1. 46
Anahtar Kavramlar
çimlenme
organik tar›m
Tohumdan Fidana
Fasulye tohumları canlı mıdır? Buna nasıl
karar verirsiniz? Pamuk parçasının arasına
konulan fasulye tohumlarından, bitkinin oluşması
için hangi koşulları sağlamamız gerekir?
24
Kış sonu toprağa ekilen domates tohumu, baharda
filizlenir ve genç bitkiyi oluşturur. Bir süre sonra bitki,
çiçek açar. Bu çiçek olgunlaşır ve parlak sarı rengiyle
döllenmeye hazır hâle gelir. Polenler, çeşitli yollarla
çiçekten çiçeğe taşınır ve döllenme gerçekleşir.
Bir süre sonra domates çiçeğinin yaprakları bozu-
larak dökülür. Çiçeğin iç kısmında bulunan yumurtalık
geliflerek meyveyi oluflturur. Yeşil renkli olan küçük
domates meyveleri bir süre sonra gelişimini tamamlar.
Meyve, büyümesini sürdürür ve rengi hâlâ yeşildir ancak
serttir.
Olgunlaşma sürecine giren meyvenin rengi yeşilden
kırmızıya dönüşür. Dalından koparılarak sofranıza
ulaşan domatesi kestiğinizde içinde küçük sarı tohumlar
görürsünüz.
Bir tane domates tohumu domates meyvesinin
içinde yüzlerce olmuştur. Domatesin hayat döngüsünde
gerçekleflen olaylar, di¤er çiçekli bitkilerde nas›l
gerçekleflir?
28. s

2. Tohumdan Fidana
47
Canl›larda Üreme, Büyüme ve Geliflme
Bitkiler, domatesin öyküsünde olduğu gibi ürer, büyür ve gelişir. Çiçekli bir bitkinin
tohumunun toprağa düşmesinden yeni bir bitkinin oluşmasına kadar geçen sürede neler
gerçekleflir? Bu sorunun cevab›n› bezelyenin hayat döngüsünü inceleyerek cevaplamaya
çal›flal›m.
10. Etkinlik
Araç-Gereçler
Araç ve Gereç
♦ defter
♦ kalem
Bezelyenin Hayat Döngüsü
Gözlemleyelim, ‹nceleyelim
1
2
3
Bunlar› Yapal›m
• Afla¤›daki resimleri inceleyelim.
• Bu resimlerde bezelyenin hayat döngüsünün afla-
malar› kar›fl›k flekilde s›ralanm›flt›r. Bu aflamalar›n
do¤ru s›ralan›fl›n› defterimize yazal›m.
Domates ve bezelyede oldu¤u gibi çiçekli bitkilerin hayat döngüsü tozlaflmayla
bafllar. Tozlaflmay› s›ras›yla döllenme, tohum oluflumu, çimlenme, genç ve olgun bitkinin
oluflum aflamalar› takip eder.
4
5
Sonuca Varalım
• Bezelyenin hayat döngüsü için belirledi¤imiz do¤ru s›ralama nedir?
• Sıraladığımız resimlerin her bir aşamasına uygun bir isim verseydik bu isimler ne
olurdu?

3. 48
Tohumdaki
embriyonun uygun
flartlarda geliflerek
ana bitkiye benzer
bitki oluflturmak
üzere tohumdan
ç›k›p serbest
hâle geçmesine
4. Çimlenme
1. Tozlaflma
Çiçek tozları aynı
türdeki başka bir
çiçeğin dişicik
tepesine taşınır.
3. Tohum ve
Meyve Oluflmas›
Döllenme sonucu
tohum meydana gelir.
Yumurtal›k geliflerek
meyveyi oluflturur.
5. Genç Bitkinin
Oluflmas›
Tohumun
çimlenmesi
sonras›nda
büyüme ve
geliflme ile genç
bitki oluflmaya
bafllar.
6. Olgun Bitkinin Oluflmas›
Genç bitki büyüyüp gelişerek
tomurcukları tomurcuklar da
çiçekleri oluflturur.
Dişicik tepesinden yumurtalığa
ulaşan çiçek tozlarındaki erkek
üreme hücrelerinin çekirdeklerinden
birisi yumurtayı döller. Döllenmifl
yumurta hücresi zigot olarak
adland›r›l›r. Zigot bölünerek ana
bitkinin küçük bir modeli olan
embriyoyu oluflturur.
2. Döllenme
Çiçekli Bitkinin Hayat Döngüsü
Çiçekli bir bitkinin tozlaşmayla başlayan hayat döngüsü aşağıdaki basamaklar
gerçekleştiğinde tamamlanır.
embriyo
yumurtal›k

