1. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
51494541 54
‫پوشش‬
‫چکيده‬
‫مانند‬ ‫مختلف‬ ‫صنایع‬ ‫در‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫گسترد‬ ‫کاربرده‬ ‫حاضر‬ ‫حال‬ ‫در‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬
‫استفاده‬ ‫که‬ ‫‌رود‬‫ی‬‫م‬ ‫انتظار‬ ‫همچنین‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫یافت‬ ‫الکترونیک‬ ‫و‬ ‫خودرو‬ ،‫فضا‬ ‫هوا‬
‫استحکام‬ ‫نسبت‬ ‫علت‬ ‫به‬ ‫هوافضا‬ ‫و‬ ‫خوردروسازی‬ ‫صنایع‬ ‫در‬ ‫آلیاژها‬ ‫این‬ ‫از‬
،‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫چال‬ ‫از‬ ‫یکی‬ .‫یابد‬ ‫افزایش‬ ‫باال‬ ‫وزن‬ ‫به‬
‫و‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ .‫است‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫ضعیف‬ ‫سایش‬ ‫و‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬
‫و‬ ‫سطحی‬ ‫پوشش‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫اغلب‬ ‫منیزیمی‬ ‫قطعات‬ ‫سایش‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬
.‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫افزایش‬ ‫سطحی‬ ‫عملیات‬
‫خواص‬ ‫بهبود‬ ‫برای‬ ‫روش‬ ‫بهترین‬ ،‫سطح‬ ‫مهندسی‬ ‫عملیات‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
‫روش‬‫به‬‫شده‬‫داده‬‫پوشش‬‫منیزیم‬‫آلیاژهای‬‫امروزه‬.‫‌باشد‬‫ی‬‫م‬‫منیزیم‬‫آلیاژهای‬
،‫باال‬ ‫سختی‬ ‫نظیر‬ ‫خوب‬ ‫بسیار‬ ‫خواص‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ،‫فسفر‬ – ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬
،‫مناسب‬ ‫گرمایی‬ ‫و‬ ‫الکتریکی‬ ‫هدایت‬ ،‫مناسب‬ ‫خوردگی‬ ‫و‬ ‫سایشی‬ ‫مقاومت‬
‫اما‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫گرفت‬ ‫قرار‬ ‫توجه‬ ‫مورد‬ ‫یکنواخت‬ ‫پوشش‬ ‫تشکیل‬ ‫و‬ ‫خوب‬ ‫‌پذیری‬‫م‬‫لحی‬
‫منیزیم‬‫آبکاری‬،‫منیزیم‬‫شیمیایی‬‫باالی‬‫فعالیت‬‫دلیل‬‫به‬‫که‬‫داشت‬‫توجه‬‫باید‬
.‫دارد‬‫مناسب‬ ‫سازی‬ ‫آماده‬ ‫عملیات‬ ‫و‬ ‫خاص‬ ‫حمام‬ ‫ترکیب‬ ‫به‬ ‫نیاز‬
‫مقدمه‬ -1
‫در‬ ‫این‬ ،‫شد‬ ‫ابداع‬ 1946 ‫سال‬ ‫در‬ )Electroless( ‫الكترولس‬ ‫روش‬
‫گذشته‬ ‫دهه‬ ‫دو‬ ‫طول‬ ‫در‬ ‫فسفر‬ -‌‫ل‬‫نیک‬ ‫الکترولس‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫حالی‬
‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫برجسته‬ ‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬ .‫است‬ ‫یافته‬ ‫افزایش‬
‫از‬ ‫مختلف‬ ‫صنایع‬ ‫در‬ ‫محققان‬ ‫‌مندی‬‫ه‬‫عالق‬ ‫باعث‬ )EN( ‫فسفر‬ –‫نیکل‬
‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫فضا‬ ‫هوا‬ ‫و‬ ‫خودرو‬ ،‫گاز‬ ‫و‬ ‫نفت‬ ‫جمله‬
‫و‬ H2
S ‫حاوی‬ ‫‌های‬‫ط‬‫محی‬ ‫در‬ ‫ویژه‬ ‫به‬ ‫سایش‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫مقاومت‬ ‫و‬ ‫عالی‬
‫طیف‬ ‫و‬ ‫عالی‬ ‫چسبندگی‬ ،‫سطح‬ ‫صافی‬ ،‫یکنواخت‬ ‫پوشش‬ ‫ضخامت‬ ،CO2
.]2‫[1و‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫پوشش‬ ‫این‬ ‫گسترده‬ ‫کاربرد‬ ‫باعث‬ ‫ضخامت‬ ‫از‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫گسترد‬
‫داراي‬ ‫آبکاری‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ ‫با‬ ‫مقایسه‬ ‫در‬ ‫الكترولس‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬
.‫هستند‬ ‫تردتر‬ ‫اما‬ ‫‌باشند‬‫ي‬‫م‬ ‫باالتري‬ ‫وخوردگي‬ ‫سايش‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ،‫سختي‬
‫پوششی‬ ‫ايجاد‬ ‫قابليت‬ ‫و‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫خوب‬ ‫بسيار‬ ‫قدرت‬ ‫دليل‬ ‫به‬ ‫الكترولس‬
‫موارد‬ ‫از‬ ‫بسياري‬ ‫در‬ ،‫‌دار‬‫ه‬‫لب‬ ‫و‬ ‫پيچيده‬ ‫اشكال‬ ‫با‬ ‫سطوح‬ ‫در‬ ‫حتي‬ ‫يكنواخت‬
.]2[ ‫‌باشد‬‫ي‬‫م‬ ‫پوشش‬ ‫اعمال‬ ‫روش‬ ‫‌ترين‬‫ب‬‫مناس‬
‫سطوح‬ ‫روي‬ ‫خود‬ ‫به‬ ‫خود‬ ‫بطور‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫شيميايي‬ ‫روش‬ ‫نوع‬ ‫يك‬ ‫الكترولس‬
‫ترکيب‬ ‫که‬ ‫مادام‬ ،‫خطي‬ ‫‌طور‬‫ه‬‫ب‬ ‫پوشش‬ ‫ضخامت‬ ‫و‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫اعمال‬ ‫فلزات‬
‫رابطه‬ ‫یک‬ ،‫نتیجه‬ ‫در‬ .‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫افزایش‬ ‫است‬ ‫نكرده‬ ‫تغيير‬ ‫محلول‬ ‫شيميايي‬
.‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫رخ‬ ‫معموال‬ ‫زمان‬ ‫و‬ ‫پوشش‬ ‫ضخامت‬ ‫بین‬ ‫خطی‬
‫به‬ EN ‫پوشش‬ ‫مختلف‬ ‫خواص‬ ‫که‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫مطالعات‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫نتایج‬
‫فسفر‬ ‫با‬ EN ‫پوشش‬ .‫است‬ ‫مرتبط‬ ‫پوشش‬ ‫فسفر‬ ‫مقدار‬ ‫به‬ ‫مستقیم‬ ‫طور‬
‫سایش‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫نتیجه‬ ‫در‬ ،‫هستند‬ )‫شکننده‬ ‫و‬ ‫کریستالی(سخت‬ ،‫کمتر‬
‫آمورف‬ ‫باالتر‬ ‫فسفر‬ ‫با‬ EN ‫پوشش‬ ،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫دارند‬ ‫باالیی‬ ‫مقاومت‬
.]2[ ‫هستند‬ ‫مقاوم‬ ‫خوردگی‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بوده‬
‫نياز‬‫عدم‬،‫آبكاري‬‫مرسوم‬‫‌هاي‬‫ش‬‫رو‬‫ساير‬‫به‬‫نسبت‬‫روش‬‫اين‬‫بارز‬‫مشخصه‬
