Dit is het verhaal van Project Atlantis. Een gezamelijk initiatief voor waardecreatie van bij en met de omgeving rondom de snelweg. Hoe maak je van de snelweg...een place to be?

1. r
MEER-Waarde voo
E LKE
S NEL
WEG rdecreatie
Erva ringen in waa
0
18 Maart 201

2. ATLANTIS
WAARDECREATIE§ Voorwoord van velen!
Dit is een verzamelde stem
Wie?
Een bekend persoon moet een stukje schrijven over de
waarde het feit dat er een groep mensen bij elkaar komt
om dit probleem te tackelen...
misschien willem alexander of zo?
Wat?
Hoe?

3. WAARDE
Wie?

4. ATLANTIS
Elke Snelwegook voor u!
kan van meerwaarde zijn,
VOOR U!
In het steeds vollere Nederland zijn de snelwegen van
vitaal belang. De snelweg zorgt ervoor dat je makkelijk
van A naar B gaat, maar wat betekent de snelweg als je B
eenmaal bereikt hebt of als je gewoon in B woont? Wat
brengt de snelweg mensen die leven in de buurt van de
snelweg? En kan het beter?
We hebben deze vragen met een grote groep mensen
onderzocht, bewoners, experts, bestuurders en vrijdenk-
ers. Uit verkenningen naar snelwegen in binnen- en buiten-
land blijkt dat snelwegen in Nederland veel meer waard
kunnen worden voor de omgeving door er net anders mee
om te gaan. Dit zonder het vitale belang van een goede
infrastructuur te vergeten.
Vraagt u zich - als wethouder, projectleider, bewoner,
ontwerper, ondernemer, wegbeheerder, of gewoon als
mens - af hoe een snelweg meer waard wordt voor uw
omgeving? Dan is dit boekje een eerste stap op weg. En
mocht u echt nieuwsgierig zijn, mee willen denken, mee
willen bouwen, dan bent u van harte uitgenodigd om van
gedachten te wisselen!
www.mensensnelweg.ning.com www.weg-dromen.nl

5. ATLANTIS
Wie droomt, doet!
Onze droom:
“Een snelweg als logisch en natuurlijk onderdeel van de omgeving,
waardoor de snelweg meerwaarde biedt voor de omgeving. Mensen
beleven de snelweg positief.”
En we weten dat het kan:
Nog geen twee eeuwen geleden had men vergelijkbare negatieve
associaties met water als we nu kennen van de snelweg: een nood-
zakelijk kwaad. De grachten waren een openbaar riool. Niet een
plek om aan te wonen of bij te leven. Dat is veranderd. Mensen ver-
blijven en wonen nu graag aan het water, ook al kan zo’n plek meer
luchtvervuiling en herrie opleveren dan de ruimte rond de snelweg.
In onze droom is de snelweg van nu de gracht van vroeger. En kan
ook de snelweg verworden tot ‘the place to be’ . Met het gevolg
dat de snelweg letterlijk waarde toevoegt. Dat merk je bijvoor-
beeld omdat je huis aan de snelweg is meer waard dan hetzelfde
huis zo’n 100 meter verderop.

6. Voltooid verleden tijd?

7. WAARDE
Wat?

8. ATLANTIS
De weg van morgen beantwoordt
aan de veranderende behoeften
p
langs de weg
Dé snelweg met meerwaarde is niet één concept.
Juist het aanpassen van de weg aan de omgeving,
BEHOEFTE
het aansluiten bij de locale situatie, is belangrijk
om daadwerkelijk meerwaarde te kunnen leveren.
De conclusie is dan ook dat de balans tussen
‘People, Planet, Profit’ wordt bepaald door ‘Place’.
p
peo
ple
Een snelweg loopt door verschillende loka-
ties en zal dan ook te maken hebben met de
eisen en wensen van de mensen, bedrijven en
natuur langs die weg. De Plaatsing van een
p
snelweg ligt dus in het directe verlengde van
de omgevingsbehoefte.
p plac
Door de lokale situatie goed te begrijpen, aan
te sluiten bij projecten op lokaal en regionaal
prof e
niveau, kan de snelweg plannen versterken it
uit de omgeving en kan de snelweg er heel
anders uit komen te zien.
p plan
et

9. De ervaring van de weg is helemaal afgesloten van de beleving van die ene
eenzame ambtenaar die langs haar loopt. Twee gescheidde sporen.
Wat als het nou eens anders kan...
Wat als zo’n lokatie nou een niet zou voelen als een soort niemandsland...
Wat als het nou van meerwaarde zou zijn buiten de gangbare functie...

