Download to read offline
บทที่8
- 1.
- 2. มโนทัศน์(Concept) การวางแผนจัดทาหลักสูตรบุคคลที่มีหน้าที่วางแผนจัดทาหลักสูตรต้องร่วมกันจัดทาแผนและจัดทาหลักสูตรตามขั้นตอน อย่างละเอียดสามารถตรวจสอบแต่ละขั้นว่าเป็นไปตามจุดมุ่งหมายที่กาหนดไว้หรือไม่ อย่างไร หากมีปัญหาก็สามารถปรับปรุง เปลี่ยนแปลงได้การกาหนดแผนการเรียนการสอนในหลักสูตรจะช่วยให้ทราบว่าจะต้องจัดกิจกรรมการเรียนรู้มากน้อยเพียงใดและ อย่างไร ทั้งยังสามารถกาหนดสื่อการเรียนการสอนการประเมินผลเพื่อให้เหมาะสมกับกระบวนการเรียนรู้ทั้งรายกลุ่มและรายบุคคล
- 3. ผลการเรียนรู้(Learning Outcome) 1.มีความรู้ ความเข้าใจการวางแผนพัฒนาหลักสูตร 2. มีความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับการใช้ทรัพยากรในท้องถิ่น และแหล่งเรียนรู้ 3. สามารถให้ข้อเสนอแนะในการแต่งตั้งคณะกรรมการและหน้าที่รับผิดชอบที่เกี่ยวข้องกับ การวางแผนพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่นได้
- 4. การวางแผนพัฒนาหลักสูตร การพัฒนาหลักสูตรเป็นสิ่งที่นักศึกษาต้องดาเนินการอยู่เสมอและจะกระทาทุกครั้งเมื่อสังคมมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดเปลี่ยนแปลง ไป โดยเฉพาะสิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปโดยเฉพาะสิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปนั้นจะทาให้ผู้เรียนได้เพิ่มพูนประสบการณ์ขึ้นมาใหม่และพร้อมที่จะ นาประสบการณ์และความรู้ที่เกิดขึ้นมานั้นไปพัฒนาตนและสังคมให้เจริญงอกงามยิ่งขึ้น Saylor andAlexander (1966 : 7) ได้สรุปว่า การวางแผนพัฒนาหลักสูตร ต้องประกอบด้วยสิ่งต่างๆ ดังนี้ สาระเนื้อหา(Content)
- 5. 1. หลักสูตร 1.1 ตัวผู้เรียนเองซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสังคมและสังคมเองมองเห็นนักเรียนคืออะไรมีส่วนเกี่ยวข้องกับสังคม อย่างไรบ้าง สังคมต้องการอะไรจากนักเรียน และนักเรียนต้องการอะไรทั้งในแง่ของส่วนบุคคล และสังคม 1.2 หน้าที่และจุดมุ่งหมายของโรงเรียนคืออะไรโรงเรียนมีแนวคิดยึดปรัชญาสาขาใดและมีแนวปฏิบัติให้บรรลุ เป้าหมายนั้นอย่างไร 1.3 ธรรมชาติของความรู้นั้นเป็นอย่างไร ขอบข่ายของความรู้ที่จาเป็นต้องศึกษานั้นมีมากน้อยแค่ไหน อย่างไร อะไร เป็นสิ่งจาเป็นก่อนและหลังหรือลาดับของความรู้เป็นอย่างไร 1.4 กระบวนการการเรียนรู้เป็นอย่างไร ลาดับหรือขั้นตอนของการเรียนรู้เป็นอย่างไร สิ่งที่นักพัฒนาหลักสูตรต้อง คานึงถึงการพัฒนาหลักสูตรในขั้นตอนแรกก็คือ เรื่องที่เกี่ยวข้องกับสังคมปรัชญา ผู้เรียน และกระบวนการเรียนรู้
