More Related Content
Similar to 365 loi khuyen ve suc khoe
Similar to 365 loi khuyen ve suc khoe (20)
365 loi khuyen ve suc khoe
- 2. MUĂ
C LUĂ
C
ChĂ»Ășng 1 XĂĂ LYĂ NHANH VĂĂI NHĂĂNG VĂĂN ĂĂĂ VĂĂ SĂĂC KHOEĂ HAĂNG NGAĂY................................... 2
ChĂ»Ășng 2 NHĂĂNG VĂĂN ĂĂĂ CHĂNH VĂĂ PHOĂNG BĂĂ
NH, PHAĂT HIĂĂ
N VAĂ TRĂ BĂĂ
NH ........................ 49
ChĂ»Ășng 3 ĂĂĂ COĂ SĂĂC KHOEĂ VAĂ GIĂĂ ĂĂĂĂ
C SĂĂC KHOEĂ.................................................................... 76
ChĂ»Ășng 4 THĂĂ
C PHĂĂM VAĂ SĂĂC KHOEĂ ................................................................................................ 92
ChĂ»Ășng 5 PHĂĂNG PHAĂP SUĂ
T CĂN - NĂĂ
NG BAO NHIĂU TUYĂ YĂ ................................................... 105
ChĂ»Ășng 6 LAĂM GĂ ĂĂĂ THĂĂNG STRESS............................................................................................... 119
ChĂ»Ășng 7 LIĂN QUAN GIĂĂA CAĂM XUĂC VAĂ SĂĂC KHOEĂ.................................................................... 135
ChĂ»Ășng 8 THOAĂT LY VOĂNG NGHIĂĂ
N NGĂĂ
P...................................................................................... 145
ChĂ»Ășng 9 NHĂĂNG VĂĂN ĂĂĂ SĂĂC KHOEĂ RIĂNG CUĂA PHUĂ
NĂĂ......................................................... 163
ChĂ»Ășng 10 NHĂĂNG VĂĂN ĂĂĂ RIĂNG CUĂA PHAĂI NAM....................................................................... 181
ChĂ»Ășng 11 HAĂ
NH PHUĂC VAĂ SĂĂC KHOEĂ TRONG CUĂĂ
C SĂĂNG TĂNH DUĂ
C..................................... 189
ChĂ»Ășng 12 SĂĂC KHOEĂ TĂĂT SAU TUĂĂI 55.......................................................................................... 201
ChĂ»Ășng 13 KHOEĂ TRĂN ĂĂĂĂNG ĂI DU LĂCH................................................................................... 211
chĂ»Ășng 14 BIĂĂT CAĂCH ĂĂĂ PHOĂNG SEĂ GIĂĂ ĂĂĂĂ
C AN TOAĂN........................................................... 223
ChĂ»Ășng 15 HAĂM RĂNG ĂEĂ
P, SĂĂC KHOEĂ TĂĂT................................................................................... 242
ChĂ»Ășng 16 NHĂĂNG NHU CĂĂU VĂĂ Y TĂĂ ............................................................................................. 250
PHĂĂN PHUĂ
LUĂ
C MĂĂ
T SĂĂ TEST VĂĂ SĂĂC KHOEĂ LIĂN QUAN TĂĂI THOĂI QUEN CUĂA MĂĂI NGĂĂĂI 271
- 3. ChĂ»Ășng 1
XĂĂ LYĂ NHANH VĂĂI NHĂĂNG VĂĂN ĂĂĂ VĂĂ SĂĂC KHOEĂ HAĂNG NGAĂY
PhĂȘĂŹn lĂșĂĄn caĂĄc lĂșĂąi chĂł dĂȘĂźn trong cuöën saĂĄch naĂąy Ă ĂŻĂŹu cuĂąng coĂĄ muĂ„c à ñch giuĂĄp
caĂĄc baĂ„n Ă ĂŻĂŹ phoĂąng hay xûã trñ vĂșĂĄi möÄt söë bĂŻĂ„nh thĂ»ĂșĂąng gĂčĂ„p: laĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ traĂĄnh
Ă Ă»ĂșĂ„c caĂĄc bĂŻĂ„nh tim maĂ„ch, cai thuöëc laĂĄ thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ phoĂąng bĂŻĂ„nh ung thĂ», caĂĄch
chöëng hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng cĂčng thĂčĂšng thĂȘĂŹn kinh - stress - dĂȘĂźn tĂșĂĄi huyĂŻĂ«t aĂĄp cao, aĂŁnh
hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi maĂ„ch maĂĄu naĂ€o, tûÄ kiĂŻĂŹm chĂŻĂ« viĂŻĂ„c uöëng rĂ»ĂșĂ„u thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ Ă ĂŻĂŹ phoĂąng bĂ” xĂș
gan. NhiĂŻĂŹu bĂŻĂ„nh khaĂĄc cuĂ€ng Ă Ă»ĂșĂ„c Ă ĂŻĂŹ cĂȘĂ„p tĂșĂĄi. Chûång ĂșĂ„ hĂși, Ă au ngûÄc, Ă au lĂ»ng,
mĂŻĂ„t moĂŁi, chaĂŁy maĂĄu cam, söët... tuy khöng phaĂŁi laĂą nhûÀng trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p cĂȘĂŹn Ă Ă»a Ă i
cĂȘĂ«p cûåu nhĂ»ng cuĂ€ng laĂąm cho chuĂĄng ta rĂȘĂ«t khoĂĄ chĂ”u.
ChĂ»Ășng naĂąy coĂĄ 49 trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p vĂŻĂŹ sûåc khoeĂŁ maĂą caĂĄc baĂ„n thĂ»ĂșĂąng gĂčĂ„p mößi
ngaĂąy, cuĂąng nhĂ»ng lĂșĂąi khuyĂŻn nĂŻn Ă ĂŻĂŹ phoĂąng chĂ»a trĂ” hay à öëi phoĂĄ nhĂ» thĂŻĂ« naĂąo
cho nhanh nhĂȘĂ«t.
1. CaĂĄch ngûùa vaĂą laĂąm dĂ”u cĂșn Ă au Ă ĂȘĂŹu
NhiĂŻĂŹu ngĂ»ĂșĂąi bĂ” khöà vĂČ bĂŻĂ„nh Ă au Ă ĂȘĂŹu. ThĂșĂąi Trung CöĂ, ngĂ»ĂșĂąi ta Ă aĂ€ nghĂŽ
rĂčçng do bĂ” quyĂŁ nhĂȘĂ„p vaĂąo Ă ĂȘĂŹu nĂŻn cĂȘĂŹn Ă uĂ„c möÄt löß nhoĂŁ ĂșĂŁ soĂ„ cho quyĂŁ thoaĂĄt ra.
ThĂȘĂ„t laĂą may mĂčĂŠn cho chuĂĄng ta, vĂČ ngaĂąy nay caĂĄc baĂĄc sĂŽ Ă aĂ€ hiĂŻĂu khaĂĄ hĂșn vĂŻĂŹ caĂĄc
nguyĂŻn nhĂȘn gĂȘy ra chûång bĂŻĂ„nh naĂąy vaĂą coĂĄ thĂŻĂ chĂł dĂȘĂźn cho ta nhiĂŻĂŹu phĂ»Ășng
phaåp chûÀa trÔ.
HiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng Ă au Ă ĂȘĂŹu coĂĄ nhiĂŻĂŹu loaĂ„i: Ăau Ă ĂȘĂŹu vĂČ huyĂŻĂ«t aĂĄp hay vĂČ sûÄ cĂčng cĂș
thĂ»ĂșĂąng xaĂŁy ra ĂșĂŁ phĂȘĂŹn mĂčĂ„t, cöĂ, da Ă ĂȘĂŹu laĂąm ta caĂŁm thĂȘĂ«y Ă au nhûåc nhĂ» buĂĄa böĂ
nhĂȘĂ«t laĂą ĂșĂŁ traĂĄn, hai bĂŻn thaĂĄi dĂ»Ășng vaĂą sau gaĂĄy. NguyĂŻn nhĂȘn coĂĄ thĂŻĂ do: mĂȘĂ«t
nguĂŁ, sûÄ cĂčng thĂčĂšng thĂȘĂŹn kinh vĂČ bĂȘĂ„n bĂ”u cöng viĂŻĂ„c töëi ngaĂąy, phaĂŁi laĂ€nh traĂĄch
nhiïÄm möÄt cöng viïÄc quan troÄng, à oÄc saåch liïn tuÄc v.v...
Nhûåc Ă ĂȘĂŹu laĂą bĂŻĂ„nh thĂ»ĂșĂąng gĂčĂ„p ĂșĂŁ caĂĄc baĂą quaĂĄ lo toan viĂŻĂ„c gia Ă ĂČnh Ă ĂŻĂ«n mûåc
sûåc khoeĂŁ bĂ” suy nhĂ»ĂșĂ„c. HoĂ„ caĂŁm thĂȘĂ«y rĂȘĂŹn rĂȘĂ„t ĂșĂŁ thaĂĄi dĂ»Ășng, Ă au nûãa bĂŻn Ă ĂȘĂŹu à öi
khi laĂ„i keĂąm theo caĂĄc hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng buöÏn nön, oĂĄi, mĂčĂŠt mĂșĂą hay hoa mĂčĂŠt, uĂą tai.
Ăau Ă ĂȘĂŹu vĂČ viĂŻm xoang, thĂ»ĂșĂąng thĂȘĂ«y Ă au nhûåc ĂșĂŁ vuĂąng mĂčĂ„t, ĂșĂŁ traĂĄn, dĂ»ĂșĂĄi
traĂĄn, quaĂ€ng dĂ»ĂșĂĄi traĂĄn tĂșĂĄi hai bĂŻn maĂĄ, söëng muĂ€i. SûÄ viĂŻm nhiĂŻĂźm vaĂą nĂ»ĂșĂĄc muĂ€i
gĂȘy khoĂĄ chĂ”u cho ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh ĂȘĂ«n tay vaĂąo vuĂąng viĂŻm cuĂ€ng laĂąm Ă au thĂŻm.
NguyĂŻn nhĂȘn, coĂĄ thĂŻĂ do caĂŁm laĂ„nh, dĂ” ûång vĂșĂĄi möÄt söë phĂȘĂ«n hoa, möÄt söë vĂȘĂ«n
Ă ĂŻĂŹ aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi Ă Ă»ĂșĂąng hö hĂȘĂ«p nhĂ» khöng khñ bĂ” ö nhiĂŻĂźm.
ĂĂŻĂ laĂąm dĂ”u con Ă au, nĂŻn:
- NĂčçm nghĂł trong phoĂąng yĂŻn tĂŽnh, phoĂąng töëi (Ă oĂĄng cûãa söà che maĂąn), nhĂčĂŠm
mĂčĂŠt laĂ„i.
- 4. - DuĂąng ngoĂĄn tay caĂĄi, xoa tûù tai tĂșĂĄi gaĂĄy (phĂȘĂŹn dĂ»ĂșĂĄi soĂ„). Day nheĂ„ hai bĂŻn
thaĂĄi dĂ»Ășng.
- TĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng.
- ĂĂčĂŠp möÄt khĂčn tĂȘĂm nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh lĂŻn mĂčĂŠt.
- Uöëng möÄt liĂŻĂŹu thuöëc aspirin (nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi bĂ” viĂŻm loeĂĄt daĂ„ daĂąy tuyĂŻĂ„t à öëi
khöng Ă Ă»ĂșĂ„c uöëng vĂČ coĂĄ thĂŻĂ bĂ” chaĂŁy maĂĄu daĂ„ daĂąy nguy hiĂŻĂm).
- ThûÄc hiĂŻĂ„n nhûÀng Ă iĂŻĂŹu chĂł dĂȘĂźn ĂșĂŁ chĂ»Ășng VI vĂŻĂŹ phĂ»Ășng phaĂĄp thĂ» daĂ€n nhĂ»
ngöÏi tĂŽnh toaĂ„, khöng suy nghĂŽ (thiĂŻĂŹn), thĂșĂŁ sĂȘu.
ĂĂŻĂŹ phoĂąng bĂŻĂ„nh, nĂŻn:
- ChuĂĄ yĂĄ Ă ĂŻĂ biĂŻĂ«t mĂČnh hay bĂ” Ă au Ă ĂȘĂŹu vaĂąo thĂșĂąi gian naĂąo. Theo doĂ€i baĂĄo chñ
Ă ĂŻĂ biĂŻĂ«t tin vĂŻĂŹ thĂșĂąi gian vaĂą Ă Ă”a Ă iĂŻĂm coĂĄ dĂ”ch bĂŻĂ„nh.
- Ghi nhĂșĂĄ caĂĄc triĂŻĂ„u chûång bĂŻĂ„nh Ă ĂŻĂ coĂĄ thĂŻĂ caĂŁm thĂȘĂ«y luĂĄc sĂčĂŠp bĂ” Ă au.
- TraĂĄnh Ăčn möÄt söë thûåc Ăčn coĂĄ khaĂŁ nĂčng gĂȘy Ă au Ă ĂȘĂŹu à öëi vĂșĂĄi möÄt söë ngĂ»ĂșĂąi
dïß phaãn ûång nhû:
+ Chuöëi
+ CaĂą phĂŻ vaĂą caĂĄc thûÄc phĂȘĂŹm coĂĄ thaĂąnh phĂȘĂŹn caĂą-phĂŻ.
+ Chocolate (Söcöla).
+ Chanh, giĂȘĂ«m.
+ ThÔt muöëi.
+ BöÄt ngoÄt.
+ ThÔt cûùu khö.
+ HaĂąnh, toĂŁi.
+ RĂ»ĂșĂ„u Ă oĂŁ.
+ SûÀa chua (yaout).
ChuĂĄ yĂĄ: nĂŻn Ă ĂŻĂ«n baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ khaĂĄm bĂŻĂ„nh nĂŻĂ«u baĂ„n bĂ” Ă au Ă ĂȘĂŹu liĂŻn tuĂ„c, trong
möÄt thĂșĂąi gian daĂąi hay baĂ„n caĂŁm thĂȘĂ«y mĂČnh bĂ” Ă au nhûåc möÄt caĂĄch Ă ĂčĂ„c biĂŻĂ„t khaĂĄc
laĂ„ vĂșĂĄi nhûÀng lĂȘĂŹn khaĂĄc.
- 5. 2. Laùm thïë naùo khi bÔ söët?
Khöng phaĂŁi tĂȘĂ«t caĂŁ caĂĄc tĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p coĂĄ thĂȘn nhiĂŻĂ„t cao laĂą sûÄ truĂ„c trĂčĂ„c vĂŻĂŹ sûåc
khoeĂŁ. NhiĂŻĂŹu ngĂ»ĂșĂąi khoeĂŁ coĂĄ thĂȘn nhiĂŻĂ„t vaĂąo quaĂ€ng trĂŻn dĂ»ĂșĂĄi 37oC laĂą bĂČnh
thĂ»ĂșĂąng. NhĂ»ng nĂŻĂ«u thĂȘn nhiĂŻĂ„t lĂȘĂ«y ĂșĂŁ miĂŻĂ„ng tĂșĂĄi 37o2 thĂČ chĂčĂŠc chĂčĂŠn Ă aĂ€ bĂ” söët.
ThĂ»ĂșĂąng thĂȘn nhiĂŻĂ„t cuĂŁa chuĂĄng ta thĂȘĂ«p luĂĄc saĂĄng sĂșĂĄm vaĂą cao hĂșn vaĂąo buöĂi
chiĂŻĂŹu vaĂą buöĂi töëi. ThĂȘn nhiĂŻĂ„t lĂȘĂ«y ĂșĂŁ hĂȘĂ„u mön chñnh xaĂĄc nhĂȘĂ«t vaĂą thĂ»ĂșĂąng cao hĂșn
thĂȘn nhiĂŻĂ„t lĂȘĂ«y ĂșĂŁ miĂŻĂ„ng 0,3oC.
NĂŻĂ«u baĂ„n lĂȘĂ«y thĂȘn nhiĂŻĂ„t ĂșĂŁ miĂŻĂ„ng ngay sau khi uöëng nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng thĂČ baĂ„n
cuĂ€ng cĂș thĂŻĂ tĂ»ĂșĂŁng lĂȘĂŹm rĂčçng mĂČnh bĂ” söët. ThĂȘn nhiĂŻĂ„t cuĂŁa baĂ„n coĂĄ thĂŻĂ cao hĂșn
bĂČnh thĂ»ĂșĂąng do caĂĄc nguyĂŻn nhĂȘn sau:
- MĂčĂ„c nhiĂŻĂŹu quĂȘĂŹn aĂĄo quaĂĄ.
- Vûùa luyĂŻĂ„n tĂȘĂ„p hoĂčĂ„c hoaĂ„t à öÄng maĂ„nh.
- ThĂșĂąi tiĂŻĂ«t noĂĄng, ĂȘĂm.
- LĂ»ĂșĂ„ng hooĂĄc-mön tĂčng, giaĂŁm (sau khi ruĂ„ng trûång, thĂȘn nhiĂŻĂ„t cuĂŁa phuĂ„ nûÀ
thĂ»ĂșĂąng tĂčng cao).
NĂŻĂ«u thĂȘn nhiĂŻĂ„t Ă o Ă Ă»ĂșĂ„c tûù 37o2 - 37o7C trĂșĂŁ lĂŻn, chĂčĂŠc chĂčĂŠn laĂą baĂ„n Ă aĂ€ bĂ”
söët. CĂȘĂŹn phaĂŁi tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ nĂŻĂ«u hiĂŻn tĂ»ĂșĂ„ng naĂąy xaĂŁy ra:
- VĂșĂĄi möÄt treĂŁ em dĂ»ĂșĂĄi 6 thaĂĄng tuöĂi.
- NĂŻĂ«u thĂȘn nhiĂŻĂ„t à ûåa treĂŁ cûå giûÀ ĂșĂŁ 38o3C (lĂȘĂ«y ĂșĂŁ miĂŻĂ„ng) hay 38o8C (lĂȘĂ«y ĂșĂŁ
hĂȘĂ„u mön) khöng thuyĂŻn giaĂŁm trong suöët 48 giĂșĂą.
- CuĂ€ng nhĂ» vĂȘĂ„y trong liĂŻĂŹn 5 ngaĂąy, à öëi vĂșĂĄi ngĂ»ĂșĂąi lĂșĂĄn. CoĂĄ caĂĄc hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng: cöĂ
bÔ cûång, à au ngûÄc, nön oåi, óa chaãy, à i laão à aão, phaåt ban, ho, à au tai.
HiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng söët dĂ»ĂșĂĄi 40oC laĂą bĂČnh thĂ»ĂșĂąng. NĂŻĂ«u cao hĂșn 40oC vaĂą keĂĄo daĂąi,
thĂČ cĂȘĂŹn phaĂŁi chûÀa trĂ”.
ĂĂŻĂ laĂąm dĂ”u cĂșn söët, haĂ„ thĂȘn nhiĂŻĂ„t, baĂ„n nĂŻn:
- Uöëng nĂ»ĂșĂĄc hoĂčĂ„c nĂ»ĂșĂĄc traĂĄi cĂȘy. Lau ngĂ»ĂșĂąi bĂčçng khĂčn Ă»ĂșĂĄt thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc maĂĄt
21oC.
- Uöëng aspirin hoĂčĂ„c acetaminophen vĂșĂĄi liĂŻĂŹu lĂ»ĂșĂ„ng thñch hĂșĂ„p vĂșĂĄi à öÄ tuöĂi
caĂĄch 3-4 giĂșĂą möÄt lĂȘĂŹn (nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi dĂ»ĂșĂĄi 19 tuöĂi vaĂą nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi Ă au daĂ„ daĂąy
khöng nïn duùng aspirin).
- NĂčçm nghĂł, khöng hoaĂ„t à öÄng.
- Khöng mĂčĂ„c nhiĂŻĂŹu quĂȘĂŹn aĂĄo hoĂčĂ„c Ă ĂčĂŠp chĂčn, mĂŻĂŹn quaĂĄ daĂąy.
- Traånh cûã à öÄng maÄnh.
- 6. 3. Chûång coĂĄ gaĂąu ĂșĂŁ da Ă ĂȘĂŹu
Chûång naĂąy vö haĂ„i. LaĂą möÄt chûång bĂŻĂ„nh ngoaĂąi da thĂ»ĂșĂąng thĂȘĂ«y ĂșĂŁ caĂĄc Ă iĂŻĂm coĂĄ
caĂĄc tuyĂŻĂ«n möÏ höi laĂąm chöß Ă oĂĄ nhĂșĂąn vaĂą coĂĄ caĂĄc vaĂŁy trĂčĂŠng dĂŻĂź bong ra. CoĂĄ ngĂ»ĂșĂąi bĂ”
caĂŁ ĂșĂŁ löng maĂąy. CaĂĄc vaĂŁy gaĂąu rĂși xuöëng vaĂą tuĂ„ tĂȘĂ„p ĂșĂŁ vaĂąnh tai, gaĂĄy, rĂși xuöëng lĂ»ng.
NgĂ»ĂșĂąi ta chĂ»a roĂ€ Ă Ă»ĂșĂ„c nguyĂŻn nhĂȘn, nhĂ»ng chûång bĂŻĂ„nh naĂąy coĂĄ thĂŻĂ do di truyĂŻĂŹn
hoĂčĂ„c tiĂŻĂ«p theo caĂĄc hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng:
- Stress, cĂčng thĂčĂšng thĂȘĂŹn kinh.
- Khöng göÄi Ă ĂȘĂŹu luön luön bĂčçng xaĂą phoĂąng göÄi.
- NgĂ»ĂșĂąi coĂĄ möÏ höi dĂȘĂŹu.
- AĂnh hĂ»ĂșĂŁng thĂșĂąi tiĂŻĂ«t (noĂĄng, laĂ„nh, ĂȘĂm hay khö quaĂĄ). PhĂ»Ășng phaĂĄp töët
nhĂȘĂ«t laĂą luön göÄi Ă ĂȘĂŹu bĂčçng xaĂą phoĂąng göÄi, chuĂĄ yĂĄ:
- GaĂ€i da Ă ĂȘĂŹu cho hĂŻĂ«t gaĂąu, nhĂ»ng à ûùng laĂąm xĂ»ĂșĂĄc da.
- Duùng loaÄi xaù-phoùng chöëng gaùu coå chûåa Selenium sunfit.
TrĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p nĂčĂ„ng, cĂȘĂŹn Ă ĂŻĂ«n baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ Ă Ă»ĂșĂ„c chĂł Ă Ă”nh duĂąng caĂĄc loaĂ„i thuöëc böi
coĂĄ thaĂąnh phĂȘĂŹn cortisone.
4. 8 caĂĄch chöëng bĂŻĂ„nh mĂȘĂ«t nguĂŁ
BaĂ„n coĂĄ bao giĂșĂą mĂȘĂ«t nguĂŁ khöng? NĂŻĂ«u coĂĄ thĂČ cuĂ€ng laĂą chuyĂŻĂ„n thĂ»ĂșĂąng thöi vĂČ
ngĂ»ĂșĂąi ta Ă»ĂșĂĄc lĂ»ĂșĂ„ng mößi töëi vĂȘĂźn coĂĄ 30 triĂŻĂ„u ngĂ»ĂșĂąi MyĂ€ ĂșĂŁ trong tĂČnh traĂ„ng naĂąy.
HoĂ„ coĂĄ thĂŻĂ nguĂŁ Ă Ă»ĂșĂ„c möÄt ñt luĂĄc mĂșĂĄi vaĂąo giĂ»ĂșĂąng, tĂșĂĄi nûãa Ă ĂŻm hay mĂșĂą saĂĄng
thĂČ thûåc giĂȘĂ«c vaĂą khöng sao nguĂŁ tiĂŻĂ«p Ă Ă»ĂșĂ„c nûÀa. ThĂȘĂ„t ra, nhĂ» vĂȘĂ„y thĂČ khöng phaĂŁi
laĂą hoĂ„ khöng nguĂŁ Ă Ă»ĂșĂ„c: hoĂ„ chĂł khöng nguĂŁ Ă ĂȘĂźy giĂȘĂ«c thöi. Tuy vĂȘĂ„y, nĂŻĂ«u hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng
naĂąy quĂȘĂ«y rĂȘĂŹy baĂ„n tĂșĂĄi 3 tuĂȘĂŹn liĂŻĂŹn, thĂČ Ă ĂȘĂ«y cuĂ€ng laĂą möÄt vĂȘĂ«n Ă ĂŻĂŹ cĂȘĂŹn chuĂĄ yĂĄ.
Sau Ă ĂȘy laĂą möÄt söë biĂŻĂ„n phaĂĄp cĂȘĂŹn aĂĄp duĂ„ng:
- Khöng uöëng caù phï, traù sau bûÀa trûa. Nïn kiïng luön caåc loaÄi sö-cö-la,
nĂ»ĂșĂĄc uöëng Cola coĂĄ chûåa chĂȘĂ«t kñch thñch.
- BoĂŁ giĂȘĂ«c nguĂŁ trĂ»a, kĂŻĂ caĂŁ nhûÀng luĂĄc chĂșĂ„p mĂčĂŠt möÄt laĂĄt - Ă ĂŻĂŹu coĂĄ aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng
tĂșĂĄi giĂȘĂ«c nguĂŁ ban Ă ĂŻm.
- TrĂ»ĂșĂĄc khi nguĂŁ nĂŻn tĂčĂŠm lĂȘu bĂčçng nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng Ă ĂŻĂ caĂĄc cĂș trong ngĂ»ĂșĂąi Ă Ă»ĂșĂ„c
thû giaÀn.
- ĂoĂ„c truyĂŻĂ„n nheĂ„ nhaĂąng hay laĂąm cöng viĂŻĂ„c gĂČ coĂĄ tñnh Ă ĂŻĂŹu Ă ĂŻĂŹu lĂčĂ„p Ă i lĂčĂ„p lai
Ă ĂŻĂ khöng phaĂŁi nghĂŽ ngĂșĂ„i gĂČ, nhĂ» Ă an len chĂčĂšng haĂ„n.
- 7. - Khöng nĂŻn coi ti vi hoĂčĂ„c nghe radio, nhûÀng loaĂ„i hĂČnh giaĂŁi trñ naĂąy seĂ€ laĂąm
caĂĄc baĂ„n thĂŻm mĂȘĂ«t nguĂŁ.
- HaĂ€y chuĂȘĂn bĂ” chöß nguĂŁ thĂȘĂ„t thoaĂŁi maĂĄi, tĂŽnh mĂ”ch, aĂĄnh saĂĄng mĂșĂą mĂșĂą, chĂčn,
göëi khĂčn traĂŁi giĂ»ĂșĂąng thĂȘĂ„t saĂ„ch, nhiĂŻĂ„t à öÄ phoĂąng vûùa phaĂŁi, khöng noĂĄng, khöng
laÄnh.
- Khi Ă aĂ€ lĂŻn giĂ»ĂșĂąng röÏi thĂČ khöng nghĂŽ gĂČ tĂșĂĄi cöng viĂŻĂ„c nûÀa. ChĂł nghĂŽ tĂșĂĄi
viĂŻĂ„c nguĂŁ yĂŻn tĂȘm maĂą nguĂŁ.
- TaĂ„o ra nhûÀng viĂŻĂ„c laĂąm theo thöng lĂŻĂ„ mößi ngaĂąy, trĂ»ĂșĂĄc khi Ă i nguĂŁ nhĂ»:
khoĂĄa cûãa ra vaĂąo, Ă oĂĄng cûãa söĂ, Ă aĂĄnh rĂčng, Ă oĂ„c möÄt Ă oaĂ„n truyĂŻĂ„n trĂ»ĂșĂĄc khi nguĂŁ.
- ĂĂŻĂ«m chĂȘĂ„m chĂȘĂ„m trĂ»ĂșĂĄc giĂȘĂ«c nguĂŁ coĂĄ taĂĄc duĂ„ng nhĂ» ngĂ»ĂșĂąi bĂ” thöi miĂŻn.
NghĂŽ tĂșĂĄi nhûÀng hĂČnh aĂŁnh mĂșĂą nhaĂ„t, buöÏn teĂŁ, lĂčĂ„p Ă i, lĂčĂ„p laĂ„i.
NĂŻĂ«u cöë gĂčĂŠng theo nhûÀng biĂŻĂ„n phaĂĄp trĂŻn Ă aĂ€ 3 tuĂȘĂŹn, maĂą baĂ„n vĂȘĂźn khöng nguĂŁ
Ă Ă»ĂșĂ„c thĂČ nĂŻn Ă ĂŻĂ«n baĂĄc sĂŽ khaĂĄm bĂŻĂ„nh Ă ĂŻĂ xem nĂŻn duĂąng thuöëc gĂČ hay nĂŻn theo sûÄ
hĂ»ĂșĂĄng dĂȘĂźn thĂŻmcuĂŁa baĂĄc sĂŽ khoa tĂȘm lyĂĄ vaĂą thĂȘĂŹn kinh.