‫غيرهادي‬ ‫يا‬ ‫هادي‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫ماده‬ ‫آن‬ ‫تبع‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫الكتريكي‬ ‫جريان‬ ‫به‬
‫نيز‬ ‫را‬ ‫پالستيك‌ها‬ ‫مانند‬ ‫فلزات‬ ‫غير‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫روش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫بنابراين‬ .‫باشد‬
‫خود‬ ‫آبكاري‬ ‫عنوان‬ ‫تحت‬ ‫همچنين‬ ‫را‬ ‫الكترولس‬ ‫آبكاري‬ .‫داد‬ ‫پوشش‬
‫نظر‬‫از‬‫که‬‫مواد‬‫و‬‫فلزات‬‫روي‬‫بر‬‫تشكيل‬‫قابليت‬‫زيرا‬‫‌نامند‬‫ي‬‫م‬‫نيز‬‫کاتاليتيكي‬
‫کننده‬ ‫احياء‬ ‫و‬ ‫فلز‬ ‫الكترولس‬ ‫‌هاي‬‫م‬‫حما‬ ‫در‬ .‫دارد‬ ‫را‬ ‫هستند‬ ‫فعال‬ ‫کاتاليتيكي‬
‫شروع‬ ‫براي‬ ‫بنابراين‬ ‫و‬ ‫داده‬ ‫واکنش‬ ‫يكديگر‬ ‫با‬ ‫کاتاليزور‬ ‫يك‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫فقط‬
‫روي‬ ‫بر‬ ‫مناسب‬ ‫کاتاليزور‬ ‫يك‬ ‫توسط‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫فعال‬ ‫بايد‬ ‫مواد‬ ،‫احياء‬ ‫واکنش‬
‫چسبندگی‬ ‫خواص‬ ‫دارای‬ ‫کلی‬ ‫طور‬ ‫به‬ EN ‫پوشش‬ .‫گردند‬ ‫فعال‬ ‫سطح‬
‫مختلفی‬ ‫پارامترهای‬ ‫توسط‬ ‫چسبندگی‬ ‫درجه‬ ،‫حال‬ ‫این‬ ‫با‬ ‫‌باشد‬‫ی‬‫م‬ ‫عالی‬
‫از‬ ‫‌پذیری‬‫ل‬‫شک‬ ‫و‬ ‫حرارتی‬ ‫عملیات‬ ،‫فسفر‬ ‫میزان‬ ،‫پوشش‬ ‫ضخامت‬ ‫جمله‬ ‫از‬
.]2[‫‌گیرد‬‫ی‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫تاثیر‬ ‫تحت‬ ‫بستر‬
‫احياء‬ ‫براي‬ ‫الكترون‬ ‫تهيه‬ ‫منبع‬ ‫شيميايي‬ ‫کننده‬ ‫احياء‬ ‫عامل‬ ‫روش‬ ‫اين‬ ‫در‬
‫خواهد‬ ‫انجام‬ ‫فعال‬ ‫سطوح‬ ‫برروي‬ ‫فقط‬ ‫واکنش‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫فلزي‬ ‫نمك‌هاي‬
.‫است‬ EN ‫‌های‬‫م‬‫حما‬ ‫انواع‬ ‫‌ترین‬‫ع‬‫شای‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫هیپوفسفیت‬ ‫حمام‬ .‫گرفت‬
‫خوبی‬ ‫به‬ ‫هیپوفسفیت‬ ‫حمام‬ ‫در‬ ‫فسفر‬ - ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫واکنش‬ ‫مکانیسم‬
‫‌های‬‫ل‬‫میکروسلو‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫بوده‬ ‫این‬ ‫بر‬ ‫فرض‬ ‫اما‬ ‫است‬ ‫نشده‬ ‫درک‬
‫بر‬ ‫فسفر‬ – ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬
‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬
4
‫آقاجانی‬ ‫حسین‬ ،3
‫شهریاری‬ ‫آیدا‬ ،2
‫قهرمانی‬ ‫ساناز‬ ،1
‫کفیلی‬ ‫رعنا‬
،‫تبریز‬ ‫دانشگاه‬ ،‫مواد‬ ‫مهندسی‬ ‫لیسانس‬ ‫دانشجوی‬ 2
،‫تبریز‬ ‫دانشگاه‬ ،‫مواد‬ ‫مهندسی‬ ‫لیسانس‬ ‫دانشجوی‬ 1
‫تبریز‬ ‫دانشگاه‬ ،‫مواد‬ ‫مهندسی‬ ‫گروه‬ ‫دانشیار‬ 4
،)AydaShahriari@tabrizu.ac.ir( ‫تبریز‬ ‫دانشگاه‬ ،‫مواد‬ ‫مهندسی‬ ‫دکتری‬ ‫دانشجوی‬ 3

2. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
‫‌ها‬‫م‬‫حما‬ ‫اين‬ ‫براي‬ ‫اصلي‬ ‫عامل‬ .‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫رخ‬ ‫بستر‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫آندی‬ ‫و‬ ‫کاتدی‬
‫نيز‬ ‫كننده‬ ‫تسريع‬ ‫و‬ ‫كننده‬ ‫پايدار‬ ‫مواد‬ ،‫هستند‬ ‫بافر‬ ‫و‬ ‫كننده‬ ‫احياء‬ ‫مواد‬
.‫شوند‬ ‫اضافه‬ ‫‌ها‬‫م‬‫حما‬ ‫به‬ ‫است‬ ‫ممكن‬
‫و‬ ‫ویژه‬ ‫حمام‬ ‫به‬ ‫نیاز‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬ ‫روی‬ ‫بر‬ EN ‫الکترولس‬ ‫سویی‬ ‫از‬
‫یک‬ ‫هم‬ ‫هنوز‬ ،‫منیزیم‬ ‫مستقیم‬ ‫آبکاری‬ ،‫رو‬ ‫این‬ ‫از‬ .‫دارد‬ ‫خاصی‬ ‫عملیات‬
‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫فرآیند‬ ‫این‬ .‫است‬ ‫پژوهشگران‬ ‫و‬ ‫‌کنندگان‬‫د‬‫تولی‬ ‫برای‬ ‫چالش‬
‫به‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫‌تر‬‫ه‬‫پیچید‬ ‫آلیاژی‬ ‫عناصر‬ ‫نابرابر‬ ‫توزیع‬ ‫اثر‬ ‫در‬ ‫ساختار‬ ‫ناهمگنی‬
‫آلیاژ‬ ‫در‬ β ‫فاز‬ ‫و‬ ‫یوتکتیک‬ α ،‫اولیه‬ α ‫دهنده‬ ‫تشکیل‬ ‫فاز‬ ‫سه‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫یکنواخت‬ ‫غیر‬ ‫پوشش‬ ‫رشد‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫موارد‬ ‫اغلب‬ ‫دز‬ AZ91
‫بدون‬ ‫و‬ ‫یکنواخت‬ ‫باید‬ ‫کند‬ ‫ایفا‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫نقش‬ ‫خوبی‬ ‫به‬ ‫پوشش‬ ‫اینکه‬ ‫برای‬
‫حمام‬ ‫و‬ EN ‫الکترولس‬ ‫خصوص‬ ‫در‬ ‫زیادی‬ ‫مقاالت‬ ‫‌کنون‬‫ا‬‫ت‬ .‫باشد‬ ‫منفذ‬
‫‌سازی‬‫ه‬‫آماد‬ ‫پیش‬ ‫عملیات‬ ‫اثر‬ ‫بررسی‬ ‫به‬ ‫ادامه‬ ‫در‬ .‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫آن‬ ‫آبکاری‬
‫پوشش‬ ‫این‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫همچنین‬ ‫و‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫پرداخته‬ ‫سطحی‬
.‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫بررسی‬ ‫نیز‬
‫مکانیکی‬ ‫عملیات‬ ‫اثر‬ ‫بررسی‬ -2
‫بررسی‬ ‫محققان‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬ ‫توسط‬ ‫مکانیکی‬ ‫عملیات‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫آبکاری‬
‫نواحی‬ ‫بر‬ ‫مکانیکی‬ ‫عملیات‬ ‫اثر‬ ‫بررسی‬ ‫به‬ ‫اولیه‬ ‫مطالعات‬ .]3[‫است‬ ‫شده‬
‫به‬ ‫باال‬ ‫تخلخل‬ ‫با‬ ‫سخت‬ ‫ذرات‬ .‫است‬ ‫پرداخته‬ ‫حاصل‬ ‫پوشش‬ ‫در‬ ‫تهی‬
