1. PENGESANAN KAEMPFEROL DALAM OTAK NEONAT AKIBAT PERLAKUAN
JEC DOS RENDAH PADA TIKUS BERLAKTASI
Norhafilda Ismail & Sharom Mohd Yusof
Jabatan Biokimia. Pusat Pengajian Biosains dan Bioteknologi,
Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor
PENGENALAN
Jamu Ratus merupakan ubatan tradisional poliherba daripada tumbuhan yang digunakan oleh
masyarakat Melayu dalam rawatan pos-partum untuk ibu selepas bersalin. Servei farmakognosi
(Yusof, 1992) terhadap juzuk herba mengesahkan kehadiran pelbagai komponen bioaktif dalam
Jamu Ratus seperti komponen fenolik asid, terpenoid (lipofilik), alkaloid dan flavonoid (bersifat
berkhutub) iaitu kaempferol dan kuersetin. Penggunaan Jamu Ratus dalam rawatan post partum
yang meluas dan pengawalaturan yang kurang berkesan di Malaysia boleh menimbulkan risiko
terhadap bayi susuan sekiranya komponen Jamu Ratus berupaya terserap ke dalam susu. Ini
berikutan, fungsi metabolisme neonat susuan masih belum mencapai tahap kematangan di
peringkat awal hayatnya yang boleh menjuruskan kepada ketoksikan aruhan xenobiotik.
Kerentanan neonat susuan terhadap perlakuan xenobiotik adalah diakibatkan oleh enzim-enzim
hepar dan usus yang berperanan dalam proses penyahaktifan komponen toksik (Parke 1984)
seperti sitokrom P450 dan sistem sawar darah otak neonat juga belum berkembang dengan baik
ketika awal hayat. Ini menyebabkan ketelapan sistem tersebut tinggi untuk membenarkan
penyerapan masuk dadah ke dalam otak yang seterusnya mungkin menjejaskan perkembangan
otak terutama dari segi fungsi kognitif neonat tanpa menunjukkan kesan ketoksikan yang
ketara. Menerusi kajian semasa menggunakan model haiwan, komponen Jamu Ratus yang
berupaya terserap ke dalam susu dan tisu neonat susuan dikesan dan dianalisis melalui analisis
kromatografi seperti KLN (Kromatografi lapisan nipis) dan LC-MS/TOF (Kromatografi Cecair
Spektrometri Jisim). Pengesanan komponen JEC yang berupaya terserap dan pengoptimuman
analisis kuantitatif ini dalam tisu boleh memberikan perspektif berguna dan relevan terhadap
kajian farmakokinetik dadah seterusnya serta potensi ketoksikan Jamu Ratus terhadap neonat
susuan.
BAHAN DAN KAEDAH
JEC diekstrakkan berdasarkan kaedah pengekstrakan fraksi pelarut diubahsuai daripada
Harbone (1967). Seterusnya, perlakuan JEC diberikan kepada 4 kumpulan berbeza tikus
berlaktasi dan neonat susuan mengikut dos relatif terapi JEC berbeza iaitu 0x (kawalan), 3x,
10x dan 30x dos relatif terapi menyamai (0mg/kg/hari, 150mg/kg/hari , 900mg/kg/hari dan
1500mg/kg/hari) selama 9 hari tempoh perlakuan JEC. Persampelan tisu susu tikus berlaktasi
dan otak neonat susuan dilakukan pada hari kelima dan kesembilan tempoh perlakuan JEC.
Pengekstrakan tisu sampel (susu dan otak) haiwan perlakuan JEC dilakukan menggunakan
kaedah pengekstrakan lipid Folch et. al (1957) yang terubahsuai bagi mendapatkan fasa akuas

2. dan fasa organik. Kemudian, pengesanan komponen JEC terserap tisu dikesan menerusi analisis
Kromatografi Lapisan Nipis (KLN) dengan sistem pelarut kloroform: asid asetik (9:1) dan
seterusnya dioptimumkan pengesanan secara kuantitatif menerusi kaedah Kromatografi Cecair
Spektrometri Jisim (LCMS) terubahsuai (Fang et.al 2007) yang lebih sensitif dan jitu.