5. BĂŻĂ„nh Ă au mĂčĂŠt Ă oĂŁ
MöÄt buöĂĂł saĂĄng naĂąo Ă oĂĄ, khi baĂ„n vûùa tĂłnh dĂȘĂ„y, sûãa soaĂ„n Ă oĂĄn möÄt ngaĂąy mĂșĂĄi
thĂČ chĂșĂ„t nhĂȘĂ„n thĂȘĂ«y mñ mĂčĂŠt cöÏm cöÄm, khoĂĄ chĂ”u. NhĂČn vaĂąo gĂ»Ășng, baĂ„n thĂȘĂ«y mĂčĂŠt
mĂČnh sĂ»ng huĂĄp lĂŻn, loĂąng trĂčĂŠng con ngĂ»Ăși Ă oĂŁ quaĂ„ch sau möÄt lĂșĂĄp gheĂąn, rĂł maĂąu
vaĂąng. VĂȘĂ„y laĂą baĂ„n Ă a mĂčĂŠc bĂŻĂ„nh Ă au mĂčĂŠt Ă oĂŁ röÏi! Ăau mĂčĂŠt Ă oĂŁ laĂą möÄt chûång viĂŻm
bĂŻn trong mi mĂčĂŠt trĂŻn vaĂą dĂ»ĂșĂĄi, vaĂą loĂąng trĂčĂŠng con ngĂ»Ăși nûÀa
NguyĂŻn nhĂȘn coĂĄ thĂŻĂ do:
- PhaĂŁn ûång cuĂŁa mĂčĂŠt à öëi vĂșĂĄi möÄt söë phĂȘĂ«n hoa, buĂ„i baĂĄm, löng thuĂĄ hoĂčĂ„c nĂ»ĂșĂĄc
bĂȘĂn, dung dĂ”ch myĂ€ phĂȘĂm...
Vi truĂąng bĂŻĂ„nh Ă au mĂčĂŠt taĂ„o ra nhiĂŻĂŹu gheĂąn. Trong caĂŁ hai trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p vûùa
kĂŻĂ, cĂȘĂn nhoĂŁ thuöëc Ă au mĂčĂŠt theo sûÄ chĂł dĂȘĂźn cuĂŁa baĂĄc sĂŽ. ĂĂčĂŠp mĂčĂŠt bĂčçng möÄt tĂȘĂ«m
gaĂ„c tĂȘĂm thuöëc khaĂĄng sinh. BĂŻĂ„nh seĂ€ khoĂŁi sau 2, 3 ngaĂąy chûÀa trĂ”.
- MöÄt loaĂ„i vi-ruĂĄt bĂŻĂ„nh Ă au mĂčĂŠt cuĂąng bĂŻĂ„nh cuĂĄm vaĂą caĂŁm laĂ„nh. LoaĂ„i vi-ruĂĄt
naĂąy sinh ra ñt gheĂąn hĂșn nhĂ»ng chaĂŁy nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc mĂčĂŠt. BĂŻĂ„nh naĂąy phaĂŁi mĂȘĂ«t tûù 14
tĂșĂĄi 21 ngaĂąy mĂșĂĄi khoĂŁi hĂčĂšn.
Sau Ă ĂȘy laĂą möÄt söë biĂŻĂ„n phaĂĄp laĂąm giaĂŁm bĂŻĂ„nh:
- Khöng Ă Ă»ĂșĂ„c duĂąng tay sĂșĂą lĂŻn mĂčĂŠt. Muöën lau, rûãa, phaĂŁi duĂąng khĂčn saĂ„ch.
- NhĂčĂŠm mĂčĂŠt laĂ„i vaĂą lĂȘĂ«y khĂčn thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m (khöng noĂĄng) Ă ĂčĂŠp lĂŻn mĂčĂŠt, mößi
lĂȘĂŹn Ă ĂŻĂ lĂȘu chûùng 5 phuĂĄt. LaĂąm nhĂ» vĂȘĂ„y, coĂĄ taĂĄc duĂ„ng laĂąm tan Ă Ă»ĂșĂ„c möÄt phĂȘĂŹn
nhûÀng gheĂąn ĂșĂŁ mĂčĂŠt.
- 8. - DuĂąng öëng nhoĂŁ gioĂ„t Ă ĂŻĂ nhoĂŁ thuöëc. Thuöëc Ă au mĂčĂŠt seĂ€ laĂąm Ă ĂșĂ€ ngûåa vaĂą dĂ”u
mĂčĂŠt.
- NgĂ»ng tö Ă iĂŻĂm mĂčĂŠt bĂčçng caĂĄc loaĂ„i son, phĂȘĂ«n, löng mi giaĂŁ. Khöng trao à öĂi
hay duĂąng chung nhûÀng thûå Ă oĂĄ vĂșĂĄi ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc.
- Khöng duĂąng bĂčng, gaĂ„c, vaĂŁi che mĂčĂŠt. NhûÀng vĂȘĂ„t Ă oĂĄ coĂĄ thĂŻĂ laĂąm mĂčĂŠt nhiĂŻĂźm
bĂȘĂn thĂŻm.
- NgĂ»ng sûã duĂ„ng caĂĄc loaĂ„i kñnh Ă eo ĂșĂŁ mĂčĂŠt Ă ĂŻĂ phoĂĄng Ă aĂ„i (kñnh cuĂŁa ngĂ»ĂșĂąi thĂșĂ„
à öÏng höÏ hay kim hoaùn).
- Rûãa tay luön luön duĂąng khĂčn mĂčĂ„t riĂŻng. BĂŻĂ„nh Ă au mĂčĂŠt Ă oĂŁ rĂȘĂ«t dĂŻĂź lĂȘy lan
tûù ngĂ»ĂșĂąi naĂąy qua ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc do tiĂŻĂ«p xuĂĄc baĂąn tay, khĂčn lau...
CĂȘĂŹn tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ nĂŻĂ«u tûÄ chûÀa maĂą bĂŻĂ„nh khöng Ă ĂșĂ€ sau 2, 3 ngaĂąy, hoĂčĂ„c thĂȘĂ«y
mĂčĂŠt Ă au nhûåc vaĂą nhĂČn ra aĂĄnh saĂĄng bĂ” choĂĄi.
6. ChĂčĂŠp mĂčĂŠt
ChĂčĂŠp mĂčĂŠt coĂĄ thĂŻĂ do möÄt maĂ„ch nhoĂŁ ĂșĂŁ mi mĂčĂŠt bĂ” viĂŻm nhiĂŻĂźm. ChĂčĂŠp mĂčĂŠt coĂĄ
thĂŻĂ laĂą möÄt chĂȘĂ«m laĂąm cöÄm mĂčĂŠt vaĂą cuĂ€ng coĂĄ thĂŻĂ phaĂĄt triĂŻĂn thaĂąnh möÄt haĂ„t maĂąu Ă oĂŁ,
gĂȘy Ă au nhûåc.
TrĂ»ĂșĂĄc khi bĂ” lĂŻn chĂčĂŠp, coĂĄ thĂŻĂ coĂĄ nhĂ»ng triĂŻĂ„u chûång sau:
- ThĂȘĂ«y ngûåa mi mĂčĂŠt
- BĂșĂą mi coĂĄ maĂąu Ă oĂŁ
- CaĂŁm thĂȘĂ«y cöÄm
- SĂșĂą vaĂąo thĂȘĂ«y caĂŁm giaĂĄc khaĂĄc nhûÀng Ă iĂŻĂm khaĂĄc. ThoaĂ„t Ă ĂȘĂŹu, muĂ„n chĂčĂŠp xuĂȘĂ«t
hiĂŻĂ„n vĂșĂĄi caĂĄi Ă ĂȘĂŹu nhoĂŁ, maĂąuvaĂąng vĂČ bĂŻn trong coĂĄ muĂŁ. Sau Ă oĂĄ chĂȘĂ«m vaĂąng nĂșĂŁ dĂȘĂŹn
thaĂąnh haĂ„t vaĂą vĂșĂ€.
Khi coĂĄ chĂčĂŠp, nĂŻn:
- ĂĂčĂŠp lĂŻn mĂčĂ„t miĂŻĂ«ng gaĂ„c thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m (khöng noĂĄng) mößi ngaĂąy 3-4 lĂȘĂŹn.
Mößi lĂȘĂŹn tûù 5 Ă ĂŻĂ«n 10 phuĂĄt.
- TraĂĄnh Ă ĂŻĂ mĂčĂŠt buĂ„i bĂȘĂn.
- Khöng Ă Ă»ĂșĂ„c sĂșĂą, nĂčĂŠn chöß bĂ” chĂčĂŠp, duĂą baĂ„n söët ruöÄt muöën nĂčĂ„n ra ngay.
- PhĂȘĂŹn lĂșĂĄn muĂ„n chĂčĂŠp Ă ĂŻĂŹu coĂĄ thĂŻĂ tûÄ chûÀa ĂșĂŁ gia Ă ĂČnh. ThĂ»ĂșĂąng sau 1, 2 ngaĂąy
muĂ„n chĂčĂŠp seĂ€ khoĂŁi. NĂŻĂ«u quaĂĄ thĂșĂąi gian Ă oĂĄ, chĂčĂŠp vĂȘĂźn coĂąn mĂșĂĄi cĂȘĂŹn hoĂŁi yĂĄ kiĂŻĂ«n cuĂŁa
baåc sÎ à ïà duùng thïm thuöëc khaång sinh.
- 9. 7. MĂčĂŠt mĂŻĂ„t moĂŁi vĂČ maĂĄy tñnh
NhûÀng ngĂ»ĂșĂąi phaĂŁi laĂąm viĂŻĂ„c vĂșĂĄi maĂĄy tñnh ĂșĂŁ cöng sĂșĂŁ thĂ»ĂșĂąng kĂŻu than vĂŻĂŹ à öi
mĂčĂŠt bĂ” moĂŁi mĂŻĂ„t keĂąm vĂșĂĄi nhûÀng chûång Ă au lĂ»ng, nhûåc vai vaĂą thĂȘĂŹn kinh cĂčng
thĂčĂšng.
Tuy maĂąn hĂČnh cuĂŁa maĂĄy khöng phaĂĄt ra nhûÀng tia coĂĄ haĂ„i, nhĂ»ng hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng
ngöÏi lĂȘu ĂșĂŁ möÄt tĂ» thĂŻĂ«, nhĂČn lĂȘu vaĂąo möÄt loaĂ„i aĂĄnh saĂĄng mĂșĂą, phaĂŁi chuĂĄ yĂĄ theo doĂ€i
caĂĄc haĂąng chûÀ nhoĂŁ, Ă oĂĄ laĂą nguyĂŻn nhĂȘn cuĂŁa nhûÀng hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng trĂŻn. NhûÀng ngĂ»ĂșĂąi
nĂčĂ„ng "duyĂŻn nĂșĂ„" vĂșĂĄi maĂĄy vi tñnh nhĂ» thĂŻĂ«, coĂĄ thĂŻĂ laĂąm giaĂŁm nhûÀng taĂĄc à öÄng
khöng töët cuĂŁa maĂĄy vĂșĂĄi mĂČnh bĂčçng caĂĄc biĂŻĂ„n phaĂĄp sau:
ĂĂŻĂ baĂŁo vĂŻĂ„ mĂčĂŠt:
- NĂŻn Ă ĂčĂ„t maĂĄy xa cûãa söà à ïà traĂĄnh bĂ” choĂĄi vĂČ aĂĄnh saĂĄng trûÄc tiĂŻĂ«p ngoaĂąi trĂșĂąi,
hay aĂĄnh saĂĄng phaĂŁn chiĂŻĂ«u trĂŻn mĂčĂ„t hĂČnh vaĂąo mĂČnh. NhûÀng Ă eĂąn tûù trĂȘĂŹn roĂ„i
xuöëng nĂŻn cho qua kñnh mĂșĂą. NĂŻĂ«u coĂĄ Ă iĂŻĂŹu kiĂŻĂ„n, Ă ĂčĂ„t thĂŻm tĂȘĂ«m chöëng choĂĄi trĂ»ĂșĂĄc
maĂąn hĂČnh. NĂŻn Ă ĂŻĂ nhûÀng giĂȘĂ«y tĂșĂą cĂȘĂŹn nhĂČn luĂĄc laĂąm viĂŻĂ„c vĂșĂĄi maĂĄy
ĂĂ gĂȘĂŹn mĂčĂŠt Ă ĂŻĂ dĂŻĂź Ă oĂ„c. ThĂ»ĂșĂąng, ngĂ»ĂșĂąi ta duĂąng nhûÀng giaĂĄ nĂȘng.
- ĂöÄ chĂŻĂ«ch cuĂŁa maĂąn hĂČnh vĂșĂĄi Ă Ă»ĂșĂąng nhĂČn xuöëng cuĂŁa mĂčĂŠt vaĂąo khoaĂŁng tûù 10
tĂșĂĄi 15o so vĂșĂĄi mĂčĂ„t baĂąn (l/3 cuĂŁa goĂĄc vuöng).
- ChuĂĄ yĂĄ lau saĂ„ch mĂčĂ„t maĂąn hĂČnh luön.
- ChuĂĄ yĂĄ chĂșĂĄp mĂčĂŠt nhiĂŻĂŹu Ă ĂŻĂ con ngĂ»Ăși mĂčĂŠt khöng bĂ” khö.
- NĂŻn Ă i khaĂĄm mĂčĂŠt vaĂą cho baĂĄc sĂŽ biĂŻĂ«t mĂČnh laĂą nhĂȘn viĂŻn vi tñnh. Khi laĂąm
viĂŻĂ„c khöng nĂŻn Ă eo nhûÀng à öÏ trang sûåc cho mĂčĂŠt (löng mi giaĂŁ, kñnh maĂąu...).
Kñnh hai troĂąng khöng thñch hĂșĂ„p vĂČ thĂ»ĂșĂąng troĂąng thûå hai Ă Ă»ĂșĂ„c Ă ĂčĂ„t Ă ĂŻĂ nhĂČn
thĂčĂšng xuöëng saĂĄch baĂĄo, khöng hĂșĂ„p vĂșĂĄi à öÄ chĂŻĂ«ch cuĂŁa mĂčĂŠt vaĂą maĂąn hĂČnh.
- NĂŻĂ«u caĂĄc neĂĄt trĂŻn maĂąn hĂČnh bĂ” mĂșĂą, chĂȘĂ„p, nhaĂŁy, nĂŻn chûÀa maĂĄy ngay.
ĂĂŻĂ traĂĄnh moĂŁi, vaĂą khi thĂȘĂ«y moĂŁi mĂčĂŠt, nhûåc Ă ĂȘĂŹu, nĂŻn:
- DuĂąng ghĂŻĂ« tûÄa vaĂą chĂłnh ghĂŻĂ« vĂșĂĄi à öÄ cao hĂșĂ„p vĂșĂĄi quan hĂŻĂ„ MĂčĂŠT - MaĂąN
HĂČNH.
- RĂșĂąi maĂĄy, Ă i baĂĄch böÄ tûù 1 - 2 giĂșĂą.
- NĂŻn nghĂł giaĂŁi lao coĂĄ Ă Ă”nh kyĂą trong thĂșĂąi gian laĂąm viĂŻĂ„c Ă ĂŻĂ tĂȘĂ„p möÄt söë à öÄng
taĂĄc vĂŻĂŹ cöĂ, vai vaĂą lĂ»ng nhĂ»:
+ NghiĂŻng Ă ĂȘĂŹu vĂŻĂŹ bĂŻn traĂĄi, phaĂŁi, trĂ»ĂșĂĄc sau röÏi lĂčĂŠc troĂąn ngĂ»ĂșĂ„c Ă i, ngĂ»ĂșĂ„c laĂ„i.
+ Nhuån vai lïn, xuöëng röÏi quay troùn.
- 10. + ĂșĂŁ tĂ» thĂŻĂ« à ûång hay ngöÏi, cuĂĄi xuöëng phña trĂ»ĂșĂĄc mĂčĂ„t, hai bĂŻn phaĂŁi, traĂĄi röÏi
quay troĂąn.
8. Chûång uù tai
- ĂĂ Hoa KyĂą thĂ»ĂșĂąng xuyĂŻn coĂĄ chûùng 36 triĂŻĂ„u ngĂ»ĂșĂąi bĂ” uĂą tai. CaĂŁ ngaĂąy, lĂȘĂźn
Ă ĂŻm, khi laĂąm viĂŻĂ„c cuĂ€ng nhĂ» luĂĄc nghĂł ngĂși hoĂ„ luön luön caĂŁm thĂȘĂ«y coĂĄ tiĂŻĂ«ng coĂąi u
u hay tiĂŻĂ«ng laĂąo xaĂąo ĂșĂŁ trong tai. Trong söë Ă oĂĄ, coĂĄ chûùng 7 triĂŻĂ„u ngĂ»ĂșĂąi bĂ” nĂčĂ„ng,
phĂȘĂŹn lĂșĂĄn laĂą nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi cao tuöĂi.
CuĂ€ng nhĂ» Ă au rĂčng, uĂą tai khöng phaĂŁi laĂą möÄt bĂŻĂ„nh nhĂ»ng laĂą triĂŻĂ„u chûång
cuĂŁa möÄt söë vĂȘĂ«n Ă ĂŻĂŹ cĂȘĂŹn phaĂŁi lĂ»u yĂĄ. uĂą tai coĂĄ thĂŻĂ vĂČ nhûÀng nguyĂŻn nhĂȘn sau:
- Tai bĂ” tĂčĂŠc vĂČ daĂĄy tai
- DĂ” ûång bĂșĂŁi thûåc Ăčn, thuöëc uöëng
- BĂ” viĂŻm ĂșĂŁ tai giûÀa
- CoĂĄ hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng bĂȘĂ«t bĂČnh thĂ»ĂșĂąng ĂșĂŁ maĂ„ch maĂĄu naĂ€o
- CoĂĄ hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng bĂȘĂ«t bĂČnh thĂ»ĂșĂąng hay töĂn thĂ»Ășng caĂĄc dĂȘy thĂȘĂŹn kinh thñnh
giaĂĄc (do nghe tiĂŻĂ«ng nöà to, tiĂŻĂ«ng öÏn thĂ»ĂșĂąng xuyĂŻn...)
- BĂŻĂ„nh Ă aĂĄi Ă Ă»ĂșĂąng
- CoĂĄ khöëi u ĂșĂŁ naĂ€o
- VĂČ tuöĂi cao
Chûång uĂą tai thĂ»ĂșĂąng aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi khaĂŁ nĂčng nghe (nghe khöng roĂ€, khöng
thñnh), nhĂ»ng khöng dĂȘĂźn Ă ĂŻĂ«n bĂŻĂ„nh Ă iĂŻĂ«c.
Khi khaĂĄm bĂŻĂ„nh uĂą tai, baĂĄc sĂŽ thĂ»ĂșĂąng kiĂŻĂm tra luön sûÄ liĂŻn hĂŻĂ„ giûÀa: Tai -
MuÀi - HoÄng
ĂĂŻĂ giaĂŁm nheĂ„ hoĂčĂ„c traĂĄnh hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng uĂą tai, nĂŻn:
- Khöng nĂŻn ngöÏi trĂ»ĂșĂĄc loa ra-Ă i-ö hay caĂĄt-seĂĄt Ă ĂŻĂ traĂĄnh ĂȘm thanh maĂ„nh.
Traånh nghe liïn tuÄc.
- Sûã duÄng maåy chöëng uù. Maåy chöëng uù laù möÄt duÄng cuÄ giöëng nhû thiïët bÔ
nghe nhaĂ„c, Ă eo ĂșĂŁ tai. MaĂĄy thĂ»ĂșĂąng xuyĂŻn phaĂĄt ra möÄt doĂąng ĂȘm nheĂ„. Trong khi
Ă eo maĂĄy, vĂȘĂźn nghe Ă Ă»ĂșĂ„c ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc noĂĄi chuyĂŻĂ„n vĂșĂĄi mĂČnh nhĂ» bĂČnh thĂ»ĂșĂąng.
- BaĂĄc sĂŽ chuyĂŻn khoa coĂĄ thĂŻĂ hĂ»ĂșĂĄng dĂȘĂźn baĂ„n möÄt söë à öÄng taĂĄc thĂ» giaĂ€n giaĂ€n
thĂȘĂŹn kinh Ă ĂŻĂ khöng chuĂĄ yĂĄ tĂșĂĄi tiĂŻĂ«ng uĂą trong tai.
- LuyĂŻĂ„n tĂȘĂ„p thĂȘn thĂŻĂ Ă ĂŻĂ maĂĄu lĂ»u thöng töët.
- 11. 9. LaĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ chĂčĂ„n hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng chaĂŁy maĂĄu cam
ChaĂŁy maĂĄu cam hay chaĂŁy maĂĄu muĂ€i thĂ»ĂșĂąng liĂŻn quan tĂșĂĄi caĂĄc treĂŁ em.
NguyĂŻn nhĂȘn do möÄt vĂŻĂ«t thĂ»Ășng nhoĂŁ hay à ûåt möÄt maĂ„ch maĂĄu nhoĂŁ ĂșĂŁ bĂŻn trong
muĂ€i: vĂČ thĂșĂąi tiĂŻĂ«t laĂ„nh, dĂ” ûång, thĂșĂąi tiĂŻĂ«t khö laĂąm caĂĄc maĂąng muĂ€i bĂ” khö theo röÏi bĂ”
nûåt, vĂČ muĂ€i bĂ” va chaĂ„m maĂ„nh.
PhĂȘĂŹn lĂșĂĄn trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p Ă ĂŻĂŹu chĂȘĂ«m dûåt mau. MöÄt söë ñt trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p chaĂŁy maĂĄu
lĂȘu vĂČ chöß chaĂŁy maĂĄu nĂčçm sĂȘu ĂșĂŁ phĂȘĂŹn muĂ€i trong, thĂ»ĂșĂąng gĂčĂ„p ĂșĂŁ ngĂ»ĂșĂąi lĂșĂĄn do:
- BĂŻĂ„nh xĂș cûång maĂ„ch maĂĄu ĂșĂŁ muĂ€i.
- HuyĂŻĂ«t aĂĄp cao.
- Duùng thuöëc chöëng à öng maåu
- TriïÄu chûång bïÄnh vïÏ maÄch maåu.
- Coå muÄn trong muÀi.
NhûÀng trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p chaĂŁy maĂĄu cam, sau 10 tĂșĂĄi 15 phuĂĄt khöng khoĂŁi thĂČ cĂȘĂŹn
phaĂŁi Ă Ă»a tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ tĂČm nguyĂŻn nhĂȘn vaĂą chûÀa trĂ”
CaĂĄc trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p thöng thĂ»ĂșĂąng coĂĄ thĂŻĂ xûã trñ nhĂ» sau:
1- NgöÏi tûÄa, ngûãa mĂčĂ„t ra sau, muĂ€i hĂŻĂ«ch lĂŻn trĂșĂąi.
2- Duùng ngoån tay caåi vaù ngoån troã, boåp nheÄ vaùo à oaÄn giûÀa muÀi.
3- ThĂșĂŁ bĂčçng Ă Ă»ĂșĂąng miĂŻĂ„ng tûù 10-15 phuĂĄt.
4- DuĂąng vaĂŁi gaĂ„c, thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh Ă ĂčĂŠp lĂŻn muĂ€i.
5- ChuĂĄ yĂĄ trong suöët thĂșĂąi gian 24 giĂșĂą sau khi chaĂŁy maĂĄu cam, khi nĂčçm: göëi
Ă ĂȘĂ«u cao, Ă ĂŻĂ muĂ€i bao giĂșĂą cuĂ€ng ĂșĂŁ à öÄ cao hĂșn tim.
6- CuĂ€ng trong voĂąng 24 giĂșĂą Ă oĂĄ, traĂĄnh mang nĂčĂ„ng, vaĂą cûã à öÄng maĂ„nh., laĂąm
viĂŻĂ„c cĂčng thĂčĂšng hoĂčĂ„c phaĂŁi raĂĄng sûåc.
10. TĂȘĂ«n cöng bĂŻĂ„nh tröëc meĂĄp
Khöng coĂĄ gĂČ tûåc mĂČnh bĂčçng bĂ” bĂŻĂ„nh tröëc meĂĄp! - MöÄt vĂŻĂ«t röÄp maĂąu trĂčĂŠng,
chung quanh viĂŻĂŹn Ă oĂŁ nĂčçm ĂșĂŁ caĂ„nh meĂĄp khiĂŻĂ«n cho ai cuĂ€ng chuĂĄ yĂĄ Ă ĂŻĂ«n mĂČnh. ĂaĂ€
vĂȘĂ„y, noĂĄ coĂąn Ă au raĂĄt, nhiĂŻĂŹu luĂĄc noĂĄi hay Ăčn, Ă ĂŻĂŹu khöng thĂŻĂ mĂșĂŁ miĂŻĂ„ng to Ă Ă»ĂșĂ„c, cûå
phaĂŁi, chuĂĄm chñm. NgĂ»ĂșĂąi ta chuĂĄm chñm cĂ»ĂșĂąi, coĂąn mĂČnh chuĂĄm chñm vĂČ Ă au! Tröëc
meĂĄp rĂȘĂ«t khoĂĄ trĂ”. ThĂ»ĂșĂąng, phaĂŁi Ă ĂșĂ„i cho noĂĄ tûÄ khoĂŁi.
- 12. Tröëc meĂĄp hay bĂ” Ă i bĂ” laĂ„i vĂČ luĂ€ vi ruĂĄt gĂȘy ra tröëc meĂĄp sau khi hoaĂąnh haĂąnh
röÏi, laĂ„i ruĂĄt vaĂąo bñ mĂȘĂ„t, ĂșĂŁ ĂȘĂn trong cĂș thĂŻĂ ta haĂąng thaĂĄng, hĂčçng nĂčm chĂșĂą cĂș höÄi,
khi cĂș thĂŻĂ chuĂĄng ta coĂĄ hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng bĂȘĂ«t thĂ»ĂșĂąng laĂą chuĂĄng laĂ„i xuĂȘĂ«t Ă ĂȘĂŹu löÄ diĂŻĂ„n.
ĂoĂĄ laĂą khi ta bĂ” söët, caĂŁm laĂ„nh, Ă au rĂčng, eczema (bĂŻĂ„nh nĂȘĂ«m), bĂ” söët vĂČ
nĂčĂŠng, phuĂ„ nûÀ tĂșĂĄi ngaĂąy coĂĄ kinh nguyĂŻĂ„t. v.v...
ThoaĂ„t Ă ĂȘĂŹu, chuĂĄng ta thĂȘĂ«y khoĂĄ chĂ”u ĂșĂŁ meĂĄp. NhĂČn kyĂ€ trong gĂ»Ășng thĂȘĂ«y xuĂȘĂ«t
hiïÄn möÄt chuùm nhûÀng nöët röÄp nhû nöët boãng, chung quanh laù möÄt viïÏn maùu
höÏng hay Ă oĂŁ. Trong voĂąng 2 tuĂȘĂŹn, caĂĄc vĂŻĂ«t Ă oĂŁ Ă oĂĄ khö laĂ„i thaĂąnh caĂĄi vĂȘĂy moĂŁng, thĂŻĂ«
laĂą khoĂŁi.
ĂĂŻĂ Ă ĂŻĂŹ phoĂąng tröëc meĂĄp, nĂŻn:
- TraĂĄnh nhûÀng sûÄ viĂŻĂ„c laĂąm mĂČnh caĂŁm à öÄng hoĂčĂ„c phaĂŁi suy nghĂŽ thaĂĄi quaĂĄ.
- HaĂ„n chĂŻĂ« phĂși mĂČnh ra nĂčĂŠng - nĂŻĂ«u cĂȘĂŹn, nĂŻn duĂąng nhûÀng loaĂ„i kem baĂŁo vĂŻĂ„
da nhû kem coå keÀm oxyåt, böi lïn möi.
- TraĂĄnh khöng tiĂŻĂ«p xuĂĄc vĂșĂĄi ngĂ»ĂșĂąi Ă ang bĂ” tröëc meĂĄp.
- ChuĂĄ yĂĄ rûãa tay saĂ„ch Ă ĂŻĂ traĂĄnh sûÄ lĂȘy lan.
ĂĂŻĂ giaĂŁm Ă au, nĂŻn:
- ĂĂčĂŠp nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh, nĂ»ĂșĂĄc Ă aĂĄ lĂŻn tröëc.
- Uöëng nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh.
- Khöng Ă Ă»ĂșĂ„c lĂȘĂy, nhĂŻĂ chöß Ă au.
- Coå thïà duùng thuöëc giaãm à au nhû aspirin, acetaminophen.
- Nïëu bÔ à au nhiïÏu, baåc sÎ coå thïà cho baÄn duùng thuöëc acyclovir coùn coå tïn
laĂą Zovirax.