‫رسیدن‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫سخت‬ ‫ذرات‬ ‫باالی‬ ‫تخلخل‬ .‫‌کنند‬‫ی‬‫م‬ ‫حرکت‬ ‫کاتد‬ ‫سطح‬
‫ضخامت‬ ‫صورت‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫فراهم‬ ‫را‬ ‫الکترود‬ ‫سطح‬ ‫به‬ ‫الکترولیت‬
‫سرعت‬ ‫بودن‬ ‫باال‬ ‫جهت‬ ‫محدودیت‬ ‫و‬ ‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫رسوب‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫الی‬
‫عملیات‬ ‫اثر‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫تحقیقات‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫در‬ .‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫افزایش‬ ‫آبکاری‬
‫داد‬ ‫نشان‬ ‫مطالعه‬ ‫نتایج‬ .‫شد‬ ‫بررسی‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫طی‬ ‫در‬ ‫درجا‬ ‫مکانیکی‬
‫مکانیکی‬ ‫عملیات‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫الکترولس‬ ‫آبکاری‬ ‫و‬ ‫الکتریکی‬ ‫آبکاری‬ ‫که‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫‌تر‬‫ت‬‫سخ‬ ‫و‬ ‫ریزتر‬ ‫دانه‬ ،‫یکنواخت‬ ‫و‬ ‫صاف‬ ‫سطحی‬ ‫ایجاد‬ ‫به‬ ‫منجر‬
‫خوردگی‬ ‫پتانسیل‬ ‫لحاظ‬ ‫از‬ ‫روش‬ ‫این‬ ‫با‬ ‫حاصل‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ ‫همچنین‬
‫سه‬ .]4-11[ ‫بودند‬ ‫باالتر‬ ‫پوالریزاسیون‬ ‫مقاومت‬ ‫دارای‬ ‫و‬ ‫بودند‬ ‫تر‬ ‫مثبت‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫اعمال‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫نمون‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫برای‬ ‫روش‬
‫و‬ ‫نمونه‬ ‫حاوی‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫محفظه‬ ‫یک‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫صورت‬ ‫این‬ ‫به‬ ‫اول‬ ‫روش‬
‫این‬ ‫اما‬ ‫‌لرزانند‬‫ی‬‫م‬ ‫عمودی‬ ‫یا‬ ‫افقی‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫است‬ ‫سرامیکی‬ ‫‌های‬‫پ‬‫تو‬
‫برای‬ ‫فقط‬ ،‫اینکه‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫است‬ ‫بسیاری‬ ‫‌های‬‫ت‬‫محدودی‬ ‫دارای‬ ‫روش‬
‫برای‬ ‫فقط‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫اجرا‬ ‫قابل‬ ‫طرفه‬ ‫یک‬ ‫الکتریکی‬ ‫و‬ ‫الکترولس‬ ‫آبکاری‬
.]12[ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫الکترولس‬ ‫آبکاری‬ ‫در‬ ‫کوچک‬ ‫‌های‬‫ه‬‫نمون‬
‫رفع‬ ‫برای‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫عملیات‬ ‫برای‬ ‫جدید‬ ‫روش‬ ‫یک‬ ،‫رو‬ ‫این‬ ‫از‬
‫آبکاری‬ ‫برای‬ ‫آبکاری‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫بشک‬ ‫روش‬ .‫شد‬ ‫مطرح‬ ‫باال‬ ‫‌های‬‫ت‬‫محدودی‬
‫دسترس‬ ‫در‬ ‫آسان‬ ‫تجهیزات‬ ‫با‬ ‫اول‬ ‫جهانی‬ ‫جنگ‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫الکتریکی‬
‫برق‬ ،‫شیمی‬ ‫دانش‬ ‫در‬ ‫بعدی‬ ‫‌های‬‫ت‬‫پیشرف‬ .‫گرفت‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬
‫بشکه‬ ‫برای‬ ‫تجهیزاتی‬ ‫امروزه‬ .‫شد‬ ‫روش‬ ‫این‬ ‫تکامل‬ ‫باعث‬ ‫مواد‬ ‫علم‬ ‫و‬
‫و‬ ‫نارسانا‬ ‫مواد‬ ‫از‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫که‬ ‫جایی‬ ‫تا‬ ‫که‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫استفاده‬ ‫آبکاری‬
‫استفاده‬ )‫قلیایی‬ ‫و‬ ‫اسیدی‬ ‫مختلف‬ ‫‌های‬‫ل‬‫حال‬ ‫(در‬ ‫‌اثر‬‫ی‬‫ب‬ ‫شیمیایی‬ ‫مواد‬
‫کیفیت‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫یکنواخت‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫پوشش‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬
‫ضخامت‬ ‫نوسانات‬ ،‫پوشش‬ ‫اعمال‬ ‫نوع‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫است.که‬ ‫برخوردار‬ ‫بهتری‬
‫اگر‬ ‫حالیکه‬ ‫در‬ .‫‌آید‬‫ی‬‫م‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫قبولی‬ ‫قابل‬ ‫پوشش‬ ‫نتیجه‬ ‫در‬ ‫بوده‬ ‫کم‬
‫بنابراین‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫غیریکنواخت‬ ‫پوشش‬ ‫ضخامت‬ ‫شود‬ ‫استفاده‬ ‫لرزاننده‬ ‫از‬
‫تری‬ ‫بیش‬ ‫اهمیت‬ ‫الکترولس‬ ‫آبکای‬ ‫زمینه‬ ‫در‬ ‫آبکاری‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫بشک‬ ‫با‬ ‫آبکاری‬
.‫دارد‬
‫با‬ ‫پوشش‬ ‫اعمال‬ ‫عملکرد‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫تحقیقات‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫در‬ ‫همچنین‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫بررسی‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫در‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬
.]11[ ‫است‬ ‫شده‬ ‫بررسی‬ ‫لرزاننده‬ ‫روش‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫روش‬ ‫این‬ ‫مزایای‬ ‫و‬
‫منیزیم‬ ‫پایه‬ ‫فلز‬ ‫که‬ ‫وقتی‬ ‫پوشش‬ ‫خوردگی‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫تحقیقاتی‬ ‫همچنین‬
EN ‫پوشش‬ ‫که‬ ‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫گزارش‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫از‬ ‫یکی‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬ ‫باشد‬
‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫نقص‬ ‫بدون‬ ‫و‬ ‫‌تر‬‫ت‬‫یکنواخ‬ ‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫افزایش‬ ‫سطح‬ ‫زبری‬ ‫که‬ ‫وقتی‬
‫به‬ .‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫افزایش‬ ‫را‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫نتیجه‬ ‫در‬ ‫و‬
‫عملیات‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫الکترولس‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫شماتیکی‬ ،1 ‫شکل‬ ‫که‬ ‫طوری‬
.]12[ ‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫الکترولس‬ ‫بشکه‬ ‫در‬ ‫مکانیکی‬
‫میکروسکوپ‬ ‫تصاویر‬ ،‫د‬ -2 ‫و‬ ‫ج‬ -2 ،‫ب‬ -2 ،‫الف‬ -2 ‫‌های‬‫ل‬‫شک‬
‫ایجاد‬ ‫فسفر‬ - ‫نیکل‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ ‫سطح‬ ‫از‬ )SEM( ‫روبشی‬ ‫الکترونی‬
‫بر‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫بدون‬ ‫و‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫با‬ ‫الکترولس‬ ‫روش‬ ‫به‬ ‫شده‬
‫که‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ .‫‌دهند‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫روی‬
‫‌تر‬‫ف‬‫صا‬ ‫بسیار‬ ‫سطح‬ ‫یک‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫سایش‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫کمک‬ ‫با‬
‫چه‬ ‫اگر‬ .‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫بدون‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫پوشش‬ ‫از‬
)Cauliflower-like( ‫‌کلمی‬‫ل‬‫گ‬ ‫سطح‬ ‫فسفر‬ - ‫نیکل‬ ‫پوشش‬ ‫دو‬ ‫هر‬
‫فسفر‬ - ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫م‬‫‌کل‬‫ل‬‫گ‬ ‫این‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫انداز‬ .‫دارند‬ ‫مانند‬
‫سایش‬ ‫بدون‬ ‫روش‬ ‫در‬ ‫اما‬ ‫است‬ ‫نانومتر‬ 200 ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫کمک‬ ‫به‬
‫بشکه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ .‫است‬ ‫میکرومتر‬ 5-20 ‫پوشش‬ ‫ذرات‬ ‫اندازه‬ ‫مکانیکی‬
‫صاف‬ ‫و‬ ‫نرم‬ ‫پوشش‬ ‫سطح‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫باعث‬ ‫الکترولس‬ ‫فرایند‬ ‫در‬ ‫آبکاری‬
.‫باشد‬
‫مدت‬ ‫به‬ ‫‌گراد‬‫ی‬‫سانت‬ ‫درجه‬ 400 ‫دمای‬ ‫در‬ ‫حرارتی‬ ‫عملیات‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫همچنین‬
‫‌های‬‫ل‬‫شک‬ ‫در‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ .‫‌کند‬‫ی‬‫م‬ ‫تغییر‬ ‫سطح‬ ‫موفولوژی‬ ‫ساعت‬ 1
‫الکترولس‬ ‫با‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫سطح‬ ‫اگر‬ ،‫ب‬ -3 ‫و‬ ‫الف‬ -3
]12[ ‫الکترولس‬ ‫بشکه‬ ‫در‬ ‫مکانیکی‬ ‫عملیات‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫الکترولس‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫شماتیکی‬ .1 ‫شکل‬
44

3. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
‫سایش‬‫عملیات‬‫با‬‫الکترولس‬‫از‬‫حاصل‬‫پوشش‬‫سطح‬‫کنیم‬‫مقایسه‬‫را‬‫معمولی‬
‫در‬ ‫کوچک‬ ‫منافذ‬ ،‫ترک‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬ .‫‌رسد‬‫ی‬‫م‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫ترک‬ ‫بدون‬ ‫مکانیکی‬
‫این‬ ‫‌شوند‬‫ی‬‫م‬ ‫دیده‬ ‫مرسوم‬ ‫‌های‬‫ش‬‫رو‬ ‫به‬ ‫فسفر‬ - ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬
.‫است‬ ‫فرج‬ ‫و‬ ‫خلل‬ ‫بدون‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫با‬ ‫شده‬ ‫آماده‬ ‫سطح‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫حالی‬ ‫در‬
‫که‬ ‫است‬ ‫موضوع‬ ‫این‬ ‫بیانگر‬ ‫د‬ -2 ‫شکل‬ ‫با‬ ‫ب‬ -3 ‫شکل‬ ‫مقایسه‬ ‫همچنین‬
‫عملیات‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫کمک‬ ‫به‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫پوشش‬ ‫سطح‬ ‫مورفولوژی‬
‫الکترولس‬‫بشکه‬‫روش‬‫که‬‫طوری‬‫به‬.‫‌ماند‬‫ی‬‫م‬‫باقی‬‫تغییر‬‫بدون‬‫تقریبا‬‫حرارتی‬
.‫‌کند‬‫ی‬‫م‬‫حل‬‫را‬‫منیزیم‬‫آلیاژ‬‫در‬‫نیکل-فسفر‬‫پوشش‬‫خوردگی‬‫ترک‬‫مشکل‬
‫فسفر‬ -‫نیکل‬ ‫پوشش‬ ‫ایجاد‬ ‫برای‬ ‫که‬ ‫زمانی‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫تحقیق‬ ‫نتایج‬ ‫بنابراین‬
‫خواهد‬ ‫صاف‬ ‫حاصل‬ ‫پوشش‬ ‫سطح‬ ،‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫استفاده‬ ‫الکترولس‬ ‫بشکه‬ ‫از‬
‫ترک‬ ‫و‬ ‫فرج‬ ‫و‬ ‫خلل‬ ‫بدون‬ ‫و‬ ‫خوب‬ ‫ساختار‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫عمل‬ ‫تحت‬ .‫بود‬
‫دست‬ ‫به‬ )‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫(بدون‬ ‫سنتی‬ ‫الکترولس‬ ‫فرآیند‬ ‫با‬ ‫مقایسه‬ ‫در‬
‫پوشش‬‫به‬‫آمورف‬‫پوشش‬‫مکانیکی‬‫سایش‬‫عملیات‬‫از‬‫بعد‬‫همچنین‬.‫آید‬‫می‬
‫و‬‫پایداری‬‫آمورف‬ ‫آلیاژهای‬ ‫که‬‫‌دانیم‬‫ی‬‫م‬ ‫سویی‬ ‫از‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫تبدیل‬ ‫کریستالی‬
‫آمورف‬ ‫پوشش‬ .‫‌آورند‬‫ی‬‫م‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫پخت‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫ترمودینامیکی‬ ‫تعادل‬
