Economics in lao

1. ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចរបេ់ឡាវកនុងការច្ូលរួមបសងកើតតំបន់អាស៊ាន
ប្បសេេឡាវ បានកាាយជាេមាជិកអាស៊ានអេ់រយៈសេលជិត ២០ឆ្នំ រហូតដ្ល់បច្ចុបបនន ប ៉ុន្នែប្បសេេសនេះមានឧបេគ្គជាសប្ច្ើនសៅស ើយ ច្ំស េះការស្វើេមាហរណកមមអាស៊ានសៅកនុងឆ្នំ២០១៥ ខាងម៉ុខ។ បញ្ហាទំងស េះរួមមាន ការសោរេេិេធិមន៉ុេស ភាេអន់សខោយេហប្ោេ
ឬផលិតកមម និងបញ្ហាខវេះខាត្នធានមន៉ុេស។
សតើប្បសេេឡាវ បានអន៉ុវតែេកមមភាេអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចអ្វខាេះសដ្ើមប្ច្ូលរួមកនុងការបសងកើតតំបន់អាស៊ាន?
រដ្ឋឋភិបាលប្បសេេឡាវ បានចាប់សផដើមកំន្ណេប្មង់សេដ្ឋកិច្ចរបេ់ខាួនកាលេ្ឆ្នំ១៩៨៦ ជាេិសេេគ្ឺការផ្លាេ់បដូរសេដ្ឋកិច្ចន្ផនការសៅជាសេដ្ឋកិច្ចេ្ផោរសេរី ឬផ្លាេ់បដូរសេដ្ឋកិច្ចន្ដ្លផលិតេប្មាប់ផគត់ផគង់កនុងប្េុកសៅជាផលិតេប្មាប់េ្ផោរ ំសច្ញ។ ចាប់តំងេ្មានកំន្ណេប្មង់សនេះ
បានជំរ៉ុញឲ្យសេដ្ឋកិច្ចឡាវ កាាយជាប្បសេេន្ដ្លមានកំសណើនសេដ្ឋកិច្ចខពេ់សៅកនុងតំបន់។
ប ៉ុន្នែមូលដ្ឋឋនជំរ៉ុញកំសណើនសេដ្ឋកិច្ចរបេ់ប្បសេេឡាវ មានភាេច្សងអៀតសៅស ើយ គ្ឺេឹងខាាំងសលើ វិេ័យវារីអគ្គិេន្ ការសងេង់ និងការន្កច្ច្នច្ំណ្អាហារ។ វិេ័យសនេះ បានោំប្េដ្ល់េកមមភាេសេដ្ឋកិច្ចឡាវ ន្ដ្លមានកំសណើនប្បចាំឆ្នំ ៨%។ ច្ផៃដ្្អំសោយផលដ្ល់វិេ័យ
កេិកមមវិញ មានតិច្តួច្ប ៉ុសោណេះ សដ្ឋយសរន្តច្ផៃដ្្ភាគ្សប្ច្ើនប្គ្បដ្ណដប់សដ្ឋយប្ោប់មិនទន់ផៃុេះ។ សប្ៅេ្សនេះ េំហំសេដ្ឋកិច្ចឡាវ ក៏បានជួយោំប្េេ្កំសណើន ណិជជកមមរវាងប្បសេេច្ិន សវៀតោម និងប្បសេេច្ៃ។ ប ៉ុន្នែប្បសេេឡាវ ប្បឈមនឹងការស ើងច្ៃាអតិផរោ និងេមាព្
ឱនភាេសរសេើេនធ សដ្ឋយសរន្តការសកើនស ើងច្នការច្ំោយសធារណៈ។
វិេ័យរ៉ុករកន្រ៉ែបានច្ូលរួមដ្ល់េំហំសេដ្ឋកិច្ចឡាវ ច្ំនួន ១០% ប្បចាំឆ្នំ និង ២០% សផសងសេៀត កាាយជាប្បភេច្ំណូលរបេ់ប្បជាេលរដ្ឋឡាវ។ ប្េបសេលជាមួយោនសនេះ ការន្បកន្ច្កផលកំសណើនសេដ្ឋកិច្ចមិនបានន្ច្ករំន្លកដ្ល់ប្បជាេលរដ្ឋឡាវ ប្បកបសដ្ឋយសេមើភាេោន