11. BiïÄn phaåp chöëng höi miïÄng
NhiĂŻĂŹu ngĂ»ĂșĂąi lĂȘĂ«y laĂąm phiĂŻĂŹn muöÄn vĂČ bĂ” höi miĂŻĂ„ng. Ăûång gĂȘĂŹn hoĂčĂ„c muöën
noĂĄi chuyĂŻĂ„n thĂČ thĂȘĂŹm vĂșĂĄi ngĂ»ĂșĂąi thĂȘn rĂȘĂ«t laĂą bĂȘĂ«t tiĂŻĂ„n. BĂ” höi miĂŻĂ„ng, hoĂčĂ„c hĂși thĂșĂŁ
coĂĄ muĂąi coĂĄ thĂŻĂ laĂą triĂŻĂ„u chûång cuĂŁa nhiĂŻĂŹu cĂčn bĂŻĂ„nh.
HĂși miĂŻĂ„ng coĂĄ muĂąi traĂĄi cĂȘy coĂĄ thĂŻĂ laĂą triĂŻĂ„u chûång cuĂŁa bĂŻĂ„nh tiĂŻĂu Ă Ă»ĂșĂąng.
- CoĂĄ muĂąi amoniĂčĂŠc (khai) chûång toĂŁ: thĂȘĂ„n suy.
- CoĂĄ muĂąi caĂĄ laĂą gan suy.
- 13. NgoaĂąi ra miĂŻĂ„ng höi coĂąn vi caĂĄc nguyĂŻn nhĂȘn vĂŻĂŹ rĂčng, miĂŻĂ„ng, lĂșĂ„i, hoĂ„ng, phöĂi
vaĂą khi bĂ” cuĂĄm, xuĂȘĂ«t huyĂŻĂ«t daĂ„ daĂąy (bao tûã)... MöÄt söë thûÄc phĂȘĂm thĂ»ĂșĂąng Ă ĂŻĂ laĂ„i
muĂąi ĂșĂŁ miĂŻĂ„ng khi Ăčn nhĂ»: haĂąnh, toĂŁi, möÄt söë dĂȘĂŹu dĂŻĂź bay hĂși, möÄt söë thûÄc phĂȘĂm
giaĂąu chĂȘĂ«t prötĂŻin.
CaĂĄc baĂĄc sĂŽ khaĂĄm rĂčng miĂŻĂ„ng thĂ»ĂșĂąng chuĂĄ yĂĄ tĂșĂĄi caĂĄc khe rĂčng vaĂą lĂșĂ„i. Khe
rĂčng laĂą chöß chûåa caĂĄc thûåc Ăčn bĂ” lĂŻn men, thöëi rûÀa. Khi bĂ” viĂŻm lĂșĂ„i, maĂĄu ûåa ra ĂșĂŁ
caĂĄc chĂȘn rĂčng choĂĄng coĂĄ muĂąi höi.
VĂČ höi miĂŻĂ„ng coĂĄ nhiĂŻĂŹu nguyĂŻn nhĂȘn vaĂą coĂĄ thĂŻĂ liĂŻn quan tĂșĂĄi bĂŻĂ„nh nĂŻn khi
thĂȘĂ«y hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng trĂŻn, nĂŻn tĂșĂĄi thĂčm baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ Ă Ă»ĂșĂ„c chûÀa trĂ” Ă uĂĄng vĂșĂĄi cĂčn nguyĂŻn
bĂŻĂ„nh. NĂŻĂ«u khöng coĂĄ bĂŻĂ„nh chuĂĄng ta coĂĄ thĂŻĂ tûÄ chĂčm soĂĄc Ă ĂŻĂ giaĂŁm muĂąi höi bĂčçng
caĂĄch:
- ChĂčm Ă aĂĄnh rĂčng cĂȘĂn thĂȘĂ„n sau bûÀa Ăčn. ChuĂĄ yĂĄ chaĂŁi saĂ„ch nhûÀng keĂ€ rĂčng.
- NaĂ„o lĂ»ĂșĂ€i Ă ĂŻĂ boĂŁ lĂșĂĄp cĂčĂ„n maĂąu trĂčĂŠng baĂĄm trĂŻn lĂ»ĂșĂ€i; Khöng nĂŻn huĂĄt thuöëc;
- Duùng thuöëc suåc miïÄng;
- KhaĂĄm rĂčng, lĂșĂ„i 6 thaĂĄng/möÄt lĂȘĂŹn.
12. TrÔ chûång à au hoÄng vuùng thanh quaãn
Ăau thanh quaĂŁn laĂą bĂŻĂ„nh cuĂŁa nhaĂą chñnh trĂ”, caĂĄc taĂąi tûã, diĂŻĂźn viĂŻn, caĂĄc thĂȘĂŹy
cö giaĂĄo: vĂČ hoĂ„ phaĂŁi noĂĄi nhiĂŻĂŹu. NhiĂŻĂŹu mön thĂŻĂ thao kñch thñch ngĂ»ĂșĂąi la heĂĄt nhĂ»
jockey, boĂĄng röà cuĂ€ng khiĂŻĂ«n caĂĄc Ă ĂȘĂ«u thuĂŁ bĂ” Ă au thanh quaĂŁn.
Khöng khñ ö nhiĂŻĂźm, möÄt cĂčn phoĂąng nhiĂŻĂŹu khoĂĄi thuöëc laĂĄ cuĂ€ng laĂą möÄt
nguyĂŻn nhĂȘn gĂȘy bĂŻĂ„nh. Khi baĂ„n bĂ” Ă au thanh quaĂŁn tiĂŻĂ«ng noĂĄi cuĂŁa baĂ„n bĂ” khaĂąn,
yĂŻĂ«u, coĂĄ khi khoĂĄ noĂĄi hoĂčĂ„c noĂĄi khöng ra tiĂŻĂ«ng. HoĂ„ng Ă au raĂĄt, coĂĄ thĂŻĂ keĂąm theo
hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng söët, ho, khoĂĄ nuöët.
NhûÀng luĂĄc Ă oĂĄ, nĂŻĂ«u tiĂŻĂ«p tuĂ„c huĂĄt thuöëc, uöëng rĂ»ĂșĂ„u, ra ngoaĂąi trĂșĂąi laĂ„nh noĂĄi
nhiĂŻĂŹu, haĂĄt, heĂĄt Ă ĂŻĂŹu laĂąm cho bĂŻĂ„nh nĂčĂ„ng thĂŻm. BĂČnh thĂ»ĂșĂąng, phaĂŁi nĂčçm nghĂł, haĂ„n
chĂŻĂ« noĂĄi ñt nhĂȘĂ«t laĂą 2 ngaĂąy.
NĂŻĂ«u bĂŻĂ„nh keĂĄo daĂąi hĂșn möÄt tuĂȘĂŹn lĂŻĂź khöng thuyĂŻn giaĂŁm, laĂ„i keĂąm thĂŻm caĂĄc
hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng nhĂ» söët, ho ra maĂĄu hoĂčĂ„c Ă ĂșĂąm maĂąu vaĂąng - hay nĂȘu sĂȘĂźm thĂČ nĂŻn laĂ„i
baĂĄc sĂŽ ngay.
Trong caĂĄc trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p nheĂ„, coĂĄ thĂŻĂ trĂ” bĂŻĂ„nh taĂ„i nhaĂą vaĂą chuĂĄ yĂĄ:
- TraĂĄnh noĂĄi, nĂŻĂ«u cĂȘĂŹn coĂĄ thĂŻĂ laĂąm hiĂŻĂ„u thay noĂĄi.
- Nïëu giaãm noåi, nïn noåi kheÀ.
- MĂșĂŁ maĂĄy Ă iĂŻĂŹu hoaĂą laĂąm ĂȘĂ«m phoĂąng nguĂŁ; laĂą chöß baĂ„n ĂșĂŁ lĂȘu trong ngaĂąy.
- 14. - Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m (nĂ»ĂșĂĄc traĂą pha mĂȘĂ„t ong rĂȘĂ«t töët).
- TĂčĂŠm voĂąi hoa sen hay ngĂȘm mĂČnh trong nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng.
- Khöng huĂĄt thuöëc vaĂą traĂĄnh nhûÀng nĂși coĂĄ huĂĄt thuöëc.
- NgĂȘĂ„m thuöëc Ă au hoĂ„ng.
- NĂŻĂ«u cĂȘĂŹn, duĂąng aspirin Ă ĂŻĂ giaĂŁm Ă au.
13. NĂȘĂ«c
NguyĂŻn nhĂȘn cuĂŁa hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng nĂȘĂ«c laĂą do cĂș hoaĂąnh - phĂȘĂŹn chĂčĂŠn ngang giûÀa
ngûÄc vaĂą buĂ„ng bĂ” "chuöÄt ruĂĄt". ThĂ»ĂșĂąng, hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng naĂąy khöng lĂȘu. NhĂ»ng coĂĄ thĂŻĂ
ruĂĄt ngĂčĂŠn thĂșĂąi gian nĂȘĂ«c bĂčçng nhiĂŻĂŹu caĂĄch:
- Nuöët 1 muößng Ă Ă»ĂșĂąng khö (thĂČa caĂą phĂŻ)
- DuĂąng ngoĂĄn tay vaĂą ngoĂĄn troĂŁ cĂȘĂŹm lĂ»ĂșĂ€i keĂĄo ra.
- Ngûãa cöà ra phña sau, nhĂ”p thĂșĂŁ möÄt laĂĄt. ĂĂŻĂ«m nhĂȘĂm tûù 1 Ă ĂŻĂ«n 10, thĂșĂŁ maĂ„nh
ra röÏi uöëng möÄt cheĂĄn nĂ»ĂșĂĄc.
- ĂĂŻĂ möÄt caĂĄi tuĂĄi giĂȘĂ«y trĂŻn muĂ€i vaĂą miĂŻĂ„ng, hñt vaĂąo thĂșĂŁ ra nhiĂŻĂŹu lĂȘĂŹn.
- Nuöët möÄt cuĂ„c nĂ»ĂșĂĄc Ă aĂĄ nhoĂŁ
- Duùng möÄt miïëng gaÄc, lau phña trong voùm miïÄng
- Ăn chĂȘĂ„m möÄt miĂŻĂ«ng baĂĄnh khö
- Uöëng nhanh möÄt ly nĂ»ĂșĂĄc.
NhûÀng trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p nĂȘĂ«c keĂĄo daĂąi coĂĄ thĂŻĂ laĂą triĂŻĂ„u chûång cuĂŁa bĂŻĂ„nh tim hoĂčĂ„c
bĂŻĂ„nh giaĂ€n daĂ„ daĂąy (bao tûã), cĂȘĂŹn phaĂŁi hoĂŁi yĂĄ kiĂŻĂ«n cuĂŁa baĂĄc sĂŽ.
14. LaĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ Ă ĂșĂ€ Ă au hoĂ„ng
Trong baĂąi 12, chuĂĄng ta Ă aĂ€ noĂĄi tĂșĂĄi chûång Ă au thanh quaĂŁn. VĂČ thanh quaĂŁn ĂșĂŁ
hoĂ„ng nĂŻn Ă au thanh quaĂŁn cuĂ€ng thĂȘĂ«y Ă au hoĂ„ng. Trong baĂąi naĂąy, chuĂĄng ta Ă ĂŻĂŹ cĂȘĂ„p
tĂșĂĄi bĂŻĂ„nh Ă au hoĂ„ng do vi ruĂĄt hay do vi khuĂȘĂn.
Vi khuĂȘĂn coĂĄ thĂŻĂ laĂąm Ă au hoĂ„ng laĂą loaĂ„i streptococus thĂ»ĂșĂąng gĂȘy söët cao,
nhûåc Ă ĂȘĂŹu, sĂ»ng hoĂ„ng keĂąm theo sûÄ nöĂi haĂ„ch ĂșĂŁ cöĂ. NĂŻĂ«u Ă au hoĂ„ng vĂČ vi-ruĂĄt thĂČ
khöng coĂĄ caĂĄc triĂŻĂ„u chûång trĂŻn. Tuy vĂȘĂ„y, nhiĂŻĂŹu trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p Ă au hoĂ„ng do vi
khuĂȘĂn ĂșĂŁ treĂŁ em Ă aĂ€ laĂąm baĂĄc sĂŽ luĂĄng tuĂĄng trong viĂŻĂ„c chĂȘĂn Ă oaĂĄn vĂČ cuĂ€ng khöng
triĂŻĂ„u chûång gĂČ, nhĂ»ng nĂŻĂ«u khöng chûÀa kĂ”p thĂșĂąi, bĂŻĂ„nh naĂąy coĂĄ thĂŻĂ dĂȘĂźn tĂșĂĄi nhiĂŻĂŹu
biĂŻĂ«n chûång nhĂ» viĂŻm thĂȘĂ„n, suy tim kĂŻĂ caĂŁ aĂĄp-xe. Do Ă oĂĄ, baĂĄc sĂŽ cĂȘĂŹn chĂȘĂn Ă oaĂĄn
- 15. bĂŻĂ„nh thuöÄc loaĂ„i naĂąo, Ă ĂŻĂ quyĂŻĂ«t Ă Ă”nh coĂĄ cĂȘĂŹn cho thuöëc khaĂĄng sinh hay khöng.
MöÄt liïÏu thuöëc khaång sinh coå khi phaãi uöëng liïÏn trong 10 ngaùy.
ChuĂĄng ta coĂĄ thĂŻĂ laĂąm hoĂ„ng Ă ĂșĂ€ Ă au raĂĄt bĂčçng caĂĄc biĂŻĂ„n phaĂĄp sau:
- SuĂĄc miĂŻĂ„ng luön bĂčçng nĂ»ĂșĂĄc muöëi ĂȘĂ«m.
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m, Ăčn suĂĄp, uöëng traĂą pha mĂȘĂ„t ong ĂȘĂ«m.
- SĂ»ĂșĂŁi ĂȘĂ«m phoĂąng nguĂŁ.
- Khöng huåt thuöëc.
TraĂĄnh Ăčn chĂȘĂ«t cay hay kñch thñch nhĂ» haĂ„t tiĂŻu, böÄt caĂą ri....
- MuĂĄt Ă Ă»ĂșĂąng pheĂąn hay keĂ„o cûång.
- Nïëu söët, coå thïà duùng thuöëc nhû aspirin hay acetaminophen (acetamol).
CĂȘĂ«n chuĂĄ yĂĄ, tûù 19 tuöĂi trĂșĂŁ xuöëng khöng nĂŻn duĂąng aspirin. NgĂ»ĂșĂąi coĂĄ bĂŻĂ„nh Ă au daĂ„
daĂąy, khöng Ă Ă»ĂșĂ„c uöëng aspirin.
15. MuÄn trûång caå
CoĂĄ sûÄ biĂŻĂu hiĂŻĂ„n gĂČ, khi möÄt chuĂĄ choai choai hay möÄt cö thiĂŻĂ«u nûÀ bĂ»ĂșĂĄc vaĂąo
à öÄ tuöĂi bĂčĂŠt Ă ĂȘĂŹu chuĂĄ yĂĄ tĂșĂĄi caĂĄc baĂ„n khaĂĄc giĂșĂĄi vĂșĂĄi mĂČnh? ĂoĂĄ laĂą caĂĄc muĂ„n trûång caĂĄ.
ĂĂȘĂŹu trĂčĂŠng, Ă ĂȘĂŹuĂ en hay Ă ĂȘĂŹu Ă oĂŁ, caĂĄc muĂ„n nhoĂŁ nhĂ» trûång caĂĄ moĂ„c lĂŻn ĂșĂŁ vai, lĂ»ng,
cöà vaĂą phiĂŻĂŹn nhĂȘĂ«t laĂą caĂŁ ĂșĂŁ mĂčĂ„t ĂșĂŁ möÄt söë ngĂ»ĂșĂąi, hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng naĂąy coĂĄ thĂŻĂ tiĂŻĂ«p diĂŻĂźn tĂșĂĄi
quaĂĄ tuöĂi thaĂąnh niĂŻn, khöng phaĂŁi vĂČ Ăčn nhiĂŻĂŹu mĂșĂ€, chĂȘĂ«t beĂĄo chocolat... nhĂ» nhiĂŻĂŹu
ngĂ»ĂșĂąi tĂ»ĂșĂŁng lĂȘĂŹm.
NguyĂŻn nhĂȘn sinh ra nhûÀng muĂ„n trûång caĂĄ naĂąy do hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng tĂčng lĂ»ĂșĂ„ng
hooĂĄc-mön sinh duĂ„c ĂșĂŁ tuöĂi dĂȘĂ„y thĂČ. NhûÀng chĂȘĂ«t nhĂșĂąn ĂșĂŁ trĂŻn bĂŻĂŹ mĂčĂ„t da khaĂĄng
sinh ra muĂ„n trûång caĂĄ. NhûÀng tuyĂŻĂ«n chĂȘĂ«t nhĂșĂąn ĂșĂŁ dĂ»ĂșĂĄi da khi bĂ” tĂčĂŠc, chñnh laĂą
nhûÀng öà à ïà vi khuĂȘĂn truĂĄ chĂȘn vaĂą gĂȘy ra muĂ„n trûång caĂĄ.
NgoaĂąi ra, coĂĄ thĂŻĂ kĂŻĂ tĂșĂĄi caĂĄc nguyĂŻn nhĂȘn sau:
- SûÄ tĂčng lĂ»ĂșĂ„ng hooĂĄc-mön cuĂŁa caĂĄc tuyĂŻĂ«n nöÄi tiĂŻĂ«t trong thĂșĂąi kyĂą kinh nguyĂŻĂ„t
hay thai ngheån cuãa phuÄ nûÀ.
- CaĂĄc chĂȘĂ«t thĂșm hay dĂȘĂŹu böi mĂčĂ„t coĂĄ khaĂŁ nĂčng taĂ„o thaĂąnh möÄt lĂșĂĄp mĂșĂ€ nhĂșĂąn
trĂŻn da.
- SûÄ cĂčng thĂčĂšng thĂȘĂŹn kinh-stress.
- ThûÄc phĂȘĂm coĂĄ nhiĂŻĂŹu lĂ»ĂșĂ„ng Iöët trong thaĂąnh phĂȘĂŹn nhĂ» mĂčng tĂȘy, taĂŁo beĂ„,
haĂąnh trĂčĂŠng.
- Ăun nĂȘĂ«u caĂĄc chĂȘĂ«t dĂȘĂŹu, mĂșĂ€ Ă ĂŻĂ hĂși caĂĄc chĂȘĂ«t naĂąy baĂĄm vaĂąo da.
- 16. - TiĂŻĂ«p xuĂĄc nhiĂŻĂŹu vĂșĂĄi caĂĄc chĂȘĂ«t tĂȘĂy rûãa nhĂ» creosote.
- NĂčçm nguĂŁ nghiĂŻng möÄt bĂŻn laĂąm möÄt bĂŻn mĂčĂ„t bĂ” neĂĄn lĂȘu
- DuĂąng caĂĄc loaĂ„i thuöëc: ngûùa thai, chöëng co cĂș hay coĂĄ nguyĂŻn töë Lithium
trong thaĂąnh phĂȘĂŹn thuöëc.
MuĂ„n trûång caĂĄ seĂ€ lĂčĂ„n Ă i sau möÄt thĂșĂąi gian. NhĂ»ng chuĂĄng ta cuĂ€ng nĂŻn biĂŻĂ«t
caĂĄch giûÀ gĂČn da, trong thĂșĂąi gian coĂĄ trûång caĂĄ nhĂ» sau:
- GiûÀ da luön saĂ„ch bĂčçng caĂĄch rûãa mĂčĂ„t hay lau nhiĂŻĂŹu lĂȘĂŹn bĂčçng xaĂą phoĂąng
trong ngaĂąy. DuĂąng khĂčn saĂ„ch xoa nheĂ„ trĂŻn da mĂčĂ„t chûùng 1-2 phuĂĄt mößi lĂȘĂŹn.
- KhĂčn phaĂŁi saĂ„ch. Sau khñ duĂąng phaĂŁi giĂčĂ„t phĂși khö vĂČ caĂĄc vi khuĂȘĂn coĂĄ thĂŻĂ
baĂĄm vaĂąo vaĂą phaĂĄt triĂŻĂn ĂșĂŁ caĂĄc khĂčn bĂȘĂn, Ă»ĂșĂĄt, röÏi xĂȘm nhĂȘĂ„p vaĂąo da qua caĂĄc löß
chĂȘn löng.
- NĂŻn hoĂŁi caĂĄc baĂĄc sĂŽ chuyĂŻn khoa Ă ĂŻĂ mua Ă Ă»ĂșĂ„c loaĂ„i xaĂą phoĂąng duĂąng riĂŻng
cho da coå muÄn trûång caå.
- Khöng Ă Ă»ĂșĂ„c nĂčĂ„n, boĂĄp, lĂȘĂy, nhĂŻĂ caĂĄc muĂ„n trûång caĂĄ. LaĂąm nhĂ» vĂȘĂ„y coĂĄ thĂŻĂ
khiïën da nhiïßm truùng vaù taÄo thaùnh nhûÀng vïët seÄo
- CoĂĄ thĂŻĂ duĂąng thuöëc böi ngoaĂąi da coĂĄ thaĂąnh phĂȘĂŹn benzoylperoxit. ChuĂĄ yĂĄ:
möÄt söë ngĂ»ĂșĂąi coĂĄ da dĂŻĂź phaĂŁn ûång vĂșĂĄi thuöëc naĂąy, nĂŻn khöng duĂąng Ă Ă»ĂșĂ„c.
- Sau mößi lĂȘĂŹn hoaĂ„t à öÄng cĂčng thĂčĂšng, hay gĂčĂŠng sûåc nĂŻn lau saĂ„ch möÏ höi
trĂŻn da Ă ĂŻĂ laĂąm thoaĂĄng caĂĄc löß chĂȘn löng.
- GöÄi Ă ĂȘĂŹu bĂčçng xaĂą phoĂąng ñt nhĂȘĂ«t 2 lĂȘĂŹn/tuĂȘĂŹn Ă ĂŻĂ laĂąm saĂ„ch caĂĄc chĂȘĂ«t nhĂșĂąn coĂĄ
thĂŻĂ aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi traĂĄn, gaĂĄy, cöà vaĂą vai.
- TraĂĄnh Ă ĂŻĂ toĂĄc xoaĂ€ xuöëng mĂčĂ„t.
- Ăöëi vĂșĂĄi nam giĂșĂĄi trĂ»ĂșĂĄc khi caĂ„o rĂȘu nĂŻn lau bĂčçng khĂčn thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m.
CaĂ„o rĂȘu theo chiĂŻĂŹu rĂȘu moĂ„c Ă ĂŻĂ traĂĄnh laĂąm xĂ»ĂșĂĄc da.
- TraĂĄnh ra nĂčĂŠng nhiĂŻĂŹu.
- Traånh caåc loaÄi à eùn chiïëu noång.
- TraĂĄnh duĂąng caĂĄc loaĂ„i dĂȘĂŹu, kem coĂĄ thĂŻĂ taĂ„o thaĂąnh lĂșĂĄp kĂŻĂ«t dñnh, nhĂșĂąn trĂŻn
da.
- NĂŻĂ«u da nhiĂŻĂŹu muĂ„n trûång caĂĄ möÄt caĂĄch khaĂĄc thĂ»ĂșĂąng nĂŻn hoĂŁi yĂĄ kiĂŻĂ«n cuĂŁa
baĂĄc sĂŽ chuyĂŻn khoa.
16. Caãm laÄnh
HaĂąng ngaĂąy, luön coĂĄ con söë chûùng 80 triĂŻĂ„u ngĂ»ĂșĂąi MyĂ€ bĂ” caĂŁm laĂ„nh vĂșĂĄi caĂĄc
triĂŻĂ„u chûång ho, ngaĂ„t muĂ€i vaĂą chaĂŁy nĂ»ĂșĂĄc muĂ€i (söà muĂ€i). MöÄt ngĂ»ĂșĂąi bĂ” caĂŁm laĂ„nh tĂșĂĄi
- 17. 3-4 lĂȘĂŹn trong nĂčm, laĂą Ă iĂŻĂŹu bĂČnh thĂ»ĂșĂąng. NĂŻĂ«u baĂ„n chĂ»a bĂ” caĂŁm laĂ„nh, thĂČ Ă ĂȘĂ«y laĂą
möÄt Ă iĂŻĂŹu hĂŻĂ«t sûåc may mĂčĂŠn, vĂČ nguyĂŻn nhĂȘn chûång caĂŁm laĂ„nh do rĂȘĂ«t nhiĂŻĂŹu loaĂ„i
vi-ruĂĄt gĂȘy nĂŻn, vaĂą sûÄ lĂȘy lan thĂȘĂ„t dĂŻĂź daĂąng.
LuĂĄc bĂčĂŠt Ă ĂȘĂŹu, baĂ„n coĂĄ thĂŻĂ thĂȘĂ«y ngaĂ„t muĂ€i, chaĂŁy möÄt ñt nĂ»ĂșĂĄc muĂ€i, hĂčĂŠt xĂČ hĂși
hoĂčĂ„c söët nheĂ„ (coĂĄ thĂŻĂ tĂșĂĄi 39oC), tiĂŻĂ«n tĂșĂĄi Ă au hoĂ„ng vaĂą ho. ThĂ»ĂșĂąng thĂČ sau 3 ngaĂąy
tĂșĂĄi 7 ngaĂąy laĂą khoĂŁi.
CaĂŁm dĂŻĂź lĂȘy tûù ngĂ»ĂșĂąi naĂąy sang ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc qua Ă Ă»ĂșĂąng khöng khñ do ngĂ»ĂșĂąi
bĂŻĂ„nh ho vaĂą hĂčĂŠt xĂČ hĂși. KĂŻĂ«t quaĂŁ viĂŻĂ„c nghiĂŻn cûåu cho thĂȘĂ«y, baĂąn tay ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh
thĂ»ĂșĂąng dñnh muĂ€i hay Ă ĂșĂąm, do khi ho hay hĂčĂŠt hĂși, ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh thĂ»ĂșĂąng lĂȘĂ«y tay
che miĂŻĂ„ng hay che muĂ€i, sau Ă oĂĄ, lau miĂŻĂ„ng hay lau muĂ€i bĂčçng khĂčn. BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, khi
coĂĄ bĂŻĂ„nh Ă ĂŻĂ traĂĄnh lĂȘy lan sang ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc, nĂŻn:
- Rûãa tay luön.
- Khi ho, hĂčĂŠt hĂși hay xĂČ muĂ€i phaĂŁi duĂąng khĂčn che, röÏi gĂȘĂ«p laĂ„i.
- TraĂĄnh bĂčĂŠt tay vaĂą Ă uĂ„ng chaĂ„m vaĂąo ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc. NhûÀng à öÏng tiĂŻĂŹn vaĂą giĂȘĂ«y
baĂ„c cuĂŁa ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh cuĂ€ng laĂą nhûÀng vĂȘĂ„t trung gian truyĂŻĂŹn bĂŻĂ„nh.
VĂŻĂŹ phña ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh, nĂŻn:
- NĂčçm nghĂł, nhĂȘĂ«t laĂą trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p bĂ” söët.
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng hoĂčĂ„c laĂ„nh cuĂ€ng Ă Ă»ĂșĂ„c. NĂ»ĂșĂĄc laĂąm tan vaĂą rûãa saĂ„ch
phĂȘĂŹn naĂąo caĂĄc chĂȘĂ«t Ă ĂșĂąm ĂșĂŁ hoĂ„ng, laĂąm thöng Ă Ă»ĂșĂąng hö hĂȘĂ«p.
- Duùng thuöëc aspirin hay acetaminophen à ïà giaãm à au, nhûåc. Chuå yå, tûù 19
tuöĂi trĂșĂŁ xuöëng, khöng nĂŻn duĂąng aspirin.
- SuĂĄc miĂŻĂ„ng bĂčçng nĂ»ĂșĂĄc muöëi ĂȘĂ«m. Uöëng nĂ»ĂșĂĄc traĂą pha mĂȘĂ„t ong nĂ»ĂșĂĄc chanh
hay muĂĄt keĂ„o Ă ĂŻĂŹu coĂĄ taĂĄc duĂ„ng töët Ă ĂŻĂ Ă ĂșĂ€ Ă au hoĂ„ng.
- Xöng hĂși.
- MoĂĄn suĂĄp gaĂą gioĂą (gaĂą nhoĂŁ) coĂĄ taĂĄc duĂ„ng thöng muĂ€i vaĂą ngĂčĂŠt bĂŻĂ„nh.