‫مدت‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫‌گراد‬‫ی‬‫سانت‬ ‫درجه‬ 400 ‫در‬ ‫حرارتی‬ ‫عملیات‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ Ni3
P ‫و‬ P ‫فاز‬ ‫رسوب‬ ‫و‬ ‫پوشش‬ ‫تثبیت‬ ‫باعث‬ ‫ساعت‬ ‫یک‬
‫آبکاری‬‫بشکه‬‫کمک‬‫به‬‫فسفر‬-‫نیکل‬‫الکترولس‬‫پوشش‬‫در‬‫سختی‬‫افزایش‬
.‫باشد‬ ‫فسفر‬ ‫رسوب‬ ‫و‬ ‫خوب‬ ‫و‬ ‫یکنواخت‬ ‫ساختار‬ ‫ایجاد‬ ‫خاطر‬ ‫به‬ ‫است‬ ‫ممکن‬
‫با‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬ ‫پوشش‬ ‫در‬ ‫حرارتی‬ ‫عملیات‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫تبلور‬ ‫و‬ ‫فازی‬ ‫تحول‬
‫پوشش‬ ‫نوع‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫سختی‬ ‫افزایش‬ ‫دلیل‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫کمک‬
‫یافت‬ ‫الکترولس‬ ‫سنتی‬ ‫روش‬ ‫در‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ک‬‫تر‬ .‫باشد‬
‫بنابراین‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫پوشش‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫کاهش‬ ‫باعث‬ ‫که‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬
‫و‬ ‫سختی‬ ‫افزایش‬ ‫باعث‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫کمک‬ ‫به‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬
‫پوشش‬ ‫بین‬ ‫گالوانیکی‬ ‫خوردگی‬ ‫ایجاد‬ ‫از‬ ‫مانع‬ ‫و‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫پوشش‬ ‫یکنواختی‬
‫نشان‬‫خود‬‫از‬‫را‬‫خوبی‬‫بسیار‬‫سایش‬‫و‬‫خوردگی‬‫به‬‫مقاومت‬‫و‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬‫بستر‬‫و‬
‫باعث‬ ‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫کمک‬ ‫به‬ ‫پوشش‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬ ‫این‬ ‫و‬ ‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬
.]12[ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫الکترولس‬ ‫سنتی‬ ‫‌های‬‫ش‬‫رو‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫روش‬ ‫این‬ ‫برتری‬
]12[ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫عملیات‬ ‫با‬ ‫همراه‬ )‫(د‬ ‫و‬ )‫(ج‬ ،‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫عملیات‬ ‫بدون‬ )‫(ب‬ ‫(الف)و‬ ،‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫بر‬ ‫فسفر‬ – ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ ‫سطح‬ ‫مورفولوژی‬ .2 ‫شکل‬
‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ )‫(الف‬ ،‫ساعت‬ 1 ‫مدت‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫‌گراد‬‫ی‬‫سانت‬ ‫درجه‬ 400 ‫دمای‬ ‫در‬ ‫حرارتی‬ ‫عملیات‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫بر‬ ‫فسفر‬ – ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ ‫سطح‬ ‫موفولوژی‬ .3 ‫شکل‬
]12[ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫بدون‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ )‫(ب‬ ‫و‬
45

4. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬‫از‬‫پیش‬‫سطح‬‫‌سازی‬‫ه‬‫آماد‬‫فرآيند‬‫اثر‬‫بررسی‬-3
‫و‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫از‬ ‫یکنواخت‬ ‫فسفر‬ –‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫یک‬
‫خوب‬ ‫‌کاری‬‫م‬‫لحی‬ ‫توانایی‬ ‫و‬ ‫خوب‬ ‫حرارتی‬ ‫و‬ ‫الکتریکی‬ ‫هدایت‬ ،‫خوب‬ ‫سایش‬
‫روی‬‫فسفر‬-‫نیکل‬‫الکترولس‬‫به‬‫مربوط‬‫تحقیقات‬‫از‬‫بسیاری‬.‫است‬‫برخوردار‬
)HuiZhao(‫ژائو‬‫هوی‬‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫است‬‫شده‬‫گزارش‬‫منیزیم‬‫آلیاژهای‬
‫شده‬‫تشکیل‬‫فسفر‬-‫نیکل‬‫الکترولس‬‫پوشش‬‫بررسی‬‫به‬،]13[‫همکارانش‬‫و‬
)Mahallawy( ‫ماهاالوی‬ .‫پرداختند‬ ‫آلی‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ ‫و‬ AZ91 ‫روی‬
‫و‬ AE42 ‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ]14[ ‫همکارانش‬ ‫و‬
.‫دادند‬ ‫انجام‬ ‫مختلف‬ ‫‌سازی‬‫ه‬‫آماد‬ ‫‌های‬‫ت‬‫عملیا‬ ‫با‬ ZRE1 ‫و‬ AZ31B
‫به‬ ZM6 ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫را‬ ‫ساده‬ ‫فرایند‬ ‫و‬ ‫عملیات‬ ‫همکارانش‬ ‫و‬ )Gauo( ‫گائو‬
:]15[ ‫دادند‬ ‫انجام‬ ‫زیر‬ ‫صورت‬
‫فسفر‬–‫نیکل‬‫الکترولس‬←‫‌وری‬‫ه‬‫غوط‬←‫اسیدشویی‬←‫‌گیری‬‫ی‬‫چرب‬
‫پوشش‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫کاوش‬ ‫به‬ ]16[ ‫همکارانش‬ ‫و‬ )Hovazhang( ‫هوآژانگ‬
‫چند‬ ‫فقط‬ ‫حال‬ ‫این‬ ‫با‬ .‫پرداختند‬ Mg-10Li-1Zn ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬
‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫وسیله‬ ‫به‬ Mg-Gd-Yzr ‫آلیاژ‬ ‫پوشش‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫محدود‬ ‫منبع‬
‫با‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬ ‫روی‬ ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫آبکاری‬ .‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫الکترولس‬
‫یک‬ ‫کردن‬ ‫مهیا‬ ‫آن‬ ‫بخش‬ ‫‌ترین‬‫ت‬‫سخ‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫مواجه‬ ‫زیادی‬ ‫‌های‬‫ش‬‫چال‬
