Bangoi

Muïc luïc 1

LÔØI TÖÏA

Thaät laø ñieàu ñaùng möøng cho
nhöõng ai coù chuùt öu tö veà Giaùo Hoäi, khi
thaáy phong traøo hoïc hoûi Kinh Thaùnh ñang
ñöôïc ñaåy maïnh vaø ñaêïc bieät coå voõ.
Hôn bao giôø, ngöôøi Kitoâ höõu hoâm nay
caàn tôùi Lôøi Chuùa nhö caàn côm baùnh.

Thaàn hoïc, ñaëc bieät laø thaàn hoïc tín
lyù, xem ra bò queân laõng ñoâi chuùt. Ñieàu
naøy raát deã hieåu, vì nhieàu lyù do. Tröôùc
heát, quaàn chuùng trong Giaùo Hoäi ít ai
hieåu hai chöõ Tín Lyù. Traùi laïi, ai ai cuõng
thöôøng xuyeân nghe noùi ñeán hai chöõ Kinh
Thaùnh. Ngay caû trong giôùi öu tuù cuûa Giaùo
Hoäi, phaàn lôùn nghó raèng thaàn hoïc tín lyù
laø moät moân hoïc khoâ khan, lyù thuyeát,

2
MAÀU NHIEÄM THIEÂN CHUÙA

khoâng maáy ích lôïi cho ñôøi soáng thöôøng
nhaät cuûa ngöôøi Kitoâ höõu.

Thöïc ra, caàn phaûi coù moät quan ñieåm
ñuùng ñaén vaø môùi meû hôn veà thaàn hoïc
tín lyù. Tín lyù khoâng gì khaùc hôn laø Ñöùc tin
ñi tìm caùi lyù veà chính mình. Neáu Ñöùc tin laø
söï soáng, thì tín lyù laø haønh trình ñi tìm leõ
soáng. Khoâng coù söï soáng ñích thöïc, khi
thieáu leõ soáng. Ngöôïc laïi, chaúng coù ai ñi
tìm leõ soáng, neáu khoâng coù söï soáng
tröôùc ñaõ. Do ñoù, tín lyù laø haønh trình ñi töø
ñöùc tin ñeán ñöùc tin, tín lyù “coù” laø nhôø
ñöùc tin vaø xaây döïng treân ñöùc tin, ñoàng
thôøi cuûng coá vaø soi saùng ñöùc tin. Nhöng
haønh trình naøy cuõng laø haønh trình suy tö
cuûa tinh thaàn vaø trí tueä con ngöôøi.

Muïc luïc 3

Khi coù ñöôïc moät quan ñieåm chaéc
chaén vaø môùi meû nhö vaäy, chuùng ta seõ
thaáy raèng, trong thôøi ñaïi chuùng ta hôn bao
giôø heát, caàn phaûi ñaåy maïnh vieäc hoïc
hoûi vaø suy tö thaàn hoïc. Hôn bao giôø heát,
chuùng ta caàn trình baøy vaø giaûi thích lyù
do cuûa nieàm hy voïng chaát chöùa trong
taâm hoàn moãi moät ngöôøi tín höõu (1P
3,15).

Thöïc hieän moät toång hôïp veà Maàu
nhieäm Thieân Chuùa vöøa chaéc chaén, vöøa
môùi meû hôïp thôøi, laø moät coâng trình raát
khoù khaên ñoøi hoûi nhieàu thôøi giôø
nghieân cöùu vaø suy nghó; nhöng cuõng laø
moät vieäc laøm caàn thieát vaø caáp baùch
trong giai ñoaïn hieän taïi.

4

Chuùng toâi khoâng coù tham voïng ñöa
ra moät coâng trình nghieân cöùu to taùt hay
nhöõng suy tö ñoäc ñaùo. Chuùng toâi coá
gaéng trình baøy soáng ñoäng vaø môùi meû
hôn, noäi dung cuûa maàu nhieäm Thieân
Chuùa ñeå giuùp ñoäc giaû thöôûng thöùc
moät phaàn höông vò ngoït ngaøo cuûa
nhöõng chaân lyù ñöùc tin maø Thieân Chuùa
ñaõ maïc khaûi cho chuùng ta veà chính mình
Ngöôøi trong con ngöôøi vaø söù ñieäp cuûa
Ñöùc Gieâsu Kitoâ.

Coâng ñoàng Vatican II ñaëc bieät nhaán
maïnh choã ñöùng cuûa Kinh Thaùnh trong
thaàn hoïc, vì theá ñoäc giaû seõ khoâng ngaïc
nhieân, khi nhaän thaáy coù nhöõng chöông
hoaøn toaøn daønh cho thaàn hoïc Kinh
Thaùnh. Duø vaäy, taùc giaû khoâng nhaèm

Muïc luïc 5

daïy khoa Kinh Thaùnh laø moân hoïc thuoäc
laõnh vöïc cuûa caùc Giaùo sö Kinh Thaùnh.
Taùc giaû chæ coù yù trình baøy thaàn hoïc
theo moät nhaõn quan môùi meû, phuø hôïp
vôùi yù muoán cuûa Coâng ñoàng :

“Moân tín lyù thaàn hoïc phaûi ñöôïc
phaân phoái theo thöù töï naøy : tröôùc heát,
trình baøy chính caùc chuû ñeà Thaùnh Kinh;
cho caùc chuûng sinh thaáy caùc Giaùo phuï
Ñoâng vaø Taây phöông, cuõng nhö dieãn
tieán lòch söû tín lyù ñaõ ñoùng goùp gì trong
vieäc trung thaønh löu truyeàn minh giaûi
töøng chaân lyù Maïc khaûi – ñoàng thôøi xeùt
ñeán moái lieân heä cuûa noù vôùi lòch söû
Giaùo Hoäi toång quaùt – thöù ñeán, ñeå khai
saùng caùc maøu nhieän Cöùu Roãi caùch
thaät ñaày ñuû, caùc chuûng sinh phaûi hoïc

6

ñaøo saâu vaø nhaän thöùc ñöôïc moái lieân
heä giöõa caùc maàu nhieäm ñoù, nhôø
phöông phaùp suy luaän theo ñöôøng loái cuûa
Thaùnh Toâma, hoï phaûi hoïc hoûi cho thaáy
caùc maàu nhieäm aáy luoân hieän dieän vaø
taùc ñoäng trong caùc nghi thöùc phuïng vuï
vaø toaøn theå ñôøi soáng Giaùo Hoäi : hoï
phaûi hoïc cho bieát caùch giaûi ñaùp caùc
vaán ñeà nhaân sinh theo aùnh saùch Maïc
khaûi, bieát aùp duïng nhöõng chaân lyù Maïc
khaûi vónh cöûu vaøo hoaøn caûnh ñoåi thay
cuûa nhöõng thöïc taïi nhaân loaïi vaø bieát
thoâng truyeàn caùc chaân lyù aáy cho thích
hôïp vôùi con ngöôøi thôøi ñaïi.”
(Saéc leänh veà ÑAØO TAÏO LINH MUÏC, soá 16)
Taùc Giaû

CHÖÔNG MOÄT
NHAÄN BIEÁT THIEÂN CHUÙA

I. Taàm Quan Troïng Cuûa Vaán Ñeà “Bieát Thieân
Chuùa”
II. Caùc Lyù Thuyeát Khaùc Nhau Veà Vaán Ñeà Bieát
Thieân Chuùa
III. Laäp Tröôøng Cuûa Giaùo Hoäi
IV. Con Ñöôøng Cuûa Thaàn Hoïc
V. Vaán Ñeà Bieát Thieân Chuùa Theo Kinh Thaùnh

I. TAÀM QUAN TROÏNG CUÛA VAÁN ÑEÀ BIEÁT
THIEÂN CHUÙA

“Bieát Thieân Chuùa” laø moät vaán ñeà quan troïng
vaø gai goùc khoâng theå boû qua trong vieäc tìm kieám
maàu nhieäm Thieân Chuùa.

Vaán ñeà gai goùc treân nhieàu bình dieän. Veà
phöông dieän töø ngöõ, chöõ “bieát” coù nhieàu nghóa khaùc
nhau vaø moãi nghóa coøn coù nhieàu caáp ñoä khaùc
nhau. Treân bình dieän ñoái töôïng, caùi bieát coù yù nghóa
khaùc nhau tuøy theo ñoái töôïng ñöôïc bieát, vaø chuùng ta

2

khoâng theå coi Thieân Chuùa nhö moät ñoái töôïng thuoäc
laõnh vöïc hieän töôïng.

Söï khoù khaên coøn phaùt xuaát töø nhieàu lyù
thuyeát khaùc nhau, töø lyù thuyeát “duy truyeàn thoáng”, “duy
tín” ñeán caùc lyù thuyeát “duy lyù”, “duy vaät” ...

Vaán ñeà quan troïng vì coù theå keùo theo nhöõng
heä luïy hoaëc raát tích cöïc, hoaëc voâ cuøng tai haïi cho
ñöùc tin Kitoâ giaùo. Bieát Thieân Chuùa laø caùi bieát
aûnh höôûng tôùi caû cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø
höôùng ñi cuûa lòch söû.

Coù theå noùi raèng ñaây laø vaán ñeà vöøa “ñoái
noäi”, vöøa “ñoái ngoaïi” cuûa Giaùo hoäi, laø laõnh vöïc tieáp
giaùp vaø môû ra caùc laõnh vöïc khaùc nhö trieát hoïc, lòch
söû, caùc khoa hoïc nhaân vaên, laø vaán ñeà “ranh giôùi”,
cuõng laø vaán ñeà cô baûn, laø vaán ñeà yù nghóa vaø laø
vaán ñeà toái haäu.

Vaán ñeà cuõng raát caáp baùch, vì coù taàm möùc
quyeát ñònh veà lyù do toàn taïi cuûa khoa thaàn hoïc, veà
giaù trò cuûa Kinh Thaùnh vaø leõ soáng cuûa Giaùo hoäi.

Khi giaû töôûng veà töông lai nhaân loaïi, Horkheimer,
moät nhaø xaõ hoäi hoïc voâ thaàn ngöôøi Ñöùc, cho raèng

Muïc luïc 3

töông lai cuûa con ngöôøi seõ raát “nhaøm chaùn”, lyù do laø
vì seõ khoâng coøn khoa thaàn hoïc nöõa. Khi ñaõ loaïi tröø
khoa thaàn hoïc, ngöôøi ta cuõng seõ khai tröø luoân ñieàu
maø con ngöôøi goïi laø “yù nghóa”. Karl Rahner cuõng nghó
nhö vaäy vaø cho raèng khi aáy, con ngöôøi khoâng coøn
coù khaû naêng ñaït tôùi “Toaøn Theå Thöïc Taïi” vaø
ñoái dieän vôùi thaân phaän hieän sinh cuûa mình nöõa.

II. CAÙC LYÙ THUYEÁT KHAÙC NHAU VEÀ VAÁN
ÑEÀ BIEÁT THIEÂN CHUÙA

Thieân Chuùa khaû tri hay baát khaû tri? Caùc lyù
thuyeát sai laïc thöôøng choïn moät trong hai laäp tröôøng,
tuy coù nhieàu saéc thaùi khaùc nhau trong moãi laäp
tröôøng.

1. Laäp Tröôøng “Baát Khaû Tri”

Treân bình dieän trieát hoïc, laäp tröôøng baát khaû
tri hay thuyeát “khoâng theå bieát” cho raèng con ngöôøi
khoâng theå bieát gì hôn ngoaøi theá giôùi hieän töôïng.

4

Laäp tröôøng naøy coù nhieàu saéc thaùi khaùc
nhau. Hoaëc laø laäp tröôøng baát khaû tri tuyeät ñoái,
hoaëc laø laäp tröôøng chaáp nhaän giôùi haïn cuûa lyù trí,
laäp tröôøng coù tính “pheâ phaùn” nhö trieát hoïc Kant. Kant
ñi saâu vaøo chính cô caáu cuûa yù thöùc, phaân tích cô
caáu cuûa yù thöùc ñeå nhaän ra vai troø, giaù trò vaø giôùi
haïn cuûa noù. OÂng phaân bieät lyù trí thuaàn tuùy vaø lyù
trí thöïc tieãn. Theo oâng yù töôûng Thieân Chuùa chæ coù
vaø phaûi coù trong laõnh vöïc cuûa lyù trí thöïc tieãn, nghóa
laø trong phaïm vi ñôøi soáng luaân lyù.

Kant coù lyù, vì laøm noåi baät söï khaùc bieät giöõa
hieän töôïng vaø caùi khoâng phaûi laø hieän töôïng vaø
nhôø ñoù giaûi phoùng con ngöôøi khoûi söï laãn loän tai
haïi giöõa “thaàn linh” vaø “phaøm tuïc”. OÂng coøn coù lyù ôû
choã gaén lieàn yù töôûng Thieân Chuùa vôùi ñôøi soáng
luaân lyù . Ñôøi soáng ñaïo ñöùc hay luaân lyù laø thöïc taïi
hieän sinh nhaát, gaàn guõi nhaát, laø leõ soáng cuûa con
ngöôøi, laø ñaëc thaùi phaân bieät ngöôøi vôùi vaät . Ñôøi
soáng luaân lyù vöøa taùch con ngöôøi ra khoûi traàn theá,
vöøa ñeå noù laïi trong traàn theá.

Kant coøn ñeà cao tính chuû ñoäng cuûa con ngöôøi
trong vaán ñeà tri thöùc. Vaø chuùng ta ñoàng yù vôùi Kant

Muïc luïc 5

laø khoâng theå xoùa boû hình boùng cuûa chuû tri ra khoûi
taùc ñoäng hay sinh hoaït cuûa con ngöôøi. Nhöng thöïc ra,
neáu suy xeùt cho cuøng, laäp tröôøng cuûa Kant laø heä
luïy cuûa trieát hoïc Descartes : khôûi ñi töø chuû theå tri
thöùc vaø do ñoù khoâng ra khoûi cô caáu cuûa chuû theå tri
thöùc. Ai theo laäp tröôøng naøy, khoù coù theå chuû tröông
moät söï khai môû ñích thöïc cuûa trí tueä loaøi ngöôøi
höôùng veà Ñaáng Sieâu Vieät.

Thuyeát “khoâng theå bieát” coù theå daãn tôùi laäp
tröôøng voâ thaàn lyù thuyeát hay voâ thaàn thöïc tieãn. Con
ngöôøi khoâng coù lyù do gì ñeå chaáp nhaän söï hieän
höõu cuûa Ñaáng Sieâu Vieät , neáu khoâng bieát gì veà
Ngaøi. Con ngöôøi khoâng bieát gì veà Thieân Chuùa, thì
Thieân Chuùa cuõng chaúng lieân heä gì ñeán cuoäc soáng.
Dó nhieân ñaây
khoâng phaûi laø laäp tröôøng cuûa Kant, maø chæ laø heä
luïy coù theå coù treân bình dieän suy lyù vaø thöïc haønh.