17. ViĂŻm xoang
Xoang nĂčçm trĂŻn Ă Ă»ĂșĂąng Ă i cuĂŁa khöng khñ, qua muĂ€i vaĂąo phöĂi. Khi Ă i qua
xoang, khöng khñ Ă Ă»ĂșĂ„c sĂ»ĂșĂŁi ĂȘĂ«m. NĂŻĂ«u xoang bĂ” viĂŻm nhiĂŻĂźm, sĂ»ng phöÏng baĂ„n seĂ€
bĂ” ngaĂ„t mui, nhûåc Ă ĂȘĂŹu, ho vaĂą nhiĂŻĂŹu khi Ă au Ă ĂȘĂŹu tĂșĂĄi mûåc khöng nguĂŁ Ă Ă»ĂșĂ„c. NĂŻĂ«u
baĂ„n huĂĄt thuöëc vaĂą coĂĄ hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng bĂȘĂ«t bĂČnh thĂ»ĂșĂąng ĂșĂŁ muĂ€i, caĂĄc triĂŻĂ„u chûång trĂŻn seĂ€
nĂčĂ„ng hĂșn, nhĂ»:
- Ăau Ă ĂȘĂŹu.
- NgheĂ„t muĂ€i, rĂł muĂ€i thĂ»ĂșĂąng coĂĄ maĂąu vaĂąng sĂȘĂźm.
- 18. - Nhûåc Ă ĂȘĂŹu, ĂșĂŁ traĂĄn vaĂą phĂȘĂŹn mĂčĂ„t trĂŻn, vuĂąng muĂ€i vaĂą haĂąm trĂŻn.
- Khi nĂčçm, caĂŁm giaĂĄc Ă au nhûåc thĂ»ĂșĂąng taĂĄi diĂŻĂźn mößi khi trĂșĂŁ mĂČnh vaĂą taĂ„m
ngĂ»ng khi ngöÏi dĂȘĂ„y.
- Coå thïà söët.
Hñt möÄt hĂși khöng khñ laĂ„nh coĂĄ thĂŻĂ laĂąm dĂ”u Ă au hoĂčĂ„c:
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc Ă ĂŻĂ muĂ€i Ă Ă»ĂșĂ„c thöng.
- Uöëng aspirin hay acetaminophen à ïà giaãm à au.
- Duùng thuöëc nhoã muÀi
ChuĂĄ yĂĄ:
- Khöng duĂąng aspirin cho ngĂ»ĂșĂąi tûù 19 trĂșĂŁ xuöëng.
- Khöng nĂŻn nhoĂŁ muĂ€i quaĂĄ 3 ngaĂąy liĂŻĂŹn vĂČ nhĂ» vĂȘĂ„y, muĂ€i seĂ€ quen viĂŻĂ„c duĂąng
thuöëc, khöng coå thuöëc laù muÀi laÄi ngaÄt.
- Khöng nĂŻn duĂąng öëng nhoĂŁ muĂ€i ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc Ă aĂ€ duĂąng Ă ĂŻĂ traĂĄnh bĂ” lĂȘy,
nhiĂŻĂźm.
- NĂŻĂ«u viĂŻĂ„c Ă iĂŻĂŹu trĂ” ĂșĂŁ nhaĂą khöng coĂĄ kĂŻĂ«t quaĂŁ gĂČ, nĂŻn Ă i khaĂĄm baĂĄc sĂŽ tai â muĂ€i
- hoĂ„ng, Ă ĂŻĂ nĂŻĂ«u cĂȘĂŹn, seĂ€ phaĂŁi uöëng thuöëc khaĂĄng sinh.
TrĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p xoang nĂčĂ„ng, phaĂŁi tiĂŻĂ«n haĂąnh tiĂŻĂu phĂȘĂźu thuĂȘĂ„t.
18. BĂŻĂ„nh cuĂĄm
Mößi nĂčm ĂșĂŁ MyĂ€ coĂĄ tĂșĂĄi 50.000 ngĂ»ĂșĂąi chĂŻĂ«t vĂČ bĂ” viĂŻm phöĂi, biĂŻĂ«n chûång tûù
bĂŻĂ„nh cuĂĄm.
CaĂŁm laĂ„nh vaĂą cuĂĄm tĂ»ĂșĂŁng nhĂ» giöëng nhau, nhĂ»ng chuĂĄng ta coĂĄ thĂŻĂ phĂȘn biĂŻĂ„t
Ă Ă»ĂșĂ„c chuĂĄng do caĂĄc Ă iĂŻĂm khaĂĄc biĂŻĂ„t dĂŻĂź nhĂȘĂ„n thĂȘĂ«y. NgĂ»ĂșĂąi bĂ” caĂŁm thĂ»ĂșĂąng bĂčĂŠt Ă ĂȘĂŹu
bĂ” khuĂ„t khĂ”t vĂČ söà muĂ€i, hĂčĂŠt hĂși, ngĂ»ĂșĂąi caĂŁm thĂȘĂ«y khoĂĄ chĂ”u nheĂ„.
NgĂ»ĂșĂąi bĂ” cuĂĄm mĂȘĂ«t sûåc nhanh hĂșn. MöÄt giĂșĂą trĂ»ĂșĂĄc coĂąn khoĂŁe, giĂșĂą sau Ă aĂ€ thĂȘĂ«y
mĂŻĂ„t, phaĂŁi nĂčçm nghĂł.
Chûång caĂŁm laĂ„nh ñt khi tĂȘĂ«n cöng vaĂąo phöĂi, nhĂ»ng bĂŻĂ„nh cuĂĄm dĂŻĂź gĂȘy biĂŻĂ«n
chûång thaĂąnh viĂŻm phöĂi.
NgĂ»ĂșĂąi bĂ” caĂŁm vĂȘĂźn coĂĄ thĂŻĂ cöë gĂčĂŠng tĂșĂĄi cöng sĂșĂŁ, nhĂ»ng ngĂ»ĂșĂąi bĂ” cuĂĄm thĂȘĂ«y
mĂČnh khöng coĂąn sûåc Ă ĂŻĂ Ă i laĂąm.
- 19. BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, nĂŻĂ«u chuĂĄng ta bĂ” cĂșn bĂŻĂ„nh Ă aĂĄnh quyĂ„ xuöëng giĂ»ĂșĂąng möÄt caĂĄch
nhanh choĂĄng thĂČ Ă ĂȘĂ«y chñnh laĂą bĂŻĂ„nh cuĂĄm. NhûÀng triĂŻĂ„u chûång coĂĄ thĂŻĂ keĂąm theo
laĂą:
- Ho khan
- Ăau hoĂ„ng
- Ăau nhûåc Ă ĂȘĂŹu
- Ăau nhûåc bĂčĂŠp thĂ”t
- MĂŻĂ„t nhiĂŻĂŹu
- ĂĂn laĂ„nh
- ThĂȘn nhiĂŻĂ„t coĂĄ thĂŻĂ lĂŻn tĂșĂĄi 40oC
- MoĂŁi mĂčĂŠt.
NhûÀng triĂŻĂ„u chûång roĂ€ neĂĄt nhĂȘĂ«t Ă ĂŻĂ ta nhĂȘĂ„n thĂȘĂ«y mĂČnh bĂ” cuĂĄm laĂą rĂȘĂ«t mĂŻĂ„t vaĂą
Ă au khĂčĂŠp ngĂ»ĂșĂąi (Ă au caĂĄc cĂș bĂčĂŠp). CaĂŁm laĂ„nh khöng coĂĄ caĂĄc triĂŻĂ„u chûång Ă oĂĄ.
ThĂȘĂ„t ra thĂČ khöng coĂĄ thuöëc naĂąo laĂąm ngĂ»ng ngay bĂŻĂ„nh cuĂĄm. PhaĂŁi Ă ĂŻĂ cho noĂĄ
tûÄ hĂŻĂ«t. MuĂ„c à ñch cuĂŁa viĂŻĂ„c chûÀa trĂ” vĂČ uöëng thuöëc laĂą laĂąm giaĂŁm sûÄ Ă au nhûåc vaĂą
ngĂčn chĂčĂ„n khöng cho bĂŻĂ„nh phaĂĄt triĂŻĂn vaĂą biĂŻĂ«n chûång. BĂČnh thĂ»ĂșĂąng, chuĂĄng ta coĂĄ
thĂŻĂ tûÄ chûÀa trĂ” ĂșĂŁ nhaĂą. NhĂ»ng, nĂŻĂ«u thĂȘĂ«y khoĂĄ thĂșĂŁ, ho nhiĂŻĂŹu, coĂĄ Ă ĂșĂąm maĂąu vaĂąng -
xanh thĂČ cĂȘĂŹn phaĂŁi tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ khaĂĄm bĂŻĂ„nh, vĂČ bĂŻĂ„nh cuĂĄm coĂĄ thĂŻĂ Ă aĂ€ biĂŻĂ«n chûång
thaĂąnh viĂŻm phöĂi.
NĂŻĂ«u cuĂĄm nheĂ„, cĂȘĂŹn nhĂȘĂ«t laĂą phaĂŁi nĂčçm nghĂł Ă ĂŻĂ daĂąnh sûåc cho cĂș thĂŻĂ chiĂŻĂ«n
Ă ĂȘĂ«u chöëng laĂ„i caĂĄc vi-ruĂĄt cuĂĄm. NgoaĂąi ra, chuĂĄng ta nĂŻn theo caĂĄc Ă iĂŻĂŹu chĂł dĂȘĂźn sau:
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng Ă ĂŻĂ laĂąm thöng Ă Ă»ĂșĂąng phöĂi, Ă Ă»ĂșĂąng muĂ€i vaĂą buĂą lĂ»ĂșĂ„ng
nĂ»ĂșĂĄc cĂș thĂŻĂ Ă aĂ€ bĂ” mĂȘĂ«t vĂČ Ă Ă¶Ă möÏ höi khi söët
- SuĂĄc miĂŻĂ„ng nĂ»ĂșĂĄc muöëi.
- MuĂĄt keĂ„o cûång Ă ĂŻĂ Ă ĂșĂ€ raĂĄt cöà hoĂ„ng.
- Ăûùng nhĂ”n ho, vĂČ ho coĂĄ taĂĄc duĂ„ng thöng caĂĄc öëng ĂșĂŁ phöĂi vaĂą töëng caĂĄc chĂȘĂ«t
Ă ĂșĂąm ra. NĂŻĂ«u muĂ€i vaĂą Ă ĂșĂąm coĂĄ maĂĄu, cĂȘĂŹn hoĂŁi yĂĄ kiĂŻĂ«n baĂĄc sĂŽ.
KiĂŻng uöëng sûÀa, khöng Ăčn phoĂĄ-maĂĄt vaĂą caĂĄc thûÄc phĂȘĂm laĂąm tûù bĂș; sûÀa trong
2 ngaĂąy vĂČ chuĂĄng coĂĄ taĂĄc duĂ„ng laĂąm cho caĂĄc chĂȘĂ«t nhĂȘĂŹy ĂșĂŁ muĂ€i, vaĂą hoĂ„ng bĂ” Ă ĂčĂ„c laĂ„i,
khoĂĄ xĂČ hoĂčĂ„c nhöà ra.
- ChĂčm rûãa tay luön, nhĂȘĂ«t laĂą trĂ»ĂșĂĄc khi Ăčn Ă ĂŻĂ traĂĄnh lĂȘy lan sang ngĂ»ĂșĂąi
khaĂĄc.
- 20. - Uöëng Ă ĂŻĂŹu möÄt liĂŻĂŹu aspirin (trûù ngĂ»ĂșĂąi 19 tuöĂi trĂșĂŁ xuöëng khöng duĂąng
aspirin).
NĂŻĂ«u chûÀa trĂ” ĂșĂŁ nhaĂą khöng thĂȘĂ«y Ă ĂșĂ€, nĂŻn Ă i baĂĄc sĂŽ.
TaÄi nhiïÏu vuùng, chñnh quyïÏn à aÀ töà chûåc chñch phoùng cuåm cho nhûÀng
ngĂ»ĂșĂąi giaĂą trĂŻn 65 tuöĂi, mößi khi coĂĄ dĂ”ch cuĂĄm nĂŻn theo doĂ€i tin tûåc trĂŻn baĂĄo chñ Ă ĂŻĂ
biĂŻĂ«t nhûÀng nĂși coĂĄ dĂ”ch cuĂĄm Ă ĂŻĂ Ă ĂŻĂŹ phoĂąng.
19. BĂŻĂ„nh hen
BaĂ„n Ă aĂ€ biĂŻĂ«t gĂČ vĂŻĂŹ bĂŻĂ„nh hen chĂ»a? ThĂ»ĂșĂąng xuyĂŻn coĂĄ 10 triĂŻĂ„u ngĂ»ĂșĂąi MyĂ€ bĂ”
bĂŻĂ„nh hen, khi lĂŻn cĂșn, hoĂ„ thĂșĂŁ khoĂą kheĂą, khoĂĄ nhoĂ„c vaĂą caĂŁm thĂȘĂ«y hai buöÏng phöĂi
cuĂŁa mĂČnh nhĂ» bĂ” thu heĂ„p laĂ„i. BĂŻĂ„nh hen coĂĄ nguyĂŻn nhĂȘn vĂȘĂ„t lyĂĄ chûå khöng phaĂŁi
tĂȘm lyĂĄ. Khi Ă aĂ€ bĂ” bĂŻĂ„nh hen röÏi, sûÄ kñch à öÄng vĂŻĂŹ tĂȘm lyĂĄ nhĂ» sĂșĂ„ haĂ€i, lo ĂȘu, giĂȘĂ„n
dûÀ... laĂąm cĂčng thĂčĂšng thĂȘĂŹn kinh, Ă ĂŻĂŹu coĂĄ thĂŻĂ laĂąm cho bĂŻĂ„nh nĂčĂ„ng hĂșn. Tuy rĂčçng
Ă oĂĄ khöng phaĂŁi laĂą nhûÀng yĂŻĂ«u töë gĂȘy bĂŻĂ„nh. Khi lĂŻn cĂșn maĂą khöng Ă Ă»ĂșĂ„c cûåu chûÀa
kĂ”p thĂșĂąi, bĂŻĂ„nh nhĂȘn coĂĄ thĂŻĂ chĂŻĂ«t.
BĂŻĂ„nh hen coĂĄ Ă ĂčĂ„c Ă iĂŻĂm gĂČ khaĂĄc vĂșĂĄi caĂĄc bĂŻĂ„nh khaĂĄc cuĂŁa cĂș quan hö hĂȘĂ«p?
NguyĂŻn nhĂȘn Ă Ășn giaĂŁn cuĂŁa hen laĂą do lĂșĂĄp cĂș cuĂŁa nhûÀng öëng dĂȘĂźn khöng khñ tĂșĂĄi
phöĂi bĂ” co thĂčĂŠt, khiĂŻĂ«n cho Ă Ă»ĂșĂąng öëng heĂ„p laĂ„i laĂąm bĂŻĂ„nh nhĂȘn khöng thĂșĂŁ Ă Ă»ĂșĂ„c vaĂą
cĂș thĂŻĂ thiĂŻĂ«u öxy. MöÄt söë trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p sau Ă ĂȘy coĂĄ aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng khöng töët tĂșĂĄi bĂŻĂ„nh
vaĂą coĂĄ thĂŻĂ dĂȘĂźn tĂșĂĄi sûÄ lĂŻn cĂșn:
- ThĂșĂŁ khöng khñ coĂĄ phĂȘĂ«n hoa, buĂ„i möëc, khoĂĄi thuöëc, buĂ„i bĂȘĂn.
- Ăn hay uöëng nhûÀng chĂȘĂ«t cĂș thĂŻĂ Ă ĂŻ phaĂŁn ûång.
- BÔ höÏi höÄp, xuåc à öÄng.
- LaĂąm viĂŻĂ„c hay cûã à öÄng nĂčĂ„ng nhoĂ„c.
- BĂ” nhiĂŻĂźm bĂŻĂ„nh Ă Ă»ĂșĂąng hö hĂȘĂ«p.
BĂŻĂ„nh hen coĂĄ loaĂ„i nĂčĂ„ng vaĂą loaĂ„i nheĂ„, sûÄ tiĂŻĂ«n triĂŻĂn cuĂŁa bĂŻĂ„nh thĂ»ĂșĂąng rĂȘĂ«t phûåc
taĂ„p nĂŻn cĂȘĂŹn phaĂŁi coĂĄ baĂĄc sĂŽ chĂł dĂȘĂźn viĂŻĂ„c Ă iĂŻĂŹu trĂ” vaĂą thuöëc thang.
Tuy vĂȘĂ„y, ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh coĂĄ thĂŻĂ tûÄ sĂčn soĂĄc mĂČnh theo caĂĄc Ă iĂŻĂŹu chĂł dĂȘĂźn sau:
- CĂȘĂŹn uöëng luön, vaĂą uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc haĂąng ngaĂąy (2-3 lñt/ngaĂąy).
- Khöng Ă ĂŻĂ caĂĄc chĂȘĂ«t coĂĄ muĂąi laĂ„ trong nhaĂą, nhĂȘĂ«t laĂą trong phoĂąng nguĂŁ, nĂși laĂąm
viĂŻĂ„c.
- TraĂĄnh khöng duĂąng göëi löng. Thay göëi löng bĂčçng göëi töĂng hĂșĂ„p.
- Khöng huåt thuöëc.
- 21. - TraĂĄnh nhûÀng nĂși coĂĄ phĂȘĂ«n hoa.
- Khi ra ngoaĂąi trĂșĂąi, nĂŻn quĂȘĂ«n khĂčn che muĂ€i vaĂą che miĂŻĂ„ng, nhĂȘĂ«t laĂą khi thĂșĂąi
tiĂŻĂ«t laĂ„nh, Ă ĂŻĂ sĂ»ĂșĂŁi ĂȘĂ«m khöng khñ trĂ»ĂșĂĄc khi khöng khñ vaĂąo Ă Ă»ĂșĂąng hö hĂȘĂ«p.
- NĂŻĂ«u Ă ang laĂąm viĂŻĂ„c, thĂȘĂ«y khoĂĄ thĂșĂŁ, phaĂŁi ngĂ»ng laĂąm viĂŻĂ„c ngay.
- TraĂĄnh duĂąng caĂĄc thûÄc phĂȘĂm hay thuöëc uöëng coĂĄ göëc sunfit (-S03) trong
thaĂąnh phĂȘĂŹn. (Göëc nĂȘĂŹy thĂ»ĂșĂąng coĂĄ trong rĂ»ĂșĂ„u).
- Khi lĂŻn cĂșn hen, phaĂŁi ngöÏi dĂȘĂ„y, khöng Ă Ă»ĂșĂ„c nĂčçm.
- CaĂĄc loaĂ„i thuöëc vaĂą duĂ„ng cuĂ„ bĂșm thuöëc haĂ„ cĂșn hen thĂ»ĂșĂąng duĂąng, cĂȘĂŹn phaĂŁi
Ă ĂŻĂ ĂșĂŁ gĂȘĂŹn ngĂ»ĂșĂąi Ă ĂŻĂ khi lĂŻn cĂșn vĂșĂĄi tay laĂą lĂȘĂ«y Ă Ă»ĂșĂ„c ngay.
- PhaĂŁi tûÄ nghe xem mĂČnh coĂĄ dĂ” ûång vĂșĂĄi aspirin khöng. NĂŻn duĂąng
acetaminophen thay aspirin.
ThĂ»ĂșĂąng, caĂĄc baĂĄc sĂŽ seĂ€ kĂŻ toa thuöëc cho caĂĄc bĂŻĂ„nh nhĂȘn hen caĂĄc loaĂ„i thuöëc
sau:
- Bronchodilator - thuöëc uöëng hay phun vaĂąo hoĂ„ng Ă ĂŻĂ thĂșĂŁ dĂŻĂź hĂșn.
- Steroid - Ă ĂŻĂ chöëng lĂŻn cĂșn vĂČ phaĂŁn ûång vĂșĂĄi caĂĄc chĂȘĂ«t laĂ„
- Cromolyn sodium Ă ĂŻĂ hñt Ă ĂŻĂŹ phoĂąng lĂŻn cĂșn. Khi Ă aĂ€ lĂŻn cĂșn röÏi thĂČ thuöëc
naùy khöng coå taåc duÄng.
20. CĂșn söët muĂąa coĂŁ khö
MöÄt baĂĄc sĂŽ ĂșĂŁ thĂŻĂ« kyĂŁ 19, Ă aĂ€ Ă ĂčĂ„t tĂŻn cho cĂčn bĂŻĂ„nh naĂąy nhĂ» trĂŻn vĂČ chñnh baĂŁn
thĂȘn öng, mößi khi vĂŻĂŹ ĂșĂŁ taĂ„i möÄt cĂčn nhaĂą lĂșĂ„p coĂŁ khö laĂą bĂ” bĂŻĂ„nh. Nay, ngĂ»ĂșĂąi ta goĂ„i
nhĂ» vĂȘĂ„y thaĂąnh quen, duĂą cĂčn bĂŻĂ„nh khöng liĂŻn quan gĂČ tĂșĂĄi coĂŁ.
NhiĂŻĂŹu ngĂ»ĂșĂąi bĂ” bĂŻĂ„nh naĂąy vaĂąo muĂąa xuĂȘn. CoĂĄ ngĂ»ĂșĂąi bĂ” quanh nĂčm vĂșĂĄi caĂĄc
triĂŻĂ„u chûång: chaĂŁy nĂ»ĂșĂĄc mĂčĂŠt, nĂ»ĂșĂĄc muĂ€i, bĂ” xung huyĂŻĂ«t, ngaĂ„t thĂșĂŁ. NguyĂŻn nhĂȘn
chñnh cuĂŁa bĂŻĂ„nh, laĂą sûÄ phaĂŁn ûång cuĂŁa cĂș thĂŻĂ vĂșĂĄi khöng khñ bĂ” ö nhiĂŻĂźm.
Sau Ă ĂȘy, laĂą möÄt söë lĂșĂąi khuyĂŻn:
- Queåt doÄn saÄch quanh nhaù cho hïët caåc coã daÄi laå caùnh, haÄt muÄc vaù möëc.
ChuĂĄ yĂĄ khöng Ă ĂŻĂ choĂĄ laĂąm bĂȘĂn vĂČ chuĂĄng hay tha raĂĄc, xĂ»Ășng vaĂą phoĂĄng uĂŻĂ«.
- ĂoĂĄng cûãa phoĂąng khi tĂșĂĄi muĂąa coĂĄ phĂȘĂ«n hoa ĂșĂŁ caĂĄc cĂȘy quanh nhaĂą, vaĂą coĂĄ khi
à öÄ ĂȘĂm cuĂŁa khöng khñ cao.
- DuĂąng maĂĄy Ă iĂŻĂŹu hoaĂą khöng khñ Ă ĂŻĂ laĂąm ĂȘĂ«m vaĂą loĂ„c saĂ„ch khöng khñ phoĂąng
nguĂŁ. CaĂĄc à öÏ vĂȘĂ„t ĂșĂŁ phoĂąng nguĂŁ phaĂŁi luön saĂ„ch seĂ€.
- 22. - Caåc phoùng phaãi queåt buÄi saÄch vaù thoaång.
- CĂȘĂŹn giĂčĂ„t chĂčn, mĂŻĂŹn luön, nhĂȘĂ«t laĂą chung quanh mĂŻĂŹn phaĂŁi giûÀ saĂ„ch vĂČ
phĂȘĂŹn naĂąy tiĂŻĂ«p xuĂĄc vĂșĂĄi muĂ€i, miĂŻĂ„ng).
- TraĂĄnh khöng phĂși khĂčn traĂŁi giĂ»ĂșĂąng, quĂȘĂŹn aĂĄo ngoaĂąi trĂșĂąi vĂČ caĂĄc phĂȘĂ«n hoa
vaù buÄi dïß baåm vaùo.
Nïëu viïÄc phoùng bïÄnh nhû trïn ñt hiïÄu quaã, nïn hoãi yå kiïën baåc sÎ à ïà duùng
thïm caåc thuöëc nhû:
- Thuöëc chöëng histamin (antihistamin) Ă ĂŻĂ haĂ„n chĂŻĂ« sûÄ phaĂŁn ûång cuĂŁa cĂș thĂŻĂ
à öëi vĂșĂĄi caĂĄc chĂȘĂ«t laĂ„. NĂŻn duĂąng thuöëc naĂąy 30 phuĂĄt trĂ»ĂșĂĄc khi Ă i ra ngoaĂąi.
- Thuöëc laĂąm thöng muĂ€i vaĂą Ă Ă»ĂșĂąng hö hĂȘĂ«p (uöëng vaĂą phun), nĂŻn chuĂĄ yĂĄ khöng
duĂąng thuöëc nhoĂŁ muĂ€i quaĂĄ 3 ngaĂąy liĂŻĂŹn Ă ĂŻĂ cĂș thĂŻĂ khoĂŁi quen thuöëc: cûå phaĂŁi coĂĄ
thuöëc thĂČ muĂ€i mĂșĂĄi thöng.
- Thuöëc nhoĂŁ mĂčĂŠt.
Ngoaùi ra, baåc sÎ coùn coå thïà cho duùng caåc loaÄi thuöëc nhû:
- Cromolyn sodium vaĂą steroids.
- Thuöëc miïßn dÔch.
- XeĂĄt nghiĂŻĂ„m mĂȘĂźu da Ă ĂŻĂ biĂŻĂ«t da dĂŻĂź phaĂŁn ûång vĂșĂĄi caĂĄc loaĂ„i chĂȘĂ«t gĂČ.
- Thuöëc chñch chöëng phaãn ûång.
21. ViĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn (cuöëng phöĂi )
NĂŻĂ«u baĂ„n lĂŻn möÄt cĂșn ho khöng sao neĂĄn laĂ„i Ă Ă»ĂșĂ„c, cĂșn ho tĂ»ĂșĂŁng chûùng nhĂ»
böëc tûù dĂ»ĂșĂĄi ngoĂĄn chĂȘn böëc lĂŻn, thĂȘĂ«m thña toaĂąn thĂȘn, thĂČ Ă uĂĄng laĂą baĂ„n bĂ” viĂŻm
cuöëng phöĂi, coĂąn goĂ„i laĂą viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn röÏi.
NgĂ»ĂșĂąi ta phĂȘn biĂŻĂ„t viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn cĂȘĂ«p tñnh vaĂą viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn maĂ„n tñnh,
cĂčn cûå vaĂąo thĂșĂąi gian bĂŻĂ„nh töÏn taĂ„i vaĂą hĂȘĂ„u quaĂŁ cuĂŁa bĂŻĂ„nh.
ViĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn cĂȘĂ«p tñnh thĂ»ĂșĂąng sinh ra do lĂșĂĄp maĂąng nhĂȘĂŹy ĂșĂŁ phĂŻĂ« quaĂŁn bĂ”
vi-ruĂĄt tĂȘĂ«n cöng, hoĂčĂ„c bĂ” viĂŻm nhiĂŻĂźm vĂČ möi trĂ»ĂșĂąng (khoĂĄi thuöëc laĂĄ chĂčĂšng haĂ„n),
khiĂŻĂ«n phĂŻĂ« quaĂŁn bĂ” sĂ»ng vaĂą Ă au raĂĄt. ViĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn thĂ»ĂșĂąng dĂȘĂźn tĂșĂĄi viĂŻm xoang
hoĂčĂ„c viĂŻm caĂĄc Ă Ă»ĂșĂąng hö hĂȘĂ«p. BĂŻĂ„nh coĂĄ thĂŻĂ lĂȘu tûù 3 ngaĂąy tĂșĂĄi 3 tuĂȘĂŹn lĂŻĂź.
TriĂŻĂ„u chûång Ă ĂȘĂŹu cuĂŁa viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn cĂȘĂ«p tñnh laĂą ho, ngĂ»ĂșĂąi ĂșĂĄn laĂ„nh, söët
thĂȘĂ«p, Ă au hoĂ„ng vaĂą bĂčĂŠp thĂ”t.
Caåch chûÀa trÔ:
- 23. - Xöng muĂ€i bĂčçng caĂĄch hñt hĂși nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng (nĂŻĂ«u coĂĄ duĂ„ng cuĂ„ hay maĂĄy hñt caĂąng
töët).
- Phun thuöëc bĂčçng maĂĄy phun vaĂąo hoĂ„ng.
- Duùng thuöëc khaång sinh.
- Duùng aspirin hay acetaminophen à ïà trÔ söët vaù à au nhûåc.
- DuĂąng thuöëc long Ă ĂșĂąm vaĂą kñch thñch ho Ă ĂŻĂ töëng Ă ĂșĂąm ra.
- NĂčçm nghĂł
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc.
- Khöng huåt thuöëc.
ĂĂŻĂ sûåc khoĂŁe phuĂ„c höÏi hoaĂąn toaĂąn, nhiĂŻĂŹu khi phaĂŁi cĂȘĂŹn tĂșĂĄi 1 thaĂĄng. NĂŻĂ«u sau
khi chûÀa trĂ” 1 tuĂȘĂŹn, khöng thĂȘĂ«y bĂŻĂ„nh thuyĂŻn giaĂŁm, cĂȘĂŹn Ă i khaĂĄm baĂĄc sĂŽ, vĂČ coĂĄ
thĂŻĂ bĂŻĂ„nh chuyĂŻĂn sang thaĂąnh viĂŻm phöĂi.
NgĂ»ĂșĂąi bĂ” viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn maĂ„n tñnh ho nhiĂŻĂŹu vaĂą coĂĄ nhiĂŻĂŹu Ă ĂșĂąm hĂșn, bĂŻĂ„nh coĂĄ
thĂŻĂ keĂĄo daĂąi tûù 2 thaĂĄng tĂșĂĄi 2 nĂčm - phĂȘĂŹn lĂșĂĄn laĂą Ă aĂąn öng. CĂčn bĂŻĂ„nh thĂ»ĂșĂąng laĂąm
caĂĄc phĂŻĂ« nang bĂ” töĂn thĂ»Ășng aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi chûåc nĂčng thĂșĂŁ ra, hñt vaĂąo cuĂŁa phöĂi
nĂŻn coĂĄ aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng xĂȘĂ«u tĂșĂĄi toaĂąn hĂŻĂ„ thöëng hö hĂȘĂ«p.
NhûÀng triïÄu chûång cuãa viïm phïë quaãn maÄn tñnh laù:
- HĂși thĂșĂŁ ngĂčĂŠn khi hñt vaĂąo.
- ThĂșĂąi gian nghĂł giûÀa thĂșĂŁ ra hñt vaĂąo, ngĂčĂŠn.
- Ho coĂĄ Ă ĂșĂąm Ă ĂčĂ„c, vaĂąng.
NhûÀng ngĂ»ĂșĂąi dĂŻĂź mĂčĂŠc chûång viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn maĂ„n tñnh laĂą nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi ĂșĂŁ
trong vuĂąng khöng khñ bĂ” ö nhiĂŻĂźm cuĂŁa khu cöng nghiĂŻĂ„p; nhûÀng cöng nhĂȘn tiĂŻĂ«p
xuĂĄc vĂșĂĄi buĂ„i kim loaĂ„i, sĂșĂ„i böng, vaĂŁi; nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi huĂĄt thuöëc laĂĄ.
ĂĂŻĂŹ phoĂąng bĂŻĂ„nh viĂŻm phĂŻĂ« quaĂŁn maĂ„n tñnh, nĂŻn:
- TraĂĄnh nhûÀng nĂși ö nhiĂŻĂźm. NĂŻĂ«u cĂȘĂŹn thiĂŻĂ«t phaĂŁi coĂĄ mĂčĂ„t, nĂŻn coĂĄ bĂčng che
muÀi, miïÄng.
- Khöng Ă i ra Ă Ă»ĂșĂąng trong thĂșĂąi gian khñ bĂ” ö nhiĂŻĂźm nĂčĂ„ng.
- DuĂąng caĂĄc thûå thuöëc long Ă ĂșĂąm, thöng khñ quaĂŁn vaĂą caĂĄc thuöëc khaĂĄng sinh
khi bĂ” bĂŻĂ„nh, theo sûÄ chĂł dĂȘĂźn cuĂŁa thĂȘĂŹy thuöëc.
- NĂŻĂ«u bĂŻĂ„nh keĂĄo daĂąi quaĂĄ möÄt tuĂȘĂŹn, nhĂȘĂ«t thiĂŻĂ«t phaĂŁi Ă i khaĂĄm bĂŻĂ„nh, coi coĂĄ
phaĂŁi bĂŻĂ„nh tiĂŻĂ«n triĂŻĂn thaĂąnh viĂŻm phöĂi hay khöng.
- 24. 22. Ăau thûÄc quaĂŁn
ĂĂ MyĂ€ cho tĂșĂĄi ngaĂąy nay, coĂĄ nhiĂŻĂŹu cĂčn bĂŻĂ„nh bĂ” goĂ„i sai vĂșĂĄi thûÄc chĂȘĂ«t cuĂŁa
chuĂĄng, nhĂ»ng vĂČ thoĂĄi quen ngĂ»ĂșĂąi ta vĂȘĂźn khöng à öĂi tĂŻn. ChĂčĂšng haĂ„n, sau möÄt
bûÀa Ăčn ngon, baĂ„n bößng thĂȘĂ«y Ă au raĂĄt ĂșĂŁ dĂ»ĂșĂĄi ngûÄc traĂĄi, taĂ„i vuĂąng tim. NgĂ»ĂșĂąi MyĂ€
goĂ„i Ă oĂĄ laĂą chûång "BoĂŁng tim" (Heartburn). ThĂȘĂ„t ra, chûång Ă oĂĄ chĂčĂšng coĂĄ liĂŻn quan
gĂČ tĂșĂĄi tim caĂŁ, maĂą nguyĂŻn nhĂȘn laĂ„i do dĂ”ch tiĂŻu hoaĂĄ ĂșĂŁ daĂ„ daĂąy, coĂĄ tñnh a-xñt, traĂąo
lĂŻn phña trĂŻn, chöß öëng thûÄc quaĂŁn nöëi vĂșĂĄi daĂ„ daĂąy. VĂ” trñ naĂąy ĂșĂŁ ngay phña sau tim:
Ă oĂĄ laĂą hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng Ă au Ă oaĂ„n cuöëi öëng thûÄc quaĂŁn.
DaĂ„ daĂąy (bao tûã), coĂĄ möÄt lĂșĂĄp maĂąng bĂŻn trong baĂŁo vĂŻĂ„, nĂŻn khöng caĂŁm thĂȘĂ«y
taĂĄc duĂ„ng cuĂŁa a-xñt (trûù trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi bĂ” loeĂĄt daĂ„ daĂąy, chöß loeĂĄt khöng
coĂĄ maĂąng baĂŁo vĂŻĂ„). PhĂȘĂŹn öëng thûÄc quaĂŁn khöng coĂĄ lĂșĂĄp baĂŁo vĂŻĂ„, nĂŻn khi tiĂŻĂ«p xuĂĄc vĂșĂĄi
dĂ”ch tiĂŻu hoaĂĄ coĂĄ tñnh a-xñt laĂą chuĂĄng ta caĂŁm thĂȘĂ«y Ă au raĂĄt ngay.
CoĂĄ thĂŻĂ do nhûÀng nguyĂŻn nhĂȘn sau:
- Ăn nhiĂŻĂŹu thûåc Ăčn khoĂĄ tiĂŻu.
- Ăn nhanh.
- Ăn nhiĂŻĂŹu chololate, toĂŁi, haĂąnh, caĂĄc chĂȘĂ«t cay nhĂ» baĂ„c haĂą...
- HuĂĄt thuöëc sau khi Ăčn.
- Uöëng caĂą phĂŻ, rĂ»ĂșĂ„u.
- Uöëng thuöëc aspirin
- CoĂĄ chûång thoaĂĄt vĂ”, laĂą möÄt dĂ” tĂȘĂ„t cuĂŁa daĂ„ daĂąy, coĂĄ möÄt Ă oaĂ„n trĂŻn bĂ” nhö lĂŻn
saĂĄt chöß nöëi vĂșĂĄi thûÄc quaĂŁn, khiĂŻĂ«n dĂ”ch tiĂŻu hoaĂĄ cuĂŁa daĂ„ daĂąy dĂŻĂź traĂąo lĂŻn thûÄc
quaĂŁn. GĂȘĂŹn möÄt nûãa söë ngĂ»ĂșĂąi trĂŻn 60 tuöĂi hay coĂĄ dĂ” tĂȘĂ„t naĂąy.
Caåch chûÀa khoãi à au:
- NgöÏi thĂčĂšng ngĂ»ĂșĂąi hay à ûång dĂȘĂ„y, Ă i Ă i laĂ„i laĂ„i möÄt laĂĄt.
- TraĂĄnh cuĂĄi ngĂ»ĂșĂąi hay nĂčçm, vĂČ nhĂ» vĂȘĂ„y, dĂ”ch tiĂŻu hoĂĄa ĂșĂŁ daĂ„ daĂąy dĂŻĂź traĂąn lĂŻn
thûÄc quaãn.
- NĂŻĂ«u bĂ” Ă au ban Ă ĂŻm, kheĂ€ nhöĂm dĂȘĂ„y vaĂą göëi cao Ă ĂȘĂŹu.
- TĂČm caĂĄch laĂąm cho ngĂ»ĂșĂąi nheĂ„ cĂȘn bĂșĂĄt Ă i. NgĂ»ĂșĂąi beĂĄo mĂȘĂ„p vaĂą phuĂ„ nûÀ coĂĄ
mang (bĂȘĂŹu), dĂŻĂź bĂ” Ă au thûÄc quaĂŁn vĂČ daĂ„ daĂąy coĂĄ thĂŻĂ bĂ” à öÄn phöÏng lĂŻn ĂșĂŁ chöß cuöëng
thûÄc quaãn.
- TraĂĄnh khöng Ăčn no quaĂĄ. Ăčn thûåc Ăčn dĂŻĂź tiĂŻu.
- 25. - Uöëng 1-2 muößng magnesium hydroxñt pha nĂ»ĂșĂĄc 1-2 giĂșĂą/lĂȘĂŹn.
ChuĂĄ yĂĄ: nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi coĂĄ bĂŻĂ„nh tim, bĂŻĂ„nh thĂȘĂ„n, aĂĄp huyĂŻĂ«t cao phaĂŁi hoĂŁi yĂĄ kiĂŻĂ«n
baĂĄc sĂŽ trĂ»ĂșĂĄc khi duĂąng caĂĄc loaĂ„i thuöëc chöëng a-xñt nhĂ» trĂŻn.
- Uöëng möÄt ly sûÀa. SûÀa khöng coå tñnh trung hoaù a-xñt nhûng laùm giaãm
Ă au, raĂĄt.
23. BĂŻĂ„nh taĂĄo boĂĄn
CuĂ„c phĂȘn cûång, ngĂčĂŠn, thoaĂĄt ra ngoaĂąi möÄt caĂĄch khoĂĄ khĂčn: Ă oĂĄ laĂą Ă ĂčĂ„c Ă iĂŻĂm
cuĂŁa bĂŻĂ„nh taĂĄo boĂĄn. NgĂ»ĂșĂąi ta khöng coi Ă ĂȘy laĂą möÄt "bĂŻĂ„nh" nhĂ» caĂĄc bĂŻĂ„nh khaĂĄc, tuy
ngĂ»ĂșĂąi bĂ” taĂĄo boĂĄn caĂŁm thĂȘĂ«y rĂȘĂ«t khoĂĄ chĂ”u. MuĂ„c à ñch cuĂŁa viĂŻĂ„c chûÀa trĂ” bĂŻĂ„nh taĂĄo
boĂĄn laĂą laĂąm cho böÄ ruöÄt laĂąm viĂŻĂ„c Ă ĂŻĂŹu Ă ĂčĂ„n vaĂą chĂčm chĂł hĂșn theo caĂĄc biĂŻĂ„n phaĂĄp
sau:
- Ăn nhiĂŻĂŹu rau vaĂą traĂĄi cĂȘy, vĂČ Ă ĂȘĂ«y laĂą caĂĄc chĂȘĂ«t coĂĄ nhiĂŻĂŹu xĂș. CaĂĄc chĂȘĂ«t xĂș coĂĄ
khaĂŁ nĂčng huĂĄt nĂ»ĂșĂĄc nĂșĂŁ ra, khi Ă i qua chöß heĂ„p coĂĄ thĂŻĂ bĂ” neĂĄn nhoĂŁ laĂ„i. Do Ă oĂĄ, phĂȘn
mĂŻĂŹm vaĂą dĂŻĂź di chuyĂŻĂn trong ruöÄt Ă ĂŻĂ thoaĂĄt ra ngoaĂąi.
- Ăn caĂĄc baĂĄnh laĂąm tûù nguĂ€ cöëc vaĂą caĂĄc loaĂ„i haĂ„t.
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc.
- TĂȘĂ„p thĂŻĂ duĂ„c vaĂą nĂčng hoaĂ„t à öÄng Ă ĂŻĂ ruöÄt cuĂ€ng cûã à öÄng theo.
Khi thĂȘĂ«y cĂȘĂŹn Ă i tiĂŻu nĂŻn Ă i ngay, khöng nĂŻn nhĂ”n.
NĂŻn nhĂșĂĄ: caĂĄc loaĂ„i thuöëc chöëng a-xñt, coĂĄ sĂčĂŠt vaĂą hĂșĂ„p chĂȘĂ«t sĂčĂŠt trong thaĂąnh
phĂȘĂŹn Ă ĂŻĂŹu coĂĄ thĂŻĂ gĂȘy taĂĄo boĂĄn cho nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi vöën Ă aĂ€ hay bĂ” taĂĄo boĂĄn röÏi.
- CoĂĄ thĂŻĂ hoĂŁi baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ uöëng thuöëc laĂąm phĂȘn mĂŻĂŹm.
Nïëu sau khi aåp duÄng nhûÀng biïÄn phaåp trïn maù khöng coå kïët quaã, haÀy
duĂąng tĂșĂĄi biĂŻĂ„n phaĂĄp: uöëng thuöëc tiĂŻu, hay thuöëc tĂȘĂy. Khöng nĂŻn uöëng thuöëc tiĂŻu
vaĂą tĂȘĂy luön vĂČ nhĂ» vĂȘĂ„y seĂ€ laĂąm cho ruöÄt mĂȘĂ«t dĂȘĂŹn nhûÀng phaĂŁn xaĂ„ eo boĂĄp tûÄ nhiĂŻn
Ă ĂŻĂ chuyĂŻĂn phĂȘn ra ngoaĂąi. TĂȘĂy nhiĂŻĂŹu cuĂ€ng laĂąm cho cĂș thĂŻĂ mĂȘĂ«t cĂȘn bĂčçng vĂŻĂŹ
lĂ»ĂșĂ„ng caĂĄc hĂșĂ„p chĂȘĂ«t coĂĄ kim loaĂ„i trong cĂș thĂŻĂ.
ViĂŻĂ„c thuĂ„t rûãa nhiĂŻĂŹu cuĂ€ng coĂĄ taĂĄc duĂ„ng khöng coĂĄ lĂșĂ„i cho ruöÄt nhĂ» trĂŻn.
NĂŻĂ«u baĂ„n bĂ” taĂĄo boĂĄn liĂŻn tuĂ„c, nĂŻn Ă i tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ khaĂĄm Ă ĂŻĂ xaĂĄc Ă Ă”nh roĂ€ vĂČ
nguyĂŻn nhĂȘn coĂąn coĂĄ thĂŻĂ gĂȘy nĂŻn bĂșĂŁi:
- MöÄt söë thuöëc à aÀ uöëng.
- MöÄt söë vĂȘĂ«n Ă ĂŻĂŹ vĂŻĂŹ sûåc khoĂŁe nhĂ»: coĂĄ bĂŻĂ„nh trĂŽ liĂŻn quan tĂșĂĄi caĂĄc cĂș voĂąng ĂșĂŁ
hĂȘĂ„u mön; tuyĂŻĂ«n giaĂĄp hoaĂ„t à öÄng yĂŻĂ«u; bĂŻĂ„nh viĂŻm ruöÄt.v.v..
- 26. 24. NgĂčn chĂčĂ„n bĂŻĂ„nh tiĂŻu chaĂŁy
BĂŻĂ„nh tiĂŻu chaĂŁy ngĂ»ĂșĂ„c vĂșĂĄi bĂŻĂ„nh taĂĄo boĂĄn. ChuĂĄng ta, ai cuĂ€ng coĂĄ thĂŻĂ Ă aĂ€ bĂ” qua
möÄt vaĂąi lĂȘĂ«n. BĂŻĂ„nh nheĂ„ chĂł trong möÄt, hai ngaĂąy: Tuy vĂȘĂ„y, nhûÀng trĂȘĂ„n Ă au buĂ„ng
vĂČ daĂ„ daĂąy vaĂą ruöÄt bĂ” co boĂĄp, thĂČ khöng thĂŻĂ naĂąo quĂŻn!
NguyĂŻn nhĂȘn bĂŻĂ„nh thĂČ nhiĂŻĂŹu. CoĂĄ thĂŻĂ toĂĄm tĂčĂŠt:
- BĂ” nhiĂŻĂźm à öÄc vĂČ vi-ruĂĄt, vi khuĂȘĂn, Ăčn hay uöëng phaĂŁi à öÏ nhiĂŻĂźm à öÄc, nhĂȘĂ«t laĂą
trĂŻn Ă Ă»ĂșĂąng Ă i du lĂ”ch tĂșĂĄi nhûÀng nĂși laĂ„.
- Ăn phaĂŁi baĂĄnh Ă aĂ€ Ă ĂŻĂ lĂȘu, möëc.
- BöÄ maåy tiïu hoaå bÔ dÔ ûång.
- QuaĂĄ laĂ„m duĂ„ng viĂŻĂ„c duĂąng thuöëc tĂȘĂy, thuöëc tiĂŻu.
- CoĂĄ sûÄ xaĂĄo tröÄn vĂŻ tinh thĂȘĂŹn.
- DĂ” ûång vĂșĂĄi möÄt söë thuöëc khaĂĄng sinh nhĂ» tetracylin, cleocin, ampicillin.
- Viïm ruöÄt.
- TriïÄu chûång ung thû ruöÄt.
CĂș thĂŻĂ ngĂ»ĂșĂąi Ă i tiĂŻu chaĂŁy bĂ” mĂȘĂ«t nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc. Do Ă oĂĄ, phaĂŁi uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc
Ă ĂŻĂ buĂą Ă aĂĄp laĂ„i. ViĂŻĂ„c naĂąy rĂȘĂ«t cĂȘĂŹn thiĂŻĂ«t, nhĂȘĂ«t laĂą à öëi vĂșĂĄi treĂŁ em. NĂŻn cho Ăčn suĂĄp,
nĂ»ĂșĂĄc luöÄc thĂ”t, uöëng nĂ»ĂșĂĄc gûùng, ngĂȘĂ„m nĂ»ĂșĂĄc Ă aĂĄ, uöëng nĂ»ĂșĂĄc Ă un söi Ă ĂŻĂ nguöÄi.
Sau Ă ĂȘy laĂą möÄt söë Ă iĂŻĂŹu nĂŻn chuĂĄ yĂĄ theo:
- Ăn ñt. NhûÀng ngaĂąy Ă ĂȘĂŹu, traĂĄnh Ăčn chĂȘĂ«t Ă ĂčĂ„c.
- NĂŻn Ăčn: chuöëi, chaĂĄo gaĂ„o, nĂ»ĂșĂĄc taĂĄo, baĂĄnh mĂČ nĂ»ĂșĂĄng. NhûÀng thûåc Ăčn trĂŻn
coĂĄ taĂĄc duĂ„ng laĂąm phĂȘn cûång laĂ„i.
- Khi Ă aĂ€ Ă ĂșĂ€ nĂŻn Ăčn nheĂ„, Ăčn caĂĄc thûå Ăčn mĂŻĂŹm. KiĂŻng Ăčn caĂĄc chĂȘĂ«t beĂĄo, nhiĂŻĂŹu
dĂȘĂŹu, mĂșĂ€ vaĂą prötĂŻin.
- Khöng Ăčn caĂĄc chĂȘĂ«t coĂĄ nhiĂŻĂŹu xĂș, baĂĄnh laĂąm tûù nguĂ€ cöëc coĂąn nguyĂŻn haĂ„t,
nhiĂŻĂŹu caĂĄm.
- KiĂŻng traĂĄi cĂȘy, rau söëng, à öÏ nguöÄi, baĂĄnh Ă ĂŻĂ tuĂŁ laĂ„nh, keĂ„o, uöëng caĂą phĂŻ vaĂą
moĂ„i thûÄc phĂȘĂm cûång, lĂȘu tiĂŻu.
- HaĂ„n chĂŻĂ« hoaĂ„t à öÄng Ă ĂŻĂ ruöÄt Ă Ă»ĂșĂ„c phuĂ„c höÏi.
Coå thïà duùng thûã caåc thuöëc coå Bismuth.
- 27. NĂŻĂ«u tûù 48-72 giĂșĂą, bĂŻĂ„nh khöng thuyĂŻn giaĂŁm, Ă ĂčĂ„c biĂŻĂ„t, nĂŻĂ«u thĂȘĂ«y phĂȘn coĂĄ
maĂĄu, cĂȘĂŹn phaĂŁi tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ khaĂĄm vaĂą hoĂŁi yĂĄ kiĂŻĂ«n.
25. LaĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ traĂĄnh bĂ” Ă ĂȘĂŹy hĂși?
BuĂ„ng coĂĄ hĂși do sûÄ tiĂŻu hoaĂĄ sinh ra laĂą viĂŻĂ„c thĂ»ĂșĂąng à öëi vĂșĂĄi moĂ„i ngĂ»ĂșĂąi.
NhĂ»ng nĂŻĂ«u coĂĄ nhiĂŻĂŹu hĂși quaĂĄ thĂČ cuĂ€ng coĂĄ Ă iĂŻĂŹu bĂȘĂ«t tiĂŻĂ„n! NhûÀng vi khuĂȘĂn trong
ruöÄt phĂȘn tñch caĂĄc chĂȘĂ«t Ă Ă»ĂșĂ„c tiĂŻu hoĂĄa ra khñ cacbonic vaĂą hydrogen. CaĂĄc chĂȘĂ«t
khñ naĂąy nĂŻĂ«u nguyĂŻn chĂȘĂ«t thĂČ khöng coĂĄ muĂąi, nhĂ»ng laĂ„i thĂ»ĂșĂąng lĂȘĂźn vĂșĂĄi möÄt söë khñ
coĂĄ muĂąi khaĂĄc nhĂ» sunfua hydrö cuĂąng muĂąi cuĂŁa chĂȘĂ«t thaĂŁi Ă ang nĂčm chĂșĂą ĂșĂŁ Ă oaĂ„n
cuöëi ruöÄt giaĂą Ă ĂŻĂ Ă Ă»ĂșĂ„c töëng ra ngoaĂąi.
Trong caĂĄc loaĂ„i thûÄc phĂȘĂm, coĂĄ möÄt söë trong quaĂĄ trĂČnh tiĂŻĂŹu hoaĂĄ sinh ra
nhiĂŻĂŹu khñ hĂșn caĂĄc thûÄc phĂȘĂm khaĂĄc. ChuĂĄng ta cĂȘĂŹn biĂŻĂ«t Ă ĂŻĂ traĂĄnh Ăčn nhiĂŻĂŹu trong
möÄt bûÀa, nhĂȘĂ«t laĂą trĂ»ĂșĂĄc khi chuĂĄng ta Ă i höÄi hoĂ„p tiĂŻĂ«p khaĂĄch hay gĂčĂ„p ngĂ»ĂșĂąi yĂŻu.
ĂoĂĄ laĂą caĂĄc loaĂ„i rau vaĂą traĂĄi cĂȘy nhĂ»:
- CaĂĄc loaĂ„i caĂŁi kĂŻĂ caĂŁ caĂŁi bĂčĂŠp
- CaĂŁi hoa (xuĂĄp-lĂș)
- Caåc loaÄi caù
- CaĂĄc loaĂ„i Ă ĂȘĂ„u; Ă ĂȘĂ„u thĂ»ĂșĂąng, Ă ĂȘĂ„u HaĂą Lan, Ă ĂȘĂ„u tĂ»Ășng...
- LĂŻ
- TaĂĄo
- ĂaĂąo
- MĂȘĂ„n
- HaĂąnh, toĂŁi
- Nho
- Ngö rang
- PhoĂĄ-maĂĄt
Trong caĂĄc loaĂ„i thuöëc coĂĄ taĂĄc duĂ„ng laĂąm giaĂŁm viĂŻĂ„c "Ă aĂĄnh hĂși" (rĂčĂŠm), ngĂ»ĂșĂąi ta
thĂ»ĂșĂąng duĂąng Simethicone coĂąn coĂĄ tĂŻn goĂ„i laĂą Mylicon.
Khi buĂ„ng sĂČnh hĂși nhiĂŻĂŹu, ta cuĂ€ng nĂŻn nghĂŽ tĂșĂĄi caĂĄc vĂȘĂ«n Ă ĂŻĂŹ sau:
- BöÄ maĂĄy tiĂŻu hoaĂĄ khöng tiĂŻu thuĂ„ töët caĂĄc chĂȘĂ«t sûÀa vaĂą thûÄc phĂȘĂm tûù sûÀa,
caĂĄc chĂȘĂ«t beĂĄo.
- 28. - Trong ruöÄt coĂĄ quaĂĄ nhiĂŻĂŹu vi khuĂȘĂn.
- SûÄ co boĂĄp cuĂŁa ruöÄt ĂșĂŁ traĂ„ng thaĂĄi khöng bĂČnh thĂ»ĂșĂąng.
26. ViĂŻm Ă Ă»ĂșĂąng tiĂŻĂu tiĂŻĂ„n
BĂČnh quĂȘn cûå 5 phuĂ„ nûÀ thĂČ coĂĄ möÄt ngĂ»ĂșĂąi tûùng bĂ” viĂŻm Ă Ă»ĂșĂąng tiĂŻĂu tiĂŻĂ„n.
ĂaĂąn öng cuĂ€ng dĂŻĂź bĂ”, nhĂ»ng ñt hĂșn.
ĂĂŻĂ hiĂŻĂu roĂ€ vĂȘĂ«n Ă ĂŻĂŹ naĂąy, chuĂĄng ra cĂȘĂŹn biĂŻĂ«t qua böÄ maĂĄy thaĂŁi nĂ»ĂșĂĄc tiĂŻĂu cuĂŁa cĂș
thĂŻĂ göÏm: thĂȘĂ„n, baĂąng quang (boĂ„ng Ă aĂĄi), öëng dĂȘĂźn nĂ»ĂșĂĄc tiĂŻĂu nöëi thĂȘĂ„n vĂșĂĄi boĂ„ng Ă aĂĄi
(niĂŻĂ„u quaĂŁn), öëng dĂȘĂźn nĂ»ĂșĂĄc tiĂŻĂu tûù boĂ„ng Ă aĂĄi ra ngoaĂąi (niĂŻĂ„u Ă aĂ„o).
ĂĂ phuĂ„ nûÀ, niĂŻĂ„u Ă aĂ„o rĂȘĂ«t dĂŻĂź bĂ” viĂŻm nhiĂŻĂźm vĂČ phĂȘĂŹn naĂąy thĂ»ĂșĂąng bĂ” Ă uĂ„ng
chaĂ„m, ma saĂĄt trong quaĂĄ trĂČnh quan hĂŻĂ„ tĂČnh duĂ„c, khiĂŻĂ«n cho caĂĄc vi khuĂȘĂn dĂŻĂź xĂȘm
nhĂȘĂ„p vaĂąo. SûÄ viĂŻm nhiĂŻĂźm öëng Ă aĂĄi coĂĄ thĂŻĂ dĂȘĂźn tĂșĂĄi sûÄ viĂŻm nhiĂŻĂźm cuĂŁa thĂȘĂ„n. BĂșĂŁi
vĂȘĂ„y, sau khi quan hĂŻĂ„ tĂČnh duĂ„c, nĂŻn Ă i tiĂŻĂu ngay duĂą chĂ»a caĂŁm thĂȘĂ«y cĂȘĂŹn. ViĂŻĂ„c Ă i
tiĂŻĂu nhĂ» vĂȘĂ„y cöët Ă ĂŻĂ töëng caĂĄc vi khuĂȘĂn ra, nĂŻĂ«u chuĂĄng coĂĄ.mĂčĂ„t taĂ„i cûãa öëng Ă aĂĄi. CaĂĄc
phuĂ„ nûÀ Ă ang mang thai thĂ»ĂșĂąng öëng Ă aĂĄi bĂ” thai vaĂą daĂ„ con eĂĄp, caĂĄc ngĂ»ĂșĂąi coĂĄ öëng
Ă aĂĄi khöng thöng suöët (dĂ” hĂČnh), thĂ»ĂșĂąng dĂŻĂź bĂ” viĂŻm böÄ maĂĄy tiĂŻĂu tiĂŻĂ„n hĂșn ngĂ»ĂșĂąi
khaĂĄc.
CaĂĄc triĂŻĂ„u chûång cuĂŁa bĂŻĂ„nh viĂŻm Ă Ă»ĂșĂąng tiĂŻĂu tiĂŻĂ„n göÏm:
- Luön buöÏn Ă i tiĂŻĂu.
- Ăi tiĂŻĂu nhiĂŻĂŹu vaĂą lĂčĂŠt nhĂčĂŠt (Ă aĂĄi luön vaĂą ñt möÄt).
- Buöët, raĂĄt Ă Ă»ĂșĂąng tiĂŻĂu tiĂŻĂ„n.
- NĂ»ĂșĂĄc tiĂŻĂu coĂĄ maĂĄu.
- Sau khi Ă aĂĄi röÏi vĂȘĂźn caĂŁm thĂȘĂ«y boĂ„ng Ă aĂĄi coĂąn Ă ĂȘĂŹy, hoĂčĂ„c tûåc
- Ăau buĂ„ng dĂ»ĂșĂĄi (boĂ„ng Ă aĂĄi) hay hai bĂŻn buĂ„ng (thĂȘĂ„n).
- CaĂŁm thĂȘĂ«y ĂșĂĄn laĂ„nh, söët, buöÏn nön, oĂĄi mûãa (triĂŻĂ„u chûång cuĂŁa viĂŻm thĂȘĂ„n).