‫آبکاری‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫فرایند‬ ‫چهار‬ ،‫تحقیق‬ ‫این‬ ‫در‬ .‫است‬ ‫پوشش‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫عملیات‬
‫داده‬ ‫نشان‬ 1‫جدول‬ ‫در‬ Mg-10Gd-4.8Y-0.6Zr ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫الکترولس‬
.‫است‬ ‫شده‬
‫قبل‬ ‫عملیات‬ ‫مختلف‬ ‫‌های‬‫ش‬‫بخ‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫سطح‬ ‫مورفولوژی‬ 4 ‫شکل‬
‫اکسی‬ ‫حذف‬ ‫برای‬ ‫عملیاتی‬ ‫همچنین‬ .‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫از‬
‫تعداد‬ ‫عملیات‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫پس‬ .‫گرفت‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫فیلم‬ ‫هیدروکسید‬ ‫و‬
.]17[ ‫شد‬ ‫دیده‬ ‫بستر‬ ‫سطح‬ ‫روی‬ ‫بر‬ ‫رنگ‬ ‫سفید‬ ‫ذرات‬ ‫از‬ ‫زیادی‬
‫که‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫زبر‬ ،‫شویی‬ ‫اسید‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫نمونه‬ ‫که‬ ‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ،‫4-ب‬ ‫شکل‬
‫سطح‬ ‫و‬ ‫بخشد‬ ‫بهبود‬ ‫را‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫پوشش‬ ‫چسبندگی‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫زبری‬ ‫این‬
]17[ ‫‌ها‬‫د‬‫فراین‬ ‫از‬ ‫کدام‬ ‫هر‬ ‫شرایط‬ ‫و‬ ‫حمام‬ ‫ترکیب‬ .1 ‫جدول‬
]17[ ‫روی‬ ‫حمام‬ ‫در‬ ‫وری‬ ‫غوطه‬ )‫(د‬ ‫و‬ ‫سازی‬ ‫فعال‬ ‫پیش‬ )‫(ج‬ ،‫شویی‬ ‫اسید‬ )‫(ب‬ ،‫‌سازی‬‫ل‬‫فعا‬ )‫(الف‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫نمون‬ ‫سطح‬ ‫از‬ SEM ‫تصاویر‬ .4 ‫شکل‬
46

5. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
47
‫که‬‫شویی‬‫اسید‬‫‌های‬‫ه‬‫الی‬‫که‬‫داد‬‫نشان‬‫تحقیقات‬.‫کند‬‫‌تر‬‫ل‬‫فعا‬‫شیمیایی‬‫نظر‬‫از‬‫را‬
‫مقابل‬ ‫در‬ ‫منیزیمی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پای‬ ‫از‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫است‬ CrOOH ‫و‬ MgCrO4
‫شامل‬
‫ذرات‬ ‫که‬ ‫فهمید‬ ‫‌توان‬‫ی‬‫م‬ ،‫4-ب‬ ‫شکل‬ ‫مقایسه‬ ‫از‬ .‫کند‬ ‫محافظت‬ ‫خوردگی‬
‫در‬ EDS‫نتایج‬‫همچنین‬.‫است‬‫یافته‬‫افزایش‬‫عملیات‬‫این‬‫از‬‫بعد‬‫رنگ‬‫سفید‬
‫منیزیم‬،‫کروم‬‫عناصر‬‫شامل‬‫بیشتر‬‫رنگ‬‫سفید‬‫ذرات‬‫که‬‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬‫نشان‬2‫جدول‬
.‫است‬‫وزنی‬‫درصد‬ 90/97‫از‬‫باالتر‬‫کروم‬‫درصد‬‫که‬‫هستند‬‫اکسیژن‬‫و‬
‫بین‬ ‫از‬ ‫اسیدشویی‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫تشکیل‬ ‫فیلم‬ ‫که‬ ‫‌کند‬‫ی‬‫م‬ ‫مشخص‬ ‫نتایج‬ ‫این‬
‫منجر‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫ترکیب‬ 2 ‫و‬ 1 ‫واکنش‬ ‫طبق‬ ‫بستر‬ ‫منیزیم‬ ‫با‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫‌رود‬‫ی‬‫م‬
‫برای‬ ‫را‬ ‫فعالی‬ ‫بسیار‬ ‫نقاط‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫کروم‬ ‫فلز‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫کروم‬ ‫تشکیل‬ ‫به‬
‫فلز‬ ‫یک‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫کروم‬ .‫کند‬ ‫فراهم‬ ‫‌وری‬‫ه‬‫غوط‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫عملیات‬
‫به‬ ‫منجر‬ ‫نهایت‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫باشد‬ ‫‌وری‬‫ه‬‫غوط‬ ‫الکتروشیمیایی‬ ‫واکنش‬ ‫در‬ ‫رسانا‬
‫شکل‬ ‫در‬ ‫‌وری‬‫ه‬‫غوط‬ ‫نهایی‬ ‫عملیات‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫نیکل‬ ‫‌نشانی‬‫ب‬‫رسو‬ ‫بهبود‬
‫تشکیل‬ ‫برای‬ ‫فعال‬ ‫نقاط‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬ ‫ایجاد‬ ‫برای‬ ‫ضروری‬ ‫گام‬ ‫یک‬ ،‫4-د‬
.‫است‬ ‫منیزیم‬ ‫کردن‬ ‫حل‬ ‫و‬ ‫هیدروژن‬
،‫شده‬ ‫مطرح‬ ‫فرایند‬ 4 ‫اعمال‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫سطح‬ ‫‌سازی‬‫ه‬‫آماد‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫همچنین‬
‫آلیاژ‬ ‫بر‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫عرضی‬ ‫مقطع‬ ‫و‬ ‫سطح‬ ‫مورفولوژی‬
‫شکل‬‫در‬‫‌وری‬‫ه‬‫غوط‬‫عملیات‬‫ساعت‬2‫از‬‫پس‬Mg-10Gd-4.8Y-0.6Zr
‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ،‫الف‬ -5‫شکل‬ ‫مطابق‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫5-الف‬
‫یکنواخت‬‫اندازه‬‫با‬‫همراه‬‫ریز‬)Nodular(‫‌های‬‫ه‬‫گرد‬‫از‬‫ترکیبی‬‫فسفر‬-‫نیکل‬
‫متراکم‬‫و‬‫یکنواخت‬‫شده‬‫تشکیل‬‫فسفر‬-‫نیکل‬‫الکترولس‬‫پوشش‬‫سطح‬.‫است‬
.]17[‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬‫نشان‬‫را‬‫شکل‬‫کروی‬‫‌ای‬‫ه‬‫گرد‬‫ساختار‬‫همچنین‬،‫است‬
‫مقدار‬ ‫که‬ ‫که‬ ‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫پوش‬ ‫سطح‬ ‫از‬ EDS ‫نتایج‬ ‫همچنین‬
‫پوشش‬ ‫این‬ ‫بنابراین‬ .‫است‬ ‫وزنی‬ ‫درصد‬ 9/4 ‫حدود‬ ‫پوشش‬ ‫فسفر‬
‫نشان‬ ،‫کمتر‬ ‫فسفر‬ ‫با‬ ‫پوشش‬ ‫از‬ ‫بهتری‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬
‫پوشش‬ ‫بین‬ ‫مرزی‬ ‫هیچ‬ ‫‌رسد‬‫ی‬‫م‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ،‫4-ب‬ ‫شکل‬ ‫از‬ ‫همچنین‬ .‫دهد‬
