1. Groeten uit Angola
In Angola dient het nieuwe Afrika zich heel voorzichtig aan. De elite gaat weer naar het
strand, snelle jongens kopen grond aan de kust en het vliegveld van Ondjiva wordt
opgeknapt....
Door Hans Moleman
Volkskrant 20 januari 2004
Is het een luchtspiegeling? Strak zwart asfalt, tientallen kilometer achter elkaar. Een vers
getrokken witte middenstreep. Glanzend nieuwe verkeersborden. Na de barre tocht vanaf de
grens is de etappe van Lubango naar Moedes een verademing. De weg naar het strand is beter,
was ons verteld. Wat heet beter: de Estrada Nacional 280 is een droom.
Je moet jezelf even in je arm knijpen: is dit hetzelfde Angola als gisteren? Het Angola van de
gaten en kuilen waarin de assen kapot slaan als je harder gaat dan een slakkengang? Waar je
tien uur moet uittrekken voor vierhonderd kilometer, de afstand van de Namibische grens naar
Lubango, over een weg die allang geen weg meer is omdat er sinds het vertrek van de
Portugese kolonialen bijna geen onderhoud meer aan is gepleegd?
De route vanaf de grens is het vertrouwde Angola: hobbelen en manoeuvreren over
zandpaden langs een ex-weg, enorme vrachtwagens met containers vol spullen uit Zuid-
Afrika ontwijken die in gordijnen van stof opduiken. Jongetjes die proberen wat bij te
verdienen door snel zand in gaten te gooien als er een auto langskomt. Gestrande Angolezen
die je reserveband willen lenen.
Het nieuwe Angola ontmoet je voortzoevend op de EN 280. Hier is even het onvoorstelbare
potentieel van Afrika zichtbaar: hoe een land dat bijna een kwart eeuw is geteisterd door
burgeroorlog terugveert, weer een plek kan worden waar mensen de kans krijgen een normaal
bestaan te herbouwen. Waar je zelfs, met wat geluk, weer gewoon een dagje naar het strand
kunt. De happy few van Angola doen het al, in het weekeinde, in grote glimmende auto's.
Ik wilde voor mijn vertrek uit Afrika nog keer naar Angola. Niet om de bekende mis op te
tekenen, maar als vakantieganger. Korte broek aan, zonnecr op de huid, een bandje met
lekkere Angolese muziek in de cassettespeler - weet Ry Cooder al dat oude Angolezen bijna
net zulke mooie muziek maken als oude Cubanen? Toerist in een vreemd gebied, op zoek
naar een gedroomde toekomst.
Het lijken twee begrippen die niets bij elkaar te zoeken hebben, toerisme en Angola. Het land
staat in het geheugen gegrift als synoniem voor ellende. Meer dan een kwart eeuw was het een
van die vele hopeloze landen op het Afrikaanse continent. Maar het is aan het veranderen,
sinds vorig jaar.
Rebellenleider Jonas Savimbi is dood, er is een vredesakkoord gesloten. De regerende
Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola (MPLA) van president Josduardo dos Santos
is weliswaar nog steeds een tamelijk treurig gezelschap dat vooral gespecialiseerd is in
zelfverrijking, maar ze belooft beterschap. Het perspectief voor de dertien miljoen Angolezen
ziet er eindelijk eens wat vrolijker uit.

2. Ze verdienen het. Angola is in aanleg een van de rijkste landen van Afrika: op de vruchtbare
landbouwgronden kan bijna alles worden verbouwd, de olievelden voor de kust leveren een
inkomstenstroom van miljoenen dollars, er zijn riante diamantmijnen.
Het is een rijkdom die paradoxaal genoeg een bekend recept is voor armoede. Goed bestuur
kan er een bron van vooruitgang van maken. Het is nu nog niet meer dan een fantasie voor de
toekomst, maar ook Angola kan een welvarend en gelukkig land worden. Mits er eens
verantwoordelijke politici opstaan.
En dan is er de mooie, natuurlijke kant van Angola. De kust met eindeloze zandstranden, het
groene, subtropische binnenland, de steden met restanten van gracieuze Portugese
architectuur, de uitgestrekte natuurparken, de bergen en savannes, de woestijn zelfs.