10. ATLANTIS
De weg is meer waard als het geen weg meer is...
5+5=12
De afgelopen twintig jaar heeft zich tamelijk geruisloos een on- Specialisatie heeft zich de afgelopen eeuw of meer gericht op steeds
twikkeling voltrokken die de kern raakt van de economie. Die kern be- één enkele wijze van benutting van een middel. Dus hoe haal ik zoveel
staat uit het realiseren van meerwaarde, bijvoorbeeld door een koe te mogelijk doorstroming uit een weg. Nu ontstaat een economie waarin
houden voor de melk, of groenten te verbouwen voor de oogst. Nieuw een middel niet op één, maar op twee of misschien wel meer manieren
is bijvoorbeeld om dezelfde koe en dezelfde groente te laten verzorgen tegelijk wordt ingezet.
door cliënten uit de zorg. In plaats van zijn tijd en geld te steken in nog
een koe, of het kweken van nog meer groente, investeert de boer in Door een weg te combineren met natuurlijke elementen kan bijvoorbee-
het aanpassen van zijn bedrijf tot zorgboerderij. Daarin werkt hij samen ld een watervalsnelweg ontstaan, die van toegevoegde waarde is voor
met een zorginstelling, die niet investeert in een verbeterde therapie, park en natuur. Maar zo zijn er ook op het gebied van energie, sociale
of een extra therapeut, maar in samenwerking met de boer. Een extra interactie een leefbaarheid interessante recombinaties van snelwegen
euro naar koeien en groente, en een extra euro naar therapie en thera- te maken. Er kan zoveel meer met de snelweg.
peuten, leveren minder op dan twee euro in de zorgboerderij. En deze
zelfde meerwaarde zien we ontstaan door recombinaties van de weg In plaats van specialisatie ontstaat een economie van combinatie. Eén Recombineren van functies
met zijn omgeving. euro in nog betere, nog gespecialiseerder snelweg levert minder op dan
één euro in de combinatie met de zorg. Eén euro in nog een huis om
Economisch is dit gesneden koek en toch raakt het de kern van de alleen maar in te wonen, levert minder op dan één euro in een woning
economie. Die heeft zich totaal gespecialiseerd in het halen van zoveel die ook dient om energie op te wekken, bijvoorbeeld met zonnecellen
mogelijk voordeel uit het benutten van een enkel middel, zoals ook bij op het dak.
de snelweg: maximale benutting van de weg was jarenlang de focus.
Jurgen van der Heijden

11. ATLANTIS
Grote maatschappelijke transities zijn moeilijk te Verankeren, verbinden en beweging zijn dan ook
sturen omdat (gelukkig) niet alle economische, de begrippen die helpen om transities op gang te
culturele, sociale en ruimtelijke dynamiek beheers- brengen en te houden. We kunnen aan die begrip-
baar en maakbaar is. Het is mensenwerk. Transities pen zeven principes van een effectieve transitieaan-
slagen wanneer mensen verbondenheid voelen met pak ophangen. Deze principes vormen de basis voor
hun fysieke en sociale omgeving, wanneer ze plezier Operatie Atlantis.
hebben in het verbinden van mensen en belangen
Veranker!
en die weten hoe je taaie systemen en grijze cellen
in beweging krijgt.
1- Voeling krijgen met een gebied: identificeren van- 5- De hefboom gebruiken: identificeer de op het oog
, en voortbouwen op de waarden/ het DNA van het kleine verandering die wel stuurbaar en maakbaar
Verbind!
betrokken gebied en van de mensen die daar wonen, is en kan fungeren als hefboom/katalysator voor
werken en verblijven. grotere veranderingen.
2- De menselijke maat bewaken: tastbaar en invoel- 6- Sociale besmetting organiseren: uitdagende bee-
baar maken welke veranderingen zich voltrekken en lden en meeslepende verhalen over wat mogelijk is
zou kunnen/moeten voltrekken en daarmee grote aan waardecreatie, schoonheid en prettig leven en
abstracte concepten hanteerbaar maken en laten rond alten zingen en door laten dringen in ons aller
Beweeg!
aansluiten op alledaagse problemen en verlangens. collectieve geheugen .
3- Slim combineren: activiteiten in het gebied (econ- 7- Meebewegen en ombuigen: meeliften op de vele
omie, mobiliteit, recreatie, wonen, waterberging vernieuwende initiatieven die her ( verbrokkeld)
etc.) combineren tot iets nieuws en krachtigs wat plaatsvinden en waar nodig deze initiatieven kortslu-
materieel en immaterieel tot meerwaarde leidt. iten en bijsturen in de richting van waardecreatie.
4- Taaie instituties vloeibaar maken: de vernieu-
wende onderdelen van instituties als ‘de gemeente’,
‘rijkswaterstaat’, ‘de provincie’ , ‘de markt’ en ‘ de
maatschappelijke organisaties’ in het zonnetje zet-
ten en aan elkaar smeden.