Ngöôïc laïi, thuyeát ”khoâng theå bieát” cuõng coù theå
daãn tôùi laäp tröôøng “duy tín”: toâi khoâng bieát nhöng toâi
tin. Vì toâi khoâng bieát neân toâi phaûi tin caùch muø
quaùng, vaø toâi khoâng ñaët vaán ñeà lyù trí trong laõnh
vöïc ñöùc tin. Ñaët vaán ñeà hieåu bieát trong laõnh vöïc

6

ñöùc tin laø phaïm thöôïng : phaûi hoaøn toaøn phoù thaùc,
tin caäy vaøo Thieân Chuùa maø khoâng caàn tìm hieåu.

2. Laäp Tröôøng “Khaû Tri Tuyeät
Ñoái”
Hay Khuynh Höôùng “ Duy Lyù”

Khuynh höôùng duy lyù cho raèng lyù trí coù theå
bieát moïi söï. Khoâng coù gì laø huyeàn nhieäm vöôït ra
ngoaøi lyù trí. Lyù trí laø thöôùc ño moïi thöïc taïi.

Lyù trí coù theå bieát ñöôïc Thieân Chuùa, do ñoù
khoâng caàn ñöùc tin hay maïc khaûi, cuõng khoâng caàn
nghi leã toân giaùo hay bí tích. Nhöõng gì ñi ngöôïc vôùi lyù
trí laø nhöõng ñieàu aûo töôûng vaø bòa ñaët.

Khuynh höôùng duy lyù coù nhieàu saéc thaùi khaùc
nhau :

Ngay töø nhöõng theá kyû ñaàu trong Giaùo hoäi, ñaõ
coù ngöôøi chuû tröông coù theå xaùc ñònh ñöôïc yeáu tính
cuûa Thieân Chuùa : Thieân Chuùa laø Ñaáng khoâng ñöôïc
sinh ra (Agenneâtos), vaø taát caû nhöõng ai ñöôïc sinh ra
ñeàu laø höõu theå taïo thaønh. Ñoù laø laäp tröôøng cuûa
Agioâ vaø Eunoâmioâ.

Muïc luïc 7

Trong lòch söû trieát hoïc, nhöõng lyù thuyeát quan
troïng ñaùng chuù yù laø laäp tröôøng cuûa Descartes,
Heùgel vaø Gioberti.

Lyù thuyeát cuûa Descartes veà Thieân Chuùa ñöôïc
goïi laø “baåm sinh thuyeát”. OÂng cho raèng con
ngöôøi coù yù töôûng baåm sinh veà Thieân Chuùa, vaø yù
töôûng ñoù laø moät yù töôûng minh nhieân roõ raèng, do
ñoù Thieân Chuùa hieän höõu.

Heùgel thì cho raèng lyù trí coù theå bieát ñöôïc
Tinh Thaàn Tuyeät Ñoái, vaø trieát hoïc coù khaû
naêng xaùc ñònh vaän haønh bieän chöùng cuûa Tinh
Thaàn Tuyeät Ñoái aáy.

Lyù thuyeát cuûa Gioberti ñöôïc goïi laø “tröïc theå
luaän” (ontologisme). OÂng chuû tröông con ngöôøi coù
theå tröïc giaùc ñöôïc “Höõu Theå Toái Cao”, vaø chính
nhôø tröïc giaùc naøy maø con ngöôøi bieát ñöôïc caùc
thöïc taïi khaùc. Theo oâng, traät töï höõu theå vaø traät töï
luaân lyù luoân luoân song haønh. Thöïc taïi caøng cao quí
treân bình dieän höõu theå, caøng khaû tri treân bình dieän
yù thöùc.

8

Xeùt veà moät phöông dieän, hoïc thuyeát cuûa
Gioberti xaây döïng neàn taûng cuoái cuøng cho tri thöùc
cuûa con ngöôøi, vì moïi tri thöùc vaø phaùn ñoaùn chæ coù
theå coù, töïa treân moät caên baûn tuyeät ñoái. Nhöng
Gioberti sai laàm ôû choã khoâng chuù troïng ñeán thaân
phaän tinh thaàn nhaäp theå cuûa con ngöôøi. Ñaáng
Tuyeät Ñoái vöôït treân trí tueä thuï taïo moät khoaûng
caùch khoâng theå ño löôøng ñöôïc.

Ngoaøi nhöõng lyù thuyeát ñaëc bieät noùi treân,
thaùi ñoä duy lyù coøn ñöa nhöõng ngöôøi höõu thaàn ñeán
laäp tröôøng “thaàn giaùo” (Deùisme) chuû tröông coù
Thöôïng Ñeá, nhöng khöôùc töø maïc khaûi, khoâng tin coù
huyeàn nhieäm vaø khoâng chaáp nhaän Giaùo hoäi.

Heä luïy traùi ngöôïc vôùi caùc saéc thaùi höõu
thaàn cuûa khuynh höôùng duy lyù laø nhöõng chuû
tröông voâ thaàn thuoäc nhieàu loaïi khaùc nhau.

Muïc luïc 9

Caùc thuyeát voâ thaàn duy vaät chuû tröông chæ
coù thöïc taïi vaät chaát. Vaät chaát coù tröôùc yù töôûng
vaø ôû beân ngoaøi yù töôûng. YÙ nieäm Thieân Chuùa
phaùt sinh töø hieän töôïng phoùng chieáu taâm lyù cuûa
con ngöôøi soáng trong caùc moâi tröôøng xaõ hoäi khaùc
nhau. Do ñoù yù töôûng Thieân Chuùa cuõng bieán thieân
theo söï tieán hoùa cuûa lòch söû cho ñeán khi naøo hoaøn
toaøn chaám döùt, vì ñieàu kieän xaõ hoäi trôû neân hoaøn
haûo.

Caùc thuyeát duy nghieäm chuû tröông döøng laïi ôû
nhöõng thöïc taïi coù theå kieåm chöùng ñöôïc baèng thöïc
nghieäm, khoâng neân vöôït ra ngoaøi, neáu khoâng muoán
rôi vaøo aûo töôûng vaø sai laàm.

Toùm laïi, heä luïy saâu xa nhaát cuûa thaùi ñoä duy
lyù, duø laø höõu thaàn hay voâ thaàn, laø boùp cheát
chieàu kích sieâu vieät trong con ngöôøi, huûy hoaïi nieàm
tin cuûa con ngöôøi, vì muoán goùi gheùm taát caû trong lyù
trí. Veà phöông dieän naøy, caû hai laäp tröôøng duy vaät vaø
duy taâm ñeàu coù cuøng moät goác reã vaø daãn ñöa tôùi
cuøng moät haäu quaû.

3. Söï ñoàng quy giöõa hai laäp tröôøng
Khaû tri vaø Baát khaû tri

10

Thuyeát baát khaû tri vaø chuû nghóa duy lyù laø hai
laäp tröôøng ñoái nghòch nhau: moät ñaøng chuû tröông
khoâng theå bieát, ñaøng kia chuû tröông coù theå bieát.
Nhöng cuoái cuøng hai laäp tröôøng naøy ñöa tôùi moät
haäu quaû nhö nhau laø caét ñöùt töông giao soáng ñoäng
giöõa con ngöôøi vaø Thieân Chuùa. Moät ñaøng phuû
nhaän khaû naêng khai môû cuûa trí tueä con ngöôøi; vaø
heïâ luïy laø theá giôùi thaàn linh trôû thaønh moät thöïc taïi
ngoaïi lai. Ñaøng kia muoán nhoát kín sieâu vieät trong
chaân trôøi cuûa lyù trí; vaø haäu quaû laø laøm tan bieán
thöïc taïi Sieâu vieät.

4. Taùc ñoäng huûy hoaïi cuûa laøn
soùng duy lyù chuû nghóa

Ngaøy nay, ai cuõng bieát raèng laøn soùng duy lyù
ñang xaâm nhaäp vaøo coát loõi cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo,
laøm cho ñöùc tin cuûa nhieàu ngöôøi lung lay taän goác
reã.

Muïc luïc 11

Raát nhieàu giaù trò coå truyeàn ñang suïp ñoå
tröôùc muõi duøi coâng kích cuûa duy lyù chuû nghóa. Vaø
nhöõng gì ñöôïc ñaët cao hôn thì suïp ñoå nhanh hôn vaø rôi
vaøo vöïc thaúm saâu hôn. Nhöõng gì tröôùc ñaây aûnh
höoûng nhieàu hôn heát ñeán ñôøi soáng con ngöôøi, baây
giôø ñang trôû thaønh ngoaïi lai vaø xa laï hôn heát.

Noùi theo nhaø thaàn hoc Tin laønh Henrich Zahrnt,
ñaïi ña soá nhaân loaïi hoâm nay gioáng nhö nhöõng ngöôøi
con rôøi boû nhaø Cha ñeå traåy ñi phöông xa, hay noùi
maïnh hôn nöõa, hoï ñaõ sinh ra ôû moät nôi xa laï. Con
ngöôøi ñang soáng trong traïng thaùi xa nhaø, vong quoác,
nhöng vaãn xem traïng thaùi naøy laø bình thöôøng vaø töï
nhieân.

Duy lyù chuû nghóa taán coâng ñöùc tin Kitoâ giaùo
baèng hai goïng kìm taû höõu. Caùnh taû tröïc tieáp choái
boû söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa; caùnh höõu khoâng
tröïc tieáp choái boû, nhöng giöõ con ngöôøi laïi trong theá
giôùi vaø lòch söû, xui khieán con ngöôøi choïn löïa ñieàu
mình coù theå chieám höõu ñöôïc, ngaên caûn con ngöôøi
“thaû moài baét boùng”.

12

Nhaân loaïi bò traày truïa vaø mang nhieàu thöông
tích do ñaïo quaân caùnh taû, nhöng coù nguy cô ngaõ guïc
tröôùc ñaïo quaân caùnh höõu kheùo taøi nguïy trang.

Tröôùc laøn soùng duy lyù traøn ngaäp, con ngöôøi
chæ coøn thaáy chính mình vaø khoâng coøn ñöôïc Thieân
chuùa tra vaán: “Añam ngöôi ôû ñaâu?” Ngöôïc laïi, con ngöôøi
coù theå tra vaán moät caùch mæa mai: “Hôõi Thöôïng ñeá,
OÂng ôû ñaâu?” Vaø ñoù laø caâu hoûi cuûa con ngöôøi thôøi
ñaïi, hoaëc laø nhöõng ngöôøi ngheøo ñang daãy cheát
trong ñau khoå vaø baát coâng, hoaëc laø nhöõng ai ñaõ
thaønh coâng maø khoâng caäy döïa vaøo Thieân Chuùa.
Thaùch thöùc naøy caøng ngaøy caøng trôû neân gay gaét,
vì moïi caùnh cöûa ñeàu bò ñoùng laïi; lòch söû khoâng
coøn laø nôi thaàn linh ñoät nhaäp; thieân nhieân khoâng
coøn laø tieàn ñöôøng ñöa vaøo theá giôùi sieâu vieät. Lyù
trí khoâng cho pheùp con ngöôøi ñi tìm ñòa chæ cuûa
Ñaáng Sieâu Vieät, vì khoâng coøn daáu veát cuûa Ngaøi
trong thieân nhieân vaø lòch söû. Khi caàn tham khaûo lòch
söû, con ngöôøi chæ nhaän ra daáu veát cuûa chính mình.

Laøn soùng duy lyù ñang leân ñöa tôùi nhöõng haäu
quaû khoác lieät cho nhaân loaïi. Con ngöôøi daàn daàn
maát heát yù thöùc veà ThieânChuùa vaø thay theá vaøo

Muïc luïc 13

ñoù nhieàu thöù ñoái tuôïng. Cho tôùi nay, chöa coù ñoái
töôïng naøo khaû dó laøm cho con ngöôøi maõn nguyeän.
Vì theá ñoàng thôøi vôùi thaùi ñoä duy lyù, nhaân loaïi ñang
bò moät loaïi vi truøng thôøi ñaïi khaùc ñuïc khoeùt, ñoù laø
chuû tröông “phaûn lyù” (irrationalisme).

Moät hình aûnh soáng ñoäng ñeå dieãn taû caùc tai
hoïa tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi: duy lyù vaø phaûn lyù gioáng
nhö moät con raén hai ñaàu coù noïc ñoäc, vaø moät trong
hai ñaàu ñeàu coù khaû naêng gieát cheát con nguôøi. Do
ñoù nhöõng ngöôøi bi quan vaø thieáu nieàm tin ñaõ ñaët
teân cho thôøi ñaïi chuùng ta laø “thôøi hoaøng hoân cuûa con
ngöôøi”.

III. LAÄP TRÖÔØNG CUÛA GIAÙO HOÄI

Neáu suy nghó cho quaân baèng vaø nhìn laïi toaøn
boä lòch söû tö töôûng Coâng giaùo, chuùng ta seõ nhaän ra
Giaùo hoäi luoân luoân gìn giöõ con ngöôøi choáng laïi caùc
ñoäc döôïc ngaám ngaàm taùc haïi. Giaùo hoäi luoân luoân
coá gaéng ñaët con ngöôøi ñuùng vò trí, vì bieát raèng ñöa
con ngöôøi leân quaù cao, seõ laøm cho noù rôi xuoáng vöïc
thaúm.

14

Veà khaû naêng vaø giôùi haïn cuûa trí tueä, Giaùo
hoäi haèng öu tö ñònh vò ñuùng ñaén. Rieâng coâng ñoàng
Vatican I (thöôøng bò nhìn döôùi moät quan ñieåm tieâu
cöïc) ñaõ laøm moät vieäc raát quan troïng trong lòch söû tín
lyù, laø xaùc ñònh ñuùng ñaén choã ñöùng cuûa trí tueä
trong vaán ñeà nhaän bieát Thieân Chuùa.

