Exact een jaar geleden werden op de Parijse redactie van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo twaalf mensen doodgeschoten. Cartoonist Joep Bertrams (1946, Roermond) blikt terug.

1. © Copyright 2016 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 07 januari 2016
De scherpe pen krast verder
1 JAAR NA CHARLIE HEBDO
Exact een jaar geleden
werden op de Parijse
redactie van het
satirische tijdschrift
Charlie Hebdo twaalf
mensen doodgescho-
ten. Cartoonist Joep
Bertrams (1946, Roer-
mond) blikt samen
met eega Aldje terug.
Zij was in Parijs op
zwarte vrijdag
13 november 2015.
door Kim Noach
DD
e loeiende sirene als
boodschapper van
slecht nieuws. Weer
een gewonde. Of erger
nog: een dode. De hele
nacht door klonken in het Parijse
appartement van Joep (69) en Ald-
je (68) Bertrams sirenes op die ver-
schrikkelijke vrijdag 13 november
2015. Het echtpaar deelt met vrien-
den al vijftien jaar een woning in
het 11e arrondissement. Aldje was
er die avond. Op een steenworp af-
stand van de plek waar een van de
terroristen zichzelf opblies op het
terras van café Comptoir Voltaire.
Dat terras bezoekt het echtpaar ook
wel eens, ja. Aldje: „Dat is na al die
jaren toch je buurtje. Ik ben de och-
tend na de aanslagen meteen in
een café koffie gaan drinken. An-
ders durf ik dat nooit meer. Het he-
le quartier was in shock. Je kent de
mensen daar.” Zoals de bakker op
de hoek die de ochtend na de aan-
slagen open was, maar waar op Ald-
je na niemand kwam. Parijs was de
ochtend na de terreur akelig stil.
Terwijl Aldje nog een slok van haar
koffie neemt, vertelt Joep dat hij
zich eigenlijk niet zo’n grote zor-
gen maakte om zijn echtgenote op
de avond waarop hun geliefde Pa-
rijs in de greep van terreur was. Zij
zat immers veilig thuis, in het ap-
partement.
Gezeten in de eetkamer van hun
bovenwoning in Amsterdam-Zuid
blikken de twee terug op een roe-
rig 2015. Vaak gebeurt dat in onver-
valst Roermonds dialect. Het stel
woont sinds 1968 in Amsterdam,
maar koestert de Limburgse af-
komst. Niet alleen vrijdag de 13e no-
vember was heftig. Aldje: „Ik hoor-
de sirenes en helikopters, maar zag
niets. Dat geeft een unheimisch ge-
voel. Bij elke sirene denk je: jezus al-
weer?” Wat bij het echtpaar emo-
tioneel nog harder binnenkwam,
was de aanslag op het satirische
tijdschrift Charlie Hebdo, vandaag
precies een jaar geleden. Daar wa-
ren immers directe collega’s van
Joep, wiens politiek cartoons al ja-
renlang in Nederlandse en Europe-
se media gepubliceerd worden, het
slachtoffer. Die dag van de aanslag
op Charlie Hebdo stond hij stijf van
de adrenaline. In alle hectiek vond
hij het prettig om aan het werk te
kunnen gaan. „Het was zelfbe-
houd. Bezig blijven om te voorko-
men dat je wegzakt in gesomber.”
Met zijn cartoon Onsterfelijk, waar-
op een onthoofde Charlie Hebdo de
tong uitsteekt naar zijn moorde-
naar, won Bertrams eind septem-
ber de Inktspotprijs voor beste Ne-
derlandse politieke prent. Joep was
in de nasleep van de aanslagen te
gast bij diverse media om zijn visie
te geven op de gebeurtenissen. Zijn
kinderen waren bezorgd: ‘pap,
moet je dat nu wel doen?’ Zijn ant-
woord luidde steevast: „Waarom
niet?”
Maar, erkent hij, „het zijn extreme
gebeurtenissen, heel enerverend.
Het blijft een ongemakkelijk gevoel
dat ik vanwege ‘Charlie’ de Inkt-
spotprijs gewonnen heb. Ik had lie-
ver met Rutte gewonnen.” Waarop
Aldje lachend antwoordt: „Nou
zeg, met zo’n raar hoofd win je
nooit een prijs.”
De vraag of hij anders is gaan wer-
ken na de moordaanslag irriteert
hem, ook al snapt hij wel dat men-
sen hem stellen. Nee, dus, zijn
werk is niet anders dan vóór 7 ja-
nuari 2015. Hij tekent nog precies
met zijn scherpe kroontjespen wat
in zijn geest opkomt. Altijd geïnspi-
reerd door het nieuws en de men-
sen die het nieuws maken.
Het echtpaar Bertrams zal vandaag
niet speciaal stilstaan bij de aanslag
op Charlie Hebdo. Daarvoor zijn ze
te nuchter. Diezelfde nuchterheid
is ook de reden dat ze niet minder
of met tegenzin naar Parijs gaan.
Aldje: „Je moet zelf verschrikkelijk
alert blijven. Ik let goed op als ie-
mand zijn tas onbewaakt ergens
laat staan bijvoorbeeld.”
Joep knikt. De extra, intensieve con-
troles met detectiepoortjes bij het
Gare du Nord voordat ze op de Tha-
lys naar huis stappen, zijn verve-
lend. Maar een noodzakelijk
kwaad. Hoe lang Frankrijk die
extra militairen of bewakers kan
blijven betalen die het openbare le-
ven veilig moeten houden, is de
vraag. Joep: „Het is allemaal sym-
boolpolitiek. Maar ik ga nog steeds
met liefde naar Parijs.”
Werken na de
aanslag was
zelfbehoud. Om te
voorkomen dat je
wegzakt in
gesomber.
Joep Bertrams
“
De scherpe pen
Joep Bertrams: „Ik had liever met Rutte de Inktspotprijs gewonnen.” Echtgenote Aldje (rechts op foto) lachend:
krast verder
„Nou zeg, met zo’n raar hoofd win je nooit een prijs.” foto Jean-Pierre Jans