4. Tohumdan Fidana
49
Canl›larda Üreme, Büyüme ve Geliflme
Tohum toprağa düşer düşmez neden genç bitkiyi oluşturamaz? Bu sorunun cevabını
hep birlikte bulmaya çalışalım.
11. Etkinlik
Araç-Gereçler
Araç ve Gereç
♦ aynı büyüklük ve
genifllikte iki adet
plastik kap
♦ fasulye tohumları (ya
da turp, tere, nohut,
bu¤day)
♦ pamuk
♦ su
Yaprak Olufluncaya KadarHipotezi Test Edelim
Çiftçiler için toprağa ektikleri tohumun, zamanında
ve verimli bir şekilde ürün vermesi çok önemlidir. Ektiği
tohumların çimlenmediğini gören bir çiftçi, sorunun
neden kaynaklandığını merak etmektedir. Çimlenmeye
etki eden faktörleri belirleyerek, her birinin çimlenme
üzerindeki etkisini incelemeye karar verir. Sıcaklığın
çimlenmeyi nasıl etkilediğini belirlemek için aşağıdaki
deneyi tasarlar ve yapar.
Araştırma Sorusu
• Tohumların çimlenmesinde sıcaklığın etkisi var mıdır?
Hipotez
• “Sıcaklık düşürülürse çimlenme daha çabuk olur.”
Değişkenlerin Belirlenmesi
• Ba¤›ml› değişken: Tohumun çimlenmesi
• Ba¤›ms›z değişken: Sıcaklık
• Sabit tutulan değişken: Su miktarı, ışık, oksijen
Deneyin Yapılışı
• Çiftçi iki tane kap alır.
• Her bir kaba eşit miktarda pamuk ve pamukların arasına fasulye
tohumu yerleştirir.
• Her kaptaki pamuklara bir miktar su ekler.
• Kaplardan birini oda sıcaklığındaki karanl›k bir yere, diğerini de
buzdolabına koyar. Sonra bu kaplara belirli aralıklarla ayn› miktarda su vererek
tohumlardaki değişimleri iki hafta boyunca gözlemler.
Veri Toplama ve Kaydetme
• Çiftçi yaptığı gözlemler sonucunda afla¤›daki çizelgeyi oluflturur.
Bulgular
• Çiftçi, topladığı verilere dayanarak çimlenme olay›n›n gerçekleflebilmesi için
belirli bir s›cakl›¤a ihtiyaç duyuldu¤unu gözlemler. Çiftçi, gözlemlerine dayanarak
buzdolab›nda bekletti¤i tohumlar›n çimlenmedi¤ini, oda s›cakl›¤›nda ise
çimlenmenin gerçekleflti¤ini gördü.
Sonuç ve Tartışma
• Çiftçi yaptığı inceleme sonucunda çimlenmenin her sıcaklıkta gerçekleflmedi¤ini,
çimlenmenin gerçekleşmesi için uygun sıcaklığa sahip bir ortama ihtiyaç duyulduğu
sonucuna ulaştı.
• Sizce çimlenmeye başka hangi faktörler etki eder? Belirlediğiniz faktörlerin çimlenme
üzerindeki etkisini yukarıdakine benzer bir deney tasarlayarak araştırınız.
Ortam Buzdolabı Oda Sıcaklığındaki Bir Yer
Çimlenme gerçekleflmedi gerçekleflti