Coâng ñoàng ñaõ trieät ñeå choáng laïi caùc lyù
thuyeát baát khaû tri vaø saéc thaùi phaûn lyù. Coâng ñoàng
khaúng ñònh raèng trí tueä con ngöôøi coù theå nhaän ra
Ñaáng Sieâu Vieät nhôø thieân nhieân vaø lòch söû :
“Giaùo hoäi, Meï chuùng ta, chuû tröông vaø daïy raèng: töïa
vaøo caùc söï vaät ñöôïc taïo thaønh, aùnh saùng töï nhieân cuûa
lyù trí con ngöôøi coù theå bieát ñöôïc Thieân Chuùa laø Nguyeân
Lyù vaø laø Cuøng Ñích cuûa moïi thöïc taïi: töø buoåi taïo
thaønh, nhöõng gì nôi ngöôøi maø maét xaùc thòt khoâng heà thaáy,
thì trí khoân nhìn ngaém ñöôïc nôi coâng vieäc nguôøi laøm”
(FC86).
“Ai noùi raèng con ngöôøi khoâng theå bieát ñöôïc moät caùch
chaéc chaén Thieân Chuùa duy nhaát vaø chaân thaät, laø Ñaáng
Taïo Hoùa vaø laø Chuû Teå cuûa chuùng ta, baèng aùnh saùng
cuûa lyù trí töï nhieân, töïa vaøo nhöõng coâng trình ngöôøi laøm
neân, keû aáy phaûi vaï tuyeät thoâng” (FC104)

Ngöôïc laïi, Coâng ñoàng cuõng xaùc ñònh giôùi haïn
cuûa trí tueä trong laõnh vöïc sieâu nhieân, choáng laïi caùc

Muïc luïc 15

chuû tröông duy lyù khöôùc töø huyeàn nhieäm, muoán ñaët
lyù trí con ngöôøi leân treân Thieân Chuùa:
“Giaùo hoäi Coâng Giaùo ñaõ luoân luoân chuû tröông vaø vaãn
ñang chuû tröông coù hai laõnh vöïc tri thöùc khaùc bieät nhau,
phaân bieät caû treân bình dieän nguyeân lyù laãn bình dieän ñoái
töôïng. Nguyeân lyù trong laõnh vöïc thöù nhaát laø lyù trí töï
nhieân, trong laõnh vöïc thöù hai laø ñöùc tin sieâu nhieân. Xeùt
veà ñoái töôïng, ngoaøi nhöõng chaân lyù maø lyù trí töï nhieân coù
theå ñaït tôùi, coøn coù nhöõng maàu nhieäm daáu aån trong Thieân
Chuùa ñöôïc ñeà ra ñeå chuùng ta tin. Nhöõng maàu nhieäm naøy
chæ coù theå bieát ñöôïc nhôø maïc khaûi. Thaùnh Phaoloâ ñaõ
laøm chöùng raèng daân ngoaïi nhaän bieát Thieân Chuùa nhôø
caùc coâng trình cuûa Ngöôøi (Rm 1,20), nhöng cuõng chính oâng,
khi noùi tôùi aân suûng vaø chaân lyù do Chuùa Kitoâ ban cho,
laïi tuyeân boá raèng : “Chuùng toâi rao truyeàn söï khoân ngoan
cuûa Thieân Chuùa trong maàu nhieäm, söï khoân ngoan daáu aån,
maø töø ñôøi ñôøi Thieân Chuùa ñaõ tieàn ñònh laøm moái vinh
quang cho chuùng ta, maø khoâng moät ñaàu muïc naøo ôû ñôøi taïm
naøy coù theå bieát ñöôïc ... Vì Thieân Chuùa ñaõ maïc khaûi cho
chuùng ta nhôø Thaàn Khí, bôûi Thaàn Khí doø thaáu moïi söï,
ngay caû nhöõng ñieàu saâu thaúm nôi Thieân Chuùa” (1 Cr 2,7-
14) ... Chính Chuùa Con ñoäc nhaát caûm taï Chuùa Cha ñaõ
che giaáu nhöõng ñieàu aáy ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoân ngoan
thoâng thaùi, nhöng ñaõ maïc khaûi cho nhöõng keû beù moïn (Mt
11,25)” (FC 97)
“Ai noùi raèng maïc khaûi thaàn linh khoâng chöùa ñöïng
maàu nhieäm vaø coù theå tìm hieåu cuøng minh chöùng baèng lyù
trí taát caû moïi tín ñieàu, töïa vaøo nhöõng nguyeân lyù töï nhieân,
keû aáy phaûi vaï tuyeät thoâng.” (FC 114)

16

Ngoaøi ra Coâng ñoàng coøn khaúng ñònh döùt
khoaùt raèng lyù trí vaø ñöùc tin khoâng maâu thuaãn nhau,
ngöôïc laïi coøn coù theå hoã trôï cho nhau, vì caû hai ñeàu
coù Thieân Chuùa laø taùc giaû :
“Ñöùc tin vaø lyù trí khoâng bao giôø maâu thuaãn nhau,
nhöng coøn trôï giuùp hoã töông. Lyù trí ngay thaúng coù theå tìm
ra vaø minh chöùng nhöõng lyù leõ neàn taûng cho ñöùc tin; ñöôïc
ñöùc tin soi saùng, lyù trí seõ say meâ hoïc hoûi nhöõng thöïc taïi
thaàn linh. Ñöù c tin giaûi phoùng vaø che chôû lyù trí khoûi
nhöõng ñieàu sai laïc vaø cung caáp cho lyù trí nhieàu kieán thöùc
phong phuù ...” (FC 101)

IV. CON ÑÖÔØNG CUÛA THAÀN HOÏC

Muïc luïc 17

Sau khi ñaõ ñeà ra laäp tröôøng vöõng chaéc cuûa
Giaùo hoäi beânh vöïc vaø ñònh vò ñuùng ñaén trí tueä con
ngöôøi, taïo laäp theá quaân baèng cho lyù trí, chuùng ta
coù quyeàn vaø coù nhieäm vuï phaûi laáy laïi nhöõng yeáu
toá chaân lyù trong caùc laäp tröôøng ñoái nghòch ñeå
phong
phuù hoùa thaàn hoïc Kitoâ giaùo vaø ñaøo saâu hôn vaán
ñeà tri thöùc
Thieân Chuùa. Xeùt döôùi khía caïnh naøy, nhöõng ñònh
thöùc cuûa Coâng ñoàng Vaticanoâ I chæ coù giaù trò
höôùng daãn vaø tieâu chuaån ñeå chuùng ta khoûi ñi
cheäch ñöôøng.

Sau khi ñaõ vaïch ra nguy cô cuûa laøn soùng duy
lyù, chuùng ta caàn nhìn thaúng vaøo nhöõng heä luïy tích
cöïc do tieán trình “duy lyù hoùa” ñöa ñeán.

Theo moät soá lôùn caùc nhaø thaàn hoïc hieän ñaïi,
töø ngaøy phong traøo duy lyù ngöï trò, nieàm tin vaøo
Thieân Chuùa ñöôïc thöû thaùch vaø gaïn loïc kyõ caøng
hôn. Trong theá giôùi hoâm nay, khoâng coøn choã ñöùng
cho moät nieàm tin muø quaùng, ngaây ngoâ, thieáu phaûn
tænh vaøo theá giôùi thaàn linh hay sieâu vieät. Khi chaïm
traùn vôùi khoa vaät lyù, khoa lòch söû, caùc khoa pheâ

18

bình, khoa xaõ hoäi, khoa phaân taâm ..., khoa thaàn hoïc
phaûi moät thôøi gian khaäp khieãng, nhöng cuoái cuøng
seõ trôû neân vöõng maïnh, vì tìm ñöôïc höôùng ñi ñuùng
ñaén vaø côûi môû.

Ngaøy nay toân giaùo seõ khoâng ñöùng vöõng, neáu
tieáp tuïc khôi nguoàn töø nhöõng chaát lieäu khoâng tinh
roøng, nhöõng yeáu toá phuï thuoäc. Toân giaùo hoâm nay
phaûi ñaït troïng taâm, phaûi nhaèm truùng ñích, môùi coù
hy voïng toàn taïi vaø phaùt huy, ñoàng thôøi trôû neân
nguoàn maïch sinh khí môùi cho söï soáng tinh thaàn cuûa
nhaân loaïi.

Laøn soùng duy lyù coøn ñöa trí tueä con ngöôøi leân
ñòa vò laøm chuû, cheá ngöï thieân nhieân, hình thaønh
lòch söû. Theá giôùi khoâng ngöøng tieán boä veà maët
khoa hoïc kyõ thuaät vaø caûi thieän xaõ hoäi. Ngaøy nay,
khoâng coøn coù theå laáy lyù do toân giaùo ngaên chaën con
ngöôøi thöïc hieän nhöõng coâng trình maø hoï cho laø caàn
phaûi thöïc hieän.

Muïc luïc 19

Naõo traïng duy lyù thuùc duïc con ngöôøi tra vaán
khoâng ngöøng, tra vaán moïi thöïc taïi nhaân vaên vaø lòch
söû, tra vaán ngay caû nhöõng thöïc taïi sieâu nhieân vaø
toân giaùo, tra vaán veà chính mình,
veà cuoäc ñôøi, veà xaõ hoäi vaø nhaân loaïi ... Phong traøo
duy lyù laøm cho vaán ñeà “yù nghóa” trôû neân moät vaán
ñeà gay caán vaø caáp baùch treân bình dieän lyù thuyeát
laãn haønh ñoäng.

Thöïc ra laäp tröôøng duy lyù töï baûn chaát khai tröø
sieâu vieät. Nhöõng heä luïy tích cöïc chæ laø nhöõng haäu
quaû keøm theo caàn phaûi ñoùn nhaän, nhöng phaûi dung
hoøa vôùi nhöõng heä luïy tích cöïc cuûa phaûn ñeà, töùc
laø laäp tröôøng phaûn lyù, ñeå taïo laäp moät theá quaân
baèng phong phuù vaø ñoäng ñích.

Laäp tröôøng phaûn lyù giuùp duy trì moät soá giaù
trò maø naõo traïng duy lyù coù khuynh höôùng xoùa boû :
vai troø cuûa tình caûm, giaù trò cuûa bieåu töôïng ... Chuû
tröông phaûn lyù coøn laøm noåi baät giôùi haïn cuûa trí
tueä con ngöôøi.

Trong vaán ñeà tri thöùc Thöôïng Ñeá, thuyeát phaûn
lyù ñeà cao khía caïnh huyeàn nhieäm cuûa thöïc taïi sieâu
vieät nhaán maïnh ñeán loøng tin töôûng phoù thaùc ...

20

Toùm laïi, boä maët tích cöïc cuûa hai laäp tröôøng
duy lyù vaø phaûn lyù coäng laïi, giuùp chuùng ta xaùc ñònh
theá ñöùng cuûa trí tueä trong vaán ñeà “bieát Thieân
Chuùa” : chuùng ta coù theå bieát Thieân Chuùa, vì chuùng
ta ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh Ngaøi, tinh thaàn cuûa
chuùng ta phaûn aùnh söï Khoân Ngoan Minh Trí cuûa
Ngaøi; nhöng chuùng ta cuõng khoâng theå bieát Ngaøi, vì
Ngaøi sieâu vieät, vöôït quaù taàm möùc trí tueä thuï taïo
(Ngaøi khoâng phaûi laø con ngöôøi, ñöôøng loái cuûa Ngaøi
khoâng phaûi laø ñöôøng loái cuûa con ngöôøi).

V. VAÁN ÑEÀ NHAÄN BIEÁT THIEÂN CHUÙA
THEO KINH THAÙNH

Ngaøy nay, vì chòu aûnh höôûng trieát hoïc Kant,
moät soá nhaø thaàn hoïc khoâng muoán ñaët vaán ñeà “tri
thöùc Thöôïng Ñeá”.
Hoï khoâng muoán thaàn hoïc ñi vaøo veát chaân cuûa
Thöôïng Ñeá hoïc. Thaùi ñoä naøy coù theå daãn tôùi “coâ
laäp hoùa” thaàn hoïc, vì caét ñöùt laõnh vöïc tieáp giaùp
giöõa thaàn hoïc vaø caùc khoa hoïc khaùc, nhaát laø trieát
hoïc vaø caùc khoa hoïc nhaân vaên.

Caùc thaàn hoïc gia naøy vieän leõ thaàn hoïc phaûi
döïa treân Kinh Thaùnh, maø Kinh Thaùnh laø maïc khaûi

Muïc luïc 21

chæ coù theå nhaän bieát baèng ñöùc tin. Vaû laïi, Kinh
Thaùnh duøng nhöõng phaïm truø “seâmít”, ñöôïc hình
thaønh trong naõo traïng seâmít, khoâng nhaèm trình baøy
nhöõng lyù luaän sieâu hình, nhöng thuaät laïi nhöõng bieán
coá cöùu ñoä, giôùi thieäu nhöõng kinh nghieäm toân giaùo
cuûa Daân Thieân Chuùa.

Taát caû nhöõng lyù leõ treân ñeàu ñuùng, nhöng
Kinh thaùnh khoâng caám ñaët vaán ñeà tri thöùc Thöôïng
Ñeá, vaø coù nhieàu choã trong Cöïu öôùc cuõng nhö trong
Taân öôùc ñeà caäp ñeán vaàn ñeà naøy.

Dó nhieân chöõ “bieát” trong Kinh thaùnh khoâng
theå hieåu theo nghóa thuaàn tuùy tri thöùc nhö trong trieát
hoïc Hy Laïp. Chöõ bieát coù nhieàu nghóa khaùc nhau vaø
thöôøng bao haøm yeáu toá tình caûm vaø yù muoán,
ñoàng thôøi dieãn taû moät lieân heä maät thieát.

1. Trong Cöïu öôùc, bieát Chuùa thöôøng ñoàng nghóa
vôùi nhaän bieát, nhìn nhaän Thieân Chuùa laøm chuû
cuoäc soáng, thi haønh giao öôùc cuûa Thieân Chuùa.
Khoâng bieát Thieân Chuùa khoâng chæ laø moät traïng
thaùi voâ tri thuoäc laõnh vöïc nhaän thöùc, nhöng coøn laø
toäi loãi daãn tôùi söï cheát hay xa lìa Thieân Chuùa.

22

Khoâng nhaän bieát Thieân Chuùa laø khöôùc töø chính
Thieân Chuùa.

Bieát Thieân Chuùa coøn coù nghóa laø tuyeân xöng
Danh Ngöôøi, ca ngôïi caûm taï Ngöôøi vì nhöõng vieäc kyø
dieäu Ngöôøi ñaõ laøm cho daân, ñaëc bieät trong bieán coá
xuaát Ai caäp. Bieát Thieân Chuùa cuõng laø vaâng phuïc
Thieân Chuùa, kính sôï Thieân Chuùa vaø chaáp nhaän thi
haønh luaät Ngöôøi ban. Bieát Thieân Chuùa coøn laø
nhaän bieát toäi loãi mình vaø tin töôûng vaøo loøng thöông
xoùt cuûa Thieân Chuùa.

Bieát Thieân Chuùa laø nhaän bieát Giaveâ laø
Thieân Chuùa vaø chæ toân thôø moät mình Ngöôøi maø
thoâi. Bieát Thieân Chuùa laø con ñöôøng söï soáng.Noùi
theo ngoân ngöõ hieän ñaïi, bieát Thieân Chuùa laø moät sö
hieåu bieát hieän sinh theo nghóa saâu xa nhaát, chi phoái
toaøn dieän cuoäc ñôøi, töø ñieàu nhoû nhaát cho ñeán
ñieàu lôùn nhaát. Söï hieåu bieát naøy ñöôïc theå hieän qua
cuoäc soáng vaø hình thaønh trong chính cuoäc soáng.
Bieát Thieân Chuùa xaùc ñònh phöông höôùng vaø phaän
soá cuûa ñôøi ngöôøi.

Caùc nhaân vaät quan troïng nhö Abraham, Moâseâ,
Ñavít laø nhöõng giöôùng maãu soáng ñoäng ñaõ nhaän

Muïc luïc 23

bieát Thieân Chuùa thöïc söï trong cuoäc soáng cuûa hoï.
Caùc Ngaøi laø nhöõng ngöôøi baïn taâm giao cuûa Thieân
Chuùa. Caùc Tieân Tri coù söù maïng keâu gaøo daân
chuùng nghe vaø nhaän bieát Thieân Chuùa, trôû veà vôùi
Thieân Chuùa vaø ngöng chaïy theo caùc thaàn ngoaïi bang.

Cöïu öôùc ñaët naëng yeáu toá taâm tình trong caùi
bieát, nhöng khoâng khai tröø yeáu toá trí tueä. Ngöôïc laïi
thöôøng xuyeân ñeà caäp ñeán yeáu toá naøy caùch giaùn
tieáp, khi nhaán maïnh yeáu toá sieâu vieät cuûa Thieân
Chuùa : khoâng ai coù theå nhìn thaáy Thieân Chuùa maø
coøn soáng soùt. Moâseâ, baïn thieát nghóa cuûa Thieân
Chuùa, chæ ñöôïc nhìn thaáy “phía sau” cuûa Thieân Chuùa
khi Ngöôøi ñi qua.