12. WAARDE Hoe?

13. ATLANTIS
De ‘Atlantis-snelweg’ versterkt in de toekomst de waarde van de omgeving op drie aspecten:
DOEL
1. Maatschappelijke waardecreatie:
Vergroten leefbaarheid en maatschappelijke waardering van wonen en werken en recreëren rond de
snelweg. Bos en groen wordt meer waard (beter).
2. Economische waardecreatie:
Economisch ontsluiten en rendabel maken van enkele honderden tot duizenden hectares welke nu als
‘gebied’ langs de snelweg ongebruikt liggen of weinig waarde hebben.
3. Ecologische waardecreatie:
op zoek naar de versterkende mogelijkheden van de snelweg voor de ecologische (hoofd)structuur
ATLANTIS
van Nederland.
Om dit te bereiken slaan verschillende partijen (gemeente, provincies, Rws, koepels, bewoners, ondernemers) de handen in een om
te zorgen voor een waardevol snelweglandschap dat een positieve relatie aangaat met de omgeving. Dit zal uiteindelijk moeten
leiden tot een vertaling van Operatie Atlantis in beleid, uitvoeringsprogramma’s, lijnorganisatie en projecten .
Om dit voor elkaar te krijgen, zet Operatie Atlantis in op het doen van voorstellen die de waarde van de snelweg voor de omgev-
ing verbeteren. Maar het goede idee alleen is niet genoeg om de doelen te bereiken. Ook de (onbewuste) negatieve connotatie
die mensen hebben bij de snelweg is van invloed op hun beleving van die snelweg. Een transitie in de beleving van de snelweg is
daarom, naast goede fysieke voorstellen, noodzakelijk om tot een andere kwaliteit van de snelweg te komen.