‫عالی‬ ‫چسبندگی‬ ‫با‬ ‫پوشش‬ ‫وجود‬ ‫نشانگر‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫ندارد‬ ‫وجود‬ ‫بستر‬ ‫و‬
‫عملیات‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫میکرومتر‬ 50 ‫پوشش‬ ‫ضخامت‬ ‫همچنین‬ .‫است‬
‫بهبود‬ ‫باعث‬ ‫که‬ ‫‌سازد‬‫ی‬‫م‬ ‫را‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫از‬ ‫زبر‬ ‫سطح‬ ‫یک‬ ‫اسیدشویی‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫باال‬ ‫رسوب‬ ‫نرخ‬ ‫و‬ ‫چسبندگی‬
‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫بررسی‬ -4
‫کلرید‬ ‫سدیم‬ ‫وزنی‬ ‫درصد‬ 3/5 ‫محلول‬ ‫در‬ ‫الکتروشیمیایی‬ ‫آزمون‬ ‫نتایج‬
‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫با‬ ‫همراه‬ Mg- 10Gd-4.8Y-0.6Zr ‫آلیاژ‬ ‫روی‬ ‫بر‬
‫خوردگی‬ ‫پتانسیل‬ ‫دارای‬ ‫پوشش‬ ‫با‬ ‫نمونه‬ ‫که‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬
‫بدون‬ ‫نمونه‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ )Icorr
( ‫خوردگی‬ ‫جریان‬ ‫همچنین‬ ‫و‬ )Ecorr
( ‫‌تر‬‫ی‬‫منف‬
‫بدون‬ ‫نمونه‬ ‫دینامیکی‬ ‫پالریزاسیون‬ ‫منحنی‬ ،6 ‫شکل‬ .‫است‬ ‫پوشش‬
‫نشان‬ ‫سدیم‬ ‫کلرید‬ ‫وزنی‬ ‫درصد‬ 3/5 ‫محلول‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫‌دار‬‫ش‬‫پوش‬ ‫و‬ ‫پوشش‬
‫از‬ ‫شده‬ ‫محاسبه‬ ‫خوردگی‬ ‫پتانسیل‬ ‫و‬ ‫جریان‬ ،3 ‫جدول‬ ‫همچنین‬ .‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬
.‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ )‫(قطبشی‬ ‫پالریزاسیونی‬ ‫‌های‬‫ی‬‫منحن‬
]17[ ‫پوشش‬ ‫عرضی‬ ‫مقطع‬ )‫(ب‬ ‫و‬ ‫پوشش‬ ‫سطح‬ ‫مورفولوژی‬ )‫(الف‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫بر‬ ‫فسفر‬ – ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫از‬ SEM ‫تصویر‬ .5 ‫شکل‬
]17[ ‫ج‬ -4 ‫و‬ ‫الف‬ -4 ‫های‬ ‫شکل‬ ‫در‬ ‫رنگ‬ ‫سفید‬ ‫ذرات‬ ‫عنصری‬ ‫ترکیب‬ .2 ‫جدول‬
‫وزنی‬ ‫درصد‬ 3/5 ‫محلول‬ ‫در‬ ‫‌دار‬‫ش‬‫پوش‬ ‫و‬ ‫پوشش‬ ‫بدون‬ ‫نمونه‬ ‫دینامیکی‬ ‫پالریزاسیون‬ ‫منحنی‬ .6 ‫شکل‬
]17[ ‫سدیم‬ ‫کلرید‬
Mg → Mg2+
+ 2e
Cr3+
+ 3e → Cr
)1(
)2(

6. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
48
‫از‬ ‫بعد‬ ‫را‬ ‫‌دار‬‫ش‬‫پوش‬ ‫و‬ ‫پوشش‬ ‫بدون‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫سطح‬ 7 ‫شکل‬ ‫همچنین‬
،‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫مشاهده‬ ‫که‬ ‫همانطور‬ .‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫نمک‬ ‫اسپری‬ ‫تست‬ ‫انجام‬
‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬‫ساعت‬210‫از‬‫بیش‬‫نیکل-فسفر‬‫الکترولس‬‫پوشش‬‫با‬‫همراه‬‫نمونه‬
‫که‬ ‫حالی‬ ‫در‬ ‫نشود‬ ‫خورده‬ ‫و‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫مقاومت‬ ‫نمک‬ ‫اسپری‬ ‫مقابل‬ ‫در‬
‫ساعت‬ 6 ‫از‬ ‫پس‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫بدون‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژ‬ ‫همان‬
‫منجر‬ ‫فسفر‬ - ‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫بنابراین‬ .‫‌کند‬‫ی‬‫م‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫شروع‬
.]17[ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫در‬ ‫بهبود‬ ‫به‬
‫میانی‬ ‫الیه‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ -5
‫پوشش‬ ‫چسبندگی‬ ‫بر‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫اثر‬ ،‫دیگری‬ ‫تحقیق‬ ‫در‬
‫فسفر‬ -‫نیکل‬ ‫پوشش‬ ‫اعمال‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مشاهد‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫بررسی‬ ‫زیرکونیایی‬
‫به‬ ‫نزدیک‬ ‫حرارتی‬ ‫انبساط‬ ‫ضریب‬ ‫داشتن‬ ‫علت‬ ‫به‬ ‫منیزیمی‬ ‫زیرالیه‬ ‫بر‬
‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫نهایی‬ ‫پوشش‬ ‫حرارتی‬ ‫شوک‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫بهبود‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫زیرالیه‬
‫و‬ ‫تراکم‬ ‫دارای‬ ‫شده‬ ‫تشکیل‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫الیه‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫دیده‬ ‫سویی‬ ‫از‬ ‫و‬
‫کرده‬ ‫برقرار‬ ‫پیوند‬ ‫زیرالیه‬ ‫با‬ ‫خوبی‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫طوری‬ ‫به‬ ‫است‬ ‫باالیی‬ ‫استحکام‬
8 ‫شکل‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫تشکیل‬ Root-Like ‫مشترک‬ ‫فصل‬ ‫و‬ ‫است‬
.]18[ ‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬
‫‌گيري‬‫ه‬‫نتيج‬ -6
‫روشی‬‫منیزیم‬‫آلیاژهای‬‫سطح‬‫بر‬‫نیکل-فسفر‬‫الکترولس‬‫پوشش‬‫اعمال‬-1
.‫است‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫سطحی‬ ‫خواص‬ ‫بهبود‬ ‫در‬ ‫موثر‬
‫قابليت‬ ‫و‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬ ‫خوب‬ ‫بسيار‬ ‫قدرت‬ ‫دليل‬ ‫به‬ ‫الكترولس‬ ‫روش‬ -2
‫در‬ ‫‌دار‬‫ه‬‫لب‬ ‫و‬ ‫پيچيده‬ ‫اشكال‬ ‫با‬ ‫سطوح‬ ‫در‬ ‫حتي‬ ‫يكنواخت‬ ‫پوششی‬ ‫ايجاد‬
.‫‌باشد‬‫ي‬‫م‬ ‫پوشش‬ ‫اعمال‬ ‫روش‬ ‫‌ترين‬‫ب‬‫مناس‬ ‫موارد‬ ‫از‬ ‫بسياري‬
