SlideShare a Scribd company logo
1 of 24
Download to read offline
Petinju secara rutin berlatih meningkatkan kecepatan pukulan dan berusaha 
mempersingkat interaksi dengan sasarannya. Petinju juga menggunakan 
A. Momentum Linear 
B. Tumbukan 
C. Jenis Tumbukan 
D. Tumbukan Lenting 
Sebagian pada Benda 
Jatuh Bebas 
E. Ayunan Balistik 
F. Gaya Dorong Roket 
91 
Momentum, 
Impuls, dan Tumbukan 
Hasil yang harus Anda capai: 
menganalisis gejala alam dan keteraturan dalam cakupan mekanika benda titik. 
Setelah mempelajari bab ini, Anda harus mampu: 
*8DA4;>4; A74 @8ABAFBA C8DF4A7A:4A FA=G 7 ,. ,A=G 
@8DGC44A E4?4; E4FG B?4;D4:4 J4A: 6GGC 7:8@4D	 +854:4 584? E44F 
58DF4A7A: E8BD4A: C8FA=G @8?4F; CGG?4AAJ4 E864D4 F8D4FGD 74A 
AF8AE9	 +8C8DF J4A: A74 ?;4F C474 :4@54D 7 4F4E E8BD4A: C8FA=G 
@8?4F; CGG?4AAJ4 C474 EG4FG E4E4D4A 78A:4A @8@44 E4DGA: FA=G	 
*8FA=G58D?4F;E864D4AF8AE94:4DD89?8E74A868C4F4ACGG?4AE8@4A 
@8AA:4F	 +8@4A EA:4F AF8D4E CGG?4A 78A:4A E4E4D4A E8@4A 
54 G4?F4E CGG?4A	 
*8DA4;4; A74 58DCD @8A:4C4 C8FA=G ;4DGE @8A::GA44A 
E4DGA: FA=G C44; C8A:4DG; J4A: 7D4E44A C8FA=G 8F4 ?4I4AAJ4 
@8@GG? 78A:4A E4DGA: FA=G '8A:4C4 C8FA=G 7FGAFGF @8@? 
CGG?4A E868C4F @GA:A *8DF4AJ44AC8DF4AJ44A F8DE85GF 74C4F A74 
=4I45 =4 A74 74C4F @8@4;4@ E 545 A	 
sarung tangan ketika bertinju. 
menunjukkan hubungan antara konsep impuls dan momentum untuk 
menyelesaikan masalah tumbukan. 
Sumber: www.savannah.com 
Bab 
4
(0))),(-%'+*.,+)*/0)),0(.!*0)0'*'-'*($.+(.+(-%'0/!()0'0 
(/%$*
C44;E8F4C58A74J4A:@8@?@B@8AFG@=G:4 

	 $47G45G4;58A74@8@?8A8D:A8FE4@458E4D 
F8F4C@4EE4AJ458D587458A74@4A4J4A:@8@? 
@B@8AFG@?85;58E4D 
	 C4J4A:7@4EG778A:4AB89E8AD8EFFGE 
A. Momentum Linear 
+8F4C 58A74 J4A: 58D:8D4 78A:4A 868C4F4A F8DF8AFG 7C4EF4A 
@8@?@B@8AFG@	8E4DAJ4@B@8AFG@E4A:4F58D:4AFGA:C474@4EE4 
74A 868C4F4A 58A74 F8DE85GF	 'B@8AFG@ J4A: 7@? EG4FG 58A74 
474?4;;4E?C8D4?4A4AF4D4@4EE474A868C4F4A58A74C474E44FF8DF8AFG	 
*8DE4@44A @B@8AFG@ EG4FG 58A74 J4A: 58D@4EE4 # 74A 58D:8D4 
78A:4A 868C4F4A 1 E864D4 @4F8@4FE 7DG@GE4A E854:4 58DGF	 
@8@?8A8D: 
Ingatlah 
92 Mudah dan Aktif Belajar Fisika untuk Kelas XI 
,#1 M
%8F8D4A:4A 
,  @B@8AFG@ 58A74 : @
E 
#  @4EE4 58A74 : 
1  868C4F4A 58A74 @
E 
'B@8AFG@474?4;E85G4;58E4D4AH8FBDJ4A:4D4;AJ4E4@478A:4A 
4D4; 868C4F4A 58A74	 ( ,)%$ @8A:8@G44A ;GG@ :8D4 J4A: 
87G4 74F4A 78A:4A @B@8AFG@	 #4 @8A:4F44A @B@8AFG@ E854:4 
G4AFF4E :8D4	 GG@ ## (8IFBA @8A:4F44A 54;I4 C8DG54;4A @B 
@8AFG@ 58A74 F4C E4FG4A I4FG E854A7A: 78A:4A :4J4 D8EG?F4A J4A: 
588D=4C47458A7474A58D4D4;E4@478A:4A4D4;:4J4F8DE85GF	+864D4 
@4F8@4FE 74C4F 7FG?E E854:4 58DGF	 
 