Het is wel even doorbijten, naar het paradijs. We waren gewaarschuwd voor de gruwelweg
naar Lubango, en het klopt helemaal. Angola onthaalt zijn bezoekers vanaf de grens op een
survivaltocht vol verrassingen. Tot Ondjiva gaat het nog. Het stadje, waar een
kapotgebombardeerd gebouw aan het centrale park nog scherp aan de oorlog herinnert,
fungeert als tussenstation in de drukke grenshandel. Omdat Angola nog amper zelf
produceert, worden de meeste consumentenproducten, van waspoeder tot auto's, uit Namibin
vooral Zuid-Afrika georteerd. Ondernemende Chinese zakenlui hebben aan de grens
warenhuizen opgezet vol goedkope Aziatische spullen.
De eerste verrassing is het vliegveld van Ondjiva. Er staat een imposante bouwplaats vol
modern materieel, want het veldje wordt geheel vernieuwd. Er komt een landingsbaan waar
de grootste vrachtvliegtuigen kunnen landen. Waarom, vraag je je af. Waarom wordt hier niet
eerst de weg aangepakt? Nota bene de enige hoofdweg door Angola.
Een eind verderop staat midden op de weg een uitgebrande vrachtwagencombinatie. De
lading ligt in de berm: glaswerk voor de Ngola-brouwerij. Het is de enige grote fabriek van
Lubango die altijd heeft doorgedraaid. Oorlog of geen oorlog, bier zal er zijn. Langs de weg
staan prachtige dikke baobab-bomen. In een afgetrapt dorp halverwege komt de geur van vers
brood uit een blinkend wit geschilderd gebouw. Paderia Confian Bakkerij Het Vertrouwen,
mooie naam voor een bakker in Angola.
We wilden naar Lubango omdat het de naam heeft een aangename stad te zijn, op de rand van
het centrale hoogland. Koel en groen is het er, een verademing na de hete savanne van de
grensstreek. Eens moet de tweede stad van het land ook mooi zijn geweest. Brede straten,
sierlijke gebouwen, parkjes die herinneren aan Portugal.
Nu ligt Lubango er versleten bij. De pensions die in een ver verleden gasten herbergden die de
hitte wilden ontvluchten zijn gesloten of zo vuil, dat je er alleen in hoge nood wilt
overnachten. De sloppenwijken met hun lemen huisjes, al jaren onderdak voor de vele
tienduizenden vluchtelingen uit het centrale hoogland, zijn opgerukt tot in het centrum.
Hier en daar zie je dat de stad aan een nieuwe start werkt. Het Grande Hotel da Hu wordt
gerenoveerd. Op het terras zijn zakenlui - Portugezen, Zuid-Afrikanen en hun Angolese
partners - druk doende met zakjapanners en laptops. Op de Tafelberg, de platte berg die
uittorent boven de oostrand van Lubango, wordt de sokkel van een immens Christusbeeld van
een nieuwe stuclaag voorzien. Er is een restaurant in aanbouw naast de radar- en
luchtafweerbasis van het Angolese leger.
Zoek JoMarques op als je in Lubango bent, was ons verteld. Hij is een Angolees die al hardop
durft te dromen.

3. Marques woont op een oude boerderij twintig kilometer buiten de stad, bij het dorp Humpata.
Hij behoort tot het handjevol Portugezen dat niet wegvluchtte toen de onafhankelijkheid
kwam. Op het moment dat de MPLA-strijders blanken begonnen te executeren, in de bange
dagen van de overgang halverwege de jaren zeventig van de vorige eeuw, dook hij onder.
Hij vertelt het laconiek, alsof het een natuurverschijnsel was. 'Mijn familie woont al honderd
jaar op dit landgoed. Ik hoor hier, niet in Portugal. De dorpelingen hebben me verstopt. Toen
de onrust voorbij was heb ik de draad voorzichtig weer opgepakt.'