Yeáu toá trí tueä luoân gaén vôùi yeáu toá taâm tình,
bao goàm trong yeáu toá taâm tình. Yeáu toá taâm tình
dieãn taû söï gaàn guõi thaân maät cuûa Thieân Chuùa.
Yeáu toá trí tueä nhaéc nhôû söï cao caû vó ñaïi cuûa
Ngöôøi, khieán Israel khoâng nhöõng chæ yeâu meán
Thieân Chuùa, maø coøn kính sôï Thieân Chuùa.

24

Cuõng coù choã trong Cöïu öôùc tröïc tieáp ñeà caäp
ñeán vaán ñeà nhaän thöùc Thieân Chuùa baèng trí tueä.
Con ngöôøi coù theå nhaän ra Thieân Chuùa vaø caùc öu
phaåm cuûa Ngöôøi qua thieân nhieân, caùc thuï taïo, caùc
coâng trình vaø taùc phaåm do Ngöôøi döïng neân.

Ñoaïn saùch Khoân Ngoan 13, 1-9 ñaëc bieät ñeà
caäp ñeán chaân lyù vaø sai laàm trong vieäc tìm hieåu
Thieân Chuùa baèng trí naêng töïa vaøo caùc veû ñeïp
muoân hình vaïn traïng cuûa vuõ truï :
“Quaû laø ngoác töï baåm tính taát caû nhöõng ngöôøi
soáng trong voâ tri voâ thöùc veà Thieân Chuùa,
chuùng ñaõ khoâng coù söùc töø nhöõng söï laønh thaáy ñöôïc
maø bieát Ñaáng ñang hieän coù
hay ñeå yù vaøo coâng vieäc cuûa Ngöôøi
maø nhìn nhaän Ñaáng Hoùa Coâng.
Traùi laïi (caùc vaät nhö) löûa, gioù hay khí leï laøng, ...
ñöôïc hoï coi nhö nhöõng thaàn linh ñoång lyù hoaøn vuõ.
Hoïa chaêng vì meâ caùi ñeïp cuûa chuùng,
maø hoï cho chuùng laø thaàn,
thì hoï phaûi bieát raèng Chuùa Teå cuûa chuùng,
coøn toát ñeïp hôn gaáp maáy,
vì chính tò toå cuûa caùi ñeïp ñaõ döïng neân chuùng ...
Quaû theá ñi töø söï huøng vó vaø xinh ñeïp cuûa thuï taïo,
ngöôøi ta luaän ra ñöôïc yù nieäm veà Ñaáng Hoùa Coâng.
Nhöõng keû aáy chæ ñaùng traùch phaàn naøo vì coù leõ hoï
laàm laïc,
trong khi hoï tìm kieán Thieân Chuùa vaø muoán gaëp

Muïc luïc 25

Ngöôøi.
Laãn loän giöõa caùc coâng vieäc cuûa Ngöôøi, ...
hoï bò daùng veû beân ngoaøi quyeán ruõ,
vì, ñeïp thaät ñieàu hoï ngaém nhìn!
Tuy vaäy hoï cuõng khoâng theå tha thöù ñöôïc :
Vì coù khaû naêng ñaït ñeán moät tri thöùc nhö theá
khieán hoï coù khaû naêng truy taàm veà vuõ truï,
thì laøm sao hoï ñaõ khoâng khaùm phaù ra
Chuùa Teå caùc thuï taïo aáy?”

Ñoù laø lyù chöùng Kinh thaùnh maïnh nhaát beânh
vöïc cho khaû naêng cuûa trí tueä. Khoâng neân laáy baát
cöù lyù do naøo ñeå laáp lieám söï khaúng ñònh roõ raøng
vaø chaéc chaén cuûa Kinh thaùnh veà khaû naêng vaø
nhieäm vuï cuûa con ngöôøi phaûi noã löïc ñi tìm chaân lyù,
haønh trình ñi tìm Thieân Chuùa ñeå coù theå khaùm phaù ra
Ngöôøi vaø tin Ngöôøi laø Chuùa.

2. Taân öôùc thöôøng duøng hai ñoäng töø
“Ginoskein” (γινοσκειν) vaø ”Epiginoskein”
(επιγινοσκειν)
ñeå dieãn taû söï nhaän bieát Thieân
Chuùa.

Ñoäng töø “Ginoskein” coù nghóa roïâng hôn
ñoäng töø “yada” trong Cöïu öôùc, vaø coù nhieàu maøu
saéc nghieâng veà nhaän thöùc baèng trí tueä hôn.

26

“Ginoskein” coù nghóa laø “thaáy, bieát, nhaän ra”;
ñoâi khi coøn coù nghóa laø “ñoàng yù”, “thöïc haønh”.

Ñoäng töø “Epiginoskein” cuõng coù nghóa laø
nhaän ñònh nhaän bieát khi nhìn.

Caû hai ñoäng töø treân ñöôïc duøng raát nhieàu cho
bình dieän thöôøng thöùc, do ñoù khoâng naëng tính chaát
taâm tình vaø maät thieát nhö töø yada trong Cöïu öôùc.
Baûn LXX dòch töø “yada” baèng töø “ginoskein”. Nhöng töø Hy
laïp khoâng theå dieãn taû heát yù nghóa cuûa töø yada.
Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø Taân öôùc khoâng coøn
quan nieäm veà söï nhaän bieát Thieân Chuùa gioáng nhö
trong Cöïu öôùc. Trong vaán ñeà naøy cuõng nhö trong moïi
vaán ñeà khaùc, Taân öôùc vaãn laø choùp ñænh keát tinh
taát caû nhöõng gì ñeïp nhaát cuûa Cöïu öôùc, vì theá, minh
nhieân vaø roõ raønh hôn Cöïu öôùc.

Muïc luïc 27

Chöa coù choã naøo trong Cöïu öôùc ñònh nghóa söï
soáng ñôøi ñôøi roõ vaø goïn nhö trong Ga 17,3 : Söï
soáng ñôøi ñôøi laø chuùng nhaän bieát Cha,
Thieân Chuùa ñoäc nhaát vaø chaân thaät vaø
Ñaáng Cha
ñaõ sai, Gieâsu Kitoâ”. Theo Gioan, bieát Thieân
Chuùa, chính laø
söï soáng, laø cöùu ñoä. Khoâng theå cho raèng “bieát” laø
caùi bieát thuaàn tuùy trí tueä, laø moät yù thöùc giaùc ngoä
nhö “beø Ngoä ñaïo” chuû tröông. Nhöng bieát haøm chöùa
moät nieàm tin troïn veïn, moät maïc khaûi troïn veïn, moät
töông giao aân tình khaêng khít. Bieát Thieân Chuùa coù
nghóa laø ñöôïc ñöa daãn vaøo trong cung loøng Thieân
Chuùa, hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa Ba Ngoâi.

Bieát, theo nhö Gioan, laø caùi bieát vöøa hieän sinh,
vöøa thieâng lieâng nhaát, laø caùi bieát ñaûo loän toaøn
dieän cuoäc soáng. Chuùng ta bieát Thieân Chuùa laø Tình
Yeâu nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Con cuûa Ngaøi. Do ñoù
bieát Thieân Chuùa laø tin vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Ai tin
seõ ñöôïc soáng ñôøi ñôøi, ai khoâng tin seõ bò luaän phaït.

Noùi moät caùch toång quaùt, vieäc nhaän bieát
Thieân Chuùa theo Taân öôùc coøn raát nhieàu saéc thaùi
gioáng Cöïu öôùc. Thaønh ngöõ “bieát Thieân Chuùa” dieãn

28

taû moät moái daây thaân tình giöõa con ngöôøi vôùi Thieân
Chuùa. Nhöng vì haàu heát caùc taùc phaåm Taân öôùc
höôùng veà daân ngoaïi, do ñoù vieäc nhaân bieát Thieân
Chuùa coøn coù theâm noäi dung môùi : nhaän bieát Thieân
Chuùa laø töø boû caùc taø thaàn ngoaïi giaùo, gia nhaäp
Kitoâ giaùo ñeå phuïng thôø Thieân Chuùa Duy Nhaát trong
Ñöùc Kitoâ.

Bieát Thieân Chuùa laø choïn löïa Thieân Chuùa, laø
tin ôû Thieân Chuùa vaø laø theo Chuùa Kitoâ. Bieát Thieân
Chuùa laø chaáp nhaän tuaân phuïc Thieân Chuùa töïa
treân nhöõng gì bieát ñöôïc veà Ngöôøi, treân nhöõng gì
Ngöôøi ñaõ laøm vaø nhöõng gì Ngöôøi ñoøi hoûi. Söï hieåu
bieát khoâng phaûi laø moät môù kieán thöùc ñaéc thuû
moät laàn thay cho moïi laàn, nhöng bao haøm moät coá
gaéng tuaân phuïc khoâng ngöøng vaø suy nghó lieân tuïc.
Hieåu bieát coøn laø moät hoàng aân Thieân Chuùa ban
ñeå phuïc vuï coäng ñoaøn.

Muïc luïc 29

Con ngöôøi coù theå nhaän bieát Thieân Chuùa
baèng lyù trí töï nhieân khoâng ? Vaán ñeà naøy ít ñöôïc
Taân öôùc ñeà caäp tröïc tieáp hay giaùn tieáp. Trong Taân
öôùc, döôøng nhö tính sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa ñöôïc
nhaán maïnh ít hôn trong Cöïu öôùc, ngöôïc laïi tình yeâu
vaø söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa ñöôïc ñeà cao hôn.

Coù moät vaøi choã noùi tôùi khaû naêng nhaän bieát
Thieân Chuùa cuûa lyù trí töï nhieân.

Thö göûi tín höõu Roâma, trong ñoaïn noùi veà
daân ngoaïi döôùi aùn thònh noä cuûa Thieân Chuùa, coù
neâu ra lyù do vì sao maø söï voâ tri cuøng toäi loãi cuûa
daân ngoaïi khoâng theå tha thöù ñöôïc : Thieân Chuùa ñaõ
baøy toû cho hoï nhöõng ñieàu coù theå bieát ñöôïc veà
Ngöôøi; trí tueä coù theå nhaän ra nhöõng öu phaåm voâ
hình, quyeàn naêng vaø thaàn tính cuûa Thieân Chuùa, qua
caùc coâng trình do Ngöôøi taïo döïng; theá maø hoï ñaõ
khoâng toân vinh vaø caûm taï Ngöôøi :

“Quaû vaäy, töï trôøi söï thònh noä cuûa Thieân Chuùa ñöôïc
maïc khaûi ra treân moïi söï voâ ñaïo vaø baát chính cuûa nhöõng
keû laáy baát chính haõm caàm söï thaät.
Vì chöng loä hieän roài nôi hoï nhöõng gì bieát ñöôïc veà
Thieân Chuùa, bôûi Thieân Chuùa ñaõ baøy toû ra cho hoï. Vì töï

30

buoåi taïo thaønh, nhöõng gì nôi Ngöôøi, maét xaùc thòt khoâng
theå thaáy, thì trí khoân nhìn ngaém ñöôïc nôi coâng vieäc Ngöôøi
laøm: quyeàn naêng haèng coù vaø thaàn tính cuûa Ngöôøi, khieán
hoï voâ phöông chöõa mình ...” (Rm 1,18-32)

Trong ñoaïn thö treân, Phaoloâ nhaán maïnh ñeán
nguoàn goác, ñoái töôïng, caùch theá vaø phöông tieän ñeå
hieåu bieát Thieân Chuùa.

Chính Thieân Chuùa ñaõ ñaët ñeå trong con ngöôøi
khaû naêng nhaän bieát chaân lyù, khoâng phaûi nhôø maïc
khaûi tröïc tieáp theo nghóa heïp, nhöng moät caùch giaùn
tieáp baèng con ñöôøng trí tueä do Ngöôøi ban cho vaø ñöôïc
chæ ñònh höôùng veà Ngaøi.

Ñoái töôïng cuûa vieäc nhaän bieát laø caùc öu
phaåm voâ hình, quyeàn naêng, thieân tính vaø chính
Thieân Chuùa laø chuû teå cuûa vuõ truï caøn khoân, laø
Thieân Chuùa uy nghi, laønh thaùnh, baát hoaïi, nhöng
cuõng ñaày loøng thöông xoùt, haèng ban nhieàu hoàng aân
cho caùc thuï taïo vaø coù quyeàn ñoøi hoûi caùc thuï taïo
phuïng söï vaø toân thôø Ngaøi.

Ñoaïn thö Roâma noùi treân ñöôïc chuù giaûi nhieàu
caùch khaùc nhau, töïu trung theo hai khuynh höôùng chính,
phaûn aùnh saéc thaùi khaùc nhau cuûa thaàn hoïc Coâng

Muïc luïc 31

giaùo vaø Tin laønh. Chuù giaûi Coâng giaùo noùi chung
nhaán maïnh khaû naêng cuûa trí tueä trong vieäc tìm hieåu
vaø nhaän bieát chaân lyù. Con ngöôøi chòu traùch nhieäm
veà nhöõng laàm laïc vaø boùp meùo chaân lyù ñeå buoâng
chieàu theo nhöõng duïc voïng vaø baát coâng. Chuù giaûi
Tin laønh nhaán maïnh haäu quaû tieâu cöïc cuûa yù thöùc
toân giaùo töï nhieân.

Laäp tröôøng cuûa nhöõng nhaø chuù giaûi hieän ñaïi
dung hoøa caùc yù töôûng cöïc ñoan, nhaán maïnh vai troø
cuûa maïc khaûi, ñoàng thôøi chaân nhaän raèng trí tueä
con ngöôøi coù theå khai môû cho chaân lyù qua nhöõng
“daáu veát” cuûa Thieân Chuùa trong thieân nhieân, lòch söû
vaø taâm hoàn con ngöôøi.

VI. HÖÕU TRI NHI VOÂ TRI

“Thieân Chuùa laø Ñaáng Voâ Haïn,
khoân doø thaáu ñoái vôùi trí tueä thï taïo”.

Chaân lyù naøy ñöôïc coâng ñoàng Latran IV khaúng
ñònh vaø coâng ñoàng Vatican I laäp laïi :

- Coâng ñoàng Latran IV:

32

“Chuùng toâi tin vaø tuyeân xöng moät Thieân Chuùa duy nhaát,
chaân thaät, vónh cöûu, voâ bieân, baát bieán , khoân doø, quyeàn naêng
vaø khoân taû, Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh
Thaàn . .” (D.1428)

- Coâng ñoàng Vatican I :

“Giaùo hoäi Coâng giaùo, Toâng truyeàn, La maõ tin vaø tuyeân
xöng moät Thieân Chuùa duy nhaát, chaân thaät vaø haèng soáng,
Ñaáng Taïo Döïng vaø Chuû teå trôøi ñaát, Ñaáng quyeàn naêng, vónh
cöûu, voâ haïn, Ñaáng khoân doø thaáu ... laø Ñaáng vónh phuùc trong
chính mình vaø do chính mình, vöôït treân taát caû caùc thöïc taïi
khaùc coù theå quan nieäm ñöôïc, laø Ñaáng cao caû khoân löôøng ...”
(D.1782)

Khoâng trí tueä thuï taïo naøo coù theå thaáu hieåu
ñöôïc taát caû söï phong phuù doài daøo, söï soáng voâ
bieân khoân taû cuûa Thieân Chuùa. Khoâng yù töôûng,
khoâng hình aûnh, khoâng lôøi noùi naøo coù theå dieãn taû
ñöôïc baûn chaát cuûa Ngöôøi. Thieân Chuùa lôùn hôn trí
tueä, con tim vaø ngoân töø cuûa chuùng ta. Ngaøi laø “huyeàn
nhieäm” voâ phöông thaáu trieät.

