren: tu nahiz aitaren esku, ez badute egin-
behar hori behar bezala betetzen,
EGIA GEZURRA Gobernuak bere gain hartuko ditu gas-
1.- Dibortzioaren Legea 1981ekoa da ❏ ❏ tuak Pentsioa Bermatzeko Funts bati
2.- 2005eko uztailean aldatu egin zen legea ❏ ❏ esker. Funts honetatik aterako da baita
ere konpentsazio-pentsioa ez ematea-
3.- 2005ean 2004an baino bikote gutxiago banandu ziren ❏ ❏
ren ondorioz jarri beharreko dirua.
4.- Dibortzio-eskaera egiteko epeak laburtu egin dira ❏ ❏ Azken honetarako legeria berezia dago,
5.- Gaur egun ez da beharrezkoa banantzea dibortziatu legeria honek erabili beharreko estal-
ahal izateko ❏ ❏ dura-sistema zehazten du.
6.- Edonola ere, dibortzio-eskaera aurkeztu egin behar da ❏ ❏
Zuzenketa: 45. orrialdean.
*
ADISKIDETU.- Reconciliación. EZKONTZEKO ELKARBIZITZA.- NAHITAEZKO BALDINTZA.- Requisito
Réconciliation. Convivencia conyugal. Cohabitation con- obligatorio. Condition nécessaire.
APENAS.- Apenas. À peine. jugale. NONDIK NORAKOA.- Pormenor, cir-
AURREKO.- Previo/a. Préalable/e. FUNTS.- Fondo. Fonds. cunstancia. Détail.
AURRERAPAUSO.- Avance. Progrès, HAUSTURA.- Ruptura. Rupture. ONDORENGO (AHAIDE) EDO AURRE-
avance. HITZARMEN ARAU-EMAILEA.- KO AHAIDE.- Descendiente o ascen-
BEHIN-BEHINEKO.- Provisional. Convenio regulador. Accord régulateur. diente. Descendant ou aïeul (ancêtre).
Provisoire. INDARREAN EGON.-. Estar, permanecer SALBUESPEN.- Excepción. Exception.
BERMATU.- Garantizar. Garantir. vigente. Être en vigueur. ZAINTZA.- Cuidado. Garde.
ELKAR SOROSTU.- Socorrerse mutua- JASOALDI.- Entrega. Livraison. ZAINTZA-ESKUBIDE PARTEKATU.-
mente. Secourir tous le deux, se soutenir LASTER.- Azkarra. Rápido, exprés. Derecho de custodia compartida. Droit
mutuellement. Express, rapide. de garde partagé.
EPEALDI.- Plazo. Délai. LEGOKEEN.- Que hubiere. S’il/elle en ZURITU.- Justificar. Justifier, valoir.
ESTALDURA.- Cobertura. Couverture. aurait.
EZKONTIDE.- Cónyuge. Conjoint/e. NAHIGABE.- Disgusto. Douleur.

18. [i[DIBORTZIO LASTERRA
370
18
Dibortziatzeko bidea
3 Dibortziatzeko arrazoiak arrazoi,
hausturaren aurrean zentzuzko jarrera
izatea komeni da, ahal den neurrian
behintzat. Hausteko orduan bi aldeek
adosten dutena, okerrenetik jota ere,
hobea izango da epaile batek epaiketa baten
ondoren emandako epaia baino. Epaiketan
maiz talka egiten dute bikotekideek, luzaro
egin ere. Horrela jokatzea, gainera, garestia iza-
ten da, eta emozionalki ere ustekabeko ondorio
latzak ekar ditzake, baita seme-alabentzat ere.
Famili bitartekaritzan adituak diren zerbitzuak
badira, eta komenigarria izaten da horiengana
jotzea. Banantzeko prozesu horretan erabaki
orekatsuak errazago hartuko dira horrela, eta
behar balitz, Familiarentzako Terapia bideak ere C) Hautsi ondoren
abian jartzen dira. Eta horrela familiako kideek Dibortzioa ez da guda, ez da bestea suntsitzea. Besterik da:
samurrago egingo diote aurre etorkizunari, era nork bere aldetik berriro bideari egitea.
Ez aldatu zeharo zure bizimodua, eta seme-alabena ere ez.
arduratsuan, eta nork bere bideari berrekingo Hasieran saiatu zure bikotekidea izandakoa maiz ez ikusten.
dio, baina ezkontide ohia etsaitzat jo gabe. Hautsi ondoren biena izaten segitzen duena ahalik eta
Beraz, hona hemen hainbat aholku: adostasun handienaz kudeatu. Saiatu horri eusten, batez
ere seme-alabei dagokionez.
Seme-alaben zaintzarik ez duenaz hitz egiterakoan ez bero-
A) Hausturaren aurretik tu. Ez aipatu haren okerrak, eta ez hasi hura erruduntzat
jotzen.
Eztabaida sutsuak seme-alaben aurrean ez izan.
Umearen zaintza ez duenak hura bisitatzeko eskubidea badu,
Ez jarri seme-alabak ezkontidearen kontra.
adostu ordutegia. Ez hartu estu-estu eta zurrunegi ordute-
Etxeko lanei dagokienez, gutxienekoari behintzat eutsi:
gi hori, eta beti ere saiatu umea aintzat hartzen.
ordutegiari, lan-banaketari…
Irabazizko ondarea partekatzean, ez probestu egoera
Seme-alabei azaldu hausturaren zergatia.
hori negozioa egiteko.
Elkarri salaketak egiten ez ibili, ez ibili gaizki esaka, eta
Umearekin zaudenean ez hartu beti zuretzat beste inor izan-
elkarri birao eginez.
go ez balu bezala, ez saiatu horrela umearen maitasuna
Etorkizuna landu behar da, ez iragana saltsatu hausturaren
“erosten”.
zergatien bila.
Gurasoek jende berria ezagutzeko unean ez jokatu haiekin
maitekorregi, batez ere banandutakoaren seme edo alaba
B) Haustura gertatzen ari den bitartean aurrean badago.
Ez utzi etxea tupustean. Ez hasi harreman berri bat ezkontide ohia mintze hutsaga-
Hitzarmenik txarrena hobea da epaiketarik onena baino. tik.
Epaiketa baino hobea da bion arteko adostea. Familia Banandu edo dibortziatutakoaren umeari ez lioke honen
Bitartekariak erabiltzea onuragarria da: gogoan izan hori aita/ama biologikoa ikusteko oztoporik jarri beharko ume
ere. horren zaintza duenak, nahiz eta honek beste pertsona bate-
Ahal bada, bukaeran lagun izaten segitu. kin harremanak izan.
Despeditzeko egunean melodramarik ez, ahal dela. Gurasoak elkarrekin haserre izango dira. Iritzi ezberdinak
Bakarrik bizitzeak beldurra ematen badu ere, horri buruzko izango dituzte hainbat gairi buruz, baina horiek horrela iza-
aieneak eta kexuak saihestu. nik ere, umeak sentitu egin behar du gurasoek maite dutela,
Ez irten kalera bakardadea eta haserrea baretzeko abentura nahiz hauek elkarrekin ez izan. Hori oso garrantzikoa da
hutsalen bila. umearentzat.