CNC Makinalarda iş güvenligi

1. Kemal ÜÇÜNCÜ,Mak.Müh.MSc. İş Güvenliği Uzmanı Yangın Güvenliği Sertifikasyonu,Beuth University,Berlin
CNC Makinalarda İş Güvenliği
Haziran 2013,Versiyon: B

2. İçerik
1.Genel kurallar ve güvenlik sistemleri
2.Rutin ve rutin olmayan çalışmada güvenlik
3.Kesme sıvıları
4.Bağlama esnasında güvenlik
5.Yangın güvenliği

3. CNC Makine Güvenliği –Genel Kurallar
•Hiçbir emniyet sistemi devreden çıkartılamaz
•Çalışma esnasında koruyucular daima kapalı tutulur
•Sarkan elbise,yüzük,küpe,kolye ile makinada çalışılmaz
•Çalışma ortamında kesme sıvısı,yağ vb saçılma ve dökülmeler temizlenir
•Durdurma ve acil stop butonları operatörün kolay ulaşabileceği yerlerde bulunur
•Bakım esnasında kilitle-etiketle kuralı uygulanır
1/25

4. CNC Makine Güvenliği –Genel Kurallar
•Bağlama esnasındaki hava basıncı uygun olmalıdır
•Cıvatalı bağlantılarda sıkma torklarına dikkat edilmeli
•Tehlikeli gaz-toz-sızıntı oluşturabilecek materyallere dikkat edilir
•Koruyucu gözlük ve darbeye dayanıklı iş ayakkabısı ile çalışılır
•Ne çapakları uzaklaştırmak ne de vücut temizliği için basınçlı hava kullanılmaz
•Çapakları uzaklaştırmak için uygun aletler kullanılmalıdır
2/25

5. CNC Makine Güvenliği –Genel Kurallar
•Operasyon bölgesi uygun şekilde aydınlatılmalıdır
•Takım ve el aletleri operasyon bölgesi etrafında bırakılmaz
•Tüm temizlik ve bakımlar elektrik bağlantısı kesildikten sonra yapılmalıdır
•Takım değiştirme esnasında ve makine alanı dışına taşan çalışmalarda uygun koruma önlemleri alınmalıdır
3/25

6. CNC Makine Güvenliği –Güvenlik Sistemleri
• Basınca duyarlı kapı
temas kenarı
• Basınca duyarlı
matlar
• Interlock-kilitleme
sistemleri:
• Bir parçanın
diğeriyle eşleşmesi
halinde devreyi
tamamlayan veya
kesen,
• Temaslı (mekanik)
• Temassız (manyetik-elektronik)
• Işık perdeleri 4/25

7. CNC Makine Güvenliği –Normal Çalışma
•Magazin,Taret ve Operasyon alanına bilinçli veya bilinçsiz müdahale mümkün olmamalı,
•Çapak giderme tehlike yaratmamalı,
•Talaş konveyöründe koruyucu önlem alınmalı
•Uygun taşıma ve yükleme ekipmanları kullanılmalı
5/25

8. CNC Makine Güvenliği –Normal Çalışma
6/25
Aşağıdaki tehlike kaynakları için etkin önlemler olmalı
•Uygunsuz kesme kuvveti
•Uygunsuz devir sayısı
•Uygunsuz sıkma
•Bindirme
•Parça kırılması
•Enerji kesintisi
•Fikstür ve kalıp arızası

9. CNC Makine Güvenliği –Rutin olmayan çalışma
•Parça değişiminde gerekli hallerde kaldırma-taşıma ekipmanları kullanılmalı
•Parçaların sıkılması esnasında herhangi bir vücut parçasının kıstırma riski oluşmamalı
•Spindel,eksen,taret,talaş konveyörü vb gibi sistemler ancak bilinçli bir komut veya butona basmak suretiyle hareket edebilmeli
•Manuel kumanda ile müdahale edilebilmeli
7/25

10. CNC Makine Güvenliği –Rutin olmayan çalışma
•Takım değiştirme sistemi,takım magazini veya taret yanlış komut ile hareket etmemeli
•Bunlara çalışma esnasında erişim mümkün olmamalı
•Ölçüm ve kontroller tüm sistemler durduktan sonra yapılmalı
•Kapıların sökülmesi durumunda ancak belirli hareketler belli talimatlar doğrultusunda yapılabilmeli,
•Bakım esnasında hareketli elemanlara erişim engellenmeli
•Geçersiz veya yanlış komutla makina çalışmamalı
•Programlama esnasında çalışan kişiyi tehlikeye sokabilecek hiçbir hareket olmamalı
8/25