Moãi chuû vò ñeàu laø moät huyeàn nhieäm, maø
Thieân Chuùa laø Chuû Vò vöôït treân caùc chuû vò. Ngaøi
khoâng phaûi laø con ngöôøi, ñöôøng loái Ngaøi khoâng

Muïc luïc 33

phaûi laø ñöôøng loái con ngöôøi, haønh ñoäng cuûa Ngaøi
khoâng gioáng nhö haønh ñoäng cuûa con ngöôøi.

Theo chöùng töø Kinh thaùnh, Thieân Chuùa ñaõ töï
xöng mình laø Ñaáng Khoân Taû trong lôøi noùi cuõng nhö
trong haønh ñoäng. Coâng trình cuûa Thieân Chuùa kyø
dieäu, Tình yeâu cuûa Ngöôøi voâ bieân; nhöng thònh noä
cuûa Ngöôøi cuõng khoân löôøng (Rm 1,18;1Tm 6,16).
Thieân Chuùa coøn vó ñaïi hôn chuùng ta coù theå suy
töôûng veà Ngaøi (Yb 11,7-9;36,26).

Taùc giaû saùch Gioùp, sau khi ñaõ phaân traàn, bieän
minh, phaûn khaùng ..., ñaõ phaûi thoát leân lôøi thuù nhaän :
“Toâi ñaõ noùi naêng maø khoâng hieåu veà nhöõng kyø coâng vöôït söùc
toâi vaø toâi chaúng bieát” (42,3).

Taùc giaû saùch Huaán Ca cuõng thuù nhaän söï baát
löïc cuûa mình:

“... khoâng bao giôø ta noùi cho cuøng,
caïn lôøi phaûi noùi “Ngöôøi laø taát caû”.
Ta haõy toân döông Ngöôøi maø thoâi,
quaû laø voâ phöông ñaït ñeán cuøng.
Ngöôøi lôùn lao hôn moïi vieäc Ngöôøi laøm.
Giaveâ thaät ñaùng kính sôï laém thay, laém thay,
Vaø kyø dieäu thay caùc lôøi cuûa Ngöôøi” (43,27-29)

34

Vì Giaveâ vöôït leân treân moïi söï, neân phaûi heát
söùc toân döông Ngöôøi :
“Caùc keû toân döông Giaveâ, haõy gioùng tieáng leân,
heát moïi bình sinh, vì vaãn chöa thaám vaøo ñaâu;
ñeå toân döông, caùc ngöôi haõy taêng boäi söùc löïc,
khoâng bieát meät, vì thaät voâ phöông doø thaáu ñeán cuøng.”
(Hc
43,30)

Theo Taân öôùc, vaøo nhöõng ngaøy sau cuøng,
huyeàn nhieäm cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc veùn môû
troïn veïn trong Ñöùc Kitoâ, nhöng vaãn laø huyeàn nhieäm
khoân doø thaáu. Thieân Chuùa ñaõ töï maïc khaûi baèng
caùch sai Con Moät ñeán traàn gian. Nhöng qua huyeàn
nhieäm Ñöùc Kitoâ, huyeàn nhieäm Thieân Chuùa vöøa
ñöôïc khai môû cho nhöõng ai tin, maø vaãn aån daáu cho
nhöõng ai khoâng tin. Ñöùc Kitoâ hoaøn taát chöông trình
cöùu ñoä bao goàm vieäc maïc khaûi söï soáng thaúm saâu
vaø kín nhieäm cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi.

Muïc luïc 35

Chuùng ta goïi laø maàu nhieäm ñöùc tin chính söï
maïc khaûi ñaày huyeàn nhieäm naøy. Trí tueä töï noù
khoâng theå hieåu bieát ñöôïc maàu nhieäm Thieân Chuùa
Ba Ngoâi. Nhöng khi ñöôïc maïc khaûi, trí tueä coù theå
ñoùn nhaän, vaø luùc ñoù tính khoân taû cuûa Thieân
Chuùa laïi caøng noåi baät.

Thieân Chuùa cho chuùng ta tham döï vaøo maàu
nhieäm cuûa Ngaøi theo hai nghóa : Ngöôøi cho chuùng ta
bieát veà Ngöôøi, vaø cho chuùng ta tham döï söï soáng
thaàn linh cuûa Ngöôøi.

Huyeàn nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi laø maàu
nhieäm theo nghóa chaët cheõ nhaát : Giaùo hoäi vaãn
khaúng ñònh laø khoâng theå duøng lyù luaän töï nhieân
ñeå hieåu bieát vaø giaûi thích heát ñöôïc. (D.1655)

Duø ñaõ ñöôïc maïc khaûi, maét con ngöôøi vaãn
khoâng theå thaáy toû töôøng huyeàn nhieäm, vì con ngöôøi
vaãn ôû trong thaân phaän löõ thöù, vaãn phaûi chaáp
nhaän ñôøi soáng haøng ngaøy, vaãn phaûi ñau khoå vaø
phaûi cheát. Trong cuoäc soáng taïi theá , söï giaøu coù vaø
thaúm saâu cuûa huyeàn nhieäm khoâng theå naøo saùng
toû. Khi maïc khaûi cho con ngöôøi trong lòch söû, Thieân
Chuùa phaûi töï dieãn taû qua haønh ñoäng, lôøi noùi vaø

36

hình daùng con ngöôøi. Chính Ngoâi Hai Thieân Chuùa ñaõ
maëc laáy hình daùng con ngöôøi, trôû thaønh con ngöôøi
ñeå maïc khaûi vaø cöùu ñoä con ngöôøi. Trong Ñöùc Kitoâ,
con ngöôøi coù theå nhìn thaáy ñöôïc Thieân Chuùa, nhöng
khoâng phaûi nhìn baèng con maét xaùc thòt, maø baèng
con maét ñöùc tin.

Ñöùc Kitoâ, khi noùi vaø yeân laëng, khi ñi ñöùng vaø
haønh ñoäng, khi ñau khoå vaø chòu cheát ..., ñaõ maïc
khaûi cho chuùng ta huyeàn nhieäm, nhöng chính con
ngöôøi cuûa Ngaøi vaãn laø moät huyeàn nhieäm phaûi tin,
chöù khoâng phaûi laø ñoái töôïng tri thöùc töï nhieân.
Thieân Chuùa vaãn laø Ñaáng khoân doø thaáu trong chính
söï khai môû cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ.

Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, tính khoân taû cuûa Thieân
Chuùa trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ coù theå trôû thaønh phi lyù
vaø ñieân roà. Ngöôøi ta ñaõ gieát Con Thieân Chuùa, vì coi
ñoù laø keû thuø phaïm thöôïng ñeán Thieân Chuùa.

Chuùng ta chæ coù theå nhaän ra huyeàn nhieäm
cuûa Thieân Chuùa trong aùnh saùng cuûa Chuùa Thaùnh
Thaàn. Chính Thaùnh Thaàn laø Ñaáng soi saùng ñeå con
ngöôøi nhaän ra Hoàng aân cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc
Gieâsu.

Muïc luïc 37

Thieân Chuùa cö nguï vuøng aùnh saùng khoân taû
(1Tm6,16). Hieän giôø chuùng ta cuõng chæ thaáy Ngaøi nhö
phaûn chieáu trong göông, vaø chuùng ta chæ coù moät
phaàn vinh quang cuûa Thieân Chuùa (1C13,12).

Noùi toùm laïi, duø trí tueä coù ñöôïc ñöùc tin soi
saùng, cuõng khoâng theå naøo trí thöùc huyeàn nhieäm
theo kieåu tri thöùc töï nhieân. Do ñoù thaùi ñoä toân thôø
trong yeân laëng vaãn laø moät thaùi ñoä hieåu bieát hôn
heát ñoái vôùi maàu nhieäm Thieân Chuùa.

Treân bình dieän thaàn hoïc, maïc khaûi khoâng
bieán ñoåi baûn chaát cuûa lyù trí töï nhieân. Chuùng ta chæ
coù theå ñeán gaàn maàu nhieäm maïc khaûi baèng nhöõng
hình aûnh loaïi suy vôùi taâm tình bieát ôn vaø kính sôï.
Ñieàu trí tueä coù theå laøm ñöôïc, ñoù
laø :

- Chöùng minh maàu nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi

khoâng ñi ngöôïc lyù trí con ngöôøi, tìm ra söï phuø hôïp
giöõa maïc khaûi vaø trí tueä, vì Thieân Chuùa Maïc Khaûi
vaø Thieân Chuùa Taïo Döïng chæ laø moät (D.1797).

38

Nhöng vì Thieân Chuùa sieâu vieät, trí tueä cuûa
chuùng ta khoâng theå bieát Thieân Chuùa nhö bieát caùc
thuï taïo. Neáu khoâng ñeå yù khía caïnh loaïi suy cuûa tö
töôûng veà Thieân Chuùa vaø muoán bieát Thieân Chuùa
nhö bieát caùc thuï taïo, chuùng ta seõ thaáy coù quaù
nhieàu maâu thuaãn trong Thieân Chuùa.

- Tìm ra nhöõng hình aûnh loaïi suy vaø nhöõng lyù do

phuø hôïp ñeå laøm saùng toû noäi dung maïc khaûi veà
maàu nhieäm Thieân Chuùa, ñieàu naøy coù theå thöïc
hieän ñöôïc do baûn chaát cuûa maïc khaûi vaø ñöùc tin
(maïc khaûi laø trao ban ñeå con ngöôøi ñoùn nhaän qua
nieàm tin).

Phaàn lôùn caùc Giaùo phuï ñeàu caûm nghieäm
saâu xa tính khoân taû cuûa maàu nhieäm Thieân Chuùa :
- Athenagoras :

“ Chuùa chuùng ta, Ñaáng baát bieán vaø vónh cöûu, Ñaáng
voâ hình vaø khoân doø thaáu, khoâng theå hình dung, khoâng
theå nhaän bieát baèng trí tueä. Ngöôøi chan hoøa aùnh saùng
vaø veû ñeïp, ñaày thaàn trí vaø söùc maïnh ôû trình ñoä cao vôøi
khoân taû.” (Apologia 10)
- Cyrille De Jeùrusalem :

“Chuùng ta khoâng theå noùi heát moïi ñieàu phaûi noùi veà
Thieân Chuùa. Chæ moät mình Ngaøi bieát Ngaøi laø ai. Chuùng

Muïc luïc 39

ta chæ coù theå noùi ñieàu maø baûn chaát con ngöôøi hình dung
ñöôïc, ñieàu maø söï yeáu ñuoái cuûa chuùng ta chòu ñöïng ñöôïc.
Chuùng ta kính caån thuù nhaän raèng chuùng ta thieáu hieåu
bieát chính xaùc veà Ngaøi.” (BVK95)
- Greùgoire De Nysse :

“Baûn tính cuûa chuùng ta laø hö hoaïi vaø yeáu ñuoái, cuoäc
soáng cuûa chuùng ta ngaén nguûi, söùc löïc cuûa chuùng ta coù
haïn, lôøi leõ cuûa chuùng ta hay thay ñoåi. Vì theá, nhöõng lôøi
chuùng ta noùi veà Thieân Chuùa phaûi vöôït qua ngoân töø ñeå
coù theå phuø hôïp vôùi söï cao vôøi cuûa Thieân Chuùa”. (BVK
212)

40

“Nghó raèng coù theå bieát ñöôïc nhöõng thöïc taïi khoân doø
thaáu trong Thieân Chuùa laø moät ñieàu phi lyù, ñieân roà hay
doái traù. Caùc treû nhoû, vì tuoåi coøn non daïi, coi troø chôi
cuûa mình nhö söï thöïc. Bò loâi cuoán bôûi veû ñeïp cuûa tia
saùng maët trôøi chieáu qua cöûa soå, chuùng nhaåy boå ñeán vaø
coá gaéng baét laáy tia saùng trong loøng baøn tay. Ngöôøi ta
thaáy chuùng caõi vaõ nhau vaø naém loøng baøn tay laïi caàm
giöõ tia saùng. Nhöng khi chuùng vöøa xoøe nhöõng ngoùn tay ra,
tia saùng lieàn thoaùt khoûi baøn tay chuùng tröôùc nhöõng
tieáng cöôøi la inh oûi cuûa baïn beø chuùng. Cuõng gioáng nhö
theá, nhöõng ñöùa treû thuoäc theá heä chuùng ta, khi nhìn
thaáy uy quyeàn cuûa Thieân Chuùa saùng toû trong taâm hoàn
hoï nhôø caùc kyø coâng cuûa Ngaøi, nhö moät tia saùng maët
trôøi, chuùng khoâng nghó caùch thôø phöôïng Ngaøi maø ngöôïc
laïi, chuùng vöôït khoûi giôùi haïn cuûa linh hoàn mình, vaø coá
gaéng chuïp baét Ñaáng Voâ Hình baèng nhöõng nguïy bieän”
(PG XLV, 937 B-C)
- Augustin :

“Deus,qui melius nesciendo scitur” (De Ordine, 2,16)

“Chuùng ta phaûi noùi gì veà Thieân Chuùa ? Khi ngöôi
muoán noùi gì veà Thieân Chuùa, ñieàu ngöôi noùi khoâng phaûi
laø Thieân Chuùa. Khi ngöôi coù theå nghó gì veà Thieân
Chuùa, ñieàu ngöôi nghó laø gì khaùc, chöù khoâng phaûi laø
Thieân Chuùa ... Laøm sao ngöôi coù theå dieãn taû ñöôïc ñieàu
ngöôi khoâng hieåu? ... Tö töôûng veà Thieân Chuùa ñuùng hôn
lôøi noùi veà Ngöôøi vaø thöïc taïi cuûa Ngöôøi ñuùng hôn tö
töôûng veà Ngöôøi” (BVK 246)

Muïc luïc 41

Qua caùc ñoaïn vaên treân trích töø caùc giaùo phuï,
chuùng ta coù theå deã daøng nhaän ra “yù thöùc huyeàn
nhieäm” ñaëc bieät cuûa caùc Ngaøi. Caùc Ngaøi luoân luoân
coù thaùi ñoä kính caån tröôùc maàu nhieäm Thieân Chuùa.
Theo nhö caùc Ngaøi, con ngöôøi phaûi luoân luoân khieâm
toán hoïc hoûi nôi Thieân Chuùa. Ireùneùe chuû tröông
raèng, treân Thieân quoác, con ngöôøi vaãn coøn laø moân
ñeä, vaãn khoâng ngöøng hoïc hoûi, vaø vaãn tieáp tuïc
khaùm phaù huyeàn nhieäm Thieân Chuùa. Greùgoire De
Nysse cuõng chuû tröông nhö theá. Trong taùc phaåm “Ñôøi
soáng cuûa Moâseâ”, oâng coù nhöõng trang tuyeät taùc veà
Thieân Chuùa. OÂng chuû tröông moät thöù ngoân töø voâ
ngoân khi phaûi noùi veà Thieân Chuùa. Augustin khoâng
daùm goïi Thieân Chuùa laø Ñaáng Khoân Taû, vì laøm nhö
theá laø ñaõ ñaùnh maát veû khoân taû cuûa Ngöôøi. OÂng
muoán maõi maõi tìm Chuùa vaø gaëp Chuùa, gaëp Chuùa
vaø tìm Chuùa.