NĂŻĂ«u coĂĄ caĂĄc triĂŻĂ„u chûång trĂŻn, cĂȘĂŹn phaĂŁi Ă i tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ ngay. CaĂąng Ă ĂŻĂ lĂȘu, bĂŻĂ„nh
caĂąng nĂčĂ„ng. BaĂĄc sĂŽ seĂ€ lĂȘĂ«y mĂȘĂźu nĂ»ĂșĂĄc tiĂŻĂu Ă Ă»a Ă i xeĂĄt nghiĂŻĂ„m Ă ĂŻĂ biĂŻĂ«t roĂ€ tĂłnh traĂ„ng
cuĂŁa bĂŻĂ„nh.
Sau Ă oĂĄ, baĂ„n phaĂŁi uöëng Ă uĂŁ liĂŻĂŹu thuöëc khaĂĄng sinh do baĂĄc sĂŽ hĂ»ĂșĂĄng dĂȘĂźn vaĂą
chĂł Ă Ă”nh. NhĂșĂĄ phaĂŁi uöëng Ă uĂŁ liĂŻĂŹu thuöëc, duĂą trong khi uöëng, khöng coĂąn caĂĄc triĂŻĂ„u
chûång ĂșĂŁ trĂŻn nûÀa.
Sau Ă ĂȘy laĂą nhûÀng biĂŻĂ„n phaĂĄp Ă ĂŻĂŹ phoĂąng bĂŻĂ„nh:
- 29. - NĂŻĂ«u baĂ„n laĂą phuĂ„ nûÀ, cĂȘĂŹn lau saĂ„ch vaĂą khö bĂŻn ngoaĂąi löß tiĂŻĂu vaĂą böÄ phĂȘĂ„n
sinh duĂ„c sau khi tiĂŻĂu vaĂą sau khi tĂčĂŠm.
- Uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc. Ăi tiĂŻĂu nhiĂŻĂŹu töët vĂČ mößi lĂȘĂŹn Ă i nhĂ» vĂȘĂ„y laĂą möÄt dĂ”p
thöng rûãa Ă Ă»ĂșĂąng tiĂŻĂu, töëng caĂĄc vi khuĂȘĂn (nĂŻĂ«u coĂĄ) ra ngoaĂąi.
- Khöng nĂŻn nhĂ”n tiĂŻĂu. NĂŻĂ«u caĂŁm thĂȘĂ«y muöën Ă i laĂą Ă i.
- Sau quan hĂŻĂ„ tĂČnh duĂ„c, phaĂŁi Ă i tiĂŻĂu ngay, duĂą chĂ»a caĂŁm thĂȘĂ«y cĂȘĂŹn.
- NĂŻn mĂčĂ„c à öÏ loĂĄt bĂčçng vaĂŁi böng cho thoaĂĄng, traĂĄnh noĂĄng, ĂȘĂm laĂą nhûÀng Ă iĂŻĂŹu
kiĂŻĂ„n thñch hĂșĂ„p cho caĂĄc vi khuĂȘĂn phaĂĄt triĂŻĂn:
- PhuĂ„ nûÀ khi Ă ang coĂĄ bĂŻĂ„nh, traĂĄnh rûãa böÄ phĂȘĂ„n sinh duĂ„c bĂčçng caĂĄc duĂ„ng cuĂ„
thuĂ„t, bĂșm (Ă ĂŻĂ traĂĄnh lĂȘy vaĂąo ĂȘm Ă aĂ„o vaĂą daĂ„ con).
27. TraĂĄnh cĂ»ĂșĂĄc vĂČ laĂ„nh
Mößi nĂčm coĂĄ tĂșĂĄi 10.000 ngĂ»ĂșĂąi MyĂ€ bĂ” cĂ»ĂșĂĄc.
NhĂČn bĂŻĂŹ ngoaĂąi, cĂ»ĂșĂĄc giöëng nhĂ» nhûÀng nöët da bĂ” giöÄp vĂČ boĂŁng. ThĂȘĂ„t ra thĂČ
mö da ĂșĂŁ nhûÀng chöß Ă oĂĄ bĂ” laĂ„nh coĂĄng vaĂą coĂĄ thĂŻĂ Ă aĂ€ bĂ” huyĂŁ hoaĂ„i. NhûÀng chöß da dĂŻĂź
bĂ” cĂ»ĂșĂĄc laĂą ngoĂĄn tay, ngoĂĄn chĂȘn, daĂĄi tai, cĂčçm vaĂą Ă ĂȘĂŹu muĂ€i.
ThoaĂ„t Ă ĂȘĂŹu, ngĂ»ĂșĂąi ta caĂŁm thĂȘĂ«y Ă au ĂșĂŁ nhûÀng chöß bĂ” cĂ»ĂșĂĄc, röÏi nhûÀng chöß Ă oĂĄ
phöÏng, giöÄp lĂŻn vaĂą mĂȘĂ«t caĂŁ caĂŁm giaĂĄc.
TuyĂą ĂșĂŁ thĂșĂąi tiĂŻĂ«t, cĂșn laĂ„nh tĂșĂĄi tûù tûù hay à öÄt xuĂȘĂ«t maĂą ngĂ»ĂșĂąi ta caĂŁm thĂȘĂ«y hay
khöng caĂŁm thĂȘĂ«y mĂČnh Ă aĂ€ bĂ” cĂ»ĂșĂĄc. ThĂȘĂ„t laĂą sai lĂȘĂŹm nĂŻĂ«u muöën chûÀa cĂ»ĂșĂĄc lĂȘĂ«y
tuyĂŻĂ«t xoa lĂŻn chöß Ă au hay ngĂȘm tay vaĂąo nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh. CĂȘĂŹn phaĂŁi:
- NgĂȘm hay phun nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng tûù 38oC - 40oC, vaĂą dung dĂ”ch chĂȘĂ«t khaĂĄng
sinh vaĂąo chöß bĂ” cĂ»ĂșĂĄc vaĂą ngĂ»ng, khi thĂȘĂ«y caĂŁm giaĂĄc laĂ„i - chûùng 45 phuĂĄt.
- TĂșĂĄi phoĂąng cĂȘĂ«p cûåu vĂČ cĂ»ĂșĂĄc coĂĄ thĂŻĂ laĂąm baĂ„n bĂ” nhiĂŻĂźm truĂąng uöën vaĂĄn.
ĂĂŻĂŹ phoĂąng cĂ»ĂșĂĄc, nĂŻn:
- MĂčĂ„c nhiĂŻĂŹu lĂșĂĄp quĂȘĂŹn, aĂĄo, tĂȘĂ«t. NhiĂŻĂŹu aĂĄo moĂŁng hĂșn möÄt caĂĄi aĂĄo daĂąy vĂČ lĂșĂĄp
khöng khñ giûÀa caĂĄc lĂșĂĄp aĂĄo moĂŁng giûÀ nhiĂŻĂ„t vaĂą sĂ»ĂșĂŁi ĂȘĂ«m thĂȘn thĂŻĂ rĂȘĂ«t töët.
- TraĂĄnh uöëng rĂ»ĂșĂ„u vaĂą huĂĄt thuöëc. RĂ»ĂșĂ„u laĂąm maĂĄu bĂ” mĂȘĂ«t nhiĂŻĂ„t nhanh vaĂą
thuöëc laĂĄ coĂĄ taĂĄc duĂ„ng laĂąm maĂĄu lĂ»u thöng chĂȘĂ„m, nhĂȘĂ«t laĂą tĂșĂĄi caĂĄc Ă iĂŻĂm tĂȘĂ„n cuĂąng
nhĂ» ngoĂĄn chĂȘn, ngoĂĄn tay.
- Khi nhiĂŻĂ„t à öÄ ngoaĂąi trĂșĂąi thĂȘĂ«p quaĂĄ, cuĂ€ng nhĂ» khi gioĂĄ maĂ„nh nĂŻn ĂșĂŁ trong
nhaĂą.
- 30. 28. BïÄnh ngûåa trong muùa à öng
MuĂąa à öng, ngĂ»ĂșĂąi ta hay bĂ” ngûåa. NguyĂŻn nhĂȘn laĂą da khö Ă ĂŻĂ«n mûåc coĂĄ chöß
bÔ nûåt neã vaù sûng phöÏng.
ChûÀa bĂŻĂ„nh ngûåa muĂąa à öng laĂą laĂąm thĂŻĂ« naĂąo cho da giûÀ Ă Ă»ĂșĂ„c à öÄ ĂȘĂm, khöng
mĂȘĂ«t nĂ»ĂșĂĄc trong khi khöng khñ ĂșĂŁ ngoaĂąi khö. BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, khöng nĂŻn tĂčĂŠm nhiĂŻĂŹu lĂȘĂŹn
trong ngaĂąy vĂČ nĂ»ĂșĂĄc vaĂą xaĂą phoĂąng laĂąm tan chĂȘĂ«t nhĂșĂąn baĂŁo vĂŻĂ„ da. ĂșĂŁ ngĂ»ĂșĂąi cao tuöĂi,
lĂ»ĂșĂ„ng chĂȘĂ«t nhĂșĂąn naĂąy coĂĄ xu hĂ»ĂșĂĄng giaĂŁm.
- DuĂąng loaĂ„i xaĂą phoĂąng nheĂ„, Ă ĂčĂ„c biĂŻĂ„t.
- TĂčĂŠm xong nĂŻn duĂąng khĂčn thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc trĂŻn mĂČnh, hĂșn laĂą lau khö.
- TraĂĄnh ngĂȘm tay vaĂąo nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng vaĂą nhûÀng chĂȘĂ«t tĂȘĂy rûåa. NĂŻĂ«u cĂȘĂŹn thiĂŻĂ«t,
nĂŻn duĂąng gĂčng tay baĂŁo vĂŻĂ„.
- TraĂĄnh ngöÏi gĂȘĂŹn loĂą sĂ»ĂșĂŁi quaĂĄ.
DuĂąng maĂĄy phun, giûÀ à öÄ ĂȘĂm cho phoĂąng ĂșĂŁ.
29. TraĂĄnh röm sĂȘĂy
Röm sĂȘĂy laĂą bĂŻĂ„nh ngoaĂąi da ĂșĂŁ muĂąa heĂą, nhĂȘĂ«t laĂą taĂ„i caĂĄc nĂ»ĂșĂĄc vuĂąng nhiĂŻĂ„t Ă ĂșĂĄi.
NhiĂŻĂŹu muĂ„n giöÄp nhoĂŁ, nöĂi lĂŻn trĂŻn mĂčĂ„t da bĂ” mĂȘĂn Ă oĂŁ ĂșĂŁ tay, cöĂ, naĂĄch, lĂ»ng...
nhĂ»ng khöng bao giĂșĂą xuĂȘĂ«t hiĂŻĂ„n ĂșĂŁ mĂčĂ„t. ThĂșĂąi tiĂŻĂ«t noĂĄng, ĂȘĂ«m, loaĂ„i da nhaĂ„y caĂŁm,
ngĂ»ĂșĂąi beĂĄo dĂ» mĂșĂ€ laĂą nhûÀng Ă iĂŻĂŹu kiĂŻĂ„n töët Ă ĂŻĂ röm moĂ„c.
ĂĂŻĂŹ phoĂąng, traĂĄnh röm sĂȘĂy, nĂŻn:
- MĂčĂ„c à öÏ nheĂ„, moĂŁng, thoaĂĄng.
- RĂčĂŠc nheĂ„ phĂȘĂ«n röm vaĂąo caĂĄc nĂși bĂ” röm.
- TĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc maĂĄt.
- TraĂĄnh nhûÀng chöß noĂĄng, ĂȘĂm, khöng thoaĂĄng vaĂą nĂŻĂ«u coĂĄ Ă iĂŻĂŹu kiĂŻĂ„n, sûã duĂ„ng
maåy laÄnh.
NĂŻĂ«u Ă Ă»ĂșĂ„c ĂșĂŁ nĂși maĂĄt, röm seĂ€ tûÄ lĂčĂ„n trong voĂąng 1-2 ngaĂąy.
30. Ngûåa vĂČ nhûÄa cĂȘy
MöÄt cuöÄc daĂ„o chĂși trong rûùng cĂȘy, trĂŻn baĂ€i coĂŁ, nhĂČn voĂąm laĂĄ vaĂą nghe chim
hoĂĄt bao giĂșĂą cuĂ€ng coĂĄ nhiĂŻĂŹu Ă iĂŻĂŹu thuĂĄ vĂ” vaĂą mĂș möÄng. Tuy vĂȘĂ„y, cuĂ€ng nĂŻn cĂȘĂn thĂȘĂ„n
vĂČ sûÄ mĂș möÄng seĂ€ choĂĄng tiĂŻu tan nĂŻĂ«u baĂ„n bößng bĂ” ngûåa cuöÏng caĂŁ ngĂ»ĂșĂąi lĂŻn.
NguyĂŻn nhĂȘn do möÄt söë cĂȘy coĂĄ nhûÄa gĂȘy ngûåa tĂșĂĄi à öÄ laĂąm baĂ„n giöÄp caĂŁ da.
- 31. Trong trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p nhĂ» vĂȘĂ„y, nĂŻn:
- GiuĂ€ vaĂą giĂčĂ„t quĂȘĂŹn aĂĄo, tĂȘĂ«t vĂșĂĄ. NhûÀng à öÏ khöng giĂčĂ„t Ă Ă»ĂșĂ„c nĂŻn Ă ĂŻĂ dĂ»ĂșĂĄi quaĂ„t
hay chöß thoaĂĄng à öÄ 3 tuĂȘĂŹn lĂŻĂź.
- TĂčĂŠm bĂčçng xaĂą phoĂąng. DuĂąng böng tĂȘĂm cöÏn, rĂ»ĂșĂ„u, thĂȘĂ«m nheĂ„ lĂŻn chöß ngûåa.
LaĂĄt sau, rûãa bĂčçng nĂ»ĂșĂĄc.
ThĂ»ĂșĂąng, nhûÄa cĂȘy gĂȘy ngûåa, raĂĄt tĂșĂĄi 2-3 ngaĂąy. NĂŻĂ«u bĂ” raĂĄt nhiĂŻĂŹu, rûãa vaĂą
Ă ĂčĂŠp bĂčçng dung dĂ”ch calamin vaĂąo chöß da bĂ” ngûåa raĂĄt.
- Coå thïà duùng thïm thuöëc uöëng loaÄi antihistamin nhû diphenhydramin,
coĂąn coĂĄ tĂŻn laĂą Benadryl.
- NĂŻĂ«u da tiĂŻĂ«p tuĂ„c bĂ” giöÄp vaĂą lan röÄng, coĂĄ thĂŻĂ rûãa nheĂ„ bĂčçng dung dĂ”ch soda.
Rûãa nhĂ» vĂȘĂ„y, nhûÀng nöët giöÄp coĂĄ thĂŻĂ bĂ” vĂșĂ€ nhĂ»ng seĂ€ ngĂ»ng lan röÄng.
- NĂŻĂ«u nhûÀng vĂŻĂ«t giöÄp vĂȘĂźn lĂȘy lan, nhĂȘĂ«t laĂą ĂșĂŁ vuĂąng miĂŻĂ„ng, mĂčĂŠt vaĂą cĂș quan
sinh duĂ„c, cĂȘĂŹn phaĂŁi tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ Ă Ă»ĂșĂ„c chĂł dĂȘĂźn Ă iĂŻĂŹu trĂ” vaĂą uöëng thuöëc. Thuöëc Ă Ă»ĂșĂ„c
chĂł Ă Ă”nh seĂ€ laĂą loaĂ„i steroid Ă ĂŻĂ uöëng vaĂą Ă ĂčĂŠp lĂŻn chöß ngûåa.
31. ChûÀa trÔ chûång phaåt ban
Sau möÄt bûÀa Ăčn ngon coĂĄ caĂĄc thûÄc phĂȘĂm Ă ĂčĂ„c biĂŻĂ„t nhĂ» cua, töm, soĂą... baĂ„n coĂĄ
thĂŻĂ bĂ” mĂȘĂn ngûåa khĂčĂŠp ngĂ»ĂșĂąi. NhûÀng nöët phöÏng nhĂ» muößi à öët, nhĂ»ng tûùng
Ă aĂĄm, maĂąu Ă oĂŁ xuĂȘĂ«t hiĂŻĂ„n tûù mĂčĂ„t, thĂȘn mĂČnh tĂșĂĄi tay, chĂȘn, Ă uĂąi, gĂȘy ngûåa ngaĂĄy
khoĂĄ chĂ”u: Ă oĂĄ laĂą chûång phaĂĄt ban. Ban coĂĄ thĂŻĂ lĂčĂ„n trong voĂąng 24 giĂșĂą nhĂ»ng sau Ă oĂĄ
laÄi bÔ laÄi.
NguyĂŻn nhĂȘn chûång phaĂĄt ban coĂĄ thĂŻĂ do:
- CĂș thĂŻĂ kĂ” vĂșĂĄi caĂĄ loaĂ„i thuöëc nhĂ» aspirin, sunfa, penicillin.
- ThĂșĂąi tiĂŻĂ«t laĂ„nh.
- SûÄ mĂŻĂ„t moĂŁi, cĂčng thĂčĂšng thĂȘĂŹn kinh (stress).
- MöÄt söë thûÄc phĂȘĂm nhĂ» chocolate, haĂ„nh nhĂȘn, caĂą chua...
- BÔ nhiïßm à öÄc
- PhaĂŁn ûång vĂșĂĄi caĂĄc chĂȘĂ«t nhĂ»: phĂȘĂ«n hoa, möëc, muĂąi hoaĂĄ chĂȘĂ«t
- BÔ cön truùng chñch (à öët)
- BĂ” xĂȘy saĂĄt ĂșĂŁ da
- ViĂŻm cĂș.
- 32. NhiĂŻĂŹu khi chuĂĄng ta khöng xaĂĄc Ă Ă”nh Ă Ă»ĂșĂ„c nguyĂŻn nhĂȘn sûÄ phaĂĄt ban. Tuy
vĂȘĂ„y,viĂŻĂ„c Ă iĂŻĂŹu trĂ” hoĂčĂ„c phoĂąng chöëng sûÄ phaĂĄt ban taĂĄi phaĂĄt laĂą cĂȘĂŹn thiĂŻĂ«t vĂČ ban
cuĂ€ng coĂĄ thĂŻĂ laĂąm chĂŻĂ«t ngĂ»ĂșĂąi trong trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p laĂąm sĂ»ng lĂ»ĂșĂ€i vaĂą cöà hoĂ„ng, khiĂŻĂ«n
bĂŻĂ„nh nhĂȘn khöng thĂșĂŁ Ă Ă»ĂșĂ„c, hoĂčĂ„c ban aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi tim, phöĂi vaĂą böÄ phĂȘĂ„n tiĂŻu
hoaĂĄ.
Khi bĂ” ban, cĂȘĂŹn theo sûÄ chĂł dĂȘĂźn sau:
- Khöng tĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng. CoĂĄ thĂŻĂ tĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m. NhiĂŻĂ„t à öÄ cao laĂąm ban nĂčĂ„ng
thĂŻm.
- ĂĂčĂŠp khĂčn tĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh lĂŻn chöß ban moĂ„c.
- MĂčĂ„c quĂȘĂŹn aĂĄo röÄng, thoaĂĄng.
- NghĂł ngĂși, cöë thĂ» giaĂ€n cĂș thĂŻĂ vaĂą tinh thĂȘĂŹn.
- ĂĂŻĂŹ nghĂ” vĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ cho uöëng antihistamin (NĂŻn nhĂșĂĄ thuöëc naĂąy gĂȘy buöÏn
nguĂŁ, khöng tĂłnh taĂĄo). BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, sau khi uöëng thuöëc khöng Ă Ă»ĂșĂ„c laĂĄi xe hoĂčĂ„c tham
gia cöng viĂŻĂ„c gĂČ Ă oĂąi hoĂŁi sûÄ tĂłnh taĂĄo, xûã trñ nhanh, nhaĂ„y beĂĄn.
Khöng duĂąng aspirin laĂąm ban tĂčng thĂŻm.
32. TrĂ” muĂ„n coĂĄc vaĂą haĂ„t cĂșm
HaĂ„t cĂșm, muĂ„n coĂĄc coĂĄ thĂŻĂ laĂąm xĂȘĂ«u tay, chĂȘn, nhĂ»ng vö haĂ„i. ChuĂĄng coĂĄ thĂŻĂ
lĂȘy tûù ngĂ»ĂșĂąi naĂąy qua ngĂ»ĂșĂąi khaĂĄc. NgĂ»ĂșĂąi ta phĂȘn biĂŻĂ„t:
- HaĂ„t cĂșm nöng, hĂČnh troĂąn thĂ»ĂșĂąng ĂșĂŁ tay, maĂąu Ă en nheĂ„. Ăöi khi moĂ„c thaĂąnh
cuĂ„m, nhiĂŻĂŹu haĂ„t nhoĂŁ chung quanh möÄt haĂ„t lĂșĂĄn.
- HaĂ„t cĂșm sĂȘu, phĂȘĂŹn dĂ»ĂșĂĄi moĂ„c rĂŻĂź vaĂąo da thĂ”t, thĂ»ĂșĂąng thĂȘĂ«y ĂșĂŁ gan baĂąn chĂȘn,
thĂ»ĂșĂąng gĂȘy Ă au nhûåc khi ta à ûång hay Ă i. Do vĂȘĂ„y, cĂȘĂŹn phaĂŁi trĂ” boĂŁ hoĂčĂ„c loĂĄt möÄt
lĂșĂĄp Ă ĂŻĂ„m Ă ĂŻĂ giaĂŁm sûÄ coĂ„ saĂĄt hay eĂĄp vaĂąo chuĂĄng.
HaĂ„t cĂșm sĂȘu cuĂ€ng dĂŻĂź lĂȘy. BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, phaĂŁi traĂĄnh sĂșĂą moĂĄ trûÄc tiĂŻĂ«p vaĂąo chĂȘn
ngĂ»ĂșĂąi coĂĄ haĂ„t cĂșm. NhûÀng chöß tĂčĂŠm chung cuĂ€ng laĂą chöß dĂŻĂź lĂȘy lan. Khi tĂčĂŠm,
khöng nĂŻn Ă i chĂȘn Ă ĂȘĂ«t vaĂą lau khö chĂȘn ngay sau khi tĂčĂŠm.
MöÄt söë haĂ„t cĂșm seĂ€ tûÄ biĂŻĂ«n mĂȘĂ«t. MöÄt söë coĂĄ thĂŻĂ trĂ” bĂčçng a-xñt salicylic hay a-
xñt lactic. Khi sûã duĂ„ng caĂĄc a-xñt naĂąy, nĂŻn cĂȘĂn thĂȘĂ„n khöng Ă ĂŻĂ a-xñt dñnh vaĂąo
nhûÀng chöß da khöng bĂ” muĂ„n, vĂČ a-xñt coĂĄ thĂŻĂ huyĂŁ hoaĂ„i da.
BaĂĄc sĂŽ chûÀa trĂ” muĂ„n coĂĄc hay haĂ„t cĂșm thĂ»ĂșĂąng chĂł Ă Ă”nh caĂĄc biĂŻĂ„n phaĂĄp:
- Duùng dung dÔch nitrogen.
- LaĂąm tiĂŻĂu phĂȘĂźu thuĂȘĂ„t à öëi vĂșĂĄi caĂĄc haĂ„t cĂșm sĂȘu (muĂ„n )
- 33. - DuĂąng tia laser
- Khöng nĂŻn à öët bĂčçng Ă iĂŻĂ„n vĂČ seĂ€ coĂĄ seĂ„o.
33. 9 biïÄn phaåp à ïÏ phoùng dÔ ûång (ECZEMA)
DĂ” ûång eczema thĂ»ĂșĂąng xuĂȘĂ«t hiĂŻĂ„n ĂșĂŁ daĂ„ng nhûÀng vĂŻĂ«t phöÏng nhoĂŁ, coĂĄ thĂŻĂ coĂĄ
vĂȘĂy cûång gĂȘy ngûåa, raĂĄt, ĂșĂŁ caĂŁ treĂŁ em lĂȘĂźn ngĂ»ĂșĂąi lĂșĂĄn. Eczema coĂĄ thĂŻĂ do di truyĂŻĂŹn.
NhûÀng ngĂ»ĂșĂąi bĂ” hen thĂ»ĂșĂąng keĂąm theo bĂŻĂ„nh eczema.
NhûÀng trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p sau, coĂĄ thĂŻĂ laĂąm bĂŻĂ„nh nĂčĂ„ng thĂŻm:
- MĂčĂ„c à öÏ len, löng.
- NgĂ»ĂșĂąi à öà möÏ höi.
- ThĂȘĂŹn kinh cĂčng thĂčĂšng (Stress)
- ĂŁ nĂși noĂĄng vaĂą ĂȘĂm
- Ăn trûång, haĂŁi saĂŁn (cua, caĂĄ, öëc...), sûÀa vaĂą thûÄc phĂȘĂm tûù luĂĄa mĂČ.
- TiĂŻĂ«p xuĂĄc vĂșĂĄi hoaĂĄ chĂȘĂ«t: caĂĄc chĂȘĂ«t tĂȘĂy rûãa, dĂȘĂŹu thĂșm, kem böi da, caĂĄc dĂ»ĂșĂ„c
phĂȘĂm...
Eczema khoĂĄ trĂ”. NhiĂŻĂŹu khi noĂĄ Ă eo Ă ĂčĂšng ngĂ»ĂșĂąi bĂŻĂ„nh suöët Ă ĂșĂąi hoĂčĂ„c giaĂŁm
dĂȘĂŹn luĂĄc tuöĂi cao, röÏi khoĂŁi hĂčĂšn. Tuy vĂȘĂ„y, chuĂĄng ta coĂĄ thĂŻĂ xûã trñ Ă ĂŻĂ laĂąm bĂŻĂ„nh
thuyĂŻn giaĂŁm nhĂ» sau:
- Ăt tĂčĂŠm, traĂĄnh tĂčĂŠm lĂȘu. NĂŻn tĂčĂŠm bĂčçng voĂąi hoa sen. NĂŻĂ«u tĂčĂŠm böÏn tĂčĂŠm, nĂŻn
pha thĂŻm dĂȘĂŹu tĂčĂŠm vaĂąo nĂ»ĂșĂĄc.
- TĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc ĂȘĂ«m.
- Khöng tĂčĂŠm xaĂą phoĂąng hoĂčĂ„c duĂąng xaĂą phoĂąng loaĂ„i nheĂ„, Ă ĂčĂ„c biĂŻĂ„t.
- TraĂĄnh mĂčĂ„c à öÏ len, chĂčn len
- Sau khi tĂčĂŠm traĂĄnh xoa daĂĄ bĂčçng nhûÀng dung dĂ”ch nhĂșĂąn, coĂĄ muĂąi.
- Khöng mĂčĂ„c nhiĂŻĂŹu quĂȘĂŹn aĂĄo Ă ĂŻĂ cĂș thĂŻĂ Ă Ă»ĂșĂ„c maĂĄt vaĂą thoaĂĄng.
- TraĂĄnh caĂĄc thûÄc phĂȘĂm, thuöëc uöëng, dĂȘĂŹu thĂșm Ă aĂ€ gĂȘy cho mĂČnh dĂ” ûång.
- HĂŻĂ«t sûåc traĂĄnh gaĂ€i, gaĂ€i seĂ€ laĂąm da bĂ” xĂ»ĂșĂĄc, taĂ„o Ă iĂŻĂŹu kiĂŻĂ„n cho da bĂ” viĂŻm
nhiĂŻĂźm.
34. BĂŻĂ„nh thuĂŁy Ă ĂȘĂ„u
BĂŻĂ„nh thuĂŁy Ă ĂȘĂ„u hay gĂčĂ„p ĂșĂŁ treĂŁ em nhĂ»ng à öi khi cuĂ€ng gĂčĂ„p caĂŁ ĂșĂŁ ngĂ»ĂșĂąi lĂșĂĄn.
BĂŻĂ„nh lĂȘy à öëi vĂșĂĄi treĂŁ em, nhĂ»ng khöng lĂȘy vĂșĂĄi ngĂ»ĂșĂąi lĂșĂąn. Virus bĂŻĂ„nh chĂł tĂȘĂ«n
- 34. cöng ngĂ»ĂșĂąi lĂșĂĄn trĂŻn 50 tuöĂi, trong trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p hĂŻĂ„ miĂŻĂźn dĂ”ch cuĂŁa nhûÀng ngĂ»ĂșĂąi
naĂąy Ă ĂčĂ„c biĂŻĂ„t yĂŻĂ«u vaĂą coĂĄ khaĂŁ nĂčng bĂ” ung thĂ».