De boerderij heeft boomgaarden vol appels en peren, velden met aardappels en aardbeien. Nu
de vrede is gekomen, wil Marques het allemaal verkopen. Dat was altijd makkelijk, want de
generaals van de MPLA kochten altijd graag landerijen van waarde. Maar de laatste tijd, sinds
de oorlog voorbij is, is de belangstelling minder geworden.
JoMarques wil het toerisme in. Een mooi pension met restaurant, daar droomt hij van. En een
reisbureau om gasten naar de inheemse stammen te brengen, naar de watervallen, naar het
panorama bovenop de hoge rotsen, waar je een adembenemend uitzicht hebt op de kustvlakte.
Het was vroeger voor Portugese gezinnen een geliefde plek om de zondagmiddag picknickend
door te brengen.
Marques is ervan overtuigd dat Angola het in zich heeft een toeristische bestemming te
worden. Het zuiden kan toeristen trekken die vanuit Kaapstad of Johannesburg een rondrit
maken door de regio. Die gaan nu naar het Etosha-park in het noorden van NamibiVandaar
gaat het rechtsaf, via de Caprivistrook naar de Victoria-watervallen op de grens van Zambia
en Zimbabwe. Ze moeten straks rechtdoor, de vierhonderd kilometer naar Lubango.
Natuurlijk, die weg is een obstakel. Er wordt al zo lang gepraat over het herstel, en er gebeurt
niets, klaagt Marques.
De snelle jongens slaan nu al toe. 'Ik ken mensen die aan de kust een huis met eigen strand
hebben. Een heeft zelfs een strand van vijf kilometer. Gekocht van de Capitaneria Marma.
Aan het Flamingostrand heeft een Zuid-Afrikaan bungalows gebouwd.' De kustautoriteit doet
niet moeilijk, als je de goede contacten hebt. Zelf hoeft hij geen privrand, alleen een
familiepension annex reisbureau, zodat zijn vier dochters een toekomst kunnen opbouwen.
W
e moeten blijven voor de middagmaaltijd. Eerst een toost met zelfgemaakte likeur. Ao futuro
do turismo! Op de grote tafel wordt het eten geserveerd: gemarineerde koedoe, een enorme
schotel aardappelpuree, kleine, dieprode aardbeien toe. Alles van eigen grond, ook de koedoe,
een forse antilope, is er geschoten. De gastheer geniet nog van de jachtpartij. 'Die vrijheid, de
ruimte, dat is waarom ik van dit land houd. Ik ben een Angolees.'
Op naar het strand. Na een spectaculaire afdaling van de hoogvlakte, met eindeloze
haarspeldbochten, begint beneden tropisch bos. En dan verspert een hefboom de weg.
Politiecontrole.
'We kunnen u niet doorlaten', constateert de sergeant na intensieve bestudering van de
papieren. 'Uw bestemming is Lubango. Omdraaien.' Hij beent weg. Niks dagje naar het
strand. Hij is niet van plan zich te laten vermurwen. 'Commandante, we zijn toeristen. Die
gaan vaak naar een bepaalde plaats om van daaruit uitstapjes te maken.'

4. Vergeet het maar, zonder het correcte stempel. Aangeslagen willen we bijna opgeven, als een
collega van de douane wat tegen de commandante prevelt. 'Zo doen toeristen inderdaad, ze
maken uitstapjes, zonder aparte vergunning. Dat mag tegenwoordig.'
Het werkt. Namen, geboortedata, namen van vaders en moeders en de gegevens van de auto
worden zorgvuldig opgetekend in een groot, beduimeld boek. Dan gaat de hefboom omhoog,
na de plechtige belofte dat we in Moedes meteen bij de dichtstbijzijnde politiepost
rapporteren.
En het strand? Heerlijk verlaten.
Over tien jaar gaan we de tocht nog eens overdoen. Kijken of JoMarques zijn droom heeft
kunnen waarmaken. Of je al ansichtkaarten kunt kopen, met 'Groeten uit Angola'.
Dit is de laatste reportage van Hans Moleman uit zuidelijk Afrika. Deze maand begint hij als
de nieuwe correspondent van de Volkskrant in Shanghai, China.