ស ើយ។
របាយការណ៍របេ់្ ោរេិភេសោកបានបង្ហាញថា ការរ៉ុករកន្រ៉ែរបេ់ប្បសេេឡាវ ជាវិេ័យមិនប្បកបសដ្ឋយតមាាភាេ ប្បភេច្ំណូលេ្ការរ៉ុករកន្រ៉ែេថិតសៅកនុងភាេមិនច្ាេ់ោេ់។ ការអប់រំ និងេ៉ុខភាេរបេ់ប្បសេេឡាវ សៅមានភាេអន់សខោយសៅស ើយ សបើស្ៀបនឹងប្បសេេ
អាស៊ានមួយច្ំនួន។
សប្ៅេ្ន្ផនកសេដ្ឋកិច្ចសនេះ ការសោរេេិេធិមន៉ុេសរបេ់ប្បសេេឡាវ ក៏សៅមានកប្មិតទប។ ការរកស ើញរបេ់អងគការឃ្ាំសមើលេិេធិមន៉ុេស (Human Rights Watch) បានបង្ហាញថា ប្បសេេឡាវ មានការហាមឃ្ត់េិេធិសេរីភាេបសចចញមតិ ការ ៉ុំខាួនអនក
សញៀនថានំសដ្ឋយោមនការកាត់សទេ និងការសរីេសអើងសេ ជាសដ្ើម។ ម ាងវិញសេៀត កមមករ ឬនិសោជិក ប្តូវបានរដ្ឋឋភិបាលហាមឃ្ត់មិនឲ្យមានការជួបជ៉ុំ ឬស្វើបាត៉ុកមមោមួយស ើយ សដ្ឋយសរន្តមិនមានច្ាប់អន៉ុញ្ហាត។
សទេះជាោ ងោក៏សដ្ឋយ ប្បសេេឡាវ អន៉ុវតែសោលនសោបាយអភិវឌ្ឍរបេ់ខាួនបានលអប្បសេើរសលើការកាត់បនថយភាេប្ក្ប្ក ជាេិសេេៃយច្៉ុេះេ្ ៤៦% សៅឆ្នំ១៩៩២ សៅ ២៧% សេលបច្ចុបបនន។ កនុងស េះប្បជាេលរដ្ឋឡាវ ប្បមាណ ៧០% កនុងច្ំសោមេលរដ្ឋេរ៉ុប
ជាង ៦ោន ក់ រេ់សៅតំបន់ជនបេ។
ប ៉ុន្នែចាប់តំងេ្ប្បសេេឡាវ បានច្ូលជាេមាជិកអាស៊ានសៅឆ្នំ១៩៩៧ បានជំរ៉ុញឲ្យប្បសេេសនេះស្វើេមាហរណកមមកនុងតំបន់កាន់ន្តខាាំងកាាសៅកនុងតំបន់អាស៊ាន។ េមតថភាេផលិតកមម និងច្ំនួនេហប្ោេរបេ់ភូមា បានរីករាលដ្ឋលោ ងខាាំងសដ្ើមប្សប្តៀតខាួន ការប្បកួតប្បន្ជង
ដ្សណដើមេ្ផោរអនែរជាតិនិងេ្ផោរអាស៊ាន។ េកាដន៉ុេលសនេះ សដ្ឋយសរន្តមានការអន៉ុវតែលអច្នកំន្ណេប្មង់សេដ្ឋកិច្ច េថិរភាេនសោបាយ និងជាេ្កន្នាងេ៉ុវតថិភាេេប្មាប់ការវិនិសោគ្ និងវិេ័យសេេច្រណ៍។
សប្ៅេ្សនេះ េ្តំងភូមិសស្តេែរបេ់ឡាវ មានភាេអំសោយផលលអេប្មាប់ការតភាជប់អាស៊ាន និងបោដ ប្បសេេសៅតំបន់េសនាសមគ្ងគ។ ម ាងវិញសេៀត វិេ័យវារីអគ្គិេន្របេ់ប្បសេេឡាវ ក៏បានជួយោំប្េដ្ល់កំសណើនសេដ្ឋកិច្ចរបេ់ប្បសេេេមាជិកអាស៊ានមួយច្ំនួន ដ្ូច្ជាប្បសេេ