 
) 
, 
M
 
-.)* 4	 E8F4D4 78A:4A 58AFG   #  GAFG E85G4; 
C4DF8? FGA::4? 78A:4A @4EE4 # BAEF4A	 *8D;4F4A ;G5GA:4AAJ4 
74?4@ 58AFG 58DGF A	 
 
 
) 
, 
 
# 1 
 
) 
# 
 
) 
1 
#M 
*474 F8BD D8?4FHF4E A74 44A @8@C8?4=4DAJ4 7 %8?4E 0## 74?4@ 
54;4E4A  E4 'B78DAGG@ ## (8IFBA GAFG C4DF8? FGA::4? 58AFG 
#F7458D?4GF8F4CGG@##(8IFBA58AFG 
 
) 
, 
F8F4C58D?4G	 
1. Hukum Kekekalan Momentum Linear 
$4C4DF8?@8A:4?4@FBF4?:4J4?G4DAB?-.)*4	74C4F 
7FG?E E854:4 58DGF	 
 
) 
, 
4F4G,F8F4C M 
Tugas Anda 4.1 
Jika Anda bersepeda dengan 
kecepatan tinggi, manakah yang 
memiliki momentum lebih besar, 
sepeda atau Anda? Apakah hal tersebut 
dapat memberikan penjelasan, 
mengapa Anda akan terpelanting ke 
depan ketika sepeda berhenti 
mendadak? 
	 B?458D@4EE4
:58D:8D478A:4A868C4F4A
@
E	 
B?458D@4EE4
:58D:8D458D?4I4A4A4D4;F8D;474C 
58A7478A:4A868C4F4A@
E	+8F8?4;58DFG@5G4A 
868C4F4A5B?4@8A=47@
E	8D4C44;868C4F4A 
4;D5B?4 
Tes Kompetensi Awal 
Kecepatan yang berada pada 
kerangka satu-dimensi, penulisan 
notasi vektornya dapat diganti 
dengan notasi skalar.
-.)* 4 @8AJ4F44A 54;I4 =4 :4J4 ?G4D FBF4? C474 E85G4; 
C4DF8? 474?4; AB? @B@8AFG@ ?A84D FBF4?  74D EEF8@ 474?4; F8F4C	 
*8DAJ4F44A F8DE85GF 78A4? 78A:4A *!*# !!$ %#$)*#  $' 
J4A: 7AJ4F44A 78A:4A 
,4I4?  ,4;D M 
-.)* 4
@8A:4A7GA: C8A:8DF4A 54;I4 @B@8AFG@ ?A84D 
FBF4? C474 I4FG 4I4? E4@4 78A:4A @B@8AFG@ ?A84D FBF4? C474 I4FG 
4;D	 #A:4F -.)* 4
474?4; 58AFG H8FBD	 )?8; 4D8A4 FG 
4D4; @B@8AFG@ ?A84DAJ4 58D:4AFGA: C474 4D4;	 
2. Momentum Linear dan Impuls 
*8D;4F4A )- 	 +85G4; @B5? 58D@4EE4 # F8D?8F4 C474 
574A: 74F4D 58D:8D4 78A:4A 868C4F4A 1
8@G74A 758D :4J4 F8F4C 
 E8;A::4 868C4F4AAJ4 58DG54; @8A=47 1
 E8?4@4 )	 
4D GG@ ## (8IFBA 7C8DB?8; C8DE4@44A 
	# M 
v2 v1 
Sumber: Conceptual Physics,1998 
Momentum, Impuls, dan Tumbukan 93 
*474 :8D4 ?GDGE 7C8D68C4F 58D?4G 
 
 
 
1 1
) 
M 
4D -.)* 4
 74A -.)* 4 774C4F4A 
# 
 
 
 1 1
) 
M 
'8AGDGF GG@ ## (8IFBA J4A: 74F4A 78A:4A @B@8AFG@ ?A84D 
@8AJ4F44A 54;I4 :4J4  J4A: 758D4A C474 58A74 58E4DAJ4 E4@4 
78A:4A C8DG54;4A @B@8AFG@ , 58A74 C8D E4FG4A I4FG )	 ;4F 
-.)*4	J4FG 
 
) 
, 
	8D4DF-.)*4E8EG478A:4A 
-.)* 4		 
)?8; 4D8A4 FG :4J4 D4F4D4F4AJ4 474?4; 
 
 
 
) 
, 
 
 
 