‫به‬ ‫منجر‬ ‫الکترولس‬ ‫بشکه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫نیکل-فسفر‬ ‫پوشش‬ ‫ایجاد‬ -3
‫همراه‬ ‫به‬ ‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫اعمال‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫‌تر‬‫ف‬‫صا‬ ‫سطح‬ ‫با‬ ‫پوششی‬ ‫تولید‬
‫ترک‬ ‫و‬ ‫فرج‬ ‫و‬ ‫خلل‬ ‫بدون‬ ‫و‬ ‫خوب‬ ‫ساختار‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ،‫الکترولس‬ ‫‌دهی‬‫ش‬‫پوش‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ )‫مکانیکی‬ ‫سایش‬ ‫(بدون‬ ‫سنتی‬ ‫الکترولس‬ ‫فرآیند‬ ‫با‬ ‫مقایسه‬ ‫در‬
‫و‬‫سختی‬‫افزایش‬‫باعث‬‫آبکاری‬ ‫بشکه‬ ‫کمک‬‫به‬ ‫الکترولس‬‫پوشش‬‫بنابراین‬
‫پوشش‬ ‫بین‬ ‫گالوانیکی‬ ‫خوردگی‬ ‫ایجاد‬ ‫از‬ ‫مانع‬ ‫و‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫پوشش‬ ‫یکنواختی‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫بستر‬ ‫و‬
‫فعال‬ :‫شامل‬ ‫مرحله‬ 4 ‫در‬ ‫سطحی‬ ‫‌سازی‬‫ه‬‫آماد‬ ‫پروسه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ -4
‫به‬ ‫منجر‬ ،‫‌روی‬‫م‬‫حما‬ ‫در‬ ‫‌وری‬‫ه‬‫غوط‬ ‫و‬ ‫‌سازی‬‫ل‬‫فعا‬ ‫پیش‬ ،‫‌شویی‬‫د‬‫اسی‬ ،‫سازی‬
‫ریز‬ ‫و‬ ‫یکنواخت‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫گرد‬ ‫ساختار‬ ‫با‬ ‫فسفر‬ -‌‫ل‬‫نیک‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫ایجاد‬
‫الکترولس؛‬ ‫عملیات‬ ‫از‬ ‫ساعت‬ 2 ‫از‬ ‫بعد‬ ‫حاصل‬ ‫پوشش‬ ‫همچنین‬ .‫‌شود‬‫ی‬‫م‬
‫درصد‬ 9/43 ‫حدود‬ ‫آن‬ ‫فسفر‬ ‫مقدار‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫میکرومتر‬ 50 ‫ضخامت‬ ‫دارای‬
.‫است‬ ‫وزنی‬
‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ ‫با‬ ‫همراه‬ ‫منیزیم‬ ‫آلیاژهای‬ ‫خوردگی‬ ‫به‬ ‫مقاومت‬ -5
‫مقاومت‬ ‫این‬ ‫پوشش‬ ‫فسفر‬ ‫مقدار‬ ‫افزایش‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫بهبود‬ ‫فسفر‬ -‫نیکل‬
.‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬ ‫افزایش‬
‫پوشش‬ ‫چسبندگی‬ ‫بهبود‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫فسفر‬ –‫نیکل‬ ‫الکترولس‬ ‫پوشش‬ -6
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫منیزیمی‬ ‫زیرالیه‬ ‫بر‬ ‫زیرکونیایی‬
]17[ ‫پالریزاسیون‬ ‫‌های‬‫ی‬‫منحن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫محاسبه‬ ‫خوردگی‬ ‫پتانسیل‬ ‫و‬ ‫جریان‬ .3 ‫جدول‬
]18[ ‫باالتر‬ ‫بزرگنمایی‬ ‫با‬ ‫تصویر‬ )‫(ب‬ ،MB26-Ni-P‫آلیاژ‬ ‫بر‬ ‫شده‬ ‫تشکیل‬ ‫‌های‬‫ش‬‫پوش‬ )‫(الف‬ ‫پوشش‬ ‫عرضی‬ ‫مقطع‬ ‫از‬ SEM ‫تصویر‬ .8 ‫شکل‬
]17[ ‫ساعت‬ 210 ‫از‬ ‫بعد‬ ‫‌دار‬‫ش‬‫پوش‬ ‫نمونه‬ ‫سطح‬ )‫(ب‬ ‫و‬ ‫ساعت‬ 6 ‫از‬ ‫بعد‬ ‫پوشش‬ ‫بدون‬ ‫نمونه‬ ‫سطح‬ )‫(الف‬ ،‫نمک‬ ‫اسپری‬ ‫تست‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫پوشش‬ ‫بدون‬ ‫و‬ ‫‌دار‬‫ش‬‫پوش‬ ‫نمونه‬ ‫سطح‬ ‫تصاویر‬ .7 ‫شکل‬

7. 1394‫بهار‬‫ـ‬60‫شماره‬‫ـ‬‫زنگ‬‫فصلنامه‬
49
[1] Z. LiuT, W. Gao, Surf Coat Technol, 2006.
[2] R. Taheri,AThesis Submitted to the College of Graduate Studies and Research in Partial Fulfillment of the
Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in the Department of Mechanical Engineering, Uni
versity of Saskatchewan Saskatoon, 2003.
[3] S. Eisner, J Plating (USA),1971.
[4] N.E. Wisdom and S. Eisner, J Plating,1971.
[5] S. Eisner and N.E. Wisdom, J Plating ,1971.
[6] US Patent 3, 1972.
[7] S. Eisner and J. Trans, Inst Met Fin51,1973.
[8] Y.D. He, Z.L. Zhan and D.R. Wang, China Patent, ZL200410009189.7.
[9] Z.L. Zhan, Y.D. He, D.R. Wang and W. Gao, J Intermet,2006.
[10] Z. Ning, Y. He and W. Gao, Surf Coat Technol,2008.
[11] Y. He, H. Fu, X. Li and W. Gao, Scr Mater,2008.
[12] Z.PING, J. YUAN, Y. HE and X. LI, Acta Metall. Sin.(Engl. Lett.), 2009.
[13] H. Zhao, Z.H. Huang, J.Z. Cui, Surf. Coat. Technol,2007.
[14] N.El. Mahallawy, A. Bakkar, M. Shoeib, H. Palkowski, V. Neubert, Surf. Coat. Technol,2008.
[15] Y.R. Gao, C.M. Liu, S.L. Fu, J. Jin, X. Shu, Y.H. Gao, Surf. Coat. Technol,2010.
[16] W.X. Zhang, J.G. He, Z.H. Jiang, Q. Jiang, J.S. Lian, Surf. Coat. Technol,2007.
[17] J. Jin, C.Liu, S.Fu, Y.Gao, X.Shu, Surf. Coat.Technol,2011.
[18] X. Fan, L. Gu, S. Zeng, L. Zhu, C. Wang, Y. Wang, B. Wenzhi, X. Chen, Z.Subhani Khan, X. Cao, Surf.
Coat.Technol,2012.
‫مراجع‬
‫تخصصی‬ ‫و‬ ‫صنعتی‬ ‫رنگهای‬ ‫انواع‬ ‫کننده‬ ‫تولید‬
17025 ‫ایزو‬ ‫همکار‬ ‫آزمایشگاه‬ ‫استاندارد‬ ‫گواهینامه‬ ‫دارای‬
‫سندبالست‬ ‫به‬ ‫نیاز‬ ‫بدون‬ ‫رنگهای‬ ‫کننده‬ ‫تولید‬ ‫تنها‬ ‫و‬ ‫اولین‬
‫ایران‬ ‫در‬ ) intumescent ( ‫حریق‬ ‫ضد‬ ‫رنگ‬ ‫و‬
)‫خط‬ ‫(ده‬ 021 - 88613776 :‫تلفن‬
021 - 88613775 :‫دورنگار‬
www.ranganfar.com: ‫اینترنتی‬ ‫پایگاه‬
info@ranganfar.com :‫الکترونیک‬ ‫پست‬
‫فر‬ ‫رنگان‬ ‫صنعتی‬ ‫و‬ ‫تولیدی‬ ‫شرکت‬