*
* *

Kinh Thaùnh cuõng nhö Giaùo phuï ñeàu cho chuùng ta
thaáy söï soáng sung maõn vaø sieâu vieät cuûa Thieân

42

Chuùa. Khaû naêng trí tueä cuûa chuùng ta khoâng theå thaáu
hieåu ñöôïc Ngöôøi : Ngöôøi khaùc bieät moïi thöïc taïi traàn
theá, Ngöôøi khoâng chæ laø choùp ñænh baäc thang höõu
theå; Ngöôøi ôû beân kia, Ngöôøi vöôït leân treân moïi höõu
theå ñöôïc taïo thaønh.

Nhöng chuùng ta cuõng coù theå bieát gì veà Ngöôøi.
Tính khoân taû cuûa Ngöôøi laø moät lôøi môøi goïi thuùc
baùch chuùng ta luoân luoân tìm Ngöôøi. Muoán gaëp
Ngöôøi töùc khaéc vaø troïn veïn laø moät khôûi ñieåm
khoâng thöïc hieän ñöôïc.

Khi chuùng ta nhaän bieát Ngöôøi, coù caùi khoâng
bieát ôû trong chính caùi bieát, vaø caùi bieát ôû trong caùi
khoâng bieát. Vì theá, chuùng ta vöøa tin yeâu Thieân
Chuùa, vöøa kính sôï Thieân Chuùa. Chuùng ta khoâng theå
ñuøa giôõn vôùi Thieân Chuùa nhö ñuøa giôõn vôùi ngöôøi
ñoàng trang löùa. Ngöôøi laø thöïc taïi vöøa xa vöøa gaàn,
xa khi gaàn vaø gaàn khi xa, vöøa laø thöïc taïi vieãn lai
vöøa laø thöïc taïi hieän dieän.

Muïc luïc 43

Khoâng neân laãn loän tính khoân taû cuûa Thieân
Chuùa vôùi tính phaûn lyù. Thieân Chuùa laø aùnh saùng
choùi loøa, nhöng maét chuùng ta yeáu ñuoái khoâng theå
thaáy ñöôïc Ngöôøi. Ñoái vôùi chuùng ta Thieân Chuùa maõi
maõi laø huyeàn nhieäm. Maàu nhieäm Thieân Chuùa ôû
ñaàu vaø ôû cuoái moïi suy luaän thaàn hoïc, moïi hieåu bieát
veà Kinh Thaùnh. Khoâng coù noã löïc naøo, cuõng khoâng
coù ñaëc aân naøo coù theå giuùp chuùng ta “choïc thuûng”
ñöôïc söï “daày ñaëc” cuûa maàu nhieäm Thieân Chuùa.

Noùi theo ngoân ngöõ cuûa Pseudo-Denys, neáu
chuùng ta kính yeâu Thieân Chuùa, chuùng ta muoán cö
nguï trong “Boùng Toái chan hoøa AÙnh Saùng”, chuùng ta
muoán nhìn ngaém trong muø loøa, muoán hieåu bieát
baèng voâ tri. Baáy giôø nhìn môùi laø nhìn chaân thaät,
bieát môùi laø bieát ñích thöïc. “Höõu tri nhi voâ tri”, “Voâ tri
nhi höõu tri” laø töông quan troïn veïn vaø chaân thöïc giöõa
tinh thaàn con ngöôøi vaø Thieân Chuùa.

Tri thöùc töï nhieân cuõng nhö sieâu nhieân veà
Thieân Chuùa khoâng phaûi laø tröïc kieán, tröïc giaùc hay
tröïc tri. Khoâng ai thaáy Thieân Chuùa ngoaïi tröø Chuùa
Con. Trong cuoäc soáng löõ haønh, chuùng ta chæ coù theå
nhìn thaáy Thieân Chuùa nhö ôû trong göông (1C13,12),

44

chôø ngaøy dieän ñoái dieän. Cuoäc soáng taïi theá laø
moät haønh trình trong ñöùc tin(2C 5,6).

Chuùng ta chæ coù theå bieát Thieân Chuùa caùch
giaùn tieáp vaø loaïi suy, duø khi ta döïa vaøo trí naêng hay
döïa vaøo maïc khaûi. Trí naêng hay maïc khaûi ñeàu phaûi
söû duïng ngoân töø loaïi suy vaø hình aûnh trong theá giôùi
con ngöôøi ñeå dieãn taû maàu nhieäm Thieân Chuùa. Qua
hình aûnh loaïi suy, chuùng ta khaùm phaù ra Thieân Chuùa
gioáng nhö hình aûnh aáy, ñoàng thôøi khaùc vôùi noù. Qua
ngoân töø loaïi suy, Thieân Chuùa xuaát hieän gioáng vaø
khaùc vôùi nhöõng ñieàu chuùng ta noùi.

Muïc luïc 45

Pseudo-Denys ñaõ khaùm phaù ra ba con ñöôøng ñeå

nhaän bieát Thieân Chuùa : Con ñöôøng khaúng ñònh (via
affirmationis), con ñöôøng phuû ñònh (via negationis), con
ñöôøng traùc tuyeät (via eminentiae).

46

CHÖÔNG HAI
DANH THIEÂN CHUÙA

I. Thieân Chuùa coù teân.
II. Maïc khaûi Danh Thieân Chuùa theo saùch
Xuaát haønh.
III. Thieân Chuùa khoâng teân vaø Thieân Chuùa
coù nhieàu teân.

I. THIEÂN CHUÙA COÙ TEÂN.

Vaán ñeà “Danh Thieân Chuùa” cuõng laø moät vaán
ñeà quan troïng giuùp chuùng ta ñi saâu vaøo Maàu Nhieäm
Thieân Chuùa .

Muoán bieát ai, tröôùc tieân chuùng ta phaûi bieát
teân ngöôøi ñoù. Teân thöôøng gaén lieàn vôùi con ngöôøi.
Trong baát cöù xaõ hoäi naøo thuoäc baát cöù neàn vaên
hoùa naøo, duø laø Ñoâng phöông hay Taây phöông, teân
cuûa con ngöôøi ñeàu coù moät taàm quan troïng raát lôùn,
ñeán noãi coù ngöôøi daùm noùi “teân töùc laø ngöôøi”. Dó
nhieân coù teân xaáu, coù teân ñeïp, coù teân thanh, coù
teân tuïc. Vaø coù nhöõng ngöôøi khoâng thích teân cuûa
mình, muoán thay ñoåi teân khaùc ñeïp hôn. Nhöng ai ai
cuõng phaûi coù teân. Caùi teân caàn thieát ñeå chuùng ta

Muïc luïc 47

hieän dieän ôû ñôøi, tröôùc maët nhöõng ngöôøi khaùc.
Teân noùi leân söï hieän höõu ôû ñôøi cuûa con ngöôøi.
Teân laø khôûi ñaàu “Maïc khaûi” veà con ngöôøi. Teân caàn
thieát ñeå thieát laäp töông giao giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi,
ñoàng thôøi xaùc ñònh “chuû vò tính” cuûa moãi moät ngöôøi.

Ñoái vôùi ngöôøi thaân quen, teân coù söùc gôïi leân
moät hình aûnh soáng ñoäng vaø gaàn nhö ñaày ñuû veà caù
nhaân ngöôøi ñoù. Tuøy tröôøng hôïp maø teân coù theå
mang maøu saéc trìu meán hay oaùn thuø, tích cöïc hay tieâu
cöïc, phong phuù hay ngheøo naøn laõnh ñaïm. Teân cuûa
ngöôøi treân coøn coù uy theá taùc ñoäng treân ngöôøi döôùi.

Bieát teân Thieân Chuùa laø khôûi ñaàu bieát Thieân
Chuùa. Teân Thieân Chuùa laø Maïc khaûi ñaàu tieân veà
ngöôøi. Teân cuûa Ngaøi noùi leân töông giao giöõa Ngaøi
vôùi con ngöôøi, hoaëc laø töông giao saún coù hay laø
töông giao töï yù Ngaøi thieát laäp.

Trong Cöïu öôùc, Thieân Chuùa khoâng chaáp nhaän
cho daân Israel laøm ra côø quaït, aûnh töôïng hay phuø
hieäu ñeå chöùng toû hoï thuoäc veà Ngöôøi; nhöng Ngöôøi
ban cho hoï moät danh hieäu, vaø danh hieäu naøy chöùng
toû Ngöôøi laø Chuùa vaø hoï thuoäc veà Ngöôøi.

48

Hôn theá nöõa, teân cuûa Thieân Chuùa coøn noùi
leân moät phaàn naøo baûn chaát cuûa Thieân Chuùa .
Teân chöùa ñöïng vaø boäc loä caùc öu phaåm cuûa
Ngöôøi. Thieân Chuùa maïc khaûi teân cuûa Ngöôøi cho
Israel hoaøn toaøn vì loøng thöông xoùt, vì Ngöôøi coù theå
töø choái khoâng cho hoï bieát teân.

Teân cuûa Thieân Chuùa gôïi leân gaàn nhö troïn
veïn hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, vì theá maø coù ngöôøi
cho raèng teân “YAVEÂ” toùm löôïc noäi dung Maïc Khaûi
vaø haøm chöùa troïn veïn nieàm tin cuûa Israel.

Haøm nghóa cuûa caùi teân tuøy thuoäc vaøo töông
giao giöõa ngöôøi bieát teân vaø ngöôøi ñöôïc bieát teân.
Töông giao caøng chaët cheõ, haøm nghóa caøng saâu
roäng. Ñoái vôùi daân rieâng cuûa Thieân Chuùa, gia
nghieäp cuûa Thieân Chuùa, Danh Yaveâ laø taát caû,
chöùa ñöïng taát caû. Danh Yaveâ gôïi leân taát caû nhöõng
gì Thieân Chuùa ñaõ laøm cho Israel. Keâu caàu Danh
Yaveâ laø baûo ñaûm ñöôïc cöùu ñoä. Ca ngôïi Danh Yaveâ
laø haïnh phuùc, vinh döï, cuõng laø söù maïng cuûa Israel.

Muïc luïc 49

Chuùng ta laàn löôït tìm hieåu caùc khía caïnh treân
döïa vaøo ba ñoaïn Kinh Thaùnh chuû yeáu maïc khaûi
Danh Yaveâ thuoäc ba truyeàn thoáng Cöïu öôùc khaùc
nhau : E, Y, P.

II. MAÏC KHAÛI DANH THIEÂN CHUÙA THEO
SAÙCH XUAÁT HAØNH

1. Truyeàn thoáng EÂloâhít (Xh 3, 9 -15)

Vieäc chuù giaûi ñoaïn Kinh thaùnh naøy coøn gaây
nhieàu tranh luaän, nhöng cuõng coù moät soá nhöõng öu
ñieåm chuû yeáu khaù roõ raøng vaø noãi baät.

a. Caâu hoûi cuûa Moâseâ :

“Naøy, toâi ñaây, toâi seõ ñeán vôùi con caùi Israel vaø
noùi vôùi hoï : Thieân Chuùa cuûa cha oâng caùc ngöôi ñaõ
sai toâi ñeán vôùi caùc ngöôi ! Vaø neáu hoï seõ noùi vôùi toâi
: “Teân Ngöôøi laø gì ? thì toâi seõ noùi laøm sao vôùi hoï ?”
(3,13).

Theo vaên maïch, Moâseâ ñang ôû trong taâm traïng
hôi lo sôï vaø boái roái khi hoûi Danh taùnh Thieân Chuùa ;
oâng muoán laån traùnh söù maïng Thieân Chuùa giao
phoù.

Caâu hoûi giaùn tieáp cuûa Moâseâ chöùa ñöïng
moät quan nieäm cô baûn trong Kinh thaùnh Cöïu öôùc; con

50

ngöôøi chæ coù theå toân thôø Thieân Chuùa, neáu bieát
danh taùnh Ngöôøi, bieát Ngöôøi laø ai. Veà phía Thieân
Chuùa, cho bieát teân laø cho bieát chính mình vaø saün
saøng thieát laäp moät töông giao cuï theå, saún saøng traû
lôøi khi ñöôïc keâu caàu, saün saøng trôï giuùp khi caàn
thieát.

Cho bieát teân khoâng chæ nhaèm khía caïnh thuaàn
tuyù tri thöùc, nhöng coøn chöùa ñöïng yeáu toá taâm tình
vaø yù muoán.

Xh 4, 1-5 soi saùng theâm yù nghóa van naøi cuûa
Moâseâ : moät daân toäc ñang bò aùp böùc, ñang laøm
noâ leä khoù coù theå tin ôû Moâseâ, neáu khoâng coù
daáu hieäu naøo chöùng toû oâng nhaân danh Thieân
Chuùa quyeàn naêng ñeán giaûi phoùng hoï. Vì theá
Danh xöng bao haøm yeáu toá uy quyeàn. khoâng phaûi
baát cöù ai ñeàu coù quyeàn treân Israel. Chæ coù Thieân
Chuùa hoaëc ngöôøi naøo ñích thöïc nhaân danh Thieân
Chuùa maø ñeán.

b. Caâu traû lôøi cho Moâseâ : Danh Yaveâ vaø yù nghóa.

“Thieân Chuùa phaùn vôùi Moseâ :”Ta coù sao Ta coù
vaäy”. Vaø Ngöôøi phaùn :”Ngöôi seõ noùi vôùi con caùi
Israel theá naøy: Ta coù ñaõ sai toâi ñeán vôùi caùc ngöôi”.

Muïc luïc 51

Coù raát nhieàu loái chuù giaûi khaùc nhau veà caâu
Thieân Chuùa traû lôøi cho oâng Moâseâ vaø veà yù nghóa
cuûa Danh xöng Yaveâ.

Coù ngöôøi cho raèng Moâseâ ñoái dieän vôùi Thieân
Chuùa “töï khaûi” (Deus Revelatus) : Danh Thieân Chuùa
bieåu loä baûn chaát cuûa Ngöôøi. Ngöôøi khaùc chuû
tröông raèng Thieân Chuùa hieän ra vôùi Moâseâ laø Thieân
Chuùa “aån giaáu” (Deus Absconditus) : Ngöôøi töø choái
xöng danh taùnh, nhöng khaúng ñònh tính sieâu vieät vaø
huyeàn nhieäm cuûa chính mình. Coù ngöôøi khaùc laïi cho
raèng Thieân Chuùa ñoái thoaïi vôùi Moâseâ vöøa laø
Thieân Chuùa töï khai vöøa laø Thieân Chuùa aån giaáu
(Deus Revelatus et Absconditus).