14. ATLANTIS
Aansluiting op Elverding Operatie Atlantis Atlantis en Elverding
De focus van het Elverding rapport is tijdswinst bij infrastruc- De focus bij Operatie Atlantis ligt bij de manier waarop men naar een Overeenkomsten:
turele projecten door een andere aanpak. Deze tijdswinst bij snelweg kijkt/de snelweg waardeert. Het vraagstuk van Atlantis luidt: De onderstaande overeenkomsten bevinden zich (voornamelijk) in de verkenningsfase van Elverding.
infrastructurele projecten kan behaald worden door in een vroeg “hoe richt je een snelweg en zijn omgeving zo in dat de weg een meer-
stadium tijd en energie te steken in een brede verkennings- waarde voor mensen oplevert”. • Door samen te werken met je omgeving bereik je een betere oplossing
fase waaruit vervolgens een maatschappelijk breed gedragen
voorkeursbesluit voortkomt. • Er moet worden gekeken naar het gehele gebied omdat de snelweg een onderdeel is van een gebied.
Deze verkenningsfase bestaat uit de volgende elementen: Hierbij zijn verschillende aspecten belangrijk: • Acceptatie van de oplossing is belangrijk voor de uiteindelijke uitvoering
1. Eerdere en ruimere participatie 1. Oplossing én acceptatie van de oplossing is belangrijk Verschillen:
Inbreng over nut en noodzaak en gezamenlijk zoeken naar een
oplossing voor het gebied. 2. Kijken naar people, place, profit en planet en deze aspecten in de • Atlantis kijkt naar oplossingen voor een multifunctionele snelweg en het proces dat tot deze oplossing
oplossing in evenwicht brengen met elkaar moet leiden. Elverding heeft tot doel het huidige proces te versnellen en niet zozeer de huidige (stand-
2. Gebiedsgewijze benadering aard) oplossingen te veranderen.
Ook kijken naar natuur, milieu en stedelijke ontwikkeling, dus 3. Proces zo inrichten dat de kracht van de omgeving/betrokkenen tot
niet alleen focussen op de snelweg an sich maar als onderdeel zijn recht kan komen • Atlantis gebruikt samenwerking om tot multifunctionaliteit van de snelweg te komen, Elverding stimu-
van de omgeving. leert samenwerking om weerstand te verlagen die het proces kunnen vertragen.
4. Zowel binnen als buiten RWS de kijk die men heeft op de snelweg
3. Geen vrijblijvende termijnen veranderen. Doordat Atlantis multifunctionaliteit heeft gekozen als uiteindelijk doel, en dit wil bereiken door middel
bij startbesluit ligt maximale doorlooptijd verkenningsfase vast van samenwerking met de omgeving, heeft zij als het ware een strategie gekozen om de weerstand te
verminderen. Ofwel, een strategie om Elverding te implementeren.
4. Afweging van effecten
voldoende duidelijkheid over de effecten op economie, milieu,
ruimte en natuur
5. Resultaat een helder politiek besluit
Dit voorkeursbesluit is door de aanpak een maatschappelijk
breed gedragen besluit. Hierdoor kunnen de fasen die volgen
sneller doorlopen worden.

15. NTIS
ATLANTIS
ATLA Aanleiding
Proces urgentie
M, Sociale Innovat
ie
ntie
Inhoudelijke urge gtief.
Elverding, MIRT, PN
den de omgeving ne
Snelwegen beinvloe
mgeving in, Opgave
n snelweg & zijn o ensen oplevert?”
“Hoe richt je ee rwaarde voor m
zo d at de weg een mee
ze voor snel wegen”
nderen van d e planvormingswij Doel
“Het vera r
als hoofdpijle
ft van economisch
nleggen van snelwegen verschijns op gebiedsontwikkeling
Het doel bij het aa dsontwikkeling. Snelweg = ka
na ar integrale gebie
ie
Lange termijn vis Uitgangs
Verdiepen elweg moet in de
toekomst
Een waardevolle sn en. Denken op de lange punten
Verbinden de resultaten die uit
Maak gebruik van zijn gekomen in 2007-8
rd
een standaard wo dit voor elkaar te krijgen.
Operatie ATLANTIS bestaat. ter mijn is nodig om odzakelijk
no
en wat er verder al Een lange adem is
Netwerk Pijlers
ey Players Belemmeringen
Beelden ProjectenK

16. Zo creeer je waarde!
Alle activiteiten van atlantis hebben tot doel bij te dragen aan een systeem-
verandering. Een transitie die ervoor zorgt dat er anders wordt gedacht over de
snelweg, waardoor de snelweg met meerwaarde voor zijn omgeving de regel
wordt. Uiteindelijk hebben we met z’n allen de volgende werkwijze bedacht:
* De ideeen en concepten die nu al bestaan, worden verder ontwikkeld en
uitgewerkt. Zo wordt duidelijk wat interessante en haalbare plannen zijn op de
korte, de middellange of misschien pas de lange termijn. Het gaat zowel om
plannen voor de fysieke inrichting van de omgeving als om nieuwe samenwerk-
ings- en financieringsvormen. De A20 blijft hiervoor onze testcase.
* We gaan aan de slag met concrete projecten, waarbij we er één of twee
kiezen waar Operatie Atlantis de meeste focus, capaciteit en budget voor be-
schikbaar stelt. Om te zien wat er mogelijk is en waar de hindernissen zitten.
* De ideeen, voortgang en resultaten worden gedeeld. Binnen Atlantis, maar
vooral ook met de buitenwereld. Geen beter argument dan een succesvol voor-
beeld. Natuurlijk gaan we juist ook in die buitenwereld op zoek naar succes-
volle voorbeelden die Atlantis weer verder kunnen helpen.