HASIL DAN PERBINCANGAN
Pengesanan kehadiran komponen berpendafluor terserap JEC dengan nilai elusi Rf 0.28 (warna
biru), Rf 0.68 dan Rf 0.85 (hijau) masing-masing yang ketara dan konsisten dalam hampir
kebanyakan kromatogram sampel tisu terserap komponen JEC fasa akuas (susu, hati, otak
neonat) kajian akut mahupun kronik dalam haiwan perlakuan JEC bagi analisis (KLN) yang
menyamai profil JEC rujukan dan tiada pada haiwan kawalan. Ini mengambarkan komponen
JEC asal berupaya menelapi sistem sawar darah otak neonat, hati serta tisu susu tikus berlaktasi
tanpa mengalami proses biotransformasi berdasarkan warna dan nilai elusi Rf yang terhasil
menyamai profil JEC rujukan. Analisis KLN mendapati komponen kaempferol bukan
merupakan komponen sama yang berpendafluor berwarna hijau (Rf 0.68, Rf 0.86, Rf 0.97) atau
biru (Rf 0.28) yang terhasil pada kromatogram tisu sampel susu, hati, otak neonat susuan serta
profil JEC rujukan di bawah pengesanan cahaya ultralembayung (366nm) dengan sistem pelarut
kloroform: asid asetik (9:1). Komponen kaemferol hanya dikesan kehadirannya di bawah
cahaya nampak dengan nilai elusi Rf 0.86 dengan sistem pelarut yang sama.
Komponen kaempferol dikesan sebagai salah satu komponen JEC terserap ke dalam
tisu neonat susuan melalui susu tikus berlaktasi dan berupaya menelapi sistem sawar darah otak
neonat susuan menerusi analisis LCMS yang lebih jitu dan sensitif . Pencirian secara kuantitatif
komponen JEC bagi kajian sub-akut dan kronik mendapati komponen kaempferol berupaya
terserap dalam tisu setelah disahkan hadir dengan kaedah penambahan piawaian dalaman
kaempferol (0.1µg/ml) dalam sampel otak dan susu neonat susuan perlakuan JEC dos
(150mg/kg/hari dan 1500mg/kg/hari) relatif terapi dengan analisis yang lebih sensitif iaitu LC-
MS. Komponen kaempferol merupakan salah satu konstitusi dalam juzuk herba servei
farmakognosis Jamu Ratus daripada sumber tumbuhan Jamu Ratus iaitu Alpinia sp. (Lengkuas).
Menerusi kajian kronik perlakuan JEC bagi analisis LC-MS telah dilakukan
menggunakan sampel susu tikus diberikan dos perlakuan JEC (1500mg/kg/hari) iaitu 30x dos
relatif terapi JEC dan mendapati sejumlah 17 puncak terhasil yang tiada pada sampel haiwan
kawalan. 15 daripadanya adalah puncak yang tidak menyamai dengan profil JEC berdasarkan
perbezaan nilai elusi RT yang terhasil, manakala 2 puncak lain mempunyai persamaan dengan
profil JEC.