Chuùng ta neân vöôït qua bieän chöùng “toû hieän vaø
aån giaáu” duø bieän chöùng naøy coù theå aùp duïng phuø
hôïp cho Thieân Chuùa. Ngoaøi yeáu toá tri thöùc, vieäc
maïc khaûi danh xöng Thieân Chuùa chöùa ñöïng yeáu toá
yù muoán vaø haønh ñoäng, vaø coøn laø baûo ñaûm cho
söù maïng cuûa Moâseâ.

52

Veà yù nghóa caâu traû lôøi cuûa Thieân
Chuùa, chuùng ta coù theå neâu ra moät vaøi
neùt coát yeáu nhö sau :

 Khi nhaän ra muïc tieâu caâu hoûi khoâng nhaèm
tìm hieåu baûn chaát hay yeáu tính cuûa Thieân
Chuùa , chuùng ta coù theå khaúng ñònh caâu
traû lôøi cuûa Thieân Chuùa khoâng minh nhieân
chöùa ñöïng moät yù nieäm sieâu hình veà
Thieân Chuùa nhö laø “Ñaáng Töï Höõu, Ñaáng
Haèng Coù”.

 Coù theå giaûi thích moät phaàn theo chieàu
höoùng phuû ñònh : Thieân Chuùa khoâng
muoán daân Ngöôøi coù naõo traïng ngoaïi ñaïo
ñoøi laøm chuû thaàn linh theo yù mình. Ngöôïc
laïi chính Daân phaûi thöïc hieän chöông trình
cuûa Thieân Chuùa, phaûi thôø phöôïng
Ngöôøi, ñaùp laïi lôøi môøi goïi cuûa Ngöôøi
vaø tuaân phuïc thaùnh yù Ngöôøi.

 Nghóa khaúng ñònh : caâu hoûi cuûa Moâseâ
laø moät caâu hoûi thöïc tieãn, vì theá caâu traû
lôøi cuõng coù yù nghóa thöïc tieãn : oâng seõ
nhaân danh Yaveâ vaø daân seõ nghe theo
oâng toân thôø Yaveâ vaø soáng döôùi söï chæ

Muïc luïc 53

ñaïo cuûa Ya-veâ. Trong caâu traû lôøi coù
haøm chöùa yù nghóa moät Lôøi Höùa : Chuùa
seõ luoân luoân ôû vôùi Moâseâ vaø ôû vôùi
daân. Ngoaøi ra cuõng coù theå nghó raèng
vieäc maïc khaûi Danh Yaveâ mang theo moät
chieàu kích chính trò : Israel chæ coù moät
Chuùa, chæ tin moät Chuùa vaø theo sau moät
Chuùa duy nhaát; Israel trôû thaønh moät daân
rieâng khaùc vôùi caùc daân toäc laân bang;
Israel coù theá ñöùng chính trò ñoäc laäp, töø
nay thuoäc veà Yaveâ chöù khoâng thuoäc veà
ai khaùc.

Ya-veâ laø danh xöng rieâng bieät cuûa Thieân
Chuùa chuû vò, laø baûo chöùng taïo ra cho daân loøng tin
töôûng vaø saún saøng tin theo con ñöôøng maø Thieân
Chuùa ñaõ vaïch ra : Yaveâ laø Thieân Chuùa ôû cuøng
daân, giaûi thoaùt daân ra khoûi Ai-caäp...vaø ñöa daân
vaøo Ñaát Höùa chaûy söõa vaø maät ong.

2. Truyeàn thoáng Ya-vít (Xh 33, 12-34,
28).

Yaveâ laø Thieân Chuùa gaàn keà vaø ñaày loøng
nhaân aùi. Ngöôøi laø Thieân Chuùa maø cha oâng ñaõ tin

54

töôûng vaø toân thôø.

Baøi töôøng thuaät Ya-vít veà Giao Öôùc Sinai coù
hai khía caïnh ñaëc bieät : - nhaán maïnh loøng nhaân haäu
töø bi cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi daân; - ñeà cao loøng
tin töôûng vaø thaùi ñoä kính yeâu Thieân Chuùa cuûa
toaøn daân Israel.

a/ Hai lôøi thænh caàu cuûa Moâseâ :

“Moâseâ thöa vôùi Ya-veâ :”Coi ! Ngöôøi phaùn vôùi toâi :
Haõy ñöa daân aáy leân, maø chính Ngöôøi laïi khoâng toû cho
toâi bieát Ngöôøi seõ sai ai ñi vôùi toâi; theá maø Ngöôøi, chính
Ngöôøi ñaõ phaùn : Ta ñaõ bieát ñích danh ngöôi, vaø ngöôi ñaõ
ñöôïc nghóa vôùi Ta laø ñaøng khaùc. Baây giôø neáu quaû toâi
ñaõ ñöôïc nghóa vôùi Ngöôøi, xin Ngöôøi haõy toû cho toâi bieát
ñöôøng loái cuûa Ngöôøi, cho toâi ñöôïc bieát, ngoõ haàu toâi
ñöôïc nghóa vôùi Ngöôøi, xin haõy coi nöôùc naøy laø daân cuûa
Ngöôøi”. Ngöôøi phaùn :”Nhan Ta seõ ñi, vaø Ta seõ cho ngöôi
ñöôïc an nghæ !. OÂng thöa vôùi Ngöôøi : “Neáu Nhan Ngöôøi
khoâng ñi, xin ñöøng ñöa chuùng toâi leân khoûi ñaây ! Vaø
laøm sao ngöôøi ta bieát ñöôïc ñaây laø toâi ñöôïc nghóa vôùi
Ngöôøi, toâi vaø daân cuûa Ngöôøi ? Haù laïi khoâng phaûi laø
ñöôïc coù Ngöôøi ñi vôùi chuùng toâi ? Do ñoù chuùng toâi ñöôïc
Ngöôøi bieät ñaõi, toâi vaø daân cuûa ngöôøi, khaùc moïi daân
heát thaûy coù ôû treân traàn !”. Ya-veâ phaùn vôùi Moâseâ :
“Caû ñieàu ngöôøi vöøa noùi ñoù, Ta cuõng seõ laøm, vì ngöôi ñaõ
ñöôïc nghóa vôùi Ta, vì ta bieát ñích danh ngöôi ! oâng thöa :
“xin cho toâi thaáy vinh quang Ngöôøi”” (33, 12-18)

Muïc luïc 55

Nhìn vaøo vaên maïch cuûa ñoaïn Kinh Thaùnh,
chuùng ta thaáy roõ raøng laø Moâseâ öôùc muoán vaø
khaån caàu Thieân Chuùa maïc khaûi chính mình cho oâng,
ñeå oâng ñöôïc bieát Thieân Chuùa saâu sa hôn. oâng
muoán Thieân Chuùa baøy toû ñöôøng loái cuûa Ngöôøi,
vinh quang cuûa Ngöôøi cho oâng, khoâng phaûi vì rieâng
oâng, maø vì toaøn theå Daân Chuùa. OÂng öôùc ao Thieân
Chuùa toû ra gaàn guõi, cuøng haønh trình vôùi oâng vaø
vôùi daân, ñeå chö daân thieân haï nhaän bieát Israel thuoäc
veà Thieân Chuùa , ñöôïc Thieân Chuùa bieät ñaõi vaø
khoâng gioáng caùc daân ngoaïi ñaïo. Lôøi thænh caàu
cuûa oâng coù veû nhö ñaët ñieàu kieän : neáu Thieân
Chuùa khoâng ñeán gaàn, khoâng cuøng ñi, thì daân seõ
khoâng chòu rôøi boû Ai-aäp. Thöïc ra ñoù laø lôøi van xin
khaån thieát, caàu mong söï trôï giuùp vaø hieän dieän cuûa
Thieân Chuùa. Lôøi khaån caàu naøy chöùa ñuïng moät
öôùc muoán caûm nghieäm ôn cöùu ñoä, höôûng neám söï
dòu ngoït cuûa loøng yeâu thöông nhaân töø cuûa Thieân
Chuùa.

b. Caâu traû lôøi cuûa Thieân Chuùa

“Ngöôøi phaùn : “Ta, Ta seõ cho ngang qua tröôùc maët ngöôi
taát caû söï toát laønh cuûa Ta vaø ta seõ keâu danh Ya-veâ
tröôùc maët ngöôi. Ta thöông keû Ta thöông, Ta xoùt keû Ta

56

xoùt”. Ngöôøi phaùn : “Ngöôi khoâng theå nhìn thaáy nhan
Ta, vì ngöôøi phaøm khoâng theå nhìn thaáy Ta maø laïi
vaãn soáng”. Ya-veâ phaùn : “Naøy coù choã beân Ta, ngöôi
ñöùng treân taûng ñaù, vaø xaûy ra laø khi vinh quang Ta
ngang qua, Ta seõ ñaët ngöôi trong khe ñaù vaø laáy baøn tay
uùp laïi treân ngöôi cho ñeán khi Ta ñaõ ngang qua. Roài Ta
seõ caát baøn tay Ta ñi vaø ngöôi seõ nhìn thaáy phía sau Ta,
nhöng Nhan Ta, ngöôi seõ khong nhìn thaáy ñöôïc””. (33,
19-24).

Muïc luïc 57

Thieân Chuùa vöøa töø khöôùc vöøa höùa heïn. Lôøi
töø choái cuûa Thieân Chuùa chöùng toû raèng söï thænh
caàu cuûa Moâseâ coù yù muoán ñöôïc nhìn thaáy Thieân
Chuùa, ñöôïc maïc khaûi cho bieát huyeàn nhieäm thaúm
saâu cuûa Thieân Chuùa . Thieân Chuùa töø choái, khoâng
cho Moâseâ thaáy maët, nhöng chæ ñöôïc nhìn “sau löng”.
Söï khöôùc töø naøy caøng bieåu loä tính huyeàn nhieäm
cuûa baûn thaân Ngöôøi. Lôøi khöôùc töø khoâng phaûi laø
moät söï töø choái suoâng, khoâng muoán thoâng tri,
khoâng muoán ban phaùt, nhöng chöùa ñöïng moät lôøi
höùa cuùu ñoä; Moâseâ seõ thaáy loøng nhaân laønh cuûa
Thieân Chuùa, vaø nhö theá ñaõ ñuû cho oâng vaø toaøn
daân. Söï khöôùc töø ñi ñoâi vôùi Lôøi Höùa chöùng toû
Thieân Chuùa laø Ñaáng hoøan toaøn töï do trong haønh
ñoäng; loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi hoaøn toaøn nhöng
khoâng.

c. Thaàn hieán

“Vaø Yaveâ xuoáng trong ñaùm maây vaø oâng ñöùng ñoù
vôùi Ngöôøi vaø keâu khaán danh Ya-veâ. Vaø Ya-veâ ñi qua
tröôùc maët oâng vaø hoâ “Yaveâ ! Yaveâ! Thieân Chuùa
chaïnh loøng thöông, hueä aùi, bao dung vaø ñaày nhaân nghóa
tín thaønh, giöõ nghóa cho ñeán ngaøn ñôøi, chòu ñöïng loãi
laàm quùa phaïm, toäi khieân, nhöng khoâng coi toäi döôøng theå
voâ can, Ñaáng trò toäi cha treân con chaùu ba boán ñôøi”.

58

Moâseâ voäi vaøng phuïc xuoáng ñaát maø thôø laïy.
Vaø oâng noùi : “Neáu quaû toâi ñöôïc nghóa vôùi Ngöôøi,
xin Chuùa toâi khaáng ñi laøm moät vôùi chuùng toâi, vì ñoù
laø moät daân cöùng coå, vaø Ngöôøi seõ tha thöù toäi loãi
chuùng toâi vaø cho chuùng toâi laøm cô nghieäp cuûa Ngöôøi””
(34, 5-9).

Lôøi töø choái cuûa Thieân Chuùa chæ muoán nhaán
maïnh tính huyeàn nhieäm vaø sieâu vieät cuûa Thieân
Chuùa . Ngöôøi vaãn baøy toû Danh Ngöôøi nhö Moâseâ
mong öôùc. Chính Ngöôøi ñaõ keâu teân Ya-veâ vaø maïc
khaûi huyeàn nhieäm chính mình. Khi töï hoâ teân mình, Ya-
veâ baøy toû yù nghóa giaáu aån trong ñoù, yù nghóa maø
Ngöôøi muoán cho toaøn daân nhaän bieát.
Vieäc Maïc khaûi Danh Thieân Chuùa dieãn taû baèng
hai coâng thöùc:

 Yaveâ Thieân Chuùa chaïnh thöông, hueä aùi, bao
dung vaø ñaày nhaân nghóa tín thaønh;

 Giöõ nghóa ñeán ngaøn ñôøi, chòu ñöïng loãi laàm,
quaù phaïm, toäi khieân, nhöng khoâng coi toäi
döôøng theå voâ can, Ñaáng trò toäi cha oâng treân
con chaùu ba boán ñôøi.

Coâng thöùc thöù hai nhaán maïnh khía caïnh

Muïc luïc 59

thöôûng phaït vaø boä maët baûo veä Giao öôùc cuûa
Thieân Chuùa.

Coâng thöùc thöù nhaát quan troïng hôn, dieãn taû
göông maët ñaày loøng nhaân haäu vaø yeâu thöông cuûa
Thieân Chuùa ñeå gôïi leân nieàm hy voïng, loøng thoáng
hoái vaø taâm tình khaán nguyeän. Coâng thöùc naøy ñöôïc
laäp laïi raát nhieàu laàn ôû nhöõng nôi khaùc trong Cöïu
öôùc. Nhöng caû hai coâng thöùc cuõng thöôøng xuyeân ñi
ñoâi, vì Maïc khaûi luoân ñöôïc noái keát vôùi Giao öôùc.

Sau khi Thieân Chuùa baøy toû Danh taùnh mình cho
Moâseâ, lôøi caàu khaån cuûa oâng trôû neân vöøa khieâm
nhöôïng hôn, vöøa taùo baïo hôn. OÂng phuû phuïc toân thôø
Thieân Chuùa vaø van naøi Thieân Chuùa cuøng haønh trì nh
vôùi oâng vaø daân chuùng. OÂng cuõng khaån caàu Thieân
Chuùa tha toäi cho daân vaø choïn daân laøm cô nghieäp
cuûa Ngöôøi.

Moâseâ xin ñieàu maø chính Thieân Chuùa ñaõ saún
saøng cho. Saùng kieán cuûa Moâseâ phaùt xuaát töø
saùng kieán cuûa Thieân Chuùa. Nhöng lôøi van xin dieãn
taû öôùc ao taän ñaùy loøng ñöôïc keát öôùc vôùi Thieân
Chuùa.