NhûÀng triïÄu chûång bïÄnh nhû sau:
- TrĂ»ĂșĂĄc khi moĂ„c thuĂŁy Ă ĂȘĂ„u, caĂŁm thĂȘĂ«y da bĂ” ngûåa
- NhûÀng nöët phöÏng Ă oĂŁ xuĂȘĂ«t hiĂŻĂ„n röÏi xeĂ„p xuöëng, phĂȘĂŹn lĂșĂĄn ĂșĂŁ lĂ»ng, hai bĂŻn
mĂčĂ„t, à öi khi caĂŁ ĂșĂŁ vuĂąng mĂčĂŠt.
- Ăöi khi keĂąm theo söët vaĂą caĂŁm thĂȘĂ«y ngĂ»ĂșĂąi mĂŻĂ„t moĂŁi.
Sau 3 tuĂȘĂŹn, caĂĄc nöët muĂ„n coĂĄ thĂŻĂ lĂčĂ„n hĂŻĂ«t, nhĂ»ng vĂȘĂźn coĂąn caĂŁm thĂȘĂ«y da Ă au
tûù 1-6 thaång.
Khi caĂĄc muĂ„n Ă aĂ€ khö hay vĂșĂ€, cĂȘĂŹn chuĂĄ yĂĄ:
- ĂĂŻĂ nguyĂŻn khöng cĂȘĂŹn bĂčng boĂĄ caĂĄc nöët muĂ„n. Khöng mĂčĂ„c à öÏ boĂĄ ngĂ»ĂșĂąi
- Rûãa nheĂ„ caĂĄc nöët muĂ„n nhĂ»ng khöng Ă Ă»ĂșĂ„c gaĂ€i.
- ĂĂčĂŠp khĂčn tĂȘĂm nĂ»ĂșĂĄc laĂ„nh, dung dĂ”ch calamine hay nĂ»ĂșĂĄc soda.
ĂĂčĂ„c biĂŻĂ„t, nĂŻĂ«u coĂĄ muĂ„n ĂșĂŁ vuĂąng mĂčĂŠt, cĂȘĂŹn hoĂŁi baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ duĂąng thĂŻm thuöëc uöëng
vaĂą thuöëc Ă ĂčĂŠp loaĂ„i steroid. NhĂȘĂ«t laĂą trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p muĂ„n bĂ” viĂŻm nhiĂŻĂźm.
35. Traånh à ïà cön truùng chñch
NhûÀng cuöÄc cĂčĂŠm traĂ„i dĂ»ĂșĂĄi göëc cĂȘy, nĂčçm daĂąi trĂŻn baĂ€i biĂŻĂn trong nhûÀng
ngaĂąy heĂą thĂȘĂ„t laĂą thuĂĄ vĂ”. NhĂ»ng laĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ khoĂŁi bĂ” cön truĂąng chñch.
- GoĂĄi kñn caĂĄc thûÄc phĂȘĂm vaĂą à öÏ uöëng, nhĂȘĂ«t laĂą caĂĄc à öÏ ngoĂ„t.
- TraĂĄnh duĂąng caĂĄc loaĂ„i dĂȘĂŹu, kem böi da coĂĄ muĂąi.
- Khöng mĂčĂ„c quĂȘĂŹn aĂĄo maĂąu sĂčĂ„c sĂșĂ€ giöëng hĂČnh hoa. NĂŻn choĂ„n maĂąu trĂčĂŠng
hay möÄt maùu.
- MĂčĂ„c quĂȘĂŹn aĂĄo daĂąi, che chĂȘn tay vaĂą khöng Ă i Ă ĂȘĂ«t.
NĂŻĂ«u bĂ” chñch, cĂȘĂŹn:
- NheĂ„ nhaĂąng gĂčĂŠp ngoĂąi cön truĂąng ra, caĂąng sĂșĂĄm caĂąng töët.
- ChuĂĄ yĂĄ khöng gaĂ€i hoĂčĂ„c lĂȘĂ«y ngoĂąi bĂčçng tay khöng vĂČ ngoĂąi coĂĄ chĂȘĂ«t à öÄc. LaĂąm
nhĂ» vĂȘĂ„y coĂĄ thĂŻĂ laĂąm vĂŻĂ«t chñch Ă au thĂŻm hoĂčĂ„c bĂ” thĂŻm vĂŻĂ«t chñch (vĂČ ngoĂąi Ă ĂȘm vaĂąo
tay. NĂŻĂ«u cön truĂąng laĂą ong thĂČ sau khi chñch noĂĄ Ă ĂŻĂ ngoĂąi laĂ„i. CaĂĄc loaĂ„i cön truĂąng
khaĂĄc khöng nhĂ» vĂȘĂ„y).
- 35. - Rûãa chöß bĂ” chñch bĂčçng xaĂą phoĂąng vaĂą nĂ»ĂșĂĄc.
- DuĂąng nĂ»ĂșĂĄc Ă aĂĄ aĂĄp lĂŻn chöß chñch Ă ĂŻĂ giaĂŁm Ă au röÏi böi loaĂ„i pom-maĂĄt coĂĄ
antihistamin lĂŻn.
- Uöëng thuöëc aspirin hoĂčĂ„c acetaminophen vaĂą antihistamin.
- NĂŻĂ«u bĂ” chñch vaĂąo miĂŻĂ„ng hoĂčĂ„c vaĂąo lĂ»ĂșĂ€i phaĂŁi tĂșĂĄi phoĂąng cĂȘĂ«p cûåu ngay vĂČ coĂĄ
thĂŻĂ aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi sûÄ hö hĂȘĂ«p.
PhĂȘĂŹn lĂșĂĄn chöß chñch gĂȘy ngûåa hoĂčĂ„c Ă au, raĂĄt, nhĂ»ng tuyĂą thuöÄc vaĂąo Ă iĂŻĂm bĂ”
chñch, maĂą phaĂŁn ûång cĂș thĂŻĂ coĂĄ thĂŻĂ trĂȘĂŹm troĂ„ng hĂșn, tûù mûåc bĂ” sĂ»ng phöÏng tĂșĂĄi
tĂČnh traĂ„ng khoĂĄ thĂșĂŁ hay tĂčng nhĂ”p Ă ĂȘĂ„p cuĂŁa tim, bĂ” ngĂȘĂ«t hoĂčĂ„c coĂĄ thĂŻĂ chĂŻĂ«t.
BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, nĂŻn cĂčn cûå vaĂąo tĂČnh hĂČnh maĂą Ă Ă»a Ă ĂČ cĂȘĂ«p cûåu. NhûÀng cuöÄc Ă i chĂși
xa coĂĄ töà chûåc, thĂ»ĂșĂąng phaĂŁi mang theo tuĂĄi thuöëc cĂȘĂ«p cûåu, göÏm thuöëc laĂąm giaĂŁm
bĂșĂĄt phaĂŁn ûång cuĂŁa cĂș thĂŻĂ, thuöëc khaĂĄng sinh, thuöëc trĂșĂ„ tim. NhûÀng ngĂ»ĂșĂąi tûùng bĂ”
phaĂŁn ûång bĂșĂŁi caĂĄc vĂŻĂ«t chñch phaĂŁi coĂĄ biĂŻĂ„n phaĂĄp tûÄ lo cho baĂŁn thĂȘn.
36. MoĂĄng tay coĂĄ thĂŻĂ noĂĄi gĂČ vĂŻĂŹ sûåc khoĂŁe?
BaĂ„n Ă aĂ€ ngĂčĂŠm nhĂČn ngoĂĄn tay mĂČnh caĂŁ ngaĂąn lĂȘĂŹn röÏi, nhĂ»ng coĂĄ bao giĂșĂą baĂ„n
nghĂŽ rĂčçng caĂĄc moĂĄng tay coĂĄ thĂŻĂ phaĂŁn aĂŁnh rĂȘĂ«t Ă uĂĄng tĂČnh traĂ„ng sûåc khoĂŁe cuĂŁa
mĂČnh hay khöng?
Göëc moĂĄng tay coĂĄ vĂŻĂ«t trĂčĂŠng hĂČnh thĂČa thĂŻĂ hiĂŻĂ„n cĂș thĂŻĂ thiĂŻĂ«u chĂȘĂ«t sĂčĂŠt. MoĂĄng
tay moĂŁng, dĂŻĂź gaĂ€y, cho biĂŻĂ«t tuyĂŻĂ«n giaĂĄp möÄt tuyĂŻĂ«n nöÄi tiĂŻĂ«t ĂșĂŁ hoĂ„ng - keĂĄm hoaĂ„t
à öÄng.
ĂĂŻĂ giûÀ caĂĄc mong tay laĂąnh lĂčĂ„n, coĂĄ thĂŻĂ phaĂŁn aĂŁnh cho mĂČnh biĂŻĂ«t sûåc khoĂŁe cuĂŁa
chñnh mĂČnh, nĂŻn:
- Ăn nhiĂŻĂŹu traĂĄi cĂȘy vaĂą rau tĂ»Ăși, caĂĄc loaĂ„i haĂ„t, thĂ”t tĂ»Ăși vaĂą caĂĄc thûÄc phĂȘĂm ñt
chĂȘĂ«t beĂĄo.
- Mang gĂčng baĂŁo vĂŻĂ„ khi phaĂŁi tiĂŻĂ«p xuĂĄc bĂčçng tay vĂșĂĄi caĂĄc hoaĂĄ chĂȘĂ«t vaĂą caĂĄc
chĂȘĂ«t tĂȘĂ«y rûãa.
- ĂaĂĄnh moĂĄng tay saĂ„ch sau mößi lĂȘĂŹn lao à öÄng.
- CĂčĂŠt xeĂĄn biĂŻĂu bĂČ ĂșĂŁ 2 goĂĄc ngoĂĄn Ă ĂŻĂ traĂĄnh bĂ” xĂ»ĂșĂĄc ĂșĂŁ phĂȘĂŹn naĂąy.
- Khöng duĂąng moĂĄng tay Ă ĂŻĂ gaĂ„ch, nĂȘĂ„y vĂȘĂ„t gĂČ.
- Khöng cĂčĂŠt vaĂą giuĂ€a moĂĄng tay saĂĄt quaĂĄ.
TraĂ„ng thaĂĄi moĂĄng tay NguyĂŻn nhĂȘn (chûång toĂŁ) - GioĂąn dĂŻĂź gaĂ€y - ThĂ»ĂșĂąng bĂ”
ngĂȘm lĂȘu trong nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng, sûåc khoĂŁe keĂĄm, thiĂŻĂ«u vitamin A, C, B6, calci, sĂčĂŠt,
tuyĂŻĂ«n giaĂĄp hoaĂ„t à öÄng keĂĄm. - CaĂĄc moĂĄng khöng Ă ĂŻĂŹu - Tim, phöĂi yĂŻĂ«u, triĂŻĂ„u chûång
- 36. ung thĂ», yĂŻĂ«u bĂȘĂm sinh. - BĂŻĂŹ mĂčĂ„t khöng nhĂčĂ©n - eczema, bĂ” chĂȘĂ«n thĂ»Ășng, bĂŻĂ„nh
vĂȘĂy nĂŻĂ«n. - NhĂȘĂ«p nhö - ThĂȘĂ«p khĂșĂĄp, thĂȘĂ„n yĂŻĂ«u, cao tuöĂi, khñ thuĂ€ng. - MoĂĄng nûåt -
DĂ” ûång vĂșĂĄi chĂȘĂ«t tö moĂĄng tay, thiĂŻĂ«u chĂȘĂ«t sĂčĂŠt, thiĂŻĂ«u höÏng huyĂŻĂ«t cĂȘĂŹu, coĂĄ thai, bĂŻĂ„nh
vĂȘĂy nĂŻĂ«n. - Nûåt ĂșĂŁ Ă ĂȘĂŹu moĂĄng - NgĂȘm nĂ»ĂșĂĄc lĂȘu, hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng thay moĂĄng. - CoĂĄ vĂŻĂ„t
trĂčĂŠng hĂČnh thĂČa - TuyĂŻĂ«n nöÄi tiĂŻĂ«t hoaĂ„t à öÄng yĂŻĂ«u (tuyĂŻĂ«n giaĂĄp) thiĂŻĂ«u chĂȘĂ«t sĂčĂŠt vaĂą
höÏng cĂȘĂŹu.
TraĂ„ng thaĂĄi moĂĄng tay NguyĂŻn nhĂȘn (chûång toĂŁ)
- GioĂąn dĂŻĂź gaĂ€y - ThĂ»ĂșĂąng bĂ” ngĂȘm lĂȘu trong nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng, sûåc khoĂŁe
keĂĄm, thiĂŻĂ«u vitamin A, C, B6, calci, sĂčĂŠt, tuyĂŻĂ«n giaĂĄp
hoaÄt à öÄng keåm.
- CaĂĄc moĂĄng khöng Ă ĂŻĂŹu - Tim, phöĂi yĂŻĂ«u, triĂŻĂ„u chûång ung thĂ», yĂŻĂ«u bĂȘĂm sinh.
- BĂŻĂŹ mĂčĂ„t khöng nhĂčĂ©n - Eczema, bĂ” chĂȘĂ«n thĂ»Ășng, bĂŻĂ„nh vĂȘĂy nĂŻĂ«n.
- NhĂȘĂ«p nhö - ThĂȘĂ«p khĂșĂĄp, thĂȘĂ„n yĂŻĂ«u, cao tuöĂi, khñ thuĂ€ng.
- MoĂĄng nûåt - DĂ” ûång vĂșĂĄi chĂȘĂ«t tö moĂĄng tay, thiĂŻĂ«u chĂȘĂ«t sĂčĂŠt, thiĂŻĂ«u
höÏng huyĂŻĂ«t cĂȘĂŹu, coĂĄ thai, bĂŻĂ„nh vĂȘĂy nĂŻĂ«n.
- Nûåt ĂșĂŁ Ă ĂȘĂŹu moĂĄng - NgĂȘm nĂ»ĂșĂĄc lĂȘu, hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng thay moĂĄng.
- CoĂĄ vĂŻĂ„t trĂčĂŠng hĂČnh
thĂČa
- Tuyïën nöÄi tiïët hoaÄt à öÄng yïëu (tuyïën giaåp) thiïëu
chĂȘĂ«t sĂčĂŠt vaĂą höÏng cĂȘĂŹu.
37. LaĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ khoĂŁi mĂŻĂ„t?
DuĂą khoa hoĂ„c vaĂą kyĂ€ thuĂȘĂ„t Ă aĂ€ giuĂĄp cho chuĂĄng ta hoaĂąn thaĂąnh nhiĂŻĂŹu cöng viĂŻĂ„c
haĂąng ngaĂąy möÄt caĂĄch nheĂ„ nhaĂąng hĂșn, nhĂ»ng nhiĂŻĂŹu ngĂ»ĂșĂąi vĂȘĂźn tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ kĂŻu
ca:TĂI BĂ MĂĂ
T..
Mößi ngĂ»ĂșĂąi chuĂĄng ta nĂŻn tûÄ biĂŻĂ«t taĂ„i sao mĂČnh mĂŻĂ„t vaĂą hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng mĂŻĂ„t cuĂŁa
mĂČnh thuöÄc loaĂ„i naĂąo? NgĂ»ĂșĂąi ta phĂȘn biĂŻĂ„t 2 loaĂ„i mĂŻĂ„t: MĂŻĂ„t thĂŻĂ xaĂĄc vaĂą MĂŻĂ„t tinh
thĂȘĂŹn
NgĂ»ĂșĂąi lao à öÄng nhiĂŻĂŹu thĂ»ĂșĂąng thĂȘĂ«y mĂŻĂ„t vaĂąo buöĂi chiĂŻĂŹu vaĂą coĂĄ thĂŻĂ phuĂ„c höÏi
Ă Ă»ĂșĂ„c sûåc khoĂŁe sau möÄt giĂȘĂ«c nguĂŁ qua Ă ĂŻm: Ă oĂĄ laĂą loaĂ„i MĂŻĂ„t thĂŻĂ xaĂĄc.
NgĂ»ĂșĂąi MĂŻĂ„t tinh thĂȘĂŹn thĂ»ĂșĂąng mĂŻĂ„t tûù buöĂi saĂĄng vaĂą Ă ĂșĂ€ hĂșn vĂŻĂŹ buöĂi chiĂŻĂŹu.
NguyĂŻn nhĂȘn sûÄ MĂŻĂ„t thĂŻĂ xaĂĄc thĂ»ĂșĂąng do:
- Ăn ñt, nguĂŁ khöng Ă ĂȘĂźy giĂȘĂ«c.
- LĂ»ĂșĂ„ng caĂĄc chĂȘĂ«t coĂĄ kim loaĂ„i trong maĂĄu, khöng Ă uĂĄng tyĂŁ lĂŻĂ„ quy Ă Ă”nh nhĂ» tyĂŁ
lĂŻĂ„ vĂŻĂŹ caĂĄc hĂșĂ„p chĂȘĂ«t coĂĄ Na vaĂą K.
- 37. - LaĂąm viĂŻĂ„c ĂșĂŁ möi trĂ»ĂșĂąng noĂĄng vaĂą ĂȘĂm.
- ThiĂŻĂ«u maĂĄu.
- BĂ” cuĂĄm keĂĄo daĂąi hoĂčĂ„c caĂŁm laĂ„nh.
- BĂ” nhiĂŻĂźm bĂŻĂ„nh do virus
- MöÄt söë tuyïën nöÄi tiïët nhû tuyïën giaåp hoaÄt à öÄng yïëu.
NguyĂŻn nhĂȘn sûÄ MĂŻĂ„t tinh thĂȘĂŹn, coĂĄ thĂŻĂ do:
- PhaĂŁi caĂĄng Ă aĂĄng quaĂĄ nhiĂŻĂŹu cöng viĂŻĂ„c, nĂŻn lo lĂčĂŠng.
- PhaĂŁi laĂąm caĂĄc cöng viĂŻĂ„c nhaĂąm chaĂĄn, khöng hĂșĂ„p khaĂŁ nĂčng.
- CoĂĄ sûÄ thay à öĂi à öÄt xuĂȘĂ«t trong Ă ĂșĂąi söëng (ly dĂ”, vĂŻĂŹ hĂ»u...).
- MĂȘĂ«t tinh thĂȘĂŹn, chaĂĄn naĂŁn.
CaĂĄc biĂŻĂ„n phaĂĄp sau, coĂĄ thĂŻĂ laĂąm ta Ă ĂșĂ€ mĂŻĂ„t:
- ChuĂĄ yĂĄ taĂ„o cho mĂČnh möÄt chĂŻĂ« à öÄ Ăčn uöëng töët: thûÄc phĂȘĂm nhiĂŻĂŹu chĂȘĂ«t sĂčĂŠt,
coĂĄ trong thĂ”t vaĂą caĂĄc loaĂ„i haĂ„t, loaĂ„i cuĂŁ, rau vaĂą traĂĄi cĂȘy tĂ»Ăși.
- ChuĂĄ yĂĄ hoaĂ„t à öÄng thĂȘn thĂŻĂ, tĂȘĂ„p thĂŻĂ duĂ„c, Ă i böÄ ra ngoaĂąi trĂșĂąi, thĂșĂŁ sĂȘu.
- TaĂ„o cho mĂČnh nĂși laĂąm viĂŻĂ„c thoaĂĄng maĂĄt: mĂșĂŁ cûãa söĂ, uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc.
- ĂiĂŻĂŹu hoaĂą cöng viĂŻĂ„c nhĂ» thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ coĂĄ thĂșĂąi gian nghĂł vaĂą thĂ» giaĂ€n. MöÄt,
hai buöĂi töëi nguĂŁ Ă ĂȘĂźy giĂȘĂ«c seĂ€ khiĂŻĂ«n sûåc khoĂŁe phuĂ„c höÏi nhanh. Trong nhûÀng ngaĂąy
laĂąm viĂŻĂ„c, thu xĂŻĂ«p sao Ă ĂŻĂ coĂĄ möÄt thĂșĂąi gian ngĂčĂŠn thĂ» giaĂ€n bĂčĂŠp thĂ”t, thĂșĂŁ sĂȘu vaĂą
ngĂ»ng moĂ„i sûÄ suy nghĂŽ (thĂ» giaĂ€n thĂȘĂŹn kinh) cuĂ€ng rĂȘĂ«t töët
- Thay à öĂi lĂŻĂŹ löëi laĂąm viĂŻĂ„c Ă ĂŻĂ khoĂŁi bĂ” nhaĂąm chaĂĄn tûù caĂĄch ngöÏi, caĂĄch sĂčĂŠp xĂŻĂ«p
vaĂą thûÄc haĂąnh cöng viĂŻĂ„c, thĂșĂąi gian laĂąm viĂŻĂ„c vaĂą nghĂł ngĂși... cöët Ă ĂŻĂ taĂ„o ra cho
mĂČnh caĂĄi gĂČ Ă oĂĄ mĂșĂĄi laĂ„.
NĂŻĂ«u hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng MĂŻĂ„t keĂĄo daĂąi quaĂĄ 2 tuĂȘĂŹn, nĂŻn Ă i tĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ.
38. TrĂ” bĂŻĂ„nh thiĂŻĂ«u maĂĄu
NĂŻĂ«u khi soi gĂ»Ășng, baĂ„n thĂȘĂ«y mĂčĂ„t mĂČnh taĂĄi, coĂĄ veĂŁ mĂŻĂ„t moĂŁi lĂșĂą Ă ĂșĂą, thĂČ rĂȘĂ«t coĂĄ
thĂŻĂ, baĂ„n Ă ang bĂ” thiĂŻĂ«u maĂĄu. NoĂĄi chñnh xaĂĄc hĂșn laĂą baĂ„n thiĂŻĂ«u höÏng huyĂŻĂ«t cĂȘĂŹu
trong thaĂąnh phĂȘĂŹn cuĂŁa maĂĄu. HöÏng huyĂŻĂ«t cĂȘĂŹu rĂȘĂ«t cĂȘĂŹn thiĂŻĂ«t cho cĂș thĂŻĂ vĂČ chuĂĄng coĂĄ
nhiĂŻĂ„m vuĂ„ nhĂȘĂ„n öxy ĂșĂŁ phöĂi röÏi mang Ă i phĂȘn phöëi cho moĂ„i nĂși trong cĂș thĂŻĂ.
MöÄt hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng chñnh cuĂŁa bĂŻĂ„nh thiĂŻĂ«u maĂĄu laĂą thiĂŻĂ«u chĂȘĂ«t sĂčĂŠt trong thaĂąnh
phĂȘĂŹn maĂĄu. ĂșĂŁ MyĂ€, 20% phuĂ„ nûÀ ĂșĂŁ à öÄ tuöĂi coĂĄ thĂŻĂ sinh Ă eĂŁ bĂ” mĂčĂŠc bĂŻĂ„nh thiĂŻĂ«u maĂĄu
- 38. trong khi chĂł coĂĄ 2% Ă aĂąn öng mĂčĂŠc bĂŻĂ„nh naĂąy. LyĂĄ do laĂą hoĂ„ mĂȘĂ«t nhiĂŻĂŹu maĂĄu trong
caĂĄc kyĂą kinh nguyĂŻĂ„t. Ăčn ñt chĂȘĂ«t sĂčĂŠt hoĂčĂ„c cĂș thïà ñt khaĂŁ nĂčng hĂȘĂ«p thuĂ„ chĂȘĂ«t sĂčĂŠt
cuĂ€ng laĂą nhûÀng vĂȘĂ«n Ă ĂŻĂŹ dĂȘĂźn tĂșĂĄi bĂŻĂ„nh naĂąy.
Mößi ngaĂąy cĂș thĂŻĂ chuĂĄng ta phaĂŁi Ă Ă»ĂșĂ„c hĂȘĂ«p thuĂ„ tûù 7-20mg sĂčĂŠt coĂĄ bĂȘĂŹu khi
sinh Ă eĂŁ cho con buĂĄ, bĂŻĂ„nh gan, ruöÄt, ung thĂ», Ă ĂŻĂŹu laĂą nhûÀng nguyĂŻn nhĂȘn bĂŻĂ„nh.
Khi cĂș thĂŻĂ mĂȘĂ«t khaĂŁ nĂčng hĂȘĂ«p thuĂ„ vitamin B12, ngĂ»ĂșĂąi ta baĂŁo ngĂ»ĂșĂąi Ă oĂĄ bĂ”
bïÄnh thiïëu maåu maÄn tñnh.
ChûÀa bĂŻĂ„nh thiĂŻĂ«u maĂĄu, phaĂŁi tĂČm nguyĂŻn nhĂȘn. NĂŻĂ«u chĂł laĂą do chĂŻĂ« à öÄ Ăčn
khöng Ă ĂȘĂŹy Ă uĂŁ thĂČ thĂȘĂ„t laĂą may vĂČ dĂŻĂź chûÀa trĂ”. BaĂĄc sĂŽ seĂ€ chĂł dĂȘĂźn cho baĂ„n nhĂ» sau:
- Ăn thûÄc phĂȘĂm coĂĄ nhiĂŻĂŹu chĂȘĂ«t sĂčĂŠt: rau xanh, thĂ”t Ă oĂŁ, gan boĂą, gaĂą, vĂ”t, chim,
caĂĄ, soĂą huyĂŻĂ«t, mĂȘĂŹm luĂĄa mĂČ.
- Kñch thñch khaĂŁ nĂčng hĂȘĂ«p thuĂ„ chĂȘĂ«t sĂčĂŠt bĂčçng caĂĄch Ăčn nhiĂŻĂŹu traĂĄi cĂȘy giaĂąu
vitamin C nhĂ» chanh, caĂą chua (tö-maĂĄt), cuĂŁ caĂŁi Ă oĂŁ. ThĂ”t Ă oĂŁ coĂĄ nhiĂŻĂŹu chĂȘĂ«t sĂčĂŠt vaĂą
kñch thñch cĂș thĂŻĂ hĂȘĂ«p thuĂ„ chĂȘĂ«t sĂčĂŠt.
- TraĂĄnh uöëng nhiĂŻĂŹu nĂ»ĂșĂĄc traĂą, vĂČ trong traĂą coĂĄ chĂȘĂ«t ta-nin laĂąm khaĂŁ nĂčng hĂȘĂ«p
thuĂ„ chĂȘĂ«t sĂčĂŠt cuĂŁa cĂș thĂŻĂ bĂ” chĂȘĂ„m laĂ„i.
- Uöëng thĂŻm thuöëc coĂĄ chĂȘĂ«t sĂčĂŠt. NĂŻn uöëng sau bûÀa Ăčn hoĂčĂ„c trĂ»ĂșĂĄc khi Ăčn.
Khöng nĂŻn uöëng khi Ă oĂĄi, chĂȘĂ«t sĂčĂŠt seĂ€ laĂąm daĂ„ daĂąy (bao tûã) bĂ” cöÏn caĂąo, khoĂĄ chĂ”u.
39. ĂĂŻĂŹ phoĂąng vaĂą chûÀa ngĂ»ĂșĂąi bĂ” ngĂȘĂ«t xĂłu
TrĂ»ĂșĂĄc khi bĂ” ngĂȘĂ«t xĂłu, ta thĂ»ĂșĂąng thĂȘĂ«y chung quanh töëi sĂȘĂŹm laĂ„i vaĂą moĂ„i vĂȘĂ„t
quay cuöÏng. MĂčĂŠt hoa lĂŻn nhĂ» nhĂČn thĂȘĂ«y bao nhiĂŻu ngöi sao löëm à öëm, mĂčĂ„t taĂĄi
Ă i, ngĂ»ĂșĂąi à öà möÏ höi laĂ„nh. ThĂŻĂ« röÏi ta ngaĂ€ xuöëng.
Tinh traĂ„ng ngĂȘĂ«t xĂłu coĂĄ thĂŻĂ lĂȘu vaĂąi giĂȘy cho tĂșĂĄi nûãa giĂșĂą. NguyĂŻn nhĂȘn vĂČ
lĂ»ĂșĂ„ng maĂĄu lĂ»u thöng lĂŻn naĂ€o bĂ” giaĂŁm à öÄt ngöÄt do: xuĂĄc à öÄng, quaĂĄ mĂŻĂ„t, thay à öĂi
tĂ» thĂŻĂ« bĂȘĂ«t chĂșĂ„t, nhĂ» Ă ang ngöÏi bĂȘĂ«t chĂșĂ„t à ûång nhanh lĂŻn, nöÏng à öÄ Ă Ă»ĂșĂąng trong
maĂĄu thĂȘĂ«p, nhĂ”p Ă ĂȘĂ„p cuĂŁa tim thĂȘĂ«t thĂ»ĂșĂąng, lĂŻn cĂșn Ă au tim, quaĂĄ tûåc giĂȘĂ„n...
ĂĂȘy laĂą nhûÀng viĂŻĂ„c ta phaĂŁi laĂąm khi cĂȘĂ«p cûåu möÄt ngĂ»ĂșĂąi bĂ” ngĂȘĂ«t.
- ĂĂșĂ€ khöng Ă ĂŻĂ cho naĂ„n nhĂȘn bĂ” ngaĂ€.