- 6. 2. บุคคลที่ทาหน้าที่วางแผนพัฒนาหลักสูตร 2.1 นักการศึกษาในทุกระดับตั้งแต่อนุบาลประถมศึกษามัธยมศึกษา อุดมศึกษา นักวิชาการ นักวิจัย เป็น ต้น 2.2 ผู้ทรงคุณวุฒิ และผู้ที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาเช่น นักเรียน ผู้ปกครอง สมาชิกในชุมชนและสมาคม ต่างๆ เป็นต้น 3. ผู้ตัดสินใจเลือกใช้หลักสูตร ผู้ทาหน้าที่เลือกใช้หลักสูตร คือ นักพัฒนาหลักสูตรซึ่งประกอบด้วยครู นักศึกษา ผู้บริหารการศึกษา ผู้ปกครอง ผู้เชี่ยวชาญสาขาต่างๆ ประกอบขึ้นเป็นกรรมการดาเนินการพัฒนาหลักสูตรโดยทาหน้าที่คัดเลือกและ จัดระบบเนื้อหาสาระตลอดทั้งแบบเรียนกาหนดระบบการเรียน การสอน และการตัดสินใจเลือกนั้นกระทาตามลาดับ และขั้นตอนที่เกี่ยวข้อง ซึ่งบรรพต สุวรรณประเสริฐ (2544: 16) ได้เสนอรูปแบบการวางแผนหลักสูตรซึ่งต้องมี องค์ประกอบสาคัญได้แก่การกาหนดหลักสูตรนักวางแผนหลักสูตรการตัดสินใจหลักสูตรและแผนหลักสูตร
- 7. การวางแผนการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการที่สาคัญอย่างหนึ่งของการพัฒนาหลักสูตรที่จะทาให้หลักสูตร เกิดความสมบูรณ์ ดังนั้น ก่อนที่จะพัฒนาหลักสูตรนักพัฒนาหลักสูตรจะต้องกาหนดแผนการพัฒนาหลักสูตรจะต้องกาหนด แผนการพัฒนาหลักสูตรดังนี้ 1.การศึกษาปัญหาหรือการกาหนดปัญหาที่เกิดขึ้นในหลักสูตรเดิม 2.การกาหนดข้อมูลเพื่อให้สอดคล้องกับปัญหาข้อมูลที่กาหนดจะต้องเป็นข้อมูลที่สนองตอบต่อปัญหาที่ได้มา จากการศึกษาปัญหา 3. การกาหนดสมมติฐานว่าหลักสูตรที่จะต้องได้รับการพัฒนานั้นจะบังเกิดผลต่อผู้เรียนอย่างไร 4.กาหนดแนวทางในการดาเนินงานขั้นตอนในการดาเนินงานจะต้องกาหนดเวลาอย่างแน่นอนเพื่อจะได้เห็น กระบวนการพัฒนาหลักสูตรตั้งแต่ต้นจนสาเร็จ 5. การคัดเลือกบุคลากรมาใช้ในการพัฒนาหลักสูตรการพัฒนาหลักสูตรจะสาเร็จได้นั้นจาเป็นต้องมีบุคคลากรที่ มีคุณภาพในการทางานบุคลากรที่ควรกาหนดในแผนได้แก่ นักพัฒนาหลักสูตรนักวิชาการศึกษา ศึกษานิเทศก์และครูผู้สอน
- 8. 1. การเรียนการสอนโดยการใช้แหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น โลกในยุคมีความเจริญก้าวหน้าด้านเทคโนโลยีการสื่อสารอย่างมาก และไม่หยุดยั้งทาให้ข้อมูลข่าวสาร ความรู้ต่างๆ แพร่ถึงกันทั่วโลกได้อย่าสะดวกและรวดเร็วโลกในปัจจุบันจึงเป็นโลกไร้พรมแดน การจัดการศึกษาจึงต้อง พัฒนาผู้เรียนให้สามารถคัดสรรหรือนาความรู้ ข่าวสาร ข้อมูลต่างๆอันเป็นสากลมาพัฒนาความเจริญก้าวหน้าของตน สังคม และประเทศชาติได้อย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ การจัดการศึกษานอกจากจะพัฒนาผู้เรียนให้มีความสากลแล้วยังจะต้องคงทนความเป็นท้องถิ่นของผู้เรียนไว้ ด้วย ผู้เรียนจึงสามารถดารงชีวิตได้อย่างสอดคล้องกลมกลืนกับสภาพต่างๆในท้องถิ่นอย่างมีความสุข มีความรัก มีความ ภาคภูมิใจในท้องถิ่นของตน สามารถไก้ไขและพัฒนาท้องถิ่นได้อย่างเหมาะสม การจัดการศึกษาต้องร่วมมือกันระหว่าง โรงเรียนกับท้องถิ่น เป็นทวิภาคีร่วมกันในการสร้างเสริมประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียนและแก้ปัญหาในชุมชนหรือ ท้องถิ่น