11. CNC Makine Güvenliği –Kesme Sıvıları
Yağlama
Soğutma
Deri Tahrişi
Koruma
Nitrit/Nitrat
Yağlama
Konsantrasyon +
Ph +
Bakterileşme +
9/25

12. CNC Makine Güvenliği –Kesme Sıvıları
•Periyodik Kontrol
•Ölçüm
•İçme suyu kalitesinde su kullanmak
•Çapak ve yabancı maddeleri uzaklaştırmak
•Temizlik,filtrasyon
10/25

13. Bağlama araçları: Ayna, pens, mengene, özel bağlama kalıpları
•Kesme kuvvetlerini karşılayacak emniyetli bağlama
•Pratik ve basit olmalı
•Parça deforme olmamalı
•İlave tehlike yaratmamalı (sıkıştırma vb)
CNC Makine Güvenliği –Bağlama
11/25

14. İnsan hatası (Yanlış program seçimi, yanlış parça veya takım seçimi,programlama hatası,bağlama ve yerleştirme hatası vd.) Parçadan kaynaklanan problemler (Döküm hataları,tasarım hataları) Tezgah arızaları –Örn. Sınırlama anahtarları veya ölçme sistemleri, Tezgah elemanlarının gevşemeleri,aparat hataları
CNC Makine Güvenliği- Bindirme
14
12/25

15. CNC Makine Güvenliği- Koruyucu Problemleri
13/25

16. CNC Makine Güvenliği - Yangın
14/25

17. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Dikkat edilecek hususlar
•Kesme sıvısının bileşimi
•Makine üreticisinin önerileri
•Kolay yanıcı metal alaşımları (Mg,Al,…)
•Havalandırma
15/25

18. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Kaynak : BGI 719 Brand und Explositionsschutz an Werkzeugmaschinen ,2012
16/25

19. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Hava (O2)
Yanıcı Madde
Kıvılcım
CNC Makinalarda Yangın Üçgeni
17/25

20. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Artan kesme hızları,devir sayıları verimlilik istekleri nedeniyle CNC makinelerde:
•Suyla karışım oluşturmayan
•Düşük viskoziteli kesme sıvılarının kullanımı yaygınlaşmaktadır. Her iki seçenek de operasyon bölgesinde yanıcı-parlayıcı yağ buharı-hava karışımı olasılığını arttırmaktadır. Bu nedenle ilave yangın önlemleri gerekmektedir.
Uygun kesme sıvısı seçimi
18/25

21. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Uygun kesme sıvısı seçimi
19/25

22. CNC Makine Güvenliği - Yangın
•Sis oluşumunu azaltan katkılar
•Yağ birikintilerini engelleme
•Kıvılcım oluşmasını engelleme
•Buharlaşma kaybını azaltma
•Temizlik
Uygun kesme sıvısı seçimi
20/25

23. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Alev yayılmasını önleyici tasarım
•Alev sızdırmaz kapı izolasyonu
•Boşluksuz ray tasarımı
•Basınca dayanıklı kapı ve camlar
•Uygun kesme sıvısı filtrasyonu
•Elektrostatik yüklenmenin engellenmesi
•Yağ buharlarının emilmesi
•Temizliği ve bakımı kolaylaştıran tasarım
21/25

24. CNC Makine Güvenliği - Yangın
•Yangın algılama-alarm düzeneği
•Uygun boru bağlantıları
•Duman-basınç tahliyesi
•Söndürme deliği
Aktif Yangın Önlemleri
22/25

25. CNC Makine Güvenliği - Yangın
•Yangın söndürme sistemi
•Tercih: Gazlı söndürme
•Uyarı işaretleri
•Seviye kontrolü
Aktif Yangın Önlemleri
23/25

26. CNC Makine Güvenliği - Yangın
Organizasyonel Önlemler
•Ateşli çalışma ve sigara yasağı
•Alarm planı
•Yağ-talaş birikintilerinin engellenmesi
•Yanma yüklerinin azaltılması
24/25

27. CNC Makine Güvenliği
25/25
Sonuç: CNC Makinalar konvansiyonel makinalara göre daha güvenlidir Ancak insan faktörünün etkisi küçümsenmemeli, yeni oluşan riskler gözardı edilmemelidir.