, ,
) 
E8;A::4
) #1 #1 M 
8D74E4D4A -.)* 4 A74 @8A:8F4;G 54;I4 ;4E? 4? 
:4J4  74A E8?4A: I4FG ?4@4AJ4 :4J4 588D=4  )  E4@4 78A:4A 
C8DG54;4A @B@8AFG@ 4F4G E8?E; 4AF4D4 @B@8AFG@ 4;D #1
 74A 
@B@8AFG@ 4I4? #1
58A74 GAFG :4J4  J4A: F8F4C	 
(?4 ) 78A4?E854:4@CG?EJ4A:7?4@54A:4A78A:4A	8A:4A 
78@4A74C4F7E@CG?4A54;I4@CG?EJ4A:588D=4C474EG4FG58A74 
E4@4 78A:4A C8DG54;4A @B@8AFG@ J4A: F8D=47 C474 58A74 F8DE85GF	 
 ) M
%8F8D4A:4A 
 @CG?E(E 
  :4J4 ( 
) 	 E8?4A: I4FG E 
Gambar 4.1 
Sebuah mobil yang mengalami 
percepatan sehingga 
kecepatannya berubah dari v1 
menjadi v2. 
Tokoh 
Werner Heisenberg 
(1901–1976) 
Ia dilahirkan di Duisberg, Jerman. Ia 
mempelajari fisika teoritis di Munich, 
di tempat ini pun ia menjadi 
penggemar ski dan pendaki gunung. 
Hasil pemikirannya yang terkenal 
ialah prinsip ketidakpastian 
Heisenberg yang didasarkan pada 
konsep momentum, yaitu foton yang 
digunakan untuk mengamati posisi 
elektron memiliki momentum yang 
relatif sama. Oleh karena itu, ketika 
terjadi tumbukan antara foton dan 
elektron akan mengubah posisi 
elektron.
+85G4;5B?458D@4EE4:=4FG;74D8FA::4A
@8F8D	+8F8?4;@8AG@5G?4AF4 
5B?4@8@4AFG?8@54?58D?4I4A4A78A:4A4D4;E8@G?478A:4A8FA::4A
@	 
FGA:?4; 
4	 @B@8AFG@5B?4E858?G@74AE8EG74; 
@8AG@5G?4AF4 
5	 :4J4J4A:758D4A?4AF4C4745B?48F45B?4 
@8AJ8AFG;?4AF4E8?4@4
E	 
2 
8F4;G # :N
M
:
@ 

 
@ 
) 
E 
h1 
-AFG:8D4=4FG;5854E58D?4GC8DE4@44AE854:458DGF	 
+1=
+2 = 
 
 
=
= –
m/s =
=  m/s 
4D4;854I4; M 4D4;84F4E 
4
#+
N

More Related Content

Viewers also liked (11)

06 bab5
06 bab506 bab5
06 bab5
 
09 bab8
09 bab809 bab8
09 bab8
 
02 bab1
02 bab102 bab1
02 bab1
 
07 bab6
07 bab607 bab6
07 bab6
 
04 bab3
04 bab304 bab3
04 bab3
 
08 bab7
08 bab708 bab7
08 bab7
 
06 bab 5
06 bab 506 bab 5
06 bab 5
 
06 bab5
06 bab506 bab5
06 bab5
 
05 bab4
05 bab405 bab4
05 bab4
 
Sistem saraf
Sistem sarafSistem saraf
Sistem saraf
 
SOAL DAN PENYELESAIAN FISIKA XII - IPA
SOAL DAN PENYELESAIAN FISIKA XII - IPASOAL DAN PENYELESAIAN FISIKA XII - IPA
SOAL DAN PENYELESAIAN FISIKA XII - IPA
 

More from Rahmat Iqbal (15)

03 bab2
03 bab203 bab2
03 bab2
 
02 bab1
02 bab102 bab1
02 bab1
 
00 sampul depan
00 sampul depan00 sampul depan
00 sampul depan
 
04 bab3
04 bab304 bab3
04 bab3
 
03 bab2
03 bab203 bab2
03 bab2
 
02 bab1
02 bab102 bab1
02 bab1
 
00 sampul depan
00 sampul depan00 sampul depan
00 sampul depan
 
09 bab 8
09 bab 809 bab 8
09 bab 8
 
08 bab 7
08 bab 708 bab 7
08 bab 7
 
07 bab 6
07 bab 607 bab 6
07 bab 6
 
05 bab 4
05 bab 405 bab 4
05 bab 4
 
04 bab 3
04 bab 304 bab 3
04 bab 3
 
02 bab 1
02 bab 102 bab 1
02 bab 1
 
03 bab 2
03 bab 203 bab 2
03 bab 2
 
02 bab 1
02 bab 102 bab 1
02 bab 1
 

05 bab4