- 9. 2. แหล่งการเรียนรู้ในโรงเรียน แหล่งการเรียนรู้ที่โรงเรียนสามารถจัดดาเนินการเพื่อให้ครู อาจารย์และผู้เรียน ได้ศึกษาหาความรู้และ ประสบการณ์ มีหลายประเภทขึ้นอยู่กับกาลังความสามารถของโรงเรียนแต่ละแห่ง ตัวอย่างเช่น ห้องสมุดโรงเรียน ห้องสมุดหมวดวิชา ห้องสมุดเคลื่อนที่ มุมหนังสือในห้องเรียน ห้องพิพิธภัณฑ์ ห้องมัลติมีเดีย ห้องคอมพิวเตอร์ ห้อง อินเตอร์เน็ต ศูนย์วิชาการ ศูนย์วิทยาบริการ ศูนย์สื่อการเรียนการสอน ศูนย์พัฒนากิจกรรมการเรียนการสอน สวน พฤกษศาสตร์ สวนวรรณคดี สวนสมุนไพร สวนสุขภาพ สวนหนังสือ สวนธรรมะ ฯลฯ
- 10. 3. แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่น แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นซึ่งจะเอื้อประโยชน์ในการเรียนรู้ที่หลากหลายในการจัดการเรียนการสอนมี 6 ประเภทดังนี้ 1.บุคคล หมายถึง ผู้ที่มีความรู้ ความสามารถ ความเชี่ยวชาญในงานเฉพาะสาขาหรืองานอาชีพต่างๆซึ่งโรงเรียนอาจ เชิญมาเป็นวิทยากรในบางชั่วโมง หรืออาจจ้างสอนเป็นรายวิชาหรือเชิญเป็นอาสาสมัครสอน เป็นพิเศษ 2.สถาบัน หน่วยงาน หรือองค์กรทางสังคม 3.สถานที่ที่เป็นแหล่งธรรมชาติ ได้แก่ แม่น้า ทะเล ภูเขา ป่าไม้น้าตก ห้วย หนอง คลอง บึง ฯลฯ เป็นต้น 4.วัสดุและเศษวัสดุต่างๆที่มีในท้องถิ่น 5.สื่อสิ่งพิมพ์ต่างๆ 6.สื่ออิเล็กทรอนิกส์
- 11. 4. ประโยชน์ของการเรียนการสอนโดยการใช้แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่น การใช้แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นมีประโยชน์ต่อการจัดการเรียนการสอน ดังนี้ 1.ทาให้นักเรียนรู้จักและใช้ประโยชน์จากสิ่งต่างๆที่มีอยู่และหาได้ง่ายในท้องถิ่นของตน 2.ทาให้นักเรียนรัก ภูมิใจ มองเห็นคุณค่า หวงแหน อนุรักษ์และช่วยทานุบารุงรักษาท้องถิ่นของตน3.ช่วยให้การเรียน การสอนมีประสิทธิภาพ 4.ช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนครูหรือขาดครูที่มีความรู้ความชานาญในการสอนบางเนื้อหาบทเรียน 5.การใช้วิทยากรหรือแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น
- 12. 5. แนวทางการใช้แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่น การใช้แหล่งการเรียนในท้องถิ่น เพื่อประโยชน์ต่อการเรียนการสอนมีแนวทางกว้างๆดังนี้ 1.สารวจข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นจัดทาระบบการเก็บรวบรวมข้อมูลให้ทันสมัย สะดวกต่อการค้นหา 2.ศึกษาหลักสูตรและเอกสารประกอบหลักสูตรต่างๆเพื่อพิจารณาถึงความเหมาะสมที่จะใช้แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นให้ เป็นประโยชน์และสอดคล้องกับหลักสูตร 3.ประยุกต์ใช้วัสดุและเศษวัสดุที่มีในท้องถิ่นในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยยึดหลักการหรือความคิดรวบยอด ตามหลักสูตรแกนกลางทดลองใช้จนเกิดความมั่นใจแล้วจึงได้นามาให้นักเรียนได้ฝึกปฏิบัติ 4.