- ĂĂčĂ„t naĂ„n nhĂȘn nĂčçm daĂąi trĂŻn giĂ»ĂșĂąng, Ă ĂčĂ„t sao cho Ă ĂȘĂŹu thĂȘĂ«p hĂșn tim, hai
chĂȘn gaĂĄc lĂŻn cao. MuĂ„c à ñch Ă ĂŻĂ maĂĄu dĂŻĂź lĂ»u thöng lĂŻn naĂ€o.
NĂŻĂ«u naĂ„n nhĂȘn Ă Ă»ĂșĂ„c nĂčçm sĂșĂĄm nhĂ» vĂȘĂ„y hoĂ„ seĂ€ vĂȘĂźn yĂĄ thûåc Ă Ă»ĂșĂ„c sûÄ viĂŻĂ„c
chung quanh khöng bĂ” mĂȘĂ«t caĂŁm giaĂĄc hoaĂąn toaĂąn.
- Quay Ă ĂȘĂŹu naĂ„n nhĂȘn sang möÄt bĂŻn Ă ĂŻĂ lĂ»ĂșĂ€i khöng bĂ” tuĂ„t vaĂąo cöĂ
- 39. - NĂșĂĄi loĂŁng quĂȘĂŹn aĂĄo.
- ĂĂčĂŠp khĂčn laĂ„nh hay Ă»ĂșĂĄt lĂŻn mĂčĂ„t vaĂą gaĂĄy.
- GiûÀ cho ngĂ»ĂșĂąi naĂ„n nhĂȘn Ă Ă»ĂșĂ„c ĂȘĂ«m, nhĂȘĂ«t laĂą nĂŻĂ«u Ă ang vaĂąo muĂąa laĂ„nh.
NhûÀng Ă iĂŻĂŹu khöng Ă Ă»ĂșĂ„c laĂąm:
- Khöng Ă Ă»ĂșĂ„c taĂĄt hoĂčĂ„c lay naĂ„n nhĂȘn, nhĂȘĂ«t laĂą khi vûùa mĂșĂĄi ngĂȘĂ«t.
- Khöng Ă Ă»ĂșĂ„c cho naĂ„n nhĂȘn uöëng gĂČ, kĂŻĂ caĂŁ uöëng nĂ»ĂșĂĄc.
- ChĂł Ă ĂŻĂ naĂ„n nhĂȘn à ûång dĂȘĂ„y khi hoĂ„ caĂĄm thĂȘĂ«y chĂčĂŠc chĂčĂŠn Ă aĂ€ höÏi sûåc. PhaĂŁi
chuĂĄ yĂĄ theo doĂ€i möÄt vaĂąi phuĂĄt sau Ă oĂĄ, Ă ĂŻĂŹ phoĂąng hoĂ„ bĂ” ngĂȘĂ«t laĂ„i.
NĂŻĂ«u baĂ„n Ă aĂ€ tûùng bĂ” ngĂȘĂ«t, haĂ€y thûã ngĂȘĂźm laĂ„i xem nguyĂŻn nhĂȘn vĂČ Ă ĂȘu.
NgĂȘĂ«t khöng phaĂŁi laĂą möÄt bĂŻĂ„nh. NhiĂŻĂŹu ngĂ»ĂșĂąi coĂĄ thĂŻĂ bĂ” ngĂȘĂ«t cuĂąng thĂșĂąi gian taĂ„i
möÄt nĂși à öng Ă uĂĄc, noĂĄng khi quaĂĄ mĂŻĂ„t, luĂĄc buĂ„ng Ă oĂĄi hoĂčĂ„c gĂčĂ„p möÄt viĂŻĂ„c gĂČ gĂȘy uĂȘĂ«t
ûåc.
NĂŻĂ«u baĂ„n vûùa à ûång lĂŻn bößng eaĂŁm thĂȘĂ«y choĂĄng mĂčĂ„t: Ă oĂĄ laĂą baĂ„n Ă ang bĂ” giaĂŁm
huyĂŻĂ«t aĂĄp. TĂČnh traĂ„ng naĂąy xaĂŁy ra khi baĂ„n thay à öĂi tĂ» thĂŻĂ« à öÄt ngöÄt nhĂ»: Ă ang
ngöÏi vöÄi à ûång dĂȘĂ„y. ĂaĂ€ biĂŻĂ«t mĂČnh thĂ»ĂșĂąng bĂ” nhĂ» thĂŻĂ«, mößi lĂȘĂŹn Ă ang nĂčçm cĂȘĂŹn ngöÏi
dĂȘĂ„y hay Ă ang ngöÏi muöën à ûång lĂŻn, haĂ€y laĂąm thĂȘĂ„t chĂȘĂ„m chaĂ„p, tûã tûù. Khöng à ûång
lĂȘu quaĂĄ ĂșĂŁ möÄt chöß.
CaĂĄc dĂ»ĂșĂ„c phĂȘĂm (thuöëc uöëng) cuĂ€ng coĂĄ khaĂŁ nĂčng laĂąm cho baĂ„n bĂ” giaĂŁm huyĂŻĂ«t
aĂĄp maĂą khöng hay biĂŻĂ«t. NĂŻĂ«u thĂȘĂ«y coĂĄ triĂŻĂ„u chûång choĂĄng mĂčĂ„t sau khi duĂąng thuöëc,
nĂŻn hoĂŁi baĂĄc sĂŽ à ïà à öĂi loaĂ„i thuöëc khaĂĄc.
NhûÀng ngĂ»ĂșĂąi hay ngĂȘĂ«t, cĂȘĂŹn mĂčĂ„c quĂȘĂŹn aĂĄo röÄng Ă ĂŻĂ khöng aĂŁnh hĂ»ĂșĂŁng tĂșĂĄi sûÄ
lĂ»u thöng cuĂŁa maĂĄu tĂșĂĄi tĂȘĂ„n caĂĄc maĂ„ch maĂĄu nhoĂŁ taĂ„i nhûÀng Ă iĂŻĂm tĂȘĂ„n cuĂąng cuĂŁa hĂŻĂ„
tuĂȘĂŹn hoaĂąn.
40. TrÔ chûång à au lûng
PhĂȘĂŹn lĂșĂĄn caĂĄc trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p Ă au lĂ»ng laĂą do caĂĄc bĂčĂŠp thĂ”t ĂșĂŁ lĂ»ng dĂ»ĂșĂĄi bĂ” moĂŁi
mĂŻĂ„t. CaĂĄch chûÀa trĂ” Ă Ășn giaĂŁn laĂą:
- NĂčçm nghĂł trĂŻn giĂ»ĂșĂąng. TĂ» thĂŻĂ« nĂčçm ngûãa laĂąm lĂ»ng bĂ” eĂĄp xuöëng. Mößi lĂȘĂŹn
ta à öÄng Ă ĂȘĂ„y, lĂ»ng nhĂ» Ă Ă»ĂșĂ„c xoa boĂĄp: caĂŁm giaĂĄc nhûåc moĂŁi seĂ€ Ă ĂșĂ€ dĂȘĂŹn. NhĂ»ng, nĂčçm
2-3 ngaĂąy laĂą Ă uĂŁ.
NĂčçm lĂȘu hĂșn seĂ€ laĂąm caĂĄc bĂčĂŠp thĂ”t yĂŻĂ«u Ă i. Trong thĂșĂąi gian nĂčçm nghi haĂ€y
dĂ»ĂșĂ€ng bĂŻĂ„nh:
- ChĂł ngöÏi hay à ûång daĂ„y luĂĄc thĂȘĂ„t cĂȘĂŹn thiĂŻĂ«t. Khi nĂčçm, thĂłnh thoaĂŁng nĂŻn
nghiĂŻng ngĂ»ĂșĂąi sang traĂĄi, sang phaĂŁi; co duößi chĂȘn, chöëng tay vaĂąo giĂ»ĂșĂąng Ă ĂŻĂŹ
nĂȘng ngĂ»ĂșĂąi lĂŻn röÏi laĂ„i nĂčçm xuöëng.
- 40. ĂĂŻĂ taĂĄc duĂ„ng vaĂąo lĂ»ng dĂ»ĂșĂĄi, Ă ĂŻĂ vĂȘĂ„t Ă ĂŻĂ„m xuöëng dĂ»ĂșĂĄi Ă ĂȘĂŹu göëi hoĂčĂ„c nĂčçm
nghiĂŻng vaĂą co hai chĂȘn laĂ„i.
Thuöëc: caĂĄc loaĂąi thuöëc Ă ĂŻĂŹu chĂł laĂąm Ă ĂșĂ€ Ă au nhĂȘĂ«t thĂșĂąi (möÄt thĂșĂąi gian khöng
chûÀa Ă Ă»ĂșĂ„c hĂŻĂ«t maĂ€i maĂ€i.
- Aspirin laù möÄt thuöëc thöng duÄng laùm giaãm à au noåi chung, vaù à au lûng
noĂĄi riĂŻng.
- BaĂĄc sĂŽ coĂąn coĂĄ thĂŻĂŹ cho chuĂĄng ta duĂąng möÄt söë thuöëc laĂąm giaĂŁm sûÄ co thĂčĂŠt
cuĂŁa caĂĄc cĂș bĂčĂŠp. NhûÀng thuöëc naĂąy cĂȘĂ«n uöëng theo sûÄ hĂ»ĂșĂĄng dĂȘĂźn cuĂŁa baĂĄc sĂŽ, kĂŻĂ caĂŁ
caĂĄc thuöëc an thĂȘĂŹn coĂĄ codein.
PhĂ»Ășng phaĂĄp chĂ»ĂșĂąm laĂ„nh:
- NĂŻĂ«u lĂ»ng Ă au vĂČ va chaĂ„m, coĂĄ nhûÀng maĂ„ch maĂĄu vaĂą cĂș bĂčĂŠp bĂ” raĂĄch, coĂĄ thĂŻĂ
chĂ»ĂșĂąm laĂ„nh: boĂ„c nĂ»ĂșĂĄc Ă aĂĄ vaĂąo möÄt caĂĄi khĂčn röÏi nĂčçm Ă eĂą lĂ»ng lĂŻn trong 20 phuĂĄt.
LaĂąm 2, 3 lĂȘĂŹn mößi ngaĂąy liĂŻn tuĂ„c trong 3 ngaĂąy.
PhĂ»Ășng phaĂĄp chĂ»ĂșĂąm noĂĄng:
- Ăau lĂ»ng vĂČ cĂș raĂĄch khöng nĂŻn chĂ»ĂșĂąm noĂĄng vĂČ nhĂ» vĂȘĂ„y seĂ€ laĂąm chaĂŁy maĂĄu
thĂŻm. NĂŻĂ«u chĂł coĂĄ chöß sĂ»ng phöÏng nheĂ„, thûã chĂ»ĂșĂąm noĂĄng coĂĄ thĂŻĂ laĂąm xeĂ„p chöß bĂ”
xûng.
- CoĂĄ thĂŻĂ chĂ»ĂșĂąm noĂĄng 4 ngaĂąy sau khi chĂ»ĂșĂąm laĂ„nh. NgoaĂąi ra coĂąn caĂĄc phĂ»Ășng
phaĂĄp chaĂ„y Ă iĂŻĂ„n, chĂ»ĂșĂąm bĂčçng chai hay tuĂĄi nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng, Ă ĂčĂŠp khĂčn thĂȘĂ«m nĂ»ĂșĂĄc
noĂĄng, chiĂŻĂ«u Ă eĂąn, ngĂȘm nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng hay tĂčĂŠm voĂąi hoa sen. ThĂ»ĂșĂąng thĂșĂąi gian aĂĄp
duĂ„ng laĂą 20 phuĂĄt mößi lĂȘĂŹn, 3 lĂȘĂŹn mößi ngaĂąy.
Xoa boĂĄp: laĂą möÄt phĂ»Ășng phaĂĄp töët trĂ” Ă au lĂ»ng, coĂĄ taĂĄc duĂ„ng laĂąm cho maĂĄu
lĂ»u thöng tĂșĂĄi nhûÀng maĂ„ch maĂĄu nhoĂŁ vaĂą laĂąm thĂ» dĂčn caĂĄc cĂș bĂčĂŠp.
DuĂąng aĂĄo nĂ”t: Ăöëi vĂșĂĄi ngĂ»ĂșĂąi khoĂŁe, lĂ»ng to, ngĂ»ĂșĂąi ta coĂąn duĂąng aĂĄo nĂ”t mĂčĂ„c boĂĄ
vaĂąo phĂȘĂŹn lĂ»ng dĂ»ĂșĂĄi Ă ĂŻĂ cöë Ă Ă”nh phĂȘĂŹn naĂąo xĂ»Ășng söëng vaĂą caĂĄc cĂș bĂčĂŠp ĂșĂŁ Ă ĂȘy, Ă ĂŻĂ
chuĂĄng Ă Ă»ĂșĂ„c nghĂł ngĂși.
BĂčçng caĂĄc phĂ»Ășng phaĂĄp trĂŻn, khi caĂŁm giaĂĄc Ă au lĂ»ng Ă aĂ€ Ă ĂșĂ€ nĂŻn chuyĂŻĂn qua
luyĂŻĂ„n tĂȘĂ„p thĂŻĂ duĂ„c nheĂ„ nhaĂąng vĂșĂĄi caĂĄc à öÄng taĂĄc taĂĄc duĂ„ng tĂșĂĄi phĂȘĂŹn cĂș buĂ„ng vaĂą
lĂ»ng dĂ»ĂșĂĄi. ThĂșĂąi gian naĂąy nĂŻn traĂĄnh ngöÏi lĂȘu. Khi nguĂŁ, chĂł nĂčçm ngûãa hay nĂčçm
nghiĂŻng. Khöng bao giĂșĂą nĂčçm sĂȘĂ«p.
Sau 7 ngaĂąy, nĂŻĂ«u lĂ»ng vĂȘĂźn khöng Ă ĂșĂ€ Ă au, caĂŁm giaĂĄc Ă au laĂ„i chuyĂŻĂn chöß sang
Ă iĂŻĂm khaĂĄc nhĂ»: Ă au hai bĂŻn lĂ»ng dĂ»ĂșĂĄi, xuöëng möng, xuöëng duĂąi, khoĂĄ Ă Ă»a chĂȘn
lĂŻn cao, Ă i cuĂ€ng thĂȘĂ«y Ă au v.v... nĂŻn laĂ„i khaĂĄm baĂĄc sĂŽ Ă ĂŻĂ Ă Ă»ĂșĂ„c chĂȘĂn Ă oaĂĄn thĂŻm vĂŻĂŹ
caĂĄc bĂŻĂ„nh:
- ThĂȘĂ„n
- CöÄt söëng vaù gai cöÄt söëng
- ThĂȘĂŹn kinh toaĂ„ v.v...
- 41. 41. KĂŻĂ bĂŻĂ„nh thĂŻĂ« naĂąo?
Ăng A bĂ” sĂȘu rĂčng, baĂą B bĂ” gaĂ€y chĂȘn, anh C coĂĄ muĂ„n nhûåc nhöëi ĂșĂŁ bĂčĂŠp Ă uĂąi.
CaĂŁ 3 ngĂ»ĂșĂąi, noĂĄi chung, Ă ĂŻĂŹu bĂ” Ă au, nhĂ»ng mößi ngĂ»ĂșĂąi Ă au möÄt caĂĄch khaĂĄc nhau.
BĂșĂŁi vĂȘĂ„y, khi chuĂĄng ta kĂŻĂ bĂŻĂ„nh, ngĂ»ĂșĂąi thĂȘĂŹy thuöëc chûÀa trĂ” cho chuĂĄng ta bao giĂșĂą
cuĂ€ng muöën biĂŻĂ«t roĂ€, chuĂĄng ta Ă au nhĂ» thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ chĂȘĂn Ă oaĂĄn cho Ă uĂĄng bĂŻĂ„nh.
Sau Ă ĂȘy laĂą möÄt söë cĂȘu hoĂŁi baĂĄc sĂŽ coĂĄ thĂŻĂ Ă ĂčĂ„t ra, hoĂčĂ„c nĂŻĂ«u biĂŻĂ«t trĂ»ĂșĂĄc, chuĂĄng
ta coĂĄ thĂŻĂ dûÄa vaĂąo Ă oĂĄ Ă ĂŻĂ chuĂȘĂn bĂ” kĂŻĂ bĂŻĂ„nh vĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ:
- BaĂ„n bĂ” Ă au tûù bao giĂșĂą?
- Luåc naùo trong ngaùy baÄn bÔ à au, thónh thoaãng à au hay à au liïn tuÄc?
- TûÄ nhiĂŻn baĂ„n thĂȘĂ«y Ă au hay mößi khi laĂąm gĂČ Ă oĂĄ mĂșĂĄi bĂ” Ă au?
- Ăau möÄt chöß hay caĂŁm giaĂĄc Ă au di chuyĂŻĂn nĂși naĂąy qua nĂși khaĂĄc?
- Mößi lĂȘĂŹn Ă au bao nhiĂŻu lĂȘu?
- Uöëng aspirin coĂĄ thĂȘĂ«y giaĂŁm Ă au khöng?
- BaĂ„n Ă aĂ€ laĂąm thĂŻĂ« naĂąo Ă ĂŻĂ Ă ĂșĂ€ Ă au? CoĂĄ Ă ĂșĂ€ khöng?
Mößi lĂȘĂŹn Ă au coĂĄ caĂĄc triĂŻĂ„u chûång gĂČ keĂąm theo khöng (thñ duĂ„: nön, mĂŻĂ„t).
CoĂĄ thĂŻĂ chia ra laĂąm nhiĂŻĂŹu loaĂ„i Ă au vaĂą Ă au vĂșĂĄi mûåc à öÄ khaĂĄc nhau. Khi kĂŻĂ
bĂŻĂ„nh nĂŻn noĂĄi roĂ€ Ă ĂŻĂ giuĂĄp baĂĄc sĂŽ chûÀa trĂ”, Ă Ă”nh Ă Ă»ĂșĂ„c bĂŻĂ„nh nĂčĂ„ng hay nheĂ„, thuöÄc böÄ
phĂȘĂ„n naĂąo trong cĂș thĂŻĂ. BaĂ„n coĂĄ thĂŻĂ choĂ„n möÄt trong söë nhûÀng cĂȘu dĂ»ĂșĂĄi Ă ĂȘy Ă ĂŻĂ mö
taĂŁ caĂĄi Ă au:
1.VïÏ à au nheÄ
- CaĂŁm thĂȘĂ«y khoĂĄ ch u
- Ăau nhĂ» bĂ” kim chĂȘm
- Ăau tûåc
- Ăau ĂȘm Ăł
- Ăau raĂĄt
- Ăau nhĂ» bĂ” cĂȘĂ«u
- Ăau nhûåc.
2. VïÏ à au vûùa
- Ăau nhĂčn mĂčĂ„t
- Ăau tûùng höÏi
- Ăau nhĂ» bĂ” Ă aĂĄnh
- Ăau nhoĂĄi
- Ăau thĂčĂŠt buĂ„ng
- Ăau nhĂ» bĂ” caĂąo
- Ăau khöng laĂąm gĂČ
Ă Ă»ĂșĂ„c.
3. VĂŻĂŹ Ă au nĂčĂ„ng
- Ăau nhĂ» cĂčĂŠt thĂ”t
- Ăau nhĂ» coĂĄ vĂȘĂ„t xuyĂŻn
qua
- Ăau nhĂ» coĂĄ vĂȘĂ„t quĂȘĂ„y
bĂŻn trong
- Ăau lĂčn löÄn
- Ăau nhĂ» ngaĂ„t thĂșĂŁ
- Ăau nhĂ» nûåt da thĂ”t
- Ăau chaĂŁy nĂ»ĂșĂĄc mĂčĂŠt
-
- 42. 42. Hai mĂ»Ăși cĂȘu hoĂŁi vĂŻĂŹ Ă au lĂ»ng
Ăau lĂ»ng coĂĄ nhiĂŻĂŹu nguyĂŻn nhĂȘn. BaĂĄc sĂŽ cĂȘĂŹn hoĂŁi han nhûÀng cĂȘu hoĂŁi sau Ă ĂŻĂ
chĂȘĂn Ă oaĂĄn bĂŻĂ„nh. BaĂ„n cuĂ€ng coĂĄ thĂŻĂ gûãi cho baĂĄc sĂŽ nhûÀng cĂȘu traĂŁ lĂșĂąi thay cho viĂŻĂ„c
tĂșĂĄi khaĂĄm bĂŻĂ„nh, nĂŻĂ«u baĂ„n khöng coĂĄ Ă iĂŻĂŹu kiĂŻĂ„n.
1 TrĂ»ĂșĂĄc Ă ĂȘy baĂ„n Ă aĂ€ bĂ” Ă au lĂ»ng bao giĂșĂą chĂ»a?
2. BaĂ„n Ă au ĂșĂŁ chöß naĂąo laĂą chñnh? (lĂ»ng trĂŻn, ngang lĂ»ng, hai bĂŻn, dĂ»ĂșĂĄi)
3. Ăau vaĂąo luĂĄc naĂąo, Ă au thĂŻĂ« naĂąo, trĂ»ĂșĂĄc khi Ă au coĂĄ triĂŻĂ„u chûång gĂČ khöng?
4. CĂșn Ă au thĂȘĂ«y tûåc thĂČ hay tĂșĂĄi tûù tûù?
5. BaÄn coå buöÏn nön, oåi trong khi à au khöng?
6. CĂșn Ă au coĂĄ laĂąm baĂ„n khöng nguĂŁ Ă Ă»ĂșĂ„c khoĂŁng? CoĂĄ bao giĂșĂą baĂ„n bĂ” thûåc tĂłnh
vĂČ cĂșn Ă au tĂșĂĄi trong luĂĄc nguĂŁ khöng?
7. PhaĂŁi chĂčng Ă ĂȘy laĂą lĂȘĂŹn Ă au Ă ĂȘĂŹu tiĂŻn?
8. CĂșn Ă au liĂŻn tuĂ„c?
9. CĂșn Ă au coĂĄ luĂĄc naĂąo giaĂĄn Ă oaĂ„n khöng?
10. Ăau nhûåc, ĂȘm Ăł, mößi luĂĄc laĂ„i Ă au thĂŻm, Ă au nöng hay sĂȘu?
11. BaĂ„n coĂĄ thĂŻĂ dûÄ Ă oaĂĄn vĂČ sao mĂČnh Ă au khöng? HaĂ€y choĂ„n caĂĄc nguyĂŻn
nhĂȘn sau:
- VĂČ thĂșĂąi tiĂŻĂ«t thay à öĂi
- VĂČ vaĂĄc nĂčĂ„ng
- VĂČ tĂ» thĂŻĂ« luĂĄc à ûång, ngöÏi, cuĂĄi, nĂčçm...
- VĂČ thĂȘĂŹn kinh cĂčng thĂčĂšng
- VĂČ thĂȘĂ«y kinh nguyĂŻĂ„t
- VĂČ bĂŻĂ„nh
- VĂČ mang thai.
- VĂČ laĂąm viĂŻĂ„c quaĂĄ sûåc
- CaĂĄc lyĂĄ do khaĂĄc...
12. BaĂ„n thĂ»ĂșĂąng Ă au vaĂąo luĂĄc naĂąo:
- 43. - Khi laĂąm viĂŻĂ„c
- Khi nhĂȘĂ«c möÄt vĂȘĂ„t gĂČ lĂŻn
- Khi nĂčçm
- Khi cuåi xuöëng
- Khi thĂȘĂŹn kinh cĂčng thĂčĂšng
- Khi mĂŻĂ„t
- Khi ngöÏi khĂȘu, Ă an
- Khi ngöÏi
- Khi à ûång
- Khi laĂĄi xe
- Khi vaĂĄc nĂčĂ„ng
- LuĂĄc saĂĄng
- Luåc trûa
- Luåc chiïÏu, töëi
- NhûÀng trĂ»ĂșĂąng hĂșĂ„p khaĂĄc...
13. Ăau möÄt chöß hay lan Ă i nhiĂŻĂŹu chöß?
14. CoĂĄ bao giĂșĂą baĂ„n bĂ” chuöÄt ruĂĄt chĂ»a?
15. BaĂ„n thĂ»ĂșĂąng nĂčçm Ă ĂŻĂ„m hay trĂŻn giĂ»ĂșĂąng cûång?
16. CoĂĄ lĂȘĂŹn naĂąo baĂ„n bĂ” xuĂĄc à öÄng hay bĂ” thĂȘĂŹn kinh cĂčng thĂčĂšng quaĂĄ hay
chûa?
17. TrĂŻn ngĂ»ĂșĂąi coĂĄ chöß naĂąo bĂ” tĂȘĂ«y Ă oĂŁ, Ă au, hay giöÄp phöÏng?
18. BaĂ„n thĂ»ĂșĂąng Ă au haĂąng ngaĂąy nhĂ» thĂŻĂ« naĂąo?
19. BaĂ„n thĂȘĂ«y laĂąm thĂŻĂ« naĂąo thĂČ Ă ĂșĂ€ Ă au:
- ChĂ»ĂșĂąm noĂĄng
- ChĂ»ĂșĂąm laĂ„nh
- TĂȘĂ„p thĂŻĂ duĂ„c, vĂȘĂ„n à öÄng ngĂ»ĂșĂąi
- 44. - NĂčçm nghĂł
- TĂčĂŠm nĂ»ĂșĂĄc noĂĄng
- Xoa boåp, thû giaÀn
- Mang nÔt
- Ăi böÄ.
20. BaĂ„n muöën goĂĄp yĂĄ hay Ă ĂŻĂ nghĂ” gĂČ vĂșĂĄi baĂĄc sĂŽ khöng?
43. NhûÀng Ă iĂŻĂŹu cĂȘĂŹn nhĂșĂĄ khi mang, vaĂĄc
BaĂ„n vûùa nhĂȘĂ«c möÄt vĂȘĂ„t lĂŻn. Bößng thĂȘĂ«y nhoĂĄi möÄt caĂĄi. ThĂŻĂ« laĂą cĂșn Ă au xuĂȘĂ«t
hiïÄn. Nïëu baÄn à aÀ tûùng à au lûng, phaãi biïët à ïÏ phoùng.
Muöën traĂĄnh caĂĄc hiĂŻĂ„n tĂ»ĂșĂ„ng nhĂ» trĂŻn, khi nhĂȘĂ«c möÄt vĂȘĂ„t gĂČ, baĂ„n phaĂŁi nhĂșĂĄ:
- Khöng nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t nĂčĂ„ng quaĂĄ.
- Khöng cuĂĄi thĂȘĂ«p quaĂĄ thĂčĂŠt lĂ»ng Ă ĂŻĂ nhĂčĂ„t möÄt vĂȘĂ„t gĂČ Ă oĂĄ.
- Khöng nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t nĂčĂ„ng khi cong lĂ»ng. Khi vaĂĄc cuĂ€ng vĂȘĂ„y.
- Khöng nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t khi ĂșĂŁ tĂ» thĂŻĂ« xoĂčĂŠn xĂ»Ășng söëng. Muöën nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t Ă oĂĄ lĂŻn,
baĂ„n haĂ€y quay toaĂąn ngĂ»ĂșĂąi, tûù Ă ĂȘĂŹu tĂșĂĄi chĂȘn, mĂčĂ„t nhĂČn vĂŻĂŹ phña vĂȘĂ„t nĂčĂ„ng.
- Khöng cöë nhĂȘĂ«c möÄt vĂȘĂ„t Ă ĂŻĂ ĂșĂŁ trĂŻn cao quaĂĄ Ă ĂȘĂŹu mĂČnh.
- Khöng nhĂȘĂ«c nhanh, khöng giĂȘĂ„t maĂ„nh vĂȘĂ„t lĂŻn.
- Khi nhĂȘĂ«c hai tay, nĂŻn phĂȘn phöëi caĂĄc vĂȘĂ„t cho 2 bĂŻn Ă ĂŻĂŹu nĂčĂ„ng nhĂ» nhau.
- Khöng möÄt tay bĂŻĂ« con, möÄt tay nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t Ă ĂŻĂ lĂŻn cao. HaĂ€y Ă ĂčĂ„t con xuöëng,
röÏi duĂąng 2 tay nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t.
- CĂȘĂŹn phaĂŁi hĂŻĂ«t sûåc chuĂĄ yĂĄ khi nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t nĂčĂ„ng maĂą laĂ„i Ă i giĂȘĂŹy cao goĂĄt. Töët
nhĂȘĂ«t laĂą cĂșĂŁi giĂȘĂŹy ra.
- Khi nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t, nĂŻn à ûång daĂ„ng chĂȘn cho vûÀng.
- Khöng nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t nĂčĂ„ng, nĂŻĂ«u baĂ„n coĂĄ bĂŻĂ„nh Ă au lĂ»ng hay Ă aĂ€ tûùng bĂ” Ă au
lûng.
Khi nhĂȘĂ«c vĂȘĂ„t, nĂŻn nhĂșĂĄ:
- Ăi giĂȘĂŹy chĂčĂŠc chĂčĂŠn, khöng Ă i giĂȘĂŹy cao goĂĄt.