2. ANIMALIEN BIZI FUNTZINOAK
Animaliak bizitzeko funtzio desbardinak betetzen
dabez:
Elikagaiak lortu eta hartu egiten dabez.
Arnasa hartzen dabe.
Euren gorputzatik elikagaiak banandu egiten dira.
Hondakinak kanporatzen dabez.
3. ELIKADURA
Animaliak bizitzeko, beste izaki bizidunez
elikatzen dira. Baita uraz ere!
Animalia mota bakoitzak gorputzeko atal
desbardinak erabilten dabez elikagaiak
lortzeko, a.b. kamaleoiak mihi luzea.
Jaten daben elikagaia kontutan izanda, hiru talde
desbardinak osotu ahal dira:
Bedarjalea
Okelajalea
Orojalea
4. BEDARJALEAK
Landarez elikatzen diran animaliak dira .
Hagin zorrotzen bidez bedarra apurtu egiten dabe
eta hagin zapalen bidez mamurtu eta ehiotu egiten
dabe.
Hausnarkariak: Bedarra oso azkar ebagi eta irensten
dabe sabel zorroko zaku handia ondo betetu arte.
Gero, lasai dagozanean, zaku handiak, ahora
bidalten dau janaria berton ondo ehoteko.
Hausnarkari batzuk honek dira: behia, ardia,
oreina…
Beste
bedarjale batzuk, txoriak a.b. ez dira
hausnarkariak, beste aparatu bat dauke.
7. OKELAJALEAK
Animalia honek letagin zorrotzak eta hagin
txikitzaileak daukez haragia eta hazurrak ondo
txikitu eta irensteko.
Okelajaleak normalean oso arin egiten dabe korrika
beste animalia batzuk harrapatzeko, adibidez
gepardoa edo puma…
9. OROJALEAK
Landare zein okela jaten daben animaliak orojaleak
dira.
Gizon eta emakume batzuk belarjale izatea
erabakiten dabe eta begetarianoak deitzen doguz.
11. ARNASKETA
Animaliak arnasa egiten dabe: euren ingurunetik
oxigenoa hartu eta karbono dioxidoa
kanporatzen dabe. Animalia batzuek oxigenoa
airetik hartzen dabe, eta beste batzuek, uretatik.
Animaliak arnasketa mota desbardinak dauke:
Trakea arnasketa
Zakatz arnasketa
Birika arnasketa
Narruazal arnasketa
12. ZIRKULAZIOA
Pertsonak moduan, animaliak ere zelulaz
osotuta dagoz eta elikadura eta oxigenoa
behar dabez.
Ornobako sinpleenetan hau dana zabalduz
egiten da, ez dabe ezer behar garraioa
egiteko. Beste animalia konplexuagoetan
likido bat behar da gorputzean zehar
ibilteko.
Zirkulazio sistemak ere espezie
bakoitzarako bereziak izango dira
13. ZIRKULAZIOA
Arrainak oso bihotz sinplea dauke, aurikula eta bentrikulu
bakarrekoa (A). Narrastiak, ostera, hiru barrunbeko bihotza
dauke, bi aurikulaz eta bentrikulu bakar batez osatuta (B).
Bentrikulu horretan odol oxigenatua eta oxigenatu gabea
nahasten dira. Azkenik, hegaztiek eta ugaztunek lau barrunbeko
bihotza dute, bi aurikula eta bi bentrikulurekin (C). Bihotz horietan
ez da odol-nahasketarik gertatzen.
14. IRAITZ APARATUA
Gorputzean sortutako hondakinak
kanporatu egin behar dabe. Hau iraitz
aparatuaren bitartez egiten dabe.
Ornogabe batzuek ez dabe iraitz organo
bereziturik eta euren hondakinak
gorputzean zehar iraizteko gaitasuna dabe.
Animalia gehienek dabe iraizte sistema
bereziren bat, hodi txiki bakar batez
osaturiko sistema, besterik ez bada.