Analisis terhadap tisu otak neonat (150mg/kg/hari) iaitu 3x dos relatif JECterapi pada
hari kelima perlakuan JEC pula mendapati hanya 12 puncak unik terhasil yang
berkemungkinan produk metabolit sekunder JEC daripada jumlah 16 puncak, manakala 2
puncak lain didapati mempunyai persamaan dengan profil JEC. Komponen kaempferol
disahkan hadir dalam sampel tisu otak neonat susuan (kajian kronik) berdasarkan persamaan
nilai Rt (24.9min) yang terhasil dengan profil kaempferol piawai. Seterusnya, pengesanan
kaempferol secara kuantitatif dilakukan dengan inkorporasi piawaian dalaman kaempferol
(0.1mg/ml) ke dalam (n=3) sampel tisu otak neonat susuan dos terapi JEC yang rendah
(150mg/kg/hari) yang diuji. Analisis kuantitatif terhadap profil kromatogram mendapati

3. komponen kaempferol dikesan hadir dengan anggaran 0.6µg dalam setiap tisu otak neonat
susuan yang turut mempunyai persamaan nilai nisbah jisim molekul per cas ion (287.1) dengan
nilai jisim /cas ion (287. 0561 dan 449.1094 max. m/z) pada profil kaempferol piawai.
Menerusi kajian sub-akut bagi analisis LC-MS, untuk sampel susu tikus
(150mg/kg/hari) iaitu dos rendah pada kajian sub-akut dengan dan mendapati sejumlah 30
puncak terhasil dan 24 daripadanya adalah puncak unik yang mungkin merupakan produk
metabolit sekunder JEC manakala 6 puncak lain mempunyai persamaan dengan profil JEC.
Analisis terhadap tisu otak neonat (150mg/kg/hari) pada hari ketiga perlakuan JEC
pula mendapati hanya 17 puncak unik tiada pada kawalan terhasil daripada jumlah 24 puncak,
manakala 7 puncak lain didapati mempunyai persamaan dengan profil JEC. Ujian kuantitatif
pencirian komponen JEC terserap tisu dilakukan terhadap sampel otak tikus (n=6) dos relatif
terapi (150mg/kg/hari), dan mendapati puncak terhasil mempunyai kesamaan dengan nilai RT
(13.2 dan 13.0min) dan jisim molekul (287.1) dengan profil kaempferol piawai setelah masa
elusi diperpanjangkan selama 32 minit. Dianggarkan bahawa 1.2957 X 10-4
µg kaempferol hadir
dalam (6n) sampel iaitu dianggarkan hadir sebanyak 2.2 x 10-5
µg dalam setiap sampel.
Kaempferol berupaya menelapi sistem sawar otak neonat walaupun daripada dos
perlakuan JEC ibu yang amat rendah (150mg/kg/hari) .Puncak unik lain yang berjaya dikesan
mengimplikasikan bahawa kemungkinan majoriti komponen JEC terserap yang lain merupakan
produk metabolit sekunder dadah yang mengalami proses biotransformasi di hepar tikus haiwan
kajian berdasarkan perbezaan nilai RT (min) terhasil yang tiada pada profil JEC rujukan dan
haiwan kawalan.
PENGHARGAAN
Terima kasih diucapkan kepada pihak Rumah Haiwan, Pusat Pengajian Biosains dan
Bioteknologi dan pihak Makmal Tof Jabatan Kimia, Fakulti Sains & Teknologi ,Universiti
Kebangsaan Malaysia dalam membantu menjayakan kajian penyelidikan ini.
RUJUKAN
[1] Fang F., Jing-Ming L., Qui-Hong P., & Wei Dong H. 2007. Analytical, Nutritional and
Clinical Methods: Determination of red wine flavonoids by HPLC effet of aging. Food
Chemistry. 101: 428-433.
[2] Folch, J., Lees, M. & Sloane Stanley, G. H. 1957. A simple method for the isolation
and purification of total lipids from animal tissues. J. Biol. Chem. 226, 497-509.
[3] Harborne, J. B. 1989. Methods in Plant Biochemistry. London : Academic Press
Limited
[4] Parke, D. V. 1984. The biochemistry of foreign compunds. New York: PergamonPress.
[5] Yusof, S. 1992. The Bochemical and Toxicological Effects Of Jamu Ratus in Rats and
Mice. Phd. Thesis submitted to the University of London.
[6] “The Flavonoids, Advances in Research since 1986” (J.B. Harborne, ed).. Chapman
and Hall, London, 1994.