شیمی

2. ‫تكميلي‬‫شيمي‬
‫تحصيلي‬ ‫راهنمايي‬‫‌ي‬‫ه‬‫دور‬‫ل‬ّ‫او‬‫سال‬
‫جوان‬ ‫‌پژوهان‬‫ش‬‫دان‬ ‫و‬ ‫درخشان‬ ‫استعدادهاي‬ ‫پرورش‬ ‫ي‬ّ‫ل‬‫م‬ ‫مركز‬

3. :‫شناسنامه‬
‫تحصيلي‬‫راهنمایی‬‫‌ي‬‫ه‬‫دور‬‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬‫سال‬‫تکمیلی‬‫شیمی‬:‫کتاب‬‫عنوان‬ -
‫قربانی‬‫حامد‬،‫پورجاوید‬‫محمدرضا‬:‫تألیف‬‫و‬‫گردآوری‬ -
‫رضوی‬‫السادات‬‫طاهره‬:‫ویراستار‬ -
‫پورجاوید‬‫محمدرضا‬:‫علمی‬‫نظارت‬‫و‬‫هماهنگی‬ -
‫آرانی‬ ‫مشفق‬ ‫حامد‬ :‫تصاوير‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫رایان‬ ‫ويرايش‬ ‫و‬ ‫جلد‬ ‫طراح‬ -
‫افرا‬ ‫گروه‬ :‫چینی‬ ‫حروف‬ -
‫آرانی‬‫مشفق‬‫حامد‬:‫آرایی‬‫صفحه‬ -
:‫شابک‬ -

4. ‫مقدمه‬
1...............................................................................................................................................‫ما‬‫زندگی‬‫در‬‫تجربی‬‫علوم‬‫تأثير‬-‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬‫فصل‬
2 .........................................................................................................................................................................‫تجربی‬‫علوم‬‫شناخت‬‫به‬‫ما‬‫نياز‬
3..........................................................................................................................................................................................................‫مشاهده‬
5..........................................................................................................................................................................................‫کردن‬‫‌‌گيری‬‫اندازه‬
8............................................................................................................................................................................................‫آزمايش‬‫طراحی‬
10........................................................................................................................................................................‫اطالعات‬‫کردن‬‫ارائه‬ ‫‌‌‌‌ی‬‫نحوه‬
12.......................................................................................................................................................................................‫تحقیق‬‫کلی‬‫ارزيابی‬
13.............................................................................................................................................................‫جامعه‬‫روی‬‫بر‬‫‌ها‬‫ق‬‫تحقی‬‫‌‌‌ی‬‫نتیجه‬‫تأثير‬
19.......................................................................................................................................................................‫بنيادی‬‫مفاهيم‬-‫دوم‬‫فصل‬
20............................................................................................................................................................................................‫نامرئي‬‫‌هاي‬‫ه‬‫ذر‬
21..........................................................................................................................................................‫شکل‬‫گازی‬‫و‬‫مايع‬،‫جامد‬‫مواد‬‫‌هاي‬‫ه‬‫ذر‬
22............................................................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫م‬‫ات‬
24....................................................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ل‬‫مولکو‬
25.......................................................................................................................................................................................................‫عنصرها‬
25.....................................................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ب‬‫ترکي‬
28...................................................................................................................................................................................‫شيميايي‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
30.................................................................................................................................................................................. ‫‌ها‬‫ه‬‫معادل‬‫کردن‬‫موازنه‬
33.....................................................................................................................................................................................‫حالت‬‫تعیین‬‫نمادهای‬
37.........................................................................................................................................................................‫اتمي‬‫ساختار‬-‫سوم‬‫فصل‬
38............................................................................................................................................................................................ ‫اتم‬‫‌ي‬‫ه‬‫تاريخچ‬
38..................................................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫م‬‫ات‬‫داخل‬
40....................................................................................................................................................................................... ‫الکتروني‬‫‌هاي‬‫ه‬‫الي‬
40............................................................................................................................................................................................. ‫‌ها‬‫م‬‫ات‬‫توصیف‬
42................................................................................................................................................... ‫جرمي‬‫عددهای‬‫و‬‫اتمي‬‫عددهای‬‫از‬‫استفاده‬
43...................................................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫پ‬‫ايزوتو‬
44 ...........................................................................................................................................................................................‫نسبی‬‫اتمی‬‫جرم‬
46........................................................................................................................................................................................‫نسبی‬‫فرمولی‬‫جرم‬
51.....................................................................................................................................................‫عنصرها‬‫تناوبي‬‫جدول‬-‫چهارم‬‫فصل‬
52........................................................................................................................................................................................‫عنصرها‬‫‌بندي‬‫ه‬‫دست‬
53................................................................................................................................................................................................‫تناوبي‬‫جدول‬
54 .......................................................................................................................................................................‫تناوبی‬‫جدول‬‫و‬‫نافلزها‬،‫فلزها‬
56............................................................................................................................................................................... ‫قليايي‬‫فلزهای‬-1‫گروه‬
62..................................................................................................................................................................................)‫(انتقالی‬‫واسطه‬‫فلزهای‬
73..................................................................................................................................................................................‫نافلزها‬-‫پنجم‬‫فصل‬
74.........................................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ن‬‫هالوژ‬-7‫گروه‬
78.......................................................................................................................................................................‫ما؟‬‫ضرر‬‫به‬‫یا‬‫ما‬‫نفع‬‫به‬-‫‌ها‬‫ن‬‫هالوژ‬
80..........................................................................................................................................................................‫نجیب‬‫گازهاي‬-)8(0‫گروه‬
86..........................................................................................................................................................................‫تناوبي‬‫جدول‬‫و‬‫اتمي‬‫ساختار‬
91.......................................................................................................................................................................................................‫ضميمه‬
‫مطالب‬‫فهرست‬
‫صفحه‬ ‫عنوان‬
‫الف‬