5. 50
Bitkiler ihtiyaç duyduğu besini güneş ışığından yararlanarak fotosentez ile üretir.
Bitkilerin kendi besinlerini üretebilmek için ışık kulland›¤›n› bilenler, tohumların da
çimlenmek için ışığa ihtiyaç duyduğunu düşünebilir. Tohum, yaprağı olmadığına göre
fotosentez yapamaz. Öyleyse tohum içindeki embriyo ihtiyaç duyduğu besini nas›l
karşılar? Bu evrede embriyo, tohumun yapısında depo edilen besini kulland›¤› için ışığa
gereksinim duymaz.
Bir tohumun çimlenebilmesi için uygun sıcaklık, oksijen ve su gerekir. Çimlenme için
gerekli olan su, bitkinin büyümesi için de gerekli midir?
12. Etkinlik Su Olmadan Bitkim Yaflayabilir mi?Hipotezi Test Edelim
Mert, suyun bitkinin büyümesini nasıl etkileyeceğini araştırmak ister. Afla¤›daki
çizelgelerden faydalanarak Mert’in nasıl bir deney tasarlaması gerektiğini planlayalım.
Tasarlad›¤›m›z deneyi yaparak defterimize yazal›m.
Araflt›rma Sorusu
Hipotez Cümlesi
Ba¤›ml› De¤iflken
Ba¤›ms›z De¤iflken
Sabit Tutulan De¤iflken
De¤iflkenlerin Belirlenmesi
Deneyin Yap›l›fl›
Bitkinin büyümesinde suyun etkisi
Bulgular
Sonuç

6. Tohumdan Fidana
51
Canl›larda Üreme, Büyüme ve Geliflme
Tohumun çimlenmesi sonucu oluşan yeni bitki, uygun koşullar altında gelişip büyüyerek
olgun bir bitki hâline gelir. Bitki büyümek için su, sıcaklık, oksijen ve ışı¤a ihtiyaç duyar.
Büyüme için gerekli olan ›fl›k bitkinin çimlenmesi için gerekli de¤ildir.
Bitki yetifltiricili¤inde çevre dostu tar›msal üretim yöntemlerinin tercih edilmesi gerekir.
Toprak, su ve havay› kirletmeden, çevreyi ve canl›lar›n sa¤l›¤›n› koruyan tar›msal üretim
yöntemi organik tar›md›r. Organik tar›mda hiçbir flekilde yapay gübre ve ilaç kullan›lmaz.
Organik tar›mda amaç, ürün miktar›n›n artmas› de¤il, temiz ve kaliteli g›da üretiminin
süreklili¤ini sa¤lamakt›r. Organik tar›m›n insanl›k için önemini “Hayat›m›z›n Neresinde?”
bölümünde yer alan bilgileri okuyarak daha yak›ndan inceleyebiliriz.
Afla¤›daki sorular›n cevaplarını defterimize yazalım.
1. Uzayda bir bitki yetiştirmek istiyoruz. Fakat biliyoruz ki uzaydaki şartlar dünyadan
çok farklıd›r. Bitkiyi yetiştirebilmek için uzayda hangi şartların sa¤lanmas› gerekir?
2. Bir çiftçi olduğunuzu hayal edin. Bulunduğunuz yerdeki en sağlıklı, en lezzetli, en
beğenilen ürünleri yetiştirmek için neler yaparsınız?
3. Mert okuldan eve dönerken yolda gördüğü badem ağacından bir çiçek koparıyor.
a. Dalından kopar›lan çiçek hayat döngüsüsün hangi aflamas›nda idi?
b. Mert, çiçeği koparmasaydı, çiçek hayat döngüsünün hangi aşamasına
geçecekti?
Kendimizi De¤erlendirelim
25
29. s