2. VAN’IN ÖZELLİKLERİ
Yüzölçümü: 19.069 km²
Nüfus: 637.433 (1990)
İl Trafik No: 65
Van ve çevresi, coğrafya bakımından önemli bir konumu olduğu için çok eski dönemlerden
beri yerleşim alanı olmuş, birçok uygarlığın izlerini üzerinde barındırmıştır. Urartu
Medeniyetine başkentlik yapan Van, bugüne değin, Hurriler, Hititler, Persler, Medler,
Selçuklular, Osmanlılar gibi birçok kültürü bağrında taşımıştır.
Van Gölü, Akdamar Kilisesi, "kaleler kenti" olarak anılmasını sağlayan kaleleri, dünyaca
ünlü kedisi ve pek çok turizm aktivitesine olanak veren coğrafyası ile Doğu'nun önemli bir
turizm merkezidir.
İLÇELERİ
Van ilinin ilçeleri; Bahçesaray, Başkale, Çaldıran, Çatak, Edremit, Erciş, Gevaş, Gürpınar,
Muradiye, Özalp ve Saray'dır.
Gevaş : Gevaş Van'a 40 km. mesafededir. Gevaş' ta bulunan tarihi ve turistik eserler
arasında İzzettin Şir Cami ve Külliyesi, Orta Mahalle' de bulunan Halime Hatun (Celme
Hatun) kümbeti, Selçuklu Türkleri Mezarlığı, tarihi değere sahip Akdamar Adası ve Kilisesi
vardır.
Gürpınar : Van ilinin güneyinde yer alır.İlçedeki tarihi ve turistik yerler Çavuştepe Kalesi
ve Haşap Kalesi'dir.
Çatak : Çatak Çayı üzerinde Taşköprü, Hulkan köprüsü ve Ziril Köprüleri 15. yüzyılda
yapılmış tarihi kalıntılardır. Bölgede bunların dışında en önemli tarihi eser Tirşin
yaylasındaki kayalar ve taşınır taşlar üzerinde çizilmiş olan av ve hayvan figürleridir. Bilgi
Köyünün Üçüzler Mezrasında da Meryem Ana Kilisesi bulunmakta olup, bu kilise 365
odadan ibarettir. Atlıhan Köyü istikametinde tabii bir kaplıca bulunmaktadır. Çatak
vadisinden ilçeye 5 km. uzaklıktaki Beyaz su (Ganisipi) Şelalesi ilginç bir tabiat eseridir.
Edremit : Van'a 18 km. mesafededir. Edremit, Van Gölünün Güney-Güney doğu kıyı şeridi
boyunca uzanıp masmavi gölün önünde bir yeşil örtü gibi durur. Tarihi Dukaya Höyüğü,
Urartular döneminden kalma Hatti Çiviler (Çivi Yazıları), Kadenbastı mevkiinde Kız Damı
(Dev Damı) Surlar ve Savacak Şelalesi, yine Elmalık mahallesinde bulunan Hazine Piri
(Hazine Kapısı), Harbedar (Harebe Köyü) görülmeye değer yerlerdir.
14. VAN’IN YÖRESEL
KIYAFETLERİ ERKEK GİYSİLERİ
Van'ın bu yöresine has şalvar giyer, bellerine şal bağlar , üst kısmına cepken
benzeri yelek giyerdiler.Bunun altınada yakasız, kolları uzun, bilekten düğmeli
gömlekler kullanırlardı.Başlarına FES ve fesin etrafınada AHMEDİYE bağlarlardı.
Kıyafetin tümü üzerine de kışın kadife SAKKO (polto) giyer,gümüş saatli köstek
takarlardı.Bellerindeki şalın arasınada gene aksesuar olarak gümüş kaplı ve
işlemeli hançer takarlardı. Gümüş tabakalık, gümüş ağızlık vs. de şal kuşağın
arasında idi. Çoraplar yerli yünden ve çeşitli desenlerde olurlardı.Ayağa ise
GALOŞ-POTİN giyerlerdi
KADIN GİYSİLERİ
Simle işlenmiş yün kumaştan yapılan KADİFE CANFES ENTARİ bu entari kiloş
ve etekleri bol biçilir eteklerine yine simle işleme yapılırdı. Bele çok değerli
işlemeli gümüş kemer bağlanırdı. Aksesuar olarak gümüş köstek, kolyeler,
gümüş bilezik ve beşibiryerde altın takarlardı.
Elbisenin üzerine yine simle işlenmiş yelek ve hırkalar giyerlerdi.Başlarına fötür
şapkaya benzer püsküllü AĞVA denilen bir nevi şapka ve bunun üzerine yazma
bağlarlardı.Çoraplar yerli yünden ve daha çok beyaz yün çoraptı. Ayakkabıları ise
boğazlı GALOŞ -POTİN ve MES benzeri papuçlardı.İç çamaşırları pamuklu içlik
ve kısa şalvar veya dondu. Bu şalvarlar genellikle dize kadardı.
Kadınlar gezmeğe, siyah ipekliden sim işlemeli çarşaflarla giderlerdi.
Diğer bir giysi çeşidi de halkın büyük çoğunluğunun giydiği ve özellikle de güney
yöresinin kıyafetleridir
16. VAN YEMEKLERİ
Başlıca geçim kaynağı hayvancılık olduğu için Van mutfağı, et ve süt ürünleriyle
biçimlenmiştir.Karayolu bağlantısından sonra yöre mutfağına sebze girmiştir. Et ve süt
ürünlerinin çok tüketildiği yörede, peynir, keşkek, kavurma gibi yiyecekler çoğunlukla
çömlek içinde yere gömülerek korunur.
Van ilinin en tanınmış hayvansal ürünü otlu peynirdir. Koku ve lezzet açısından öteki
peynirlerden çok farklı olan otlu peynir, koyun sütü, özel bir peynir mayası ve yaylalardan
toplanan dağ nanesi, kekik, sirmo (yabani sarımsak), mende, çatur gibi otlar kullanılarak
üretilir.
Elma, armut gibi meyveler buğdaya gömülerek saklanırken, turp, lahana, havuç gibi
sebzeler 'kuyuluma' yöntemiyle korunur. Van’da, mutfağa 'tandır evi' denir. Lavaş, tap
tapa gibi yöresel ekmekler burada pişirilir.
Taze kavrulmuş ve öğütülmüş buğdayın tereyağıyla kavrulduktan sonra bulamaç haline
getirilmesiyle hazırlanan kavut, sabah kahvaltılarının vazgeçilmez yiyeceğidir. Yağda
yumurtaya yörede 'ılıtma' denir. Sengeser, murtluğa ve keledoş yörenin kavurma ile
yapılan diğer özgün yemekleridir.
Arıcılık ve küçük çapta tavukçuluğun da yapıldığı ilde su ürünleri avcılığı da önemli yer
tutar. Van Gölü ve diğer göllerde balıkçılık yapılır. Balık genellikle bulgur, yoğurt ve
salçayla yapılan ayran aşıyla birlikte yenir.
Özellikle Van gölünün sodalı sularına uyum sağlamış bir balık olan inci kefalinden havyar
elde edilir ve bu balık tuzlanarak tüketilir.
Tarım ürünleri arasında buğday, şekerpancarı, patates, arpa, lahana, kavun ve karpuz yer
alır.