ครูและนักเรียนร่วมมือกันเก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับการเรียนรู้ในท้องถิ่นอย่างเป็นระบบเพื่อประโยชน์ในการจัด กิจกรรมการเรียนการสอน 5.บันทึกผลการเรียนการสอนโดยการใช้แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นทั้งเป็นลายลักษณ์อักษรและรูปภาพเพื่อประโยชน์ใน การพัฒนา ปรับปรุง หรือนามาใช้ในโอกาสต่อไป 6.ปรับปรุง แก้ไข พัฒนา การเรียนการสอนโดยใช้แหล่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นให้ดีขึ้นอยู่เสมอ ซึ่งนอกจากจะเป็น ประโยชน์ต่อคุณภาพของการเรียนการสอนแล้วยังเห็นการเผยแพร่ ประชาสัมพันธ์กิจกรรมของโรงเรียนได้ด้วย
- 13. 6. หลักการจัดหาแหล่งการเรียนรู้ ในแต่ละท้องถิ่นย่อมมีแหล่งการเรียนรู้ที่แตกต่างกันไป การจัดหาแหล่งการเรียนรู้เพื่อการเรียนการสอนมี หลัก 6 ประการดังนี้ (คณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติสานักงาน2524 :9-10) 1.ความเหมาะสมกับสภาพท้องถิ่นแหล่งการเรียนรู้ที่จะนามาใช้จัดการเรียนการสอนควรเหมาะสมกับสภาพต่างๆใน ท้องถิ่น 2.ความสะดวกในการเดินทางและการติดต่อ 3.ความประหยัดและประโยชน์ 4.ความเหมาะสมกับบทเรียนและวัยของผู้เรียน 5.ความปลอดภัยและความถูกต้อง 6.ความรู้และประโยชน์ที่หลากหลากหลาย
- 14. 7. ผู้มีส่วนร่วมในการพัฒนาหลักสูตรและการใช้หลักสูตรสถานศึกษาเพื่อพัฒนาชุมชนท้องถิ่น ผู้มีส่วนร่วมในการพัฒนาหลักสูตร ต้องมีการร่วมมือกันหลายฝ่ายเพื่อให้ผลงานออกมาตรงเป้าหมายได้แก่ 1.นักบริหารหลักสูตร ได้แก่อธิบดีกรมวิชาการ ผู้อานวยการศูนย์พัฒนาหลักสูตรผู้อานวยการศูนย์พัฒนา หนังสือฯ 2. นักวิชาการ ได้แก่ อาจารย์ในมหาลัยและสถาบันการศึกษาต่างๆ 3. ครู อาจารย์ศึกษานิเทศก์ 4. นักบริหาร ได้แก่ ผู้บริหารในระดับต่างๆ 5. บุคคลภายนอก ได้แก่ บุคคลอื่นๆ นอกจากที่กล่าวมาและเป็นผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการใช้หลักสูตร 6. หน่วยสนับสนุนการใช้หลักสูตร
- 15. สรุป(Summary) การวางแผนพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่น ในที่นี้เป็นการนาหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน มาจัดทาเป็น หลักสูตรสถานศึกษาใช้ข้อมูลหรือแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น กล่าวคือ การวิเคราะห์เชื่อมโยงข้อมูลท้องถิ่น แหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น และทรัพยากรบุคคลในท้องถิ่น มาบูรณาการการจัดกระบวนการทางการศึกษาการสร้างประสบการณ์การเรียนรู้ให้กับผู้เรียน ซึ่ง โดยทั่วไปแล้วการวางแผนพัฒนาหลักสูตรจะเริ่มต้นจากการวิเคราะห์ หลักสูตรเดิมที่ใช้กันอยู่ก่อนแล้วว่ามีผลต่อการใช้ปัจจุบัน อย่างไรหากหลักสูตรเดิมไม่สนองต่อความต้องการของสังคมและผู้เรียนในปัจจุบันอันจะส่งผลไปสู่อนาคตเพื่อการผลิตคนสู่ อนาคตแล้วก็ให้นาผลที่ได้มาเป็นข้อมูลในการวางแผนสร้างหลักสูตรใหม่