សវៀតោម ច្ៃ និងប្បសេេកមពុជា តមរយៈការផគត់ផគង់ថាមេល។
ប ៉ុន្នែការរកស ើញរបេ់វិេាសថនប្សវប្ជាវសេដ្ឋកិច្ចជាតិរបេ់ប្បសេេឡាវ បានកត់េមាគល់ថា ឡាវមានឧបេគ្គ ៣ ច្ំស េះការស្វើេមាហរណកមមអាស៊ាន។ េ្មួយ េហប្ោេផលិតកមមរបេ់ប្បសេេឡាវ េថិតសៅដ្ឋច្់េ្ោន សដ្ឋយសរន្តខវេះសហដ្ឋឋរច្ េមព័នធ ការប្បាប្េ័យ
ទក់េងោន និងការដ្ឹកជចជូនជាសដ្ើម។ ម ាងវិញសេៀតផលិតកមមមួយច្ំនួនផលិតសដ្ើមប្ផគត់ផគង់កនុងប្េុកន្តប ៉ុសោណេះ និងភាគ្តិច្បំផ៉ុតផលិតសដ្ើមប្ ំសច្ញលក់សៅសលើេ្ផោរកនុងតំបន់។
ឧបេគ្គេ្េ្រ គ្ឺភាេខវេះកមាាំងេលកមម និងបញ្ហា្នធានមន៉ុេសមានការអប់រំទបន្ដ្លស្វើឲ្យផលិតកមមេន់សខោយ ឬបាត់បង់ភាេប្បកួតប្បន្ជង សៅកនុងបរិបេសេដ្ឋកិច្ចេ្ផោរសេរី។ ឧបេគ្គេ្ប្ គ្ឺរយៈសេលខា្ច្នការសរៀបច្ំស្វើេមាហរណកមមអាស៊ាន។
សដ្ើមប្សដ្ឋេះប្សយបញ្ហាទំងអេ់សនេះ ប្បសេេអាស៊ានទំងអេ់ប្តូវមានសោលនសោបាយរួមោនសដ្ើមប្សលើកកមពេ់ការប្បកួតប្បន្ជង ដ្ូច្ជាការបសងកើតឲ្យបោដ ញផលិតកមមសលើកកមពេ់ការវិនិសោគ្េ្ផោរេលកមម និងសដ្ឋេះប្សយបញ្ហាច្នការស្វើច្ំោកប្េុករបេ់ប្បជាេលរដ្ឋឡាវ និង
អាស៊ាន។
ម ាងវិញសេៀត សដ្ើមប្កាត់បនថយគ្មាាតអភិវឌ្ឍន៍រវាងប្បសេេេមាជិកអាស៊ាន ក៏ប្តូវមានកតែេំខាន់ប្។ េ្មួយ សោលនសោបាយ ណិជជកមមនិងការប្បកួតប្បន្ជងសដ្ឋយសេមើភាេោន េ្េ្រ យ៉ុេធសស្តេែអភិវឌ្ឍអាជ្វកមមោំប្េដ្ល់ប្បសេេេមាជិកអាស៊ានន្ដ្លអន់សខោយដ្ូច្ជាប្បសេេ
ឡាវ កមពុជា និងភូមាជាសដ្ើម។ និងកតែេំខាន់េ្ប្ គ្ឺការអន៉ុសប្ោេះសលើការ ំសច្ញផលិតផល ច្ំស េះប្បសេេេមាជិកអាស៊ានន្ដ្លប្ក្ប្ក។
សៅ េ្អាស៊ានេបាដហ៍សប្កាយ នឹងសលើកសថនភាេអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចរបេ់ប្បសេេសវៀតោម ថាបានសប្តៀមខាួនអវ្ខាេះច្ំស េះការស្វើេមាហរណកមមអាស៊ានសៅឆ្នំ២០១៥៕

2. កំណត់ច្ំោំច្ំស េះអនកបចចូលមតិសៅកនុងអតថបេសនេះ៖ សដ្ើមប្រកោសេច្កដ្ច្ៃាៃនូរ សយើងខ្ុំនឹងផោយន្តមតិោ ន្ដ្លមិនសជរប្បមាៃដ្ល់អនក
ដ្ច្េប ៉ុសោណេះ។