1. รัฐประหาร หรือ การรัฐประหาร (ฝรั่งเศส: coup d'état กุปเดตา)
หมายถึงการล้มล้างรัฐบาลผู้บริหารปกครองรัฐในขณะนั้น ซึ่งส่วนใหญ่จะ
เป็นการล้มล้างระบอบการปกครองด้วย เช่น เดิมมีการปกครองแบบ
ประชาธิปไตยที่อานาจเป็นของปวงชน ต่อเมื่อทารัฐประหาร ก็จะ
เปลี่ยนเป็นระบอบเผด็จการ เพราะกลุ่มผู้การนั้นจะยึดอานาจของ
ประชาชนไว้ที่กลุ่มและพวกของตน ประชาชนจะถูกลิดรอนสิทธิในการ
รับรู้ข่าวสาร สิทธิในการวิจารณ์หรือแสดงความคิดเห็นใดๆ ทั้งยังถูก
ลิดรอนสิทธิความเท่าเทียมแบบประชาธิปไตย ที่ประชาชนจะได้เป็น
ผู้ตัดสินใจเลือกผู้ปกครองที่ตนชื่นชอบได้โดยเสรี แม้ผู้ที่ตนเลือกจะไม่ได้
เป็นผู้นา แต่ก็เชื่อได้ว่าผู้ที่ได้ตาแหน่งนั้นๆ จะมาจากเสียงส่วนใหญ่ของ
คนในประเทศ การรัฐประหารที่ไม่ใช้ความรุนแรง หรือไม่เกิดเหตุนอง
เลือด เพราะ กลุ่มก่อการมักจะใช้การประชาสัมพันธ์ด้านเดียว หรือโดย
การลดความน่าเชื่อถือของฝ่ายผู้ถูกยึดอานาจ เช่น อ้างว่ารัฐบาลที่มาจาก
การเลือกตั้งบริหารประเทศชาติผิดพลาด และจาเป็นต้องบังคับให้รัฐบาล
พ้นจากอานาจ จากนั้นจึงใช้กาลังบังคับให้ออกจากตาแหน่ง แล้วประกาศ
ยกเลิกรัฐธรรมนูญ ออกกฎหมายที่เอื้อกับพวกพ้องตัวเอง และออกพรบ.
นิรโทษกรรมตนเอง ก่อนที่จะอนุญาตให้มีการเลือกตั้งใหม่ ลักษณะนี้
ก็เรียกได้ว่า เป็นการก่อรัฐประหาร โดยในวิชาการพัฒนาการเมือง ซึ่งเป็น
สาขาวิชาทางรัฐศาสตร์ จะถือว่าการรัฐประหาร มิใช่วิธีทางของ
วัฒนธรรมทางการเมืองแบบประชาธิปไตย และถือเป็นความเสื่อม
ทางการเมือง (political decay) แบบหนึ่ง ทั้งนี้ หากความพยายาม
ในการก่อรัฐประหาร ไม่ประสบความสาเร็จ ผู้ก่อการมักถูกดาเนินคดี
ในข้อหากบฏ

2. คาว่า coup d'état มาจากภาษาฝรั่งเศส ซึ่งหากแยกพิจารณาจาก
การสนธิคา จะแปลตรงตัวได้ว่า การล้มล้างอย่างเฉียบพลัน (coup =
blow of) ต่อรัฐ (d'état = on state) โดยในพจนานุกรมบริทานิกา
คอนไซส์ (Britannica Concise Encyclopedia) นิยามว่าเป็นการยุบเลิก
รัฐโดยฉับพลัน (stroke of state) การเข้ามาเถลิงอานาจโดยเฉียบพลัน
มักจะเกิดด้วยความรุนแรง การกระทาดังกล่าวเกิดขึ้นโดยกลุ่มก่อการ
(a group of conspirators) มักจะเกิดกับประเทศที่ไม่มีเสถียรภาพทาง
การเมือง หรือมีในระดับต่า ในประเทศที่เป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริง
การรัฐประหารมักไม่ประสบความสาเร็จ
ส่วนพจนานุกรมศัพท์ทางการทหารของออกซ์ฟอร์ด (Oxford
Companion to Military History) อธิบายว่า เป็นความพยายามในการ
เปลี่ยนแปลงรัฐบาล หรือคณะปกครองด้วยกาลัง โดยมักเกิดจาก
กองทัพ พจนานุกรมศัพท์ทางทหารอเมริกันของออกซ์ฟอร์ด (Oxford
Dictionary of the US Military) นิยามว่า เป็นการเข้ามาเถลิงอานาจใน
รัฐบาล อย่างรวดเร็วรุนแรง และผิดกฎหมาย พจนานุกรมศัพท์ทาง
การเมืองของออกซ์ฟอร์ด (Oxford Dictionary of Politics) กล่าวว่า
เป็นการยุบเลิกรัฐบาลอย่างกะทันหัน ด้วยกาลังที่ผิดกฎหมาย มักกระทา
การโดยกองทัพ หรือส่วนหนึ่งของกองทัพ โดยมักจะเกิดขึ้น ท่ามกลาง
ความไม่เห็นชอบของประชาชน หรือไม่ก็มักเป็นปัญหากับประชาชน
บางส่วน ซึ่งส่วนมากเป็นชนชั้นกลาง หรือไม่ก็ด้วยความร่วมมือของพรรค
การเมือง หรือกลุ่มทางการเมือง
โดยสรุป การรัฐประหารหมายถึง การเปลี่ยนแปลงผู้ปกครองรัฐ
(head of state) หรือรัฐบาล (government) โดยเฉียบพลันด้วยกาลัง
ความรุนแรง และผิดกฎหมาย โดยไม่จาเป็นต้องเปลี่ยนระบอบ
การปกครอง (regime)
ที่มา วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี