Winter-RAS project klapekster (S. Deuzeman)

Even voorstellen: nieuwe CES-
coördinator
Symen Deuzeman
Sovon Vogelonderzoek Nederland

Foto: Peter Eekelder

• Ringersvereniging

Voorjaar en najaar

•CES-projecten Zwarte Meer en Schiermonnikoog
•Boerenzwaluwen en najaarsvangsten Zwarte Meer
•Najaarsprotocol VRS Schiermonnikoog
•Stichting Calidris steltloperonderzoek
Schiermonnikoog

Foto: Glenn Vermeersch

Winter-RAS Klapekster

Broedseizoen



Winter

Foto zwanen: Stef van RijnFoto: Glenn Vermeersch


En natuurlijk
Klapeksters!

Heggenmus



De Klapekster als broedvogel
• Eerste helft 20e eeuw broedvogel op
talloze heidevelden en hoogvenen met
opslag

• Drastische afname vanaf jaren zestig

• Laatste zekere broedgeval in 1999 op
Hulshorsterzand (Noordwest-Veluwe)

• Oorzaken (Bijlsma et al. 2001):
– Ontginningen broedterreinen
– Intensieve recreatie
– Vergrassing
– Verbossing
– Drastische vermindering beschikbaarheid
voedsel Foto: Alfred Limbrunner


De Klapekster als wintervogel
• Vogels arriveren in vaste
winterterritorium in oktober/november en
vertrekken medio maart/begin april
• Territoriaal met vaste jacht- en
slaapplaatsen
• Trend op basis van PTT (Sovon):
lichte toename sinds 1980
• In Nederland ca. 200 overwinteraars


Doelstelling Klapekster-onderzoek: vrijwilligersproject Andrea van den
Berg, Peter van den Akker & Symen Deuzeman
• is gestart in 2002 en is langjarig
kleurringproject
• Relatie tussen
voedselbeschikbaarheid,
terreingebruik Klapeksters en
begrazing door schapen/Schotse
hooglanders/pony’s
• Bepalen territoriumgrootte
overwinterende Klapeksters
• Plaatstrouw aan het
winterterritorium van jaar op jaar? Foto: dhr. Vogt
• Jaarlijkse overleving
• Het is noodzakelijk om de Klapeksters
individueel te kunnen herkennen
(unieke kleurringcombinaties om de
poten)
• Uit (schaarse) ringterugmeldingen
blijkt dat Klapeksters minimaal 7 jaar
kan worden


Onderzoeksgebieden

• Zuidoost-Veluwe (2002-2009)

• Centrale Veluwe-Kootwijk (2006-2013)

• Engbertsdijksvenen (2002-2013)

• Sallandse Heuvelrug en Borkeld (2010-2013)

• Foto Rob Buiter Engbertsdijksvenen


Zuidoost-Veluwe deels begraasd


Kootwijkerzand Centrale Veluwe niet begraasd


Methode: onderzoek aan voedselbeschikbaarheid
Prooionderzoek
• Braakballen Klapekster onder slaapbomen
Prooiaanbod
• abundantie mestkevers (transecten), aantal
muizenetende roofvogels op de heide,
voedselkeuze Ransuilen


Slaapbomen


Prooien van Klapeksters


Prooien van klapeksters ???


Vangmiddelen


Tactische plekken


Eindeloos wachten…………..


Maar….


Gelukt!


Biometrische maten
Als een Klapekster
gevangen is, wordt
‘ie geringd en
worden zoveel
mogelijk nuttige
maten genomen


Kleurringen bij Klapeksters


Vleugelpatroon Klapekster


Herkenning ‘1e winter vogels’

‘Buff’ randje uiteinde grote dekveren

‘1e winter’ Klapekster
3 maart 2006
Engbertsdijksvenen
Slijtage tertials Achterrand secundairies: niet scherp
begrensd en niet helder wit

2e kalenderjaar Klapekster, 3 maart 2006 Engbertsdijksvenen (Overijssel).

Let ook op vrij lichtbruine grondkleur van de arm- en handpennen


(in de zomer ervoor geboren)
Risico bij kenmerk ‘buff’ randje grote dekveren
(kenmerk ‘1e winter’ vogels)

• kan aan einde winterseizoen (februari, maart)
afgesleten zijn
• 1e winter vogel kan al enkele juveniele
grote dekveren hebben vervangen door
donkerder ‘adulttype’ dekveren (een
zogenaamde ‘ruigrens’)
• adulte vogels kunnen een grijs of
witachtig randje aan de grote dekveren
hebben: van afstand te verwarren met
‘buff’ randje



Bandering op de borst:
1e winter vogels hebben vrijwel altijd
een zekere mate van bandering op
de borst

Binnen adulte vogels is de mate
van bandering waarschijnlijk
afhankelijk van de ondersoort
en is de aan- of afwezigheid van
bandering geen betrouwbaar
kenmerk voor geslachtsbepaling
in het overwinteringsgebied! Een Klapekster met een sterke bandering op de borst.


Staartpatroon Klapekster


Resultaten Prooionderzoek

Evenen Veluwe
Gewichtaandeel van prooigroepen in dieet per maand

100%
100%
insecten
80% 80%
reptielen
Insecten 60% amfibieen
60%
Reptielen
Amfibien vogels
Vogels
40%
40%
ware muizen
woelmuizen
ware muizen
spitsmuizen

20% woelmuizen
20%
spitsmuizen
0%
okt nov dec jan feb mrt apr
0%
okt nov dec jan feb mrt apr


Gebruik slaapbomen Engbertsdijksvenen

Slaapbomen N = 21 Gebruik op basis
gevonden
braakballen
Wilg 6 18%
Grove den 9 74%
Krent 6 8%


Resultaten kleurringonderzoek
•Sinds de start van het onderzoek zijn 53 Klapeksters gekleurringd;

•Op de Veluwe en in de Engbertsdijksvenen overwinteren met name 1 e
winter Klapeksters (meer dan de helft is ‘jong’);

•Ca. 40% van de 53 gekleurringde vogels wordt in latere winters teruggezien
op hetzelfde heideveld;

•4 vogels zijn 3 winters op rij aanwezig geweest in hetzelfde
winterterritorium; De territoriumgrootte van de Klapekster ligt globaal
tussen de 30 en 120 hectare. Variatie in het terrein is belangrijk i.v.m.
prooiaanbod;

•Hypothese: Begrazing heef positief effect (hoger aanbod mestkevers!)


Resultaten kleurringonderzoek
• Soms vliegen de vogels wel meer dan een kilometer in hun territorium
(kans dus op dubbeltellingen als de vogels geen kleurring dragen!)

• Er is één waarneming bekend van een terugmelding ver buiten de
ringlocatie: In 2006/2007 jaar werd een gekleurringde Klapekster
gemeld in het Fochtelooërveen. De Klapekster is op 3 maart 2006
geringd in de Engbertsdijksvenen. Afstand tussen de gebieden: ruim 60
kilometer. De Klapekster was daar ook in het winterseizoen 2007/2008
aanwezig.


Plaatstrouw aan winterterritorium

Aantal winters Aantal vogels Opmerkingen
met territorium (N = 15)
Onvoldoende 4 Mogelijk
waarnemingen doortrekkers
1 5 Plaatstrouw in
Evenen
2 4 Plaatstrouw in
Evenen
3 1 Plaatstrouw in
Evenen
3 1 Waarvan 2
winters in
Fochteloerveen


Gewichten Begraasd/onbegraasd terrein

Gebaseerd op 20 vogels op Zuid-Oost Veluwe: Nader
analyseren!!!


Waarneming van een gekleurringde Klapekster?

•Doorgeven via www.Sovon.nl of
www.cr-birding.be of
www.jaarvandeklauwier.nl

•Ook als de kleurringcombinatie niet
volledig kan worden afgelezen!


Terugkoppeling
Artikel Limosa: resultaten landelijke Klapekstertelingen en analyse
kleurringgegevens
Bijdrage vakblad Natuur Bos en Landschap: gericht op terreinbeheerders


Dank voor uw
aandacht
Zijn er nog vragen?


Doe daarom mee aan klapekstertelling 2012-2013!

22 & 23 december 2012

26 & 27 januari 2013

Claim je gebied op
Waarneming.nl
Foto: Raymond Fluitman 2012 Jaar van de Klauwieren

Vraagtekens bij Klapekster

•Hoeveel Klapeksters overwinteren in Nederland en wat is hun
habitatvoorkeur?
• Methode: Landelijke klapekstertelling.
•Sluit aan bij eerdere tellingen van Waarneming.nl
•Twee simultane telweekenden?
Foto: Rik Winters

2012 Jaar van de Klauwieren

Winter-RAS project klapekster (S. Deuzeman)

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Vogeltrekstation

More from Vogeltrekstation (8)

Winter-RAS project klapekster (S. Deuzeman)