17. ATLANTIS
Leren denken in mogelijkheden
BEELD
Hoe zou de snelweg en zijn omgeving er uitzien in 2015, 2028 of 2050, wanneer de ge-
dachte achter Atlantis wordt toegepast?
De beelden op de volgende pagina’s , geven slechts een mogelijk invulling.
Een voorstelling die je in staat stelt om te beginnen met denken en inleven in een weg die
meer is dan een weg.
Het project Atlantis kiest daarom bewust voor een schetsende evolutie van een magnetis-
erend beeld. Een beeld waarin volop ruimte is voor verandering, aanvulling en verdieping.
Iets waar mensen vanuit verschillende perspectieven mogelijkheid een toekomst in willen
zien en wat als basis kan dienen om samen verder te schetsen. Niets is dus definitief!
Verbeelding van een plek die meerwaarde ontvangt Er zijn legio aan al reeds succesvol toegepaste mogelijkheden. Door de weg en haar om-
geving nú te (re)combineren met al bestaande concepten openen we onze ogen naar de
toekomst. Een waardevolle weg.

18. 2010 +
+ aterva l als ge luidsw
W
angs d e weg
Tu inen l
Sing apore
NU: 2009
PROJECT MODEL
Titel, lokatie en beschrijving * Bestuurlijke model
* Economische model
* Werkwijze (pps, partnerships, initiatieven)
* Contact

19. ATLANTIS
2015
Botanische snelwegen van Singapore
2015

20. Een waterval als geluidswal
2030
Hoe zou de snelweg en zijn omgeving er uitzien in 2015, 2028 of 2050, wanneer de ge-
dachte achter Atlantis wordt toegepast?
De beelden op de volgende pagina’s , geven slechts een mogelijk invulling.
Een voorstelling die je in staat stelt om te beginnen met denken en inleven in een weg die
meer is dan een weg.

21. ATLANTIS
2050 Vooruitkijken is moeilijk...
+
Omdat iedereen wel een mening heeft is het erg moeilijk om beelden te maken die ieder-
een fijn vindt. Dat is dan ook niet het doel van Atlantis. Wat we met het beeld wel kunnen
doen is het dialoog lospeuteren. Door heel veel beeld te maken en er verhalen van stake-
holders aan te hangen kunnen we met zijn alle actief blijven praten over wat we willen
bereiken samen.
Pak een pen en verken de pagina hier naast met een paar van de LEAD CARDs... succes!

22. ATLANTIS
TEMPLATE
Maak je eigen beeld en deel je visie!
Er is nogal wat nodig om een visie om te zetten naar een magnetiserend beeld wat
mensen aanzet en stimuleert. Om je eigen visies te delen met anderen hebben we een
stramien gemaakt dat je door
2015
Vrije plek
voor jouw
Wie?
toekomst
2030
m
Projectnaa
be
eld(en),e
Plaats Wat?
xtra tekst
of inspira
Hoe?
2050
tie plaatje
Praatplaat
genaar:
Project ei
s
?
Wanneer
Naam
s
Mail adre
Mobiel
Website
KAART
ATLANTIS

23. Projectnaam
2015
Plaats
Vrije plek voor jouw toekomstbeeld(en),extra tekst of inspiratie plaatjes
Wie?
Wat?
2030
Praatplaat
Hoe?
Project eigenaar:
Naam
Mail adres
Mobiel 2050
Website Wanneer?
ATLANTIS KAART
ATLANTIS KAART

24. WAARDECREATIES

25. Voor meer informatie of aansluiting neem gerust contact op met Ingrid Roos op ingrid.roos@rws.nl.
T: 088-7972707 | Griffioenlaan 2, 3526 LA Utrecht.
Kijk ook op wegdromen.nl en mensensnelweg.nl voor de ontwikkelingen rondom waardecreatie.