Tijdens het Aardhuissymposium van de KNBV heb ik een presentatie gegeven over de stand van zaken van de bosomvorming en de ontwikkeling van de bosoppervlakte in Nederland.

1. Bosomvorming, de cijfers
Jan Oldenburger, Probos
Hoog Soeren, 8 maart 2012

2. Inhoud
• Oppervlakte bosomvorming
• Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Samenvattend

3. Inhoud
• Oppervlakte bosomvorming
• Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Samenvattend

4. Oppervlakte bosomvorming
• Kap met of zonder herplant of compensatie
• Naar natuur of naar ander landgebruik?
• Onderscheid Rijksdiensten en overige eigenaren
• Wob-verzoeken via Dienst Regelingen
• Boswet rapportages
• Afgegeven ontheffingen herplantplicht

5. Oppervlakte bosomvorming
• Bosomvorming in de afgelopen 5 jaar
Totale omvorming met ontheffing
Jaar
(in ha)
2006 290
2007 305
2008 204
2009 343
2010 305
Totaal 1.447
Gemiddeld 289

6. Oppervlakte bosomvorming
• Bosomvorming in de afgelopen 5 jaar
Totale omvorming met ontheffing
Jaar
(in ha)
2006 290
2007 305
2008 204
2009 343
2010 305
Totaal 1.447
Gemiddeld 289
Jaarlijks ca. 300 ha bosomvorming zonder herplant of
compensatie!

7. Inhoud
• Oppervlakte bosomvorming
• Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Samenvattend

8. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Hoeveel bos hebben we eigenlijk?
• Hoe ontwikkelt deze oppervlakte zich?
– Ontbossing
– Bebossing (bosaanleg en spontaan)

9. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Nederlandse bosoppervlakte
• Officieel volgens de Bossenkaart: 359.845 ha
(MFV)
• Gegevens verouderd (2001)
• Geen trend te herleiden
• Opp. bosaanleg onbekend

10. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Andere bronnen voor de bosoppervlakte
– CBS bodemgebruik (gecorrigeerd)
– Landelijk Grondgebruiksbestanden Nederland
(LGN 1 t/m 6)
– Land use, land-use change and forestry
(LULUCF) (Gebruikt in presentatie)

11. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
Bosoppervlakte
410.000
390.000
370.000
CBS 1:25000
350.000 CBS 1:10000
in ha
330.000 LGN 2,3,4,5,6
310.000 Bosstat (4de/MFV)
LULUCF
290.000
270.000
250.000
1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Jaar
Met dank aan Mart-Jan Schelhaas en Gert Jan Nabuurs (Alterra)

12. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Analyse van de trend op basis van LULUCF
• Gegevens voor 1990, 2004 en 2009
• Gebaseerd op Basiskaart Natuur (Topografische
kaarten)
• Wettelijke basis (subsidies en Kyoto)
• Resultaten 2009 nog niet gepubliceerd

13. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Voorbeelden ontbossing en bebossing

14. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
Ontbossing i.v.m. aanleg woonwijk
Bron: Kramer et. al., 2009, Alterra rapport 1916

15. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
Ontbossing i.v.m. uitbreiding heide
Bron: Kramer et. al., 2009, Alterra rapport 1916

16. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
Ontbossing i.v.m. uitbreiding zandafgraving
Bron: Kramer et. al., 2009, Alterra rapport 1916

17. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
Bosaanleg tussen 1990 en 2004
Bron: Kramer et. al., 2009, Alterra rapport 1916

18. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Nederlandse bosoppervlakte neemt toe
• Jaarlijkse veranderingen in de bosoppervlakte
Periode Ontbossing Bebossing Saldo
1990-2004 1.990 2.560 570
2004-2009 1.700 2.530 830
Jaarlijkse veranderingen in de bosoppervlakte tussen 1990 en 2004 en tussen 2004 en 2009 op
basis van de LULUCF analyse in hectare per jaar
(Bron. Kramer et. al., 2009)
0,5% van de bosoppervlakte wordt jaarlijks ontbost
Ontbossing gelijk aan de netto ontbossing in Maleisië, Indonesië
en Brazilië, maar netto komt er in Nederland dus bos bij.
(Bron FAO, 2010, Tabel 3. Trends in extent of forest 1990-2010)

19. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Ontbossing tussen 1990 en 2004 (1.990 ha)
10%
5% 27%
Landbouwgrond
Bebouwing en infrastructuur
Natuur
33% Open water
Kleine bosjes
25%
De omvorming richting landbouwgrond is opvallend. Het betreft hier met name grasland. Volgens een persoonlijke mededeling van de heer
Kramer van Alterra zitten hierin waarschijnlijk ook parken, sportvelden, grasveldjes in bebouwd gebied en er kunnen zelfs natuurterreinen inzitten
die in 1990 als bos op de topografische kaart stonden en nu als grasland. Het kan dus ook zo zijn dat er geen fysieke verandering heeft
plaatsgevonden, maar dat dit alleen het gevolg is van een andere classificatie op de topografische kaart. De bron van de gegevens in de grafiek is
Kramer et. al., 2009.

20. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Bebossing tussen 1990 en 2004 (2.560 ha)
7%
2%
24% Landbouwgrond
Bebouwing en infrastructuur
Natuur
Open water
4% 63% Kleine bosjes
Bron van de gegevens in de grafiek is Kramer et. al., 2009.

21. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Jaarlijkse ontbossing naar open natuur in de
perioden 1990-2004 en 2004-2009
Type open natuur Omgevormde bosoppervlakte
(in ha per jaar)
1990-2004 2004-2009
Heide 235 315
Stuifzand 14 19
Natuurlijk grasland 351 354
Totaal 600 688
Natuurgrasland zijn alle gebieden die in de topografische kaart de klasse gras hebben en een natuurlijk
beheerregiem kennen. Bijvoorbeeld de gebieden van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Natuur volgens CBS
bodemgebruik of gebieden waarop een natuurbeheersubsidie uit SAN/SN rust. In de 350 ha natuurlijk grasland
zitten terreinen die in 1990 op de topografische kaart het grondgebruik bos hadden en in 2004 het
bodemgebruik gras (Bron persoonlijke mededeling de heer Kramer, Alterra). De gegevens zijn afkomstig uit
Kramer et. al., 2009.

22. Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Jaarlijkse ontbossing naar open natuur in de
perioden 1990-2004 en 2004-2009
Type open natuur Omgevormde bosoppervlakte
(in ha per jaar)
1990-2004 2004-2009
Heide 235 315
Stuifzand 14 19
Natuurlijk grasland 351 354
Totaal 600 688
•In de periode 1990-2004 is er jaarlijks ook
580 ha open natuur (spontaan) bebost

23. Inhoud
• Oppervlakte bosomvorming
• Ontwikkeling Nederlands bosoppervlak
• Samenvattend

24. Samenvattend
• Volgens gegevens Dienst Regelingen jaarlijks ca.
300 ha omgevormd naar natuur
• Volgens Basiskaart Natuur jaarlijks ca. 650 ha
omgevormd naar natuur (ca. 300 ha naar heide en
stuifzand en 350 ha naar natuurlijk grasland)
• De Nederlandse bosoppervlakte neemt toe
• Maar het ene bos is het andere niet!

25. Bosomvorming, de cijfers
Jan Oldenburger, Probos
Hoog Soeren, 8 maart 2012