60

3. Truyeàn thoáng P - Tö teá (Xh 6, 2-8)
“Thieân Chuùa phaùn cuøng Moâseâ vaø Ngöôøi noùi : “Ta laø
Ya-veâ ! Ta ñaõ töøng hieän ra cho Abraham, Ysaac, Yacob nhö
El-Shadday, nhöng döôùi danh hieäu Yaveâ, Ta chöa cho chuùng
bieát. Hôn nöõa Ta ñaõ laäp giao öôùc vôùi chuùng laø ban cho
chuùng ñaát Canaan, ñaát chuùng nöông nguï, nôi chuùng ñaõ soáng
nhö khaùch laï. Ta cuõng ñaõ nghe tieáng con caùi Israel reân van
vì bò ngöôøi Ai-caäp baét laøm toâi moïi, vaø Ta ñaõ nhôù laïi giao
öôùc cuûa Ta, bôûi vaäy, ngöôi haõy noùi vôùi con caùi Israel : Ta laø
Yaveâ, Ta seõ ñem caùc ngöôi ra töø döôùi aùch khoå dòch cuûa
Aicaäp, Ta seõ giöït caùc ngöôi khoûi caûnh laøm toâi moïi chuùng,
Ta seõ giöông caùnh tay vaø duøng aùn phaït lôùn lao maø chuoäc
laáy caùc ngöôi. Ta seõ laáy caùc ngöôi laøm moät daân thôø Ta vaø
Ta seõ laø Thieân Chuùa caùc ngöôi, vaø caùc ngöôi seõ bieát Ta laø
Ya-veâ, Thieân Chuùa cuûa caùc ngöôi, Ñaáng ñem caùc ngöôi ra töø
aùch khoå dòch Aicaäp. Ta seõ ñem caùc ngöôi vaøo ñaát Ta ñaõ giô
tay theà maø ban cho Abraham, Ysaac, Yacob vaø Ta seõ ban ñaát
aáy cho caùc ngöôi laøm sôû höõu ! Ta laø Yaveâ””.

Theo truyeàn thoáng Tö teá (P), töông quan giöõa
Thieân Chuùa vaø caùc toå phuï ñaõ laø töông quan giao
öôùc. Giao öôùc khoâng chæ laø bieán coá lòch söû gaén
lieàn vôùi Maëc Khaûi thôøi xuaát haønh, nhöng coøn laø
moät yù nieäm thaàn hoïc duøng ñeå giaûi thích taát caû
lòch söû toân giaùo cuûa nhaân loaïi. Giao öôùc ñaõ ñöôïc
theå hieän nhieàu laàn baèng nhieàu caùch khaùc nhau
trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa lòch söû vaø luoân
luoân bao haøm ba yeáu toá : - Danh xöng cuûa Thieân

Muïc luïc 61

Chuùa ;- Lôøi Thieân Chuùa höùa;- moät soá ñoøi hoûi lieân
heä tôùi leà luaät.

a. Giao öôùc vôùi oâng Noe (Kn 9, 1-17)

Noe bieát Thieân Chuùa döôùi Danh hieäu
EÂLOÂHIM. Thieân Chuùa höùa cho oâng ñöôïc söï sung
tuùc vaø chuû quyeàn treân caùc taïo vaät. Ngöôøi caám
oâng aên thòt coù maùu vaù caám gieát ngöôøi.

b. Giao öôùc vôùi Abraham (Kn 17)

Abraham bieát Thieân Chuùa döôùi danh hieäu laø EL-
SHADDAY. Ngöôøi höùa ban cho oâng mieâu dueä vaø ñaát
Canaan. Ngöôøi buoäc phaûi caét bì caùc con trai.

c. Giao öôùc Sinai (Xh 34, 10-28)

Moâseâ vaø daân Israel bieát Thieân Chuùa döôùi
danh hieäu laø Yaveâ. Ngöôøi höùa ban ñaát Canaan vaø
chaáp nhaän laø Chuùa cuûa Israel, Ngöôøi ban Thaäp giôùi
vaø leà luaät.

Nhìn qua caùc giao öôùc, chuùng ta coù theå nhaän
thaáy moät söï tieán boä roõ reät :

 Moãi ngaøy moãi nhaän thöùc veà huyeàn
nhieäm cuûa Thieân Chuùa trôû neân saâu

62

saéc hôn, vaø nhaän thöùc naøy moät phaàn
ñöôïc bieåu töôïng baèng Danh-xöng cuûa
Thieân Chuùa ;
 Noäi dung Lôøi höùa moãi moät ngaøy caøng roõ
raøng theâm;
 Ñoøi hoûi veà leà luaät caøng ngaøy caøng trôû
neân chi tieát hôn;
 Lieân heä giöõa Lôøi höùa vaø Giôí raên cuõng
trôû neân chaët cheõ vaø maät thieát hôn.

Trong Giao öôùc Sinai, Lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa
chöùa ñöïng moät yeáu toá toân giaùo cô baûn : Thieân
Chuùa seõ ôû vôùi daân vaø giöõa daân; daân seõ laø daân
cuûa Chuùa vaø Chuùa seõ laø Chuùa cuûa daân. YÙ
töôûng naøy ñöôïc caùc tieân tri laäp laïi vaø ñaøo saâu hôn,
nhaán maïnh töông quan maät thieát giöõa Thieân Chuùa
vaø daân Israel.

Caùc giôùi raên coù muïc ñích laøm cho con ngöôøi
xöùng ñaùng ñeán gaàn Thieân Chuùa chí thaùnh vaø phuïng
thôø moät mình Ngöôøi. Tinh thaàn cuûa Thaäp giôùi cuõng
ñöôïc caùc tieân tri ñeà cao, nhöng theo chieàu höôùng thieâng
lieâng hôn, nhaán maïnh nhieàu ñeán ñôøi soáng cuï theå.
Caùc oâng coøn vaïch ra moät vieãn töôïng caùnh chung;

Muïc luïc 63

moät giao öôùc môùi hoaøn haûo ghi khaéc vaøo traùi tim
nhôø thaàn khí; Leà luaät cuõng ñöôïc ghi trong traùi tim; daân
Israel seõ laø moät daân môùi coù moät thaàn trí môùi.

Toång keát
Vieäc maïc khaûi Danh Thieân Chuùa laø moät trong
nhöõng bieán coá quan troïng ñaõ keát taïo neân Daân
Thieân Chuùa trong giai ñoaïn Xuaát Ai-caäp vaø haønh
trình sa maïc.
Danh xöng Ya-veâ laø “daáu chæ” keát hôïp caùc chi
toäc Israel vaø laø “linh hoàn” cuûa phöôïng töï Do Thaùi
Giaùo. Chính ôû Horeb vaø Sinai maø Danh Ya-veâ ñaõ
maëc laáy yù nghóa coát yeáu vaø coù choã ñöùng roõ
raøng vaø döùt khoaùt trong ñôøi soáng toân giaùo cuûa
Israel.
Ba truyeàn thoáng khaùc nhau keå laïi vieäc maïc
khaûi teân Ya-veâ khoâng maâu thuaãn vaø cuõng
khoâng hoaøn toaøn ñoàng nhaát, nhöng boå tuùc cho
nhau.
Truyeàn thoáng EÂloâhít laøm noãi baät vai troø
Danh Ya-veâ trong yù thöùc quoác gia daân toäc cuûa
Israel. Nhöõng ngöôøi Do thaùi ñaõ ñöôïc môøi goïi quy
tuï chung quanh Thieân Chuùa Ya-veâ, keát öôùc vôùi
Ya-veâ, vaø nhôø ñoù trôû thaønh moät daân rieâng,
moät quoác gia ñoäc laäp, khaùc bieät vôùi caùc laân
bang. Daân Do thaùi laø moät daân toäc, luoân döïa treân
quaù khöù ñeå höôùng veà töông lai nhôø nieàm caäy
troâng tuyeät ñoái vaøo teân cuûa Ya-veâ Thieân Chuùa.
Danh Ya-veâ gôïi leân taát caû nhöõng gì Thieân Chuùa

64

ñaõ, ñang vaø seõ laøm cho Israel.
Truyeàn thoáng Ya-vít laøm noãi baät leân yù nghóa
töông quan aân tình giöõa Thieân Chuùa vaø daân cuûa
Ngöôøi. Danh Ya-veâ gôïi ra hình aûnh Thieân Chuùa
trung thaønh, ñaày loøng nhaân haäu vaø thöông xoùt.
Nhôø söï maïc khaûi danh Ya-veâ, daân Israel caûm
nghieäm ñöôïc göông maët hieàn töø cuûa Thieân Chuùa.
Truyeàn thoáng tö teá (P) bieåu loä roõ neùt nhöõng
ñoøi hoûi vaâng phuïc vaø thaùnh thieän cuûa Thieân
Chuùa. Daân Chuùa laø daân tö teá, taùch bieät khoûi
caùc daân khaùc. Daân phaûi toân thôø, chuùc tuïng vaø
thaùnh hoùa Danh Yaveâ baèng caùch thi haønh giao
öôùc vaø giôi raên.
Töôûng nieäm, keâu caàu vaø laøm vinh hieån Danh
Yaveâ laø ba haønh vi phaûi laøm ñeå bieåu loä töông
quan giöõa Daân vaø Thieân Chuùa.

III. THIEÂN CHUÙA KHOÂNG TEÂN VAØ THIEÂN
CHUÙA COÙ NHIEÀU TEÂN

Xeùt döôùi khía caïnh “bieåu loä” vaø “töông giao”, Thieân
Chuùa quaû thaät laø Ñaáng höõu Danh, vaø teân rieâng
cuûa Ngöôøi trong Kinh thaùnh Cöïu öôùc laø “Ya-veâ Thieân
Chuùa”.

Nhöng xeùt döôùi khía caïnh khaùc, Thieân Chuùa
khoâng coù teân nhö con ngöôøi. Thieân Chuùa laø Ñaáng
voâ danh. Lyù do laø vì teân cuûa con ngöôøi thöôøng do
ngöôøi khaùc ñaët cho ñeå coâng nhaän söï hieän höõu ôû

Muïc luïc 65

ñôøi cuûa hoï.

Duø sao, vieäc ñaët teân cuõng moät phaàn mang yù
nghóa “xaùc ñònh” vaø raát thöôøng xuyeân coù saéc thaùi
“laøm chuû”, hay ít nöõa noùi leân moät töông quan uy quyeàn
: A-ñam ñaët teân cho caùc suùc vaät; cha meï ñaët teân
cho con caùi. Teân chung noùi leân yeáu tính cuûa söï vaät
maø con ngöôøi khaùm phaù hay gaùn cho; teân rieâng aùm
chæ “caù vò tính”cuûa con ngöôøi hay suùc vaät.

Xeùt döôùi khía caïnh naøy, khoâng ai coù theå ñaët
teân cho Thieân Chuùa, vì khoâng ai coù quyeàn treân
Thieân Chuùa. Khoâng ai bieát ñöôïc yeáu tính cuûa Thieân
Chuùa nhö yeáu tính cuûa söï vaät, vì theá khoâng theå
gaùn cho Ngöôøi moät Danh xöng naøo caû. Teân ñích thöïc
cuûa Thieân Chuùa laø “Khoâng Teân” (Danh khaû Danh phi
thöôøng Danh). Noùi cho chính xaùc hôn, Thieân Chuùa laø
Ñaáng khoâng theå ñaët teân (l”Innommable).

Thaùi ñoä khoâng daùm keâu teân Thieân Chuùa
voâ côù maø Kinh Thaùnh Cöïu öôùc coù ñeà caäp tôùi laø
thaùi ñoä cuûa con ngöôøi thuï taïo nhoû beù khoâng daùm
xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa. Chính Thieân Chuùa cuõng
ñoøi hoûi nhö theá. Ngöôøi caám khoâng ñöôïc nhaân danh
ngöôøi maø theà.

66

Trong Cöïu öôùc coù nhieàu choã noùi roõ vieäc
Thieân Chuùa töø choái khoâng cho bieát teân :

- Sau khi ñaõ chieán ñaáu vôùi Thieân Chuùa, Yacob
xin bieát teân Ngöôøi, nhöng Ngöôøi ñaùp : “Ngöôi hoûi danh Ta
laøm gì ?” (Kn 32, 20)

- Manoâakh, thaân phuï cuûa Samson cuõng ñaõ hoûi
teân “Thaàn söù Yaveâ” hieän ra vôùi vôï choàng oâng, nhöng
Thaàn söù Yaveâ ñaùp : “Taïi sao laïi hoûi teân toâi ? Moät ñieàu
thaàn dieäu” (Thp 13, 18).

Caùc giaùo phuï cuõng yù thöùc roõ reät tính sieâu
vieät cuûa Thieân Chuùa, neân vaãn cho raèng khoâng
coù teân naoø xöùng ñaùng vôùi Thieân Chuùa.

Danh Thieân Chuùa thaät laø khoân taû, vöôït treân
moïi danh hieäu. Thöïc taïi cuûa Ngöôøi vöôït treân moïi
thöïc taïi, yeáu tính cuûa Ngöôøi vöôït treân moïi yeáu tính,
Höõu theå cuûa Ngöôøi vöôït treân moïi höõu theå. Noùi
theo kieåu cuûa Pseudo-Denys, Ngöôøi laø Yeáu -tính - phi -
yeáu - tính, laø Höõu - theå- phi - höõu - theå, laø Thöïc - taïi
- phi - thöïc - taïi. Chính vì theá maø coù moät soá nhaø
hieàn trieát goïi Ñaáng Tuyeät Ñoái maø hoï ñi tìm laø “Caùi
Khoâng vieân maõn”. Moät soá nhaø Thaàn bí Kitoâ giaùo nhö

Muïc luïc 67

Augustin, Jean de la Croix goïi Thieân Chuùa laø “Hoá
Thaúm” (Abyssus) : Hoá thaúm Tình yeâu, Hoá thaúm Trí
tueä, Hoá thaúm Thieän Haûo..

Ngöôøi laø Ñaáng khoâng Teân, nhöng laø cuõng
Ñaáng coù nhieàu teân, vì söï vieân maõm phuù tuùc cuûa
Ngöôøi caàn ñöôïc dieãn ñaït
döôùi nhieàu khía caïnh khaùc nhau. Ngöôøi laø khôûi
nguyeân vaø laø cuøng ñích cuûa moïi thöïc taïi. Ngöôøi laø
söï Soáng, laø Phuïc sinh cho nhöõng ai caàn söï soáng,
Ngöôøi laø Ñaù taûng cho nhöõng ai caàn nöông töïa.
Ngöôøi laø Bình an cho nhöõng ai caàn an bình. Ngöôøi laø
Aùnh saùng cho nhöõng ai caàn aùnh saùng. Ngöôøi laø
“Duy nhaát ñôn thuaàn” coù theå hoäi nhaäp moïi söï trong
Ngöôøi. Ngöôøi laø chaân lyù cho nhöõng ai ñi tìm chaân
lyù, laø thieän haûo cho nhöõng ai ñi tìm thieän haûo.
Ngöôøi laø veû ñeïp voâ bieân vöôït treân moïi veû ñeïp.
Ngöôøi laø quyeàn naêng vöôït treân moïi quyeàn naêng.
Ngöôøi laø tueä trí vöôït treân moïi trí tueä. Ngöôøi laø tình
yeâu nguoàn suoái moïi tình yeâu. Ngöôøi laø Vua caùc vua,
Chuùa caùc chuùa...

Taát caû nhöõng danh xöng treân ñeàu coù trong
Kinh Thaùnh vaø dieãn taû caùc öu phaåm cuûa Thieân

Bangoi

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Bangoi

Similar to Bangoi (20)

Bangoi