1. 1) Paleolitikoko garaian nola topatu zuten sua
Aintzinean jendea ilunpetan bizi zen, bakarrik eguzkiaren argiarekin argitzen
ziren. Baina egun batean, ekaitz bat egon zen eta tximista bat zuhaitz lehor baten
kontra jo zuen. Zuhaitza sua hartu zuen eta garaiko jendea SUA deitu zion argi horri.
2) Sua mantendu beharrean, haiek pizteko nola egiten zuten?
Orain dela urte asko, jendea ez zekien sua egiten, sua mantendu besterik ez
zuten egiten. Orduan gizaki batek mamut bati harri bat bota nahi izan zionean, beste
harri baten kontra jo zuen eta txinpartak atera ziren. Txinpartak makiltxo batean
erori ziren eta sua sortu zen.
3) Pirinioetako biztanleak nola argitzen ziren sustraiez egindako lerrekin
Pirinioetako zenbait inguruneetan ler gorria topa daiteke. Bertan ler gorriaren
sustraiak menditik hartzen ziren eta sutondoan lehortzen ziren, lerra (Tea) zeritzon
metalezko eltz batzuetan. Behin lehortuta lerrak plater batean jarri eta orduz
irauten ziren piztuta. Artegietan neguan, haziendarekin lanean, haiekin argitzen ziren.
4) Lehenengo kandelak olioz eginikoak ziren (Erromatar garaian)
Oliozko kandelak metalez eginak zeuden, kobrez edo burniz eginak. Etxe barruan
bakarrik erabiltzen ziren. Olioa Pirinietako biztanleak ezkur eta pagotxetatik
ateratzen zuten, baina beste batzuetan olioa baino txerritik ateratzen zen “urina”
erabiltzen zuten.
5) Erdi Aroan kandelak eta kriskeiluak komunak bihurtu ziren
Kandelak erleen argizariarekin egiten ziren. Makil bat hartu eta makil hori
argizariaz inguratzen zuten. Garai hartan erleak saskietan (kofuinetan) bizi ziren.
Saskiak aiharte eta behi boñigaz eginak zeuden. Bai eztia eta argizaria hartzeko, erle
guztiak hil behar zituzten.
6) XIX. Mendean petroleo eta karburozko lanparak baziren
Garai batean petroleoa aurkituta zegoen jadanik. Jauntxo batek bere feudo
ondoko beste jauntxo baten afari batetik bueltan, altxor bat aurkitu zuen
asmakizun zoragarri bati esker: petroleozko lanpara
7) Mendearen hasieran errotak elektrizitatea ematen hasi ziren
Inguruko errotak artoa eta garia ehotzeko erabiltzen ziren egunez. Baina gauez
beste zeregin bat zuten: etxeetara argi elektrikoa eramatea. Garai hartan etxe
guztiak bi bonbila besterik ez zuten: bat sukaldean eta bestea artegian. Artegikoa
zapaian zegoen zulo baten bitartez logeletara pasatzen zen geletan argia izateko.
8) XX. mendearen erdialdera Pirinioetan Zentral Hidroeleketrikoak eraiki
ziren
Zentral Hidroelektrikoak aurrerapen handia izan zen. Ordutik aurrera etxeetan
argi elektriko normala izaten hasi ziren.