5. ‫جای‬‫خود‬‫در‬‫را‬‫اطالعات‬‫از‬‫وس��يعی‬‫‌ی‬‫ه‬‫محدود‬‫و‬‫بوده‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫کاربرد‬‫و‬‫خواص‬،‫مواد‬‫‌ی‬‫ه‬‫مطالع‬‫علم‬»‫«ش��يمی‬
‫را‬ ‫آن‬ ‫خواص‬ ‫راحتی‬ ‫به‬ ‫بتوان‬ ‫ماده‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫سازند‬ ‫اجزای‬ ‫با‬ ‫آشنايی‬ ‫بدون‬ ‫که‬ ‫داشت‬ ‫انتظار‬ ‫‌توان‬‫ی‬‫نم‬ ‫اما‬ .‫اس��ت‬ ‫داده‬
‫ماده‬ ‫ساختار‬ ‫از‬ ‫مقدماتی‬ ‫شناختی‬ ‫به‬ ،‫‌دهيد‬‫ی‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫مطالعه‬ ‫مورد‬ ‫شيمی‬ ‫عنوان‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫کتابی‬ ‫نخستين‬ ‫در‬ .‫شناخت‬
.‫رسيد‬‫خواهيد‬
‫خطاهای‬،‫‌گيری‬‫ه‬‫انداز‬‫‌های‬‫ش‬‫رو‬‫همچون‬‫مفاهيمی‬‫با‬‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬‫آشنايی‬‫جهت‬‫فقط‬‫کتاب‬‫از‬‫فصل‬‫نخستين‬
‫ضرورتی‬‫‌ها‬‫ن‬‫آزمو‬‫در‬‫بخش‬‫اين‬‫مطالب‬‫سنجش‬‫و‬‫است‬‫شده‬‫ارائه‬...‫و‬‫نتايج‬‫گزارش‬‫چگونگی‬،‫آزمايشگاهی‬
‫در‬ ‫که‬ ‫چرا‬ ،‫داد‬ ‫خواهيم‬ ‫قرار‬ ‫بررسی‬ ‫مورد‬ ‫را‬ ‫شيمی‬ ‫علم‬ ‫ابتدايی‬ ‫مفاهيم‬ ،‫کتاب‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫فصل‬ ‫دومين‬ ‫در‬ .‫ندارد‬
‫‌ی‬‫ه‬‫تاريخچ‬‫بيان‬‫از‬‫پس‬‫سوم‬‫فصل‬‫در‬.‫شويد‬‫آشنا‬...‫و‬‫عنصر‬،‫مولکول‬،‫اتم‬‫نظير‬‫‌هايی‬‫ف‬‫تعري‬‫با‬‫است‬‫الزم‬‫ابتدا‬
،‫اتمی‬ ‫عدد‬ ‫همچون‬ ‫جديدتری‬ ‫مفاهيم‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫پردازيم‬ ‫می‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫سازند‬ ‫اجزای‬ ‫بررسی‬ ‫به‬ ،‫ها‬ ‫اتم‬ ‫از‬ ‫مختصری‬
‫قرار‬ ‫ارزيابی‬ ‫مورد‬ ‫عنصره��ا‬ ‫تناوبی‬ ‫جدول‬ ‫نيز‬ ‫کتاب‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ادام‬ ‫در‬ .‫ش��د‬ ‫خواهيد‬ ‫آش��نا‬ ‫ايزوتوپ‬ ‫و‬ ‫جرمی‬ ‫عدد‬
‫‌ی‬‫ه‬‫آماد‬ ،‫کتاب‬ ‫اين‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫مطالع‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫‌رود‬‫ی‬‫م‬ ‫انتظار‬ .‫‌شوند‬‫ی‬‫م‬ ‫معرفی‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫عناصر‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫و‬ ‫‌گيرد‬‫ی‬‫م‬
.‫باشيد‬‫شيميايی‬‫گوناگون‬‫‌های‬‫ش‬‫واکن‬‫و‬‫مواد‬‫شناخت‬
‫کامل‬‫يادگيری‬‫و‬‫آموزش‬‫برای‬‫مناسب‬‫شرايط‬‫امکان‬‫حد‬‫تا‬‫که‬‫اس��ت‬‫ش��ده‬‫طراحی‬‫‌ای‬‫ه‬‫گون‬‫به‬‫حاضر‬‫کتاب‬
‫تا‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬ ‫مطرح‬ ‫گوناگونی‬ ‫‌های‬‫ش‬‫آزماي‬ ،‫کتاب‬ ‫از‬ ‫فصل‬ ‫هر‬ ‫در‬ .‫کند‬ ‫فراهم‬ ‫ش��ما‬ ‫برای‬ ‫را‬ ‫ش��ده‬ ‫ارائه‬ ‫مطالب‬
‫تمام‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫آنکه‬ ‫ضمن‬ .‫يابند‬ ‫دس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫ارائه‬ ‫‌های‬‫ث‬‫بح‬ ‫از‬ ‫بهتری‬ ‫درک‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫انجام‬ ‫با‬ ‫آموزان‬ ‫دانش‬
‫وجود‬‫شما‬‫برای‬‫آزمايشگاه‬‫در‬‫‌شان‬‫م‬‫انجا‬‫امکان‬‫اگر‬‫حتی‬‫تا‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫نيز‬‫مناسبی‬‫توضيح‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬‫اين‬
‫عالمت‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫در‬ .‫يابيد‬ ‫دس��ت‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫‌های‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫به‬ ‫بتوانيد‬ ‫مطالب‬ ‫اين‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫مطالع‬ ‫با‬ ،‫ن��دارد‬
‫خاص‬‫موردی‬‫يا‬‫ماده‬‫با‬‫رابطه‬‫در‬‫احتياط‬‫داشتن‬‫نظر‬‫در‬‫لزوم‬‫‌ی‬‫ه‬‫دهند‬‫نشان‬‫که‬‫است‬‫شده‬‫استفاده‬‫دهنده‬‫هشدار‬
.)‫بود‬ ‫خواهند‬ ‫شما‬‫راهنمای‬ ‫بهترين‬ ‫ارجمند‬ ‫معلمين‬ ‫موارد‬ ‫اين‬ ‫(در‬ ‫است‬
‫‌های‬‫ه‬‫نکت‬‫و‬‫‌اند‬‫ه‬‫ش��د‬‫نوش��ته‬‫رنگ‬‫ر‬ُ‫پ‬‫صورت‬‫به‬‫‌اند‬‫ه‬‫داش��ت‬‫مطالعه‬‫هنگام‬‫در‬‫بيش��تری‬‫توجه‬‫به‬‫نياز‬‫که‬‫کلماتی‬
‫برای‬ ‫گوناگون‬ ‫‌های‬‫ن‬‫تمري‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫مثا‬ ‫از‬ ‫نيز‬ ‫موارد‬ ‫برخی‬ ‫در‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫گرفت‬ ‫قرار‬ ‫کادر‬ ‫يک‬ ‫داخل‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫آموزش��ی‬
‫که‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬ ‫برگزيده‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫گون‬ ‫به‬ ‫کتاب‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫تصويرهای‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫شک‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫مطالب‬ ‫بهتر‬ ‫درک‬
‫‌ی‬‫ه‬‫خالص‬ ،‫فصل‬ ‫هر‬ ‫انتهای‬ ‫در‬ .‫باشند‬ ‫نيز‬ ‫کتاب‬ ‫زيبايی‬ ‫و‬ ‫ع‬ّ‫و‬‫تن‬ ‫موجب‬ ،‫شيمی‬ ‫آموزش‬ ‫فرآيند‬ ‫به‬ ‫کمک‬ ‫ضمن‬
‫از‬.‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬‫گرفته‬‫نظر‬‫در‬‫شما‬‫خودآزمايی‬‫برای‬‫مختلفی‬‫مسائل‬‫و‬‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬‫نيز‬‫آن‬‫‌ی‬‫ه‬‫ادام‬‫در‬‫و‬‫دارد‬‫قرار‬‫ها‬‫بحث‬
.‫‌اند‬‫ه‬‫يافت‬‫ادامه‬‫پيشرفته‬‫مسائل‬‫تا‬‫و‬‫شده‬‫آغاز‬‫‌تر‬‫ه‬‫ساد‬‫موارد‬‫از‬‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬‫اين‬،‫کتاب‬‫‌های‬‫ل‬‫فص‬‫تمام‬‫در‬ً‫ا‬‫تقريب‬‫طرفی‬
‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬‫و‬‫محترم‬‫همکاران‬‫‌ی‬‫ه‬‫کلي‬‫از‬‫لذا‬.‫نيس��ت‬‫نقص‬‫از‬‫خالی‬‫و‬‫کامل‬،‫حاضر‬‫کتاب‬‫که‬‫اس��ت‬‫بديهی‬
‫ياری‬ ‫اثر‬ ‫اين‬ ‫کيفی‬ ‫سطح‬ ‫ارتقای‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ما‬ ،‫خود‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫سازند‬ ‫پيشنهادهای‬ ‫و‬ ‫نظرها‬ ‫بيان‬ ‫با‬ ‫تا‬ ‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫تقاضا‬ ‫گرامی‬
.‫فرمايند‬
‫مقدمه‬
‫سپاس‬‫با‬
‫تأليف‬ ‫و‬ ‫گردآوری‬ ‫گروه‬
‫د‬

6. ‫ل‬ّ‫او‬ ‫فصل‬
‫تجربی‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬
‫ما‬ ‫زندگی‬ ‫در‬

7. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
2
‫متفاوت‬‫نظرهاي‬‫و‬‫کنيم‬‫مطرح‬‫را‬‫‌هايي‬‫ل‬‫سؤا‬‫نيز‬‫داريم‬‫که‬‫‌هايي‬‫ه‬‫مش��اهد‬‫‌ي‬‫ه‬‫دربار‬‫باشد‬‫الزم‬‫ش��ايد‬
:‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ .‫کنيم‬ ‫مقايسه‬ ‫يکديگر‬ ‫با‬ ‫را‬ )‫مخالف‬ ‫حتي‬ ‫(و‬
‫زيادي‬‫کمک‬‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫زندگ��ي‬‫آن‬‫در‬‫ما‬‫که‬‫دنياي��ي‬ ‫ش��دن‬‫بهتر‬ ‫و‬ ‫گيري‬ ‫ش��کل‬‫به‬ ‫مختلف‬‫علوم‬
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫حل‬ ‫را‬ ‫موجود‬ ‫مش��کالت‬ ‫خود‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫مشاهد‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫با‬ ‫دانش��مندان‬ .‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬
‫زيادي‬ ‫مزاياي‬ ‫اينکه‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬ ‫موضوع‬ ‫اين‬ .‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫پذير‬ ‫امکان‬ ‫را‬ ‫جديدي‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫فناور‬ ‫و‬ ‫‌ه��ا‬‫ش‬‫رو‬
‫مهمترين‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫زيست‬ ‫محيط‬ ‫آلودگي‬ .‫داشت‬ ‫خواهد‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫نيز‬ ‫را‬ ‫مش��کالتي‬ ،‫دارد‬ ‫ما‬ ‫براي‬ ‫را‬
‫در‬‫مشکل‬‫اين‬‫کردن‬‫برطرف‬‫براي‬‫همچنان‬‫دانش��مندان‬‫و‬‫‌ايم‬‫ه‬‫ش��د‬‫مواجه‬‫آن‬‫با‬‫که‬‫اس��ت‬‫مواردي‬
.‫هستند‬‫تالش‬
‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫شناخت‬ ‫به‬ ‫ما‬ ‫نياز‬ ×
‫روبرو‬ ‫مختلفي‬ ‫مس��ائل‬ ‫با‬ ‫مان‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫ما‬
‫از‬‫ي��ک‬‫ه��ر‬‫م��ورد‬‫در‬‫باي��د‬‫و‬‫‌ش��ويم‬‫ي‬‫م‬
‫انجام‬ ‫را‬ ‫درس��تي‬ ‫گي��ري‬ ‫تصمي��م‬ ‫‌ه��ا‬‫ن‬‫آ‬
‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫گوناگ��ون‬ ‫علوم‬ ‫ش��ناخت‬ .‫دهيم‬
.‫کند‬ ‫کمک‬ ‫ما‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ي‬‫گير‬ ‫تصمي��م‬ ‫اين‬ ‫در‬
‫رژيم‬ ‫با‬ ‫ارتباط‬ ‫در‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫مس��ائل‬ ‫اين‬
‫يا‬ ‫و‬ ‫کار‬ ،‫مس��افرت‬ ‫و‬ ‫نقل‬ ‫و‬ ‫حمل‬ ،‫غذايي‬
.‫باشند‬ ‫مان‬ ‫فراغت‬ ‫اوقات‬
‫هستيد؟‬ ‫موافق‬ ‫کودکان‬ ‫به‬ ‫زدن‬ ‫واکسن‬ ‫با‬ ‫شما‬ ‫آيا‬ •
‫خودرو‬ ‫ي��ک‬ ‫که‬ ‫دارند‬ ‫تصمي��م‬ ‫ش��ما‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫خان��واد‬ ‫آي��ا‬ •
‫يک‬ ‫کدام‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ،‫است‬ ‫طور‬ ‫اين‬ ‫اگر‬ ‫کنند؟‬ ‫خريداري‬
‫خواهند‬ ‫زيس��ت‬ ‫محيط‬ ‫براي‬ ‫را‬ ‫ضرر‬ ‫کمترين‬ ‫خودروها‬ ‫از‬
‫داشت؟‬
‫از‬‫بعضي‬‫مصرف‬‫با‬‫ارتباط‬‫در‬‫ک��ه‬‫بدي‬‫خبر‬‫آخرين‬‫آي��ا‬•
‫مصرفي‬‫غذاهاي‬‫روي‬‫بر‬،‫است‬‫رسيده‬‫ش��ما‬‫به‬‫غذايي‬‫مواد‬
‫است؟‬ ‫بوده‬ ‫گذار‬ ‫تأثير‬ ‫شما‬
‫‌ي‬‫ه‬‫نماين��د‬ ‫انتخ��اب‬ ‫ب��راي‬ ‫گي��ري‬ ‫رأي‬ ‫در‬ ‫ش��ما‬ ‫آي��ا‬ •
‫کرد؟‬ ‫خواهيد‬ ‫شرکت‬ ‫خود‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مدرس‬ ‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬
‫با‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬ ‫از‬ ‫بعضي‬
‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬ ‫اين‬ .‫داد‬ ‫پاس��خ‬ ‫علم‬ ‫کمک‬
»‫‌تواني��م...؟‬‫ي‬‫م‬ ‫«چط��ور‬ ‫ب��ا‬ ً‫ال‬‫معم��و‬
‫از‬ ‫ديگر‬ ‫برخي‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ .‫‌ش��وند‬‫ي‬‫م‬ ‫ش��روع‬
‫اعتقادها‬‫اساس‬‫بر‬‫که‬‫هستند‬‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬
‫و‬ ‫اند‬ ‫گرفته‬ ‫ش��کل‬ ‫مردم‬ ‫باوره��اي‬ ‫و‬
‫دقيقي‬ ‫پاس��خ‬ ‫‌ه��ا‬‫ن‬‫آ‬ ‫ب��ه‬ ‫‌ت��وان‬‫ي‬‫نم‬
‫و‬ ‫دانش��مندان‬ ‫(که‬ ‫جامعه‬ ‫تم��ام‬ .‫داد‬
)‫هس��تند‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫بين‬ ‫در‬ ‫ه��م‬ ‫محقق��ان‬
‫‌هايي‬‫ش‬��‫پرس‬‫به‬‫دادن‬‫پاس��خ‬‫دنبال‬‫به‬
»‫بايد...؟‬‫ما‬‫«آيا‬‫صورت‬‫به‬‫که‬‫هس��تند‬
.‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫مطرح‬
‫نهايت‬‫در‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫شنيد‬‫خواهيد‬‫متفاوتي‬‫‌هاي‬‫ب‬‫جوا‬،‫‌ها‬‫ش‬��‫پرس‬‫اين‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫پرس��يدن‬‫با‬‫حتم‬‫طور‬‫به‬
‫ايجاد‬ ‫باعث‬ ‫کودکان‬ ‫به‬ ‫زدن‬ ‫واکس���ن‬ ‫که‬ ‫دارند‬ ‫عقيده‬ ‫مردم‬ ‫از‬ ‫بعضي‬
‫اين‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ .‫‌ش���ود‬‫ي‬‫م‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫در‬ ‫پردازي‬ ‫خي���ال‬ ‫و‬ ‫روحي‬ ‫‌ه���اي‬‫ي‬‫بيمار‬
!‫است‬ ‫شده‬ ‫مطرح‬ ،‫محدود‬ ‫مورد‬ ‫چند‬ ‫براساس‬ ‫فقط‬ ‫گيري‬ ‫نتيجه‬

8. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
3
‫‌هايي‬‫خ‬‫پاس‬ ‫مبناي‬ ‫بر‬ ‫بايد‬ ‫نيز‬ ‫گيري‬ ‫تصميم‬ ‫اين‬ ‫البته‬ .‫کنيد‬ ‫گيري‬ ‫تصميم‬ ‫بايد‬ ‫که‬ ‫هس��تيد‬ ‫ش��ما‬ ‫خود‬
‫قابل‬ ً‫ال‬‫اص‬ ‫علمي‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫خ‬‫پاس‬ ‫از‬ ‫بعضي‬ ‫متأس��فانه‬ ‫(چون‬ ‫هستند‬ ‫قبول‬ ‫قابل‬ ‫علمي‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫باش��د‬
.)‫نيستند‬‫قبول‬
‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫اطالعات‬ ‫که‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫مطمئن‬ ‫کردن‬ ‫نظر‬ ‫اظهار‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ،‫موفق‬ ‫دانشمندان‬
.‫هستند‬ ‫معتبر‬ ‫و‬ ‫صحيح‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫شواهدي‬ ‫داراي‬
‫اطالعات‬‫همان‬‫‌آوري‬‫ع‬‫جم‬‫به‬‫ديگري‬‫شخص‬‫اگر‬‫يعني‬.‫هستند‬‫شدن‬‫تکرار‬‫قابل‬‫معتبر‬‫نتايج‬‫و‬‫شواهد‬
.‫کرد‬ ‫اعتماد‬ ‫نتايجي‬ ‫چنين‬ ‫به‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫رسيد‬ ‫خواهد‬ ‫مشابهي‬ ‫نتايج‬ ‫به‬ ‫بپردازد‬
‫مثال‬
‫از‬ ‫حاصل‬ ‫آلودگي‬ ‫که‬ ‫بگيريد‬ ‫تصميم‬ ‫اس��ت‬ ‫ممکن‬
‫آن‬ ‫به‬ ‫نزديک‬ ‫ک��ه‬ ‫اي‬ ‫رودخانه‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫کارخان��ه‬ ‫يک‬
‫تجهيزاتي‬‫به‬‫صورت‬‫اين‬‫در‬.‫کنيد‬‫بررسي‬‫دارد‬‫جريان‬
‫تا‬‫باش��ند‬‫حس��اس‬‫کافي‬‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬‫به‬‫که‬‫داريد‬‫احتياج‬
‫کنند‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ي‬‫آلودگ‬ ‫مقدار‬ ‫دقت‬ ‫به‬ ‫بتوانند‬
.‫کنند‬ ‫فراهم‬ ‫را‬ ‫معتبري‬ ‫شواهد‬ ‫و‬
‫سادگي‬‫به‬‫کردن‬‫مشاهده‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫است‬‫علم‬‫و‬‫واقعي‬‫دنياي‬‫بين‬‫ارتباطي‬‫پل‬،‫مختلف‬‫‌هاي‬‫ه‬‫پديد‬‫‌ي‬‫ه‬‫مشاهد‬
.‫نيست‬ ‫‌کنيد‬‫ي‬‫م‬ ‫فکر‬ ‫شما‬ ‫که‬ ‫چيزي‬ ‫آن‬
‫(البته‬ ‫‌بينند‬‫ي‬‫م‬ ‫نيز‬ ‫را‬ ‫مش��ابهي‬ ‫چيزهاي‬ ،‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫نگاه‬ ‫س��اده‬ ‫اتفاق‬ ‫يک‬ ‫به‬ ‫نفر‬ ‫دو‬ ‫وقتي‬ ‫حتم‬ ‫طور‬ ‫به‬
‫به‬ ‫که‬ ‫آهني‬ ‫درب‬ ‫يک‬ ‫مثل‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫پديد‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫��ا‬ّ‫م‬‫ا‬ .)!‫ندارند‬ ‫قبول‬ ‫را‬ ‫موضوع‬ ‫اين‬ ‫فوتبال‬ ‫طرف��داران‬
‫با‬ ‫که‬ ‫‌بيند‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫زيبايي‬ ‫رنگ‬ ‫فقط‬ ‫نفر‬ ‫يک‬ ‫دارد؟‬ ‫وجود‬ ‫‌هايي‬‫ت‬‫حال‬ ‫چه‬ ‫اس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫رنگ‬ ‫تازگي‬
‫آهن‬ ‫قطعه‬ ‫يک‬ ‫ديگر‬ ‫شخص‬ ‫که‬ ‫حالي‬ ‫در‬ ،‫اس��ت‬ ‫داده‬ ‫بهتري‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫جلو‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫هماهنگي‬ ‫خانه‬
‫که‬ ‫باشيد‬ ‫داشته‬ ‫توجه‬ ‫بايد‬ ‫بنابراين‬ .‫اس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫محافظت‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫زدن‬ ‫زنگ‬ ‫مقابل‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫‌بيند‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬
.‫دارند‬ ‫بستگي‬ ‫نيز‬ ‫شما‬ ‫دانش‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫به‬ ‫‌بينيد‬‫ي‬‫م‬ ‫که‬ ‫چيزهايي‬
‫مشاهده‬×
‫نتايج‬ ،‫کنيد‬ ‫تعيين‬ ‫کارخان��ه‬ ‫از‬ ‫آن‬ ‫عبور‬ ‫از‬ ‫قب��ل‬ ‫را‬ ‫رودخانه‬ ‫در‬ ‫موج��ود‬ ‫مواد‬ ‫مقدار‬ ‫اگر‬ ‫ح��ال‬
‫در‬ ‫رودخانه‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫مواد‬ ‫مقايسه‬ ‫از‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫راحتي‬ ‫به‬ ‫زيرا‬ .‫‌آوريد‬‫ي‬‫م‬ ‫بدس��ت‬ ‫را‬ ‫ارزش��ي‬ ‫با‬
.‫کنيد‬ ‫پيدا‬ ‫دست‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫آلودگ‬ ‫مقدار‬ ‫به‬ )‫کارخانه‬ ‫از‬ ‫آن‬ ‫عبور‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫و‬ ‫(قبل‬ ‫حالت‬ ‫دو‬

9. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
4
‫‌ي‬‫ه‬‫عقيد‬ ‫توضيح‬ ‫براي‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫شما‬
.‫کنيد‬ ‫استفاده‬ ‫موجود‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫نظري‬ ‫از‬ ‫خود‬
،‫دارند‬ ‫وجود‬ ‫مهمي‬ ‫متغيرهاي‬ ‫چه‬ ‫تحقيق‬ ‫يک‬ ‫انجام‬ ‫در‬ ‫ببينيد‬ ‫اينکه‬ ‫براي‬
.‫داريد‬ ‫احتياج‬ ‫کردن‬ ‫مشاهده‬ ‫به‬
‫مثال‬
‫‌ه��اي‬‫ت‬‫کربنا‬ ‫واکن��ش‬ ‫س��رعت‬ ‫‌خواهي��د‬‫ي‬‫م‬ ‫کني��د‬ ‫ف��رض‬
‫مواد‬‫اسيدها‬‫و‬‫‌ها‬‫ت‬‫(کربنا‬‫کنيد‬‫بررسي‬‫رقيق‬‫اسيد‬‫يک‬‫با‬‫را‬‫مختلف‬
.‫شد‬‫خواهيد‬‫آشنا‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫با‬‫آينده‬‫در‬‫که‬‫هستند‬‫مصرفي‬‫پر‬‫شيميايي‬
‫اسيد‬‫يک‬‫آبليمو‬‫و‬‫است‬‫کربنات‬‫يک‬‫مرمر‬‫سنگ‬،‫نمونه‬‫عنوان‬‫به‬
‫آزمايشي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫لول‬ ‫نوع‬ ،‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مش��اهد‬ ‫براي‬ .)‫باشد‬ ‫مي‬
‫يک‬ ‫از‬ ‫‌تواني��د‬‫ي‬‫م‬ .‫اس��ت‬ ‫تأثير‬ ‫ب��دون‬ ‫‌کنيد‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ک��ه‬
.‫کنيد‬ ‫استفاده‬ ‫ضخيم‬ ‫يا‬ ‫نازک‬ ‫آزمايش‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫لول‬
‫باعث‬)‫کوچک‬‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬‫يا‬‫پودر‬‫صورت‬‫(به‬‫‌ها‬‫ت‬‫کربنا‬‫تماس‬‫سطح‬‫مقدار‬‫که‬‫ببينيد‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬
‫مختلف‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫کربنا‬ ‫پودر‬ ‫از‬ ‫يا‬ ‫بايد‬ ‫آزمايش‬ ‫هر‬ ‫در‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫متفاوتي‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫آمدن‬ ‫دست‬ ‫به‬
‫از‬‫اس��تفاده‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬،‫دهيد‬‫قرار‬‫اس��تفاده‬‫مورد‬‫کوچک‬‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬‫صورت‬‫به‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫يا‬‫کنيد‬‫اس��تفاده‬
‫يا‬‫کم‬‫تأثير‬‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬‫موارد‬‫اين‬‫در‬‫کوچکي‬‫اختالف‬‫هر‬.‫ندارد‬‫ايرادي‬‫متفاوت‬‫آزمايش‬‫‌هاي‬‫ه‬‫لول‬
.‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫شما‬ ‫آزمايش‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫زيادي‬
‫بود‬ ‫معلوم‬ ‫قشنگ‬ !‫ا‬ ‫ا‬ِ‫ا‬
!‫شده‬ ‫رد‬ ‫خط‬ ‫از‬ ‫توپ‬
!!‫آخه؟‬‫ندیدی‬‫چطوری‬
‫نیم‬‫حداقل‬!‫نخیر‬
! ‫بود‬ ‫مونده‬ ‫متر‬
!‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫همراه‬ ‫تعصب‬ ‫با‬ ‫کردن‬ ‫مشاهده‬ ‫اوقات‬ ‫گاهي‬
‫فرضيه‬ ‫ي��ک‬ ‫ش��دن‬ ‫س��اخته‬ ‫باع��ث‬ ‫کار‬ ‫اي��ن‬
‫انجام‬‫در‬‫خود‬‫‌ي‬‫ه‬‫فرضي‬‫از‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫بعد‬.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬
‫اين‬ ‫بررسي‬ ‫براي‬ .‫کنيد‬ ‫استفاده‬ ‫بيني‬ ‫پيش‬ ‫يک‬
‫و‬ ‫مدارک‬ ‫‌آوري‬‫ع‬��‫جم‬ ‫به‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫بيني‬ ‫پيش‬
‫اس��ت‬ ‫ممکن‬ ‫که‬ ‫بپردازيد‬ ‫گوناگوني‬ ‫ش�واهد‬
‫نتوانند‬‫ش��ايد‬‫يا‬‫و‬‫کنند‬‫تأييد‬‫را‬‫ش��ما‬‫بيني‬‫پيش‬
‫‌هاي‬‫ه‬‫مشاهد‬‫بايد‬‫ابتدا‬،‫کند‬‫توجيه‬‫را‬‫شما‬‫‌هاي‬‫ه‬‫مشاهد‬‫نتواند‬‫تئوري‬‫يک‬‫اگر‬.‫دهند‬‫انجام‬‫را‬‫کار‬‫اين‬
،‫هستند‬‫درست‬‫حتم‬‫طور‬‫به‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫اگر‬.‫کنيد‬‫کنترل‬‫دقت‬‫به‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫و‬‫دهيد‬‫قرار‬‫بررسي‬‫مورد‬‫را‬‫خود‬
‫پيشرفت‬‫باعث‬‫که‬‫است‬‫‌هايي‬‫ش‬‫رو‬‫از‬‫يکي‬‫اين‬.‫کند‬‫تغيير‬‫موجود‬‫تئوري‬‫که‬‫باشد‬‫الزم‬‫است‬‫ممکن‬
.‫است‬ ‫شده‬ ‫زمان‬ ‫طول‬ ‫در‬ ‫علوم‬

10. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
5
‫مثال‬
،‫روبرو‬ ‫شکل‬ ‫مانند‬ ‫آزمايش��ي‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کنيد‬ ‫فرض‬
‫ب��ا‬‫را‬‫واکن��ش‬‫ي��ک‬‫در‬‫ش��ده‬‫آزاد‬‫گاز‬‫حج��م‬
.‫‌کنيد‬‫ي‬‫م‬‫‌گي��ري‬‫ه‬‫انداز‬‫س��رنگ‬‫يک‬‫از‬‫اس��تفاده‬
‫در‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ،‫‌کنيد‬‫ي‬‫م‬ ‫تکرار‬ ‫مرتبه‬ ‫چند‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫شما‬
‫دماي‬‫اس��ت‬ ‫ممکن‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬‫اين‬ ‫انجام‬ ‫هن��گام‬
.‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫تغيير‬ ‫را‬ ‫شده‬ ‫‌آوري‬‫ع‬‫جم‬ ‫گاز‬ ‫حجم‬ ‫موضوع‬ ‫اين‬ .‫کند‬ ‫تغيير‬ ‫اتاق‬
‫داشت؟‬ ‫خواهد‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫‌هاي‬‫م‬‫حج‬ ‫بر‬ ‫تأثيري‬ ‫چه‬ ،‫يابد‬ ‫افزايش‬ ‫اتاق‬ ‫دماي‬ ‫اگر‬ •
‫يک‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫جالب‬ ‫آزماي��ش‬ ،‫جديد‬ ‫تحقيق‬ ‫ي��ک‬ ‫ش��روع‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نقط‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫کردن‬ ‫مش��اهده‬ ‫طرفي‬ ‫از‬
.‫باشد‬‫تازه‬‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬
:‫کنيد‬‫بررسي‬‫نيز‬‫را‬‫‌ها‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬‫صحت‬‫بايد‬‫آزمايش‬‫هنگام‬‫در‬
‫‌ريزي‬‫ه‬‫برنام‬‫نيز‬‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬‫انج��ام‬‫خود‬‫نظرات‬ ‫براي‬‫که‬‫‌هايي‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬‫م��ورد‬‫در‬‫بايد‬‫دانش��مندان‬
‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫نتايج‬‫تکرار‬‫(امکان‬‫هستند‬‫اعتماد‬‫قابل‬‫‌ها‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬‫اين‬‫آيا‬‫که‬‫بفهمند‬‫و‬‫باشند‬‫داشته‬‫مناسبي‬
‫اندازه‬‫است‬‫الزم‬‫که‬‫را‬‫چيزي‬ً‫ا‬‫(واقع‬‫‌باشند‬‫ي‬‫م‬‫ارزشمند‬‫شده‬‫انجام‬‫‌هاي‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬‫آيا‬‫و‬)‫دارد‬‫وجود‬
‫خير؟‬‫يا‬)‫‌گيرند‬‫ي‬‫م‬
‫مقدارهاي‬ ‫بين‬ ‫ناچيزي‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫تفاو‬ ،‫‌کنيد‬‫ي‬‫م‬ ‫تکرار‬ ‫مرتبه‬ ‫چندين‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫يک‬ ‫شما‬ ‫وقتي‬ ‫هميشه‬
‫آزمايش‬‫چند‬‫در‬ ‫يکسان‬ ً‫ال‬‫کام‬ ‫ش��رايط‬ ‫در‬ ‫متغير‬ ‫يک‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫زيرا‬.‫دارد‬‫وجود‬‫آمده‬‫دس��ت‬‫به‬
.‫است‬‫سختي‬‫بسيار‬‫کار‬
‫کردن‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ×
‫سرنگ‬
‫مرمر‬‫سنگ‬
‫محلول‬
‫اسيدی‬
‫رقيق‬
،‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫يک‬ ‫صحت‬
.‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫واقعي‬ ‫مقدار‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫نزديکي‬ ‫ميزان‬
‫مثال‬
‫و‬ ‫مجهز‬ ‫ت��رازوي‬ ‫ي��ک‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ب��ا‬ ‫ک��ه‬ ‫اس��ت‬ ‫طبيع��ي‬
‫وزن‬ ‫از‬ ‫آم��ده‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬ ‫نتايج‬ ‫ديجيتالي‬ ‫قيم��ت‬ ‫گران‬ ً‫ا‬‫نس��بت‬
‫در‬ ،‫اس��ت‬ ‫‌تر‬‫ک‬‫نزدي‬ ‫واقع��ي‬ ‫مق��دار‬ ‫به‬ ‫جس��م‬ ‫يک‬ ‫ک��ردن‬
)‫دار‬ ‫(ش��اهين‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫کف‬ ‫دو‬ ‫ت��رازوي‬ ‫ي��ک‬ ‫از‬ ‫اگ��ر‬ ‫که‬ ‫حال��ي‬

11. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
6
‫به‬ ‫که‬ ‫اس��ت‬ ‫مهم‬ ‫طرفي‬ ‫از‬ .‫‌آيد‬‫ي‬‫نم‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬ ‫جالبي‬ ‫نتايج‬ ً‫ال‬‫احتما‬ ‫ش��ود‬ ‫اس��تفاده‬ ‫قيمت‬ ‫ارزان‬
‫صورت‬‫اين‬‫غير‬‫در‬‫زيرا‬،‫کنيد‬‫توجه‬‫آن‬‫از‬‫استفاده‬‫مورد‬‫در‬‫ترازو‬‫‌ي‬‫ه‬‫سازند‬‫شرکت‬‫دستورالعمل‬
‫در‬ ‫مختلف‬ ‫افراد‬ ‫توسط‬ ‫جسم‬ ‫يک‬ ‫جرم‬ ‫مقدار‬ ‫اگر‬ .‫شد‬ ‫نخواهد‬ ‫انجام‬ ‫مناس��بي‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬
‫که‬‫‌گوييم‬‫ي‬‫م‬،‫آورند‬‫دست‬‫به‬‫مشابهي‬‫نتايج‬‫افراد‬‫اين‬‫و‬‫شود‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‫متفاوتي‬‫‌هاي‬‫ه‬‫آزمايشگا‬
‫هستند‬‫نيز‬‫بيشتري‬ ‫حساسيت‬ ‫داراي‬‫‌تر‬‫ت‬‫قيم‬‫گران‬‫ترازوهاي‬.‫است‬‫بوده‬ ‫پذير‬ ‫تکرار‬ ‫جرم‬‫مقدار‬
.‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫تعيين‬ ‫نيز‬ ‫را‬ ‫يکديگر‬ ‫با‬ ‫ماده‬ ‫چند‬ ‫جرم‬ ‫در‬ ‫جزئي‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫تفاو‬ ‫و‬
:‫دارد‬ ‫زيادي‬ ‫اهميت‬ ‫نيز‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫يک‬ ‫دقت‬
:‫هستند‬ ‫يکديگر‬ ‫از‬ ‫متفاوت‬ ‫مفهوم‬ ‫دو‬ ‫صحت‬ ‫و‬ ‫دقت‬ ،‫علمي‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫باشيد‬ ‫داشته‬ ‫توجه‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬
‫شرايط‬ ‫در‬ ‫اگر‬ .‫است‬ ‫کوچکي‬ ‫بندي‬ ‫درجه‬ ‫‌هاي‬‫س‬‫مقيا‬ ‫داراي‬ ‫دقيق‬ ‫ابزار‬ ‫يک‬
.‫آمد‬ ‫خواهد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫يکساني‬ ‫نتايج‬ ،‫شود‬ ‫استفاده‬ ‫دستگاه‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يکسان‬ ً‫ال‬‫کام‬
‫مثال‬
‫مجهز‬‫ترازوي‬‫يک‬‫با‬ً‫ال‬‫قب‬‫(که‬‫را‬‫آهن‬‫گرم‬ 2/51ً‫ا‬‫دقيق‬‫است‬‫ش��ده‬‫خواس��ته‬‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬‫يک‬‫از‬
‫اين‬ ‫مرتبه‬ 4 ‫ترازو‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫او‬ .‫کند‬ ‫وزن‬ ‫مختلف‬ ‫ترازوي‬ ‫دو‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ )‫است‬ ‫شده‬ ‫وزن‬
.‫است‬ ‫کرده‬ ‫وزن‬ ‫را‬ ‫آهن‬ ‫مقدار‬
‫واقعی‬‫مقدار‬‫ب‬ ‫ترازوی‬
‫آ‬ ‫ترازوی‬ ‫واقعی‬‫مقدار‬
45
45
50
5055 55
‫داده‬ ‫تري‬ ‫صحي��ح‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬ »‫«ب‬ ‫ت��رازوي‬
‫شده‬ ‫انجام‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬ ‫(ميانگين‬ ‫است‬
‫(چون‬ ‫نيس��ت‬ ‫دقيق‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ )‫اس��ت‬ ‫گرم‬ 2/51
‫اختالف‬ ‫يکديگر‬ ‫با‬ ‫آمده‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬ ‫نتايج‬
.)‫دارند‬ ‫زيادي‬
‫اس��ت‬ ‫داده‬ ‫را‬ ‫دقيقي‬ ‫نتاي��ج‬ »‫«آ‬ ‫ت��رازوي‬
‫يکديگر‬‫ب��ه‬‫آمده‬‫دس��ت‬‫ب��ه‬‫‌ه��اي‬‫م‬‫(جر‬
.‫نيستند‬‫صحيح‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬)‫هستند‬‫نزديک‬

12. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
7
‫که‬ ‫زماني‬ ً‫ا‬‫مخصوص‬ .‫کني��د‬ ‫تکرار‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬ ‫ک��ه‬ ‫اس��ت‬ ‫الزم‬ ‫‌ها‬‫ق‬‫تحقي‬ ‫از‬ ‫بعضي‬ ‫در‬
‫صحت‬ ‫به‬ ‫شود‬ ‫تکرار‬ ‫آزمايش‬ ‫بايد‬ ‫که‬ ‫دفعاتي‬ ‫تعداد‬ .‫باش��د‬ ‫دش��وار‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫پارامتر‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬
‫به‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫بايد‬ ‫باشيم‬ ‫داشته‬ ‫نياز‬ ‫بيش��تري‬ ‫صحت‬ ‫به‬ ‫قدر‬ ‫هر‬ ‫واقع‬ ‫در‬ .‫دارد‬ ‫بس��تگي‬ ‫نظرمان‬ ‫مورد‬
.‫کنيم‬‫تکرار‬‫بيشتري‬‫تعداد‬
‫مثال‬
‫انجام‬‫را‬‫آزماي��ش‬‫که‬‫ش��خصي‬،‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬‫تصوي��ر‬‫در‬
‫چندين‬‫را‬‫آزمايش‬‫او‬ ‫اگر‬.‫است‬‫‌دقت‬‫ي‬‫ب‬،‫دهد‬‫مي‬
‫را‬ ‫خطاهايي‬ ‫تصادفي‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫کند‬ ‫تکرار‬ ‫مرتبه‬
‫تصادفي‬ ‫خطاي‬ ‫خطاها‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫داشت‬ ‫خواهد‬
.‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬
.‫دارد‬ ‫بيشتري‬ ‫دقت‬ ‫او‬ ‫همکار‬ ‫تصوير‬ ‫دومين‬ ‫در‬
‫درس��تي‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫بورت‬ ‫داخل‬ ‫مايع‬ ‫حجم‬ ‫نيز‬ ‫او‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬
‫درس��ت‬‫حجم‬‫ديدن‬‫براي‬‫بايد‬‫زيرا‬،‫‌خواند‬‫ي‬‫نم‬
‫کرد‬‫اس��تفاده‬ ‫آن‬‫انحناي‬ ‫پايين‬‫س��طح‬‫از‬‫مايع‬
.)‫بورت‬‫در‬‫موجود‬‫مايع‬‫ش��کل‬‫منحني‬‫(س��طح‬
‫خواهد‬‫اش��تباه‬‫دچار‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‫تکرار‬‫با‬‫نيز‬‫او‬
)‫(تکنيکي‬ ‫روش�ي‬ ‫خط�اي‬ ‫خطاها‬ ‫اي��ن‬ ‫به‬ .‫بود‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫گفته‬
.‫معلومه‬،‫بابا‬‫آره‬
.‫‌بينم‬‫ي‬‫م‬‫دارم‬‫خودم‬
‫مايع‬‫حجم‬‫که‬‫مطمئني‬‫تو‬
ً‫ا‬‫دقيق‬ ‫بورت‬ ‫اين‬ ‫داخل‬
‫بود؟‬24cm3
‫کجا‬ ‫از‬
!‫بدونم‬
‫روبروي‬ ‫از‬ ‫بايد‬ .‫ببينم‬ ‫کن‬ ‫صبر‬
‫يادم‬‫فقط‬.‫ببيني��م‬‫مايع‬‫س��طح‬
‫س��طح‬ ‫باالي‬ ‫از‬ ‫بايد‬ ‫نيس��ت‬
‫پايين‬ ‫از‬ ‫ي��ا‬ ‫بخونم‬ ‫مقدارش��و‬
‫‌کنی؟‬‫ي‬‫م‬ ‫فکر‬ ‫چی‬ ‫ت��و‬ !‫اون‬
‫يا‬ ‫و‬ ‫دستگاه‬ ‫اس��ت‬ ‫ممکن‬ ‫يعنی‬ .‫هس��تيم‬ ‫نيز‬ ‫ش�خصي‬ ‫خطاي‬ ‫داراي‬ ‫خود‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫انجام‬ ‫در‬ ‫ما‬
.‫کنيم‬‫اشتباه‬‫کار‬‫انجام‬‫هنگام‬‫در‬‫خودمان‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬،‫باشد‬‫نقص‬‫بی‬‫و‬‫س��الم‬‫کامال‬‫ما‬‫‌ي‬‫ه‬‫اس��تفاد‬‫مورد‬‫ابزار‬
.‫بيايند‬ ‫وجود‬ ‫به‬ ‫جا‬ ‫بی‬ ‫تعصب‬ ‫حتی‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫دقتی‬ ‫کم‬ ‫علت‬ ‫به‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫خطاها‬ ‫اين‬
‫خطاها‬

13. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
8
‫غيرعادي‬‫‌هاي‬‫ه‬‫نتيج‬‫به‬‫بايد‬‫آزمايش‬‫انجام‬‫هنگام‬‫در‬
‫نتايج‬ ‫س��اير‬ ‫با‬ ‫‌ها‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬ ‫اي��ن‬ .‫کرد‬ ‫توج��ه‬ ‫نيز‬
‫از‬ ‫خارج‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫ندارن��د‬ ‫هماهنگ��ي‬ ‫آمده‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬
‫که‬ ‫صورتي‬ ‫در‬ .‫‌گيرن��د‬‫ي‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫‌ه��ا‬‫ن‬‫آ‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫محدود‬
‫علت‬ ‫کنيد‬ ‫سعي‬ ‫بايد‬ ‫داشتيد‬ ‫غيرعادي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫يک‬
‫حذف‬‫را‬‫نتيجه‬‫اين‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫سپس‬.‫کنيد‬‫پيدا‬‫را‬‫آن‬
.‫کنيد‬
‫و‬‫ظريف‬‫آزمايش‬‫يک‬‫کردن‬‫طرح‬،‫علمي‬‫‌هاي‬‫ش‬��‫پرس‬‫از‬‫بعضي‬‫به‬‫دادن‬‫پاس��خ‬‫براي‬‫راه‬‫بهترين‬
.‫است‬‫‌طرفانه‬‫ي‬‫ب‬
‫عادي‬ ‫غير‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫نتيج‬
‫آزمايش‬ ‫طراحي‬ ×
‫مثال‬
‫موجود‬‫(اسيد‬‫رقيق‬‫اسيد‬‫هيدروکلريک‬‫و‬‫فلزي‬‫‌هاي‬‫ت‬‫کربنا‬‫بين‬‫واکنش‬‫‌خواهيد‬‫ي‬‫م‬‫کنيد‬‫فرض‬
‫توليد‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫اين‬ ‫تمام‬ ‫در‬ .‫دهيد‬ ‫قرار‬ ‫بررس��ي‬ ‫مورد‬ ‫را‬ )‫معده‬ ‫داخل‬ ‫در‬
:‫که‬ ‫دهيد‬ ‫پاسخ‬ ‫پرسش‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫بخواهيد‬ ‫شايد‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬
‫باشند؟‬ ‫گذار‬ ‫تأثير‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫انجام‬ ‫سرعت‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫عواملي‬ ‫چه‬
‫بر‬ ‫متغير‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬ ‫که‬ ‫گوناگوني‬ ‫عوامل‬ ‫از‬ ‫فهرستي‬ ‫است‬ ‫بهتر‬ ‫سؤال‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫پاس��خ‬ ‫براي‬
:‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ .‫کنيد‬ ‫تهيه‬ ‫را‬‫باشند‬‫تأثيرگذار‬‫شيميايي‬‫واکنش‬‫سرعت‬ ‫روي‬
‫فلزي‬ ‫کربنات‬ ‫تماس‬ ‫سطح‬ • ‫کربنات‬ ‫نوع‬ • ‫دما‬ •
‫اسيد‬ ‫نوع‬ • ‫اسيد‬ ‫غلظت‬ •
‫متغيرها‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يک��ي‬ ‫انتخاب‬ ‫با‬ ‫توانيد‬ ‫م��ي‬
‫که‬ ‫کنيد‬ ‫تصور‬ .‫کنيد‬ ‫آغاز‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫بررسي‬
‫اس�يد‬ ‫از‬ ‫مختلفي‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫غلظ‬ ‫کار‬‫اين‬‫براي‬
‫اين‬ ‫نتيجه‬ ‫در‬ .‫‌دهيد‬‫ي‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫را‬
.‫بود‬‫خواهد‬‫شما‬‫مستقل‬ ‫متغير‬ ‫بيانگر‬‫پارامتر‬
)cm3‫حسب‬‫(بر‬‫واکنش‬‫در‬‫شده‬‫آزاد‬‫گاز‬‫حجم‬
)‫ثانيه‬ ‫حسب‬ ‫(بر‬ ‫زمان‬
‫‌ي‬‫ه‬‫استوان‬
‫مدرج‬
‫ليتر‬‫ميلی‬ 50
‫هيدروکلريک‬
‫رقيق‬‫اسيد‬
‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬
‫مرمر‬‫سنگ‬
‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫سه‬ ‫ميانگين‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫منحني‬
‫منحنی‬ ‫رسم‬ ‫در‬ ‫غيرعادی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬
‫‌شود‬‫ي‬‫نم‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬

14. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
9
‫منظور‬ ‫اين‬ ‫براي‬ ‫کني��د؟‬ ‫قضاوت‬ ‫ش��ده‬ ‫انجام‬ ‫واکنش‬ ‫س��رعت‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫‌خواهيد‬‫ي‬‫م‬ ‫چگونه‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬
‫توليد‬ ‫براي‬ ‫ني�از‬ ‫مورد‬ ‫زمان‬ ‫‌خواهيد‬‫ي‬‫م‬ ‫ک��ه‬ ‫کنيد‬ ‫تصور‬ .‫دارد‬ ‫وج��ود‬ ‫متفاوتي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫رو‬ ‫ني��ز‬
‫زمان‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫حالت‬ ‫اين‬ ‫در‬ .‫کنيد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫را‬ ‫اکس�يد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ‫از‬ ‫مشخصي‬ ‫حجم‬ ‫ش�دن‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫گفته‬‫وابسته‬ ‫متغير‬
‫يک‬ ‫فقط‬ ‫آن‬ ‫انجام‬ ‫مدت‬ ‫ط��ول‬ ‫در‬ ‫بايد‬ ،‫باش��د‬ ‫معتبر‬ ‫و‬ ‫قبول‬ ‫قابل‬ ‫آزمايش‬ ‫يک‬ ‫که‬ ‫اين‬ ‫ب��راي‬
‫که‬ ‫کنيد‬ ‫س��عي‬ ‫بايد‬ ‫حال‬ .)‫اس��ت‬ ‫اس��يد‬ ‫غلظت‬ ‫مقدار‬ ‫مورد‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫(که‬ ‫دهيد‬ ‫تغيير‬ ‫را‬ ‫پارامت��ر‬
‫که‬‫‌ناميم‬‫ي‬‫م‬‫کنترل‬ ‫قابل‬ ‫متغيرهاي‬ ‫را‬‫متغيرها‬‫اين‬.‫داريد‬‫نگه‬‫ثابت‬‫امکان‬‫حد‬‫تا‬‫را‬‫متغيرها‬‫‌ي‬‫ه‬‫بقي‬
.‫باشند‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫کربنات‬ ‫نوع‬ ‫و‬ ‫اسيد‬ ‫نوع‬ ،‫تماس‬ ‫سطح‬ ‫مقدار‬ ،‫دما‬ ‫شامل‬ ‫توانند‬ ‫مي‬
‫متغيرها‬ ‫مقدار‬ ‫انتخاب‬
‫عنوان‬‫به‬‫آزمايش‬‫چند‬‫است‬‫الزم‬‫کار‬‫ابتداي‬‫در‬
‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫براساس‬‫بتوانيد‬‫تا‬‫دهيد‬‫انجام‬‫گرمي‬‫دست‬
‫چقدر‬ ‫آزماي��ش‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫کنيدک��ه‬ ‫مش��خص‬
‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬
‫ازاي‬ ‫ب��ه‬ ‫مث��ال‬ ‫عن��وان‬ ‫ب��ه‬ ‫که‬ ‫فهمي��د‬ ‫م��ي‬
‫ي��ک‬ ‫در‬ ‫کربن��ات‬ ‫و‬ ‫اس��يد‬ ‫از‬ ‫مق��دار‬ ‫چ��ه‬
‫ن��ه‬ ‫و‬ ‫کوت��اه‬ ‫خيل��ي‬ ‫(ن��ه‬ ‫مطل��وب‬ ‫زم��ان‬
‫توليد‬‫اکسيد‬‫دي‬‫کربن‬20cm3)‫طوالني‬‫خيلي‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬
‫کردن‬‫رقيق‬‫براي‬.‫کنيد‬‫تعيين‬‫نيز‬‫را‬‫خود‬‫استفاده‬‫مورد‬‫‌هاي‬‫ت‬‫غلظ‬‫‌ي‬‫ه‬‫محدود‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫همچنين‬
‫نگاه‬ ‫يکسان‬ ‫را‬ ‫اسيدي‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫محلو‬ ‫نهايي‬ ‫حجم‬ ‫بايد‬ ‫البته‬ ،‫کنيد‬ ‫اس��تفاده‬ ‫آب‬ ‫از‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��يد‬
‫پنج‬‫به‬‫حداقل‬،‫کنيد‬‫رس��م‬‫آمده‬‫دس��ت‬‫به‬‫اطالعات‬‫از‬‫مناس��ب‬‫منحني‬‫يک‬‫اينکه‬‫براي‬.‫داريد‬
‫اختالف‬‫هم‬‫با‬‫کافي‬‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬‫به‬‫بايد‬‫‌ها‬‫ت‬‫غلظ‬‫اين‬‫طرفي‬‫از‬.‫داريد‬‫احتياج‬‫اسيد‬‫از‬‫مختلف‬‫غلظت‬
‫را‬ ‫جالبي‬ ‫نکته‬ ‫منحني‬ ‫از‬ ‫قسمت‬ ‫يک‬ ‫اگر‬ .‫نباشد‬ ‫نزديک‬ ‫هم‬ ‫به‬ ‫خيلي‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫مقدار‬ ‫و‬ ‫باشند‬ ‫داشته‬
‫تغييرات‬‫و‬‫کنيد‬‫استفاده‬‫هم‬‫به‬‫نزديک‬‫غلظت‬‫چند‬‫از‬‫ناحيه‬‫همان‬‫در‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬،‫دهد‬‫نشان‬‫شما‬‫به‬
‫تعداد‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫باشد‬ ‫الزم‬ ‫غيرعادي‬ ‫نتايج‬ ‫بررسي‬ ‫براي‬ ‫شايد‬ .‫کنيد‬ ‫بررسي‬ ‫تري‬ ‫جزئي‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬
.‫شود‬‫استفاده‬‫نيز‬‫بيشتري‬‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬
‫آوردن‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫براي‬ ‫مناسب‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫محدود‬ ‫انتخاب‬
‫بيشترين‬ ‫بايد‬ ‫هميشه‬ .‫است‬ ‫مهم‬ ‫بسيار‬ ‫اطالعات‬
‫را‬ ‫ايد‬ ‫آورده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫اعدادي‬ ‫مقدار‬ ‫کمترين‬ ‫و‬
.‫کنيد‬ ‫گزارش‬ )‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫واحد‬ ‫نوشتن‬ ‫(با‬

15. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
10
‫را‬ ‫متغير‬ ‫يک‬ ‫راحتي‬ ‫ب��ه‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫‌ها‬‫ق‬‫تحقي‬ ‫از‬ ‫بعض��ي‬ ‫در‬
‫آزمايش‬‫يک‬‫تا‬‫داشت‬‫نگه‬‫ثابت‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫ساير‬‫و‬‫داد‬‫تغيير‬
‫از‬‫ديگر‬‫برخي‬‫در‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫ش��ود‬‫انجام‬‫اعتماد‬‫قابل‬‫و‬‫درس��ت‬
‫دش��وار‬ ‫کاري‬ ‫متغيرها‬ ‫تم��ام‬ ‫کردن‬ ‫کنت��رل‬ ،‫‌ه��ا‬‫ق‬‫تحقي‬
.‫است‬)‫غيرممکن‬‫حتي‬‫(و‬
!‫ناعادالنه‬‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬
‫اطالعات‬ ‫کردن‬ ‫ارائه‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نحو‬ ×
‫محيط‬ ‫هواي‬ ‫و‬‫آب‬ ‫مانند‬ ‫شرايطي‬ ‫گياهان‬ ‫رشد‬ ‫بر‬ ‫ش��يميايي‬‫کودهاي‬ ‫اثر‬ ‫بررس��ي‬ ‫در‬‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬
‫مورد‬‫گياهان‬‫‌ي‬‫ه‬��‫هم‬‫که‬‫کرد‬‫دقت‬‫بايد‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫کني��م‬‫کنترل‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫‌تواني��م‬‫ي‬‫نم‬‫ما‬‫ک��ه‬‫دارد‬‫وج��ود‬
‫زيادي‬ ‫تعداد‬ ‫از‬ ‫بايد‬ ‫همچنين‬ .‫باشند‬ ‫داشته‬ ‫قرار‬ )‫هوايي‬ ‫و‬ ‫آب‬ ‫نظر‬ ‫(از‬ ‫مش��ابهي‬ ‫شرايط‬ ‫در‬ ‫آزمايش‬
‫جدول‬
ً‫ال‬‫معمو‬ .‫کنيد‬ ‫ثبت‬ ‫جدول‬ ‫يک‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫اطالعات‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫تحقيق‬ ‫يک‬ ‫انجام‬ ‫هنگام‬ ‫در‬
‫قرار‬‫جدول‬‫س��تون‬‫لين‬ّ‫و‬‫ا‬‫در‬)‫‌دهيد‬‫ي‬‫م‬‫تغيير‬‫را‬‫آن‬‫مرحله‬‫هر‬‫در‬‫خودتان‬‫اختيار‬‫با‬‫(که‬‫مس��تقل‬‫متغير‬
‫دوم‬‫ستون‬‫در‬)‫است‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‫روي‬‫بر‬‫مستقل‬‫متغير‬‫تأثير‬‫‌ي‬‫ه‬‫دهند‬‫نشان‬‫(که‬‫وابسته‬‫متغير‬.‫‌گيرد‬‫ي‬‫م‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫داده‬ ‫قرار‬
‫توضيح‬ ً‫ال‬‫قب‬ ‫(که‬ ‫را‬ ‫رقيق‬ ‫اس��يد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫و‬ ‫فلزي‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫کربنا‬ ‫بين‬ ‫واکنش‬ ‫اگر‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬
:‫کرد‬ ‫استفاده‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫ثبت‬ ‫براي‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫از‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ،‫بگيريد‬ ‫نظر‬ ‫در‬ )‫شد‬ ‫داده‬
‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫اطالعات‬ ‫ارزيابي‬
‫که‬‫اطالعاتي‬‫باش��يد‬‫داش��ته‬‫خاط��ر‬‫ب��ه‬
.‫باش��ند‬ ‫معتبر‬ ‫بايد‬ ‫‌کنيد‬‫ي‬‫م‬ ‫‌آوري‬‫ع‬��‫جم‬
‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫ک��ه‬ ‫اس��ت‬ ‫الزم‬ ‫همچني��ن‬
‫به‬ ‫بتواند‬ ‫ت��ا‬ ‫کني��د‬ ‫ط��رح‬ ‫اي‬ ‫گونه‬ ‫ب��ه‬
.‫دهد‬ ‫پاسخ‬ ‫شده‬ ‫مطرح‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬
:‫وابسته‬‫متغير‬
)‫ثانيه‬ ‫حسب‬ ‫(بر‬ ‫گاز‬ 20 cm3 ‫کردن‬ ‫جمع‬ ‫براي‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫زمان‬
:‫مستقل‬‫متغير‬
)‫گراد‬ ‫سانتي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫درج‬ ‫حسب‬ ‫(بر‬‫دما‬
‫براي‬ ‫گياه‬ ‫نوع‬ ‫يک‬ ‫از‬ ‫نمونه‬
.‫شود‬ ‫اس��تفاده‬ ‫تحقيق‬ ‫انجام‬
‫را‬ ‫گياه‬ ‫يک‬ ‫فق��ط‬ ‫اگر‬ ‫زيرا‬
‫يک‬‫و‬‫شيميايي‬‫کود‬‫با‬‫همراه‬
‫اس��تفاده‬ ‫بدون‬ ‫را‬ ‫ديگر‬ ‫گياه‬
‫پرورش‬ ‫ش��يميايي‬ ‫ک��ود‬ ‫از‬
‫به‬ ‫قبولي‬ ‫قاب��ل‬ ‫نتايج‬ ،‫دهيم‬
.‫آورد‬‫نخواهيم‬‫دست‬
‫عادالنه‬ ً‫ال‬‫اص‬ ‫اين‬ ،‫نه‬
..!!‫چرا؟؟‬‫آخه‬!‫نيست‬
‫که‬ ‫من‬
!!!‫ندارم‬‫شکايتي‬‫هيچ‬

16. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
11
‫دو‬‫بين‬‫ارتباط‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫نمودار‬‫يک‬‫کردن‬‫رسم‬‫با‬
‫افقي‬‫محور‬‫در‬‫مستقل‬‫متغير‬.‫دهيد‬‫نشان‬‫را‬‫متغير‬
‫عمودي‬ ‫محور‬ ‫نيز‬ ‫وابسته‬ ‫متغير‬ ‫و‬ ‫گيرد‬ ‫مي‬ ‫قرار‬
‫مقابل‬ ‫نم��ودار‬ ‫به‬ .‫دهد‬ ‫مي‬ ‫تش��کيل‬ ‫را‬ ‫نمودار‬
:‫کنيد‬‫توجه‬
:‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نمودار‬ ‫به‬
‫مس��تقل‬‫متغير‬‫عنوان‬‫به‬»‫فلز‬‫«نوع‬‫مورد‬‫اي��ن‬‫در‬
‫‌توان‬‫ي‬‫نم‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫طبيعي‬ .‫اس��ت‬ ‫شده‬ ‫انتخاب‬
‫(مانند‬ ‫پيوس��ته‬ ‫متغير‬ ‫يک‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫فلز‬ ‫نوع‬
‫چنين‬‫در‬.‫گرفت‬‫نظر‬‫در‬)‫هم‬‫سر‬‫پشت‬‫عددهاي‬
‫صورت‬‫به‬‫را‬‫خ��ود‬‫نتايج‬‫‌تواني��د‬‫ي‬‫م‬‫ش��رايطي‬
.‫دهيد‬ ‫نشان‬ ‫اي‬ ‫ميله‬ ‫نمودار‬
‫نمودار‬
‫باشيد‬‫داشته‬‫پيوس��ته‬‫متغير‬‫يک‬‫اگر‬.‫دارد‬‫بس��تگي‬‫ش��ما‬‫مس��تقل‬‫متغير‬‫نوع‬‫به‬‫ش��ده‬‫رس��م‬‫نمودار‬
‫خود‬‫نتايج‬‫‌تواني��د‬‫ي‬‫م‬)‫باش��د‬‫ش��ده‬‫گزارش‬‫هم‬‫س��ر‬‫پش��ت‬‫و‬‫مش��خص‬‫عددهاي‬‫صورت‬‫به‬‫(که‬
‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‫ع��ددي‬‫صورت‬‫به‬‫مس��تقل‬‫متغير‬‫زيرا‬.‫دهيد‬‫نش��ان‬‫پيوس�ته‬ ‫منحني‬ ‫يک‬‫صورت‬‫به‬‫را‬
‫دهيد‬ ‫انجام‬ ‫گراد‬ ‫سانتي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫درج‬ 60‫و‬ 50،40،30،20‫دماهاي‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬
.)‫کنيد‬ ‫انتخاب‬ ‫نيز‬ ‫را‬ ‫دماها‬ ‫اين‬ ‫بين‬ ‫در‬ ‫دماهايي‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫(البته‬
)‫ثانيه‬‫حسب‬‫گاز(بر‬20cm3‫کردن‬‫جمع‬‫برای‬‫الزم‬‫زمان‬
50
100
150
200
)‫ثانيه‬‫حسب‬‫(بر‬‫واکنش‬‫پايان‬‫زمان‬
)‫گراد‬ ‫سانتی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫درج‬ ‫حسب‬ ‫(بر‬ ‫دما‬
‫روی‬ ‫منيزيم‬ ‫کلسيم‬
‫فلز‬‫نوع‬
‫آهن‬
50
100
150
200
250
300
0
350
)‫ثانيه‬ ‫حسب‬ ‫(بر‬ ‫گاز‬ 20 cm3 ‫کردن‬ ‫جمع‬ ‫براي‬ ‫الزم‬ ‫زمان‬
‫ميانگين‬‫مقدار‬ ‫سوم‬‫آزمايش‬ ‫دوم‬ ‫آزمايش‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫آزمايش‬ )‫گراد‬ ‫سانتي‬ ‫درجه‬ ‫حسب‬ ‫(بر‬ ‫دما‬
‫قسمت‬ ‫چند‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫دوم‬ ‫ستون‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ،‫دهيد‬ ‫انجام‬ ‫مرتبه‬ ‫چند‬ ‫دما‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫بخواهيد‬ ‫اگر‬
:‫کرد‬‫تقسيم‬‫ديگر‬

17. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
12
‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫اطالعات‬ ‫در‬ ‫اي‬ ‫نقطه‬ ‫الگوهاي‬
‫متغي��ر‬ ‫دو‬ ‫بي��ن‬ ‫‌ي‬‫ه‬��‫رابط‬ ‫ن��وع‬ ‫ب��ه‬ ‫‌ت��وان‬‫ي‬‫م‬ ‫نم��ودار‬ ‫ي��ک‬ ‫دي��دن‬ ‫ب��ا‬ ‫اوق��ات‬ ‫گاه��ي‬
‫ک��ه‬ ‫دارن��د‬ ‫وج��ود‬ ‫ش��يمي‬ ‫در‬ ‫نموداره��ا‬ ‫اي��ن‬ ‫از‬ ‫مختلف��ي‬ ‫‌ه��اي‬‫ه‬‫نمون‬ .‫ب��رد‬ ‫پ��ي‬
:‫از‬‫عبارتند‬
‫که‬ ‫اس��ت‬ ‫اي‬ ‫محدوده‬ ‫در‬ ‫تنها‬ ‫متغيرها‬ ‫بي��ن‬ ‫ارتباط‬
‫ممکن‬ ‫ارتباط‬ ‫اين‬ ‫و‬ ‫‌دهيد‬‫ي‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫بررسي‬ ‫مورد‬ ‫شما‬
‫ادامه‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫شده‬‫قطع‬ ‫محدوده‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫خارج‬ ‫در‬ ‫اس��ت‬
‫در‬ ‫محدوديت‬ ‫ي��ک‬ ‫عامل‬ ‫اين‬ ‫واقع‬ ‫در‬ .‫کن��د‬ ‫پيدا‬
‫کنت��رل‬ ‫ديگ��ر‬ ‫روش‬ ‫ي��ک‬ ‫ب��ا‬ ‫را‬ ‫خ��ود‬ ‫نتاي��ج‬ •
‫آزاد‬ ‫گاز‬ ‫حج��م‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫‌ج��اي‬‫ه‬‫ب‬ ً‫لا‬�‫مث‬ .‫کني��د‬
‫ظ��رف‬ ‫ج��رم‬ ‫کاه��ش‬ ‫مق��دار‬ ‫از‬ ‫‌تواني��د‬‫ي‬‫م‬ ‫ش��ده‬
.‫کنيد‬ ‫اس��تفاده‬ ‫واکن��ش‬ ‫س��رعت‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫محاس��ب‬ ‫براي‬
‫را‬‫ش��ما‬‫آزمايش‬‫ديگري‬‫افراد‬‫اگر‬‫آي��ا‬‫که‬‫ببيني��د‬•
‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫‌رسند؟‬‫ي‬‫م‬ ‫مشابهي‬ ‫نتايج‬ ‫به‬ ،‫دهند‬ ‫انجام‬
.‫خير‬‫يا‬‫است‬‫تکرارپذير‬‫شما‬‫نتايج‬‫که‬‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫مشخص‬
‫آمده‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬ ‫اعداد‬ ‫ميانگين‬ ‫از‬ ‫کنيد‬ ‫س��عي‬
.‫کنيد‬ ‫اس��تفاده‬ ‫نم��ودار‬ ‫رس��م‬ ‫براي‬ ‫آزماي��ش‬ ‫در‬
‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫پيدا‬ ‫افزايش‬ ‫شما‬ ‫کار‬ ‫دقت‬ ‫صورت‬ ‫اين‬ ‫در‬
.‫شد‬‫خواهند‬‫معتبرتر‬‫شما‬‫اطالعات‬‫و‬
‫از‬ ‫خارج‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫دهي��د‬ ‫ادامه‬ ‫را‬ ‫ش��ده‬ ‫رس��م‬ ‫خطي‬ ‫نمودار‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫البته‬ .‫بود‬ ‫خواهد‬ ‫ش��ما‬ ‫بررس��ي‬
‫‌ها‬‫ي‬‫بين‬‫پي��ش‬‫اين‬‫م��ورد‬‫در‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫نم‬‫��ا‬ّ‫م‬‫ا‬،‫بپردازي��د‬ ‫بين�ي‬ ‫پي�ش‬ ‫ب��ه‬‫‌گي��ري‬‫ه‬‫انداز‬‫‌ي‬‫ه‬‫مح��دود‬
.‫باشيد‬‫مطمئن‬ً‫ال‬‫کام‬
‫طرفي‬‫از‬.‫دهيد‬‫قرار‬‫بررسي‬‫مورد‬‫را‬‫آزمايش‬‫يک‬‫در‬‫خود‬‫‌هاي‬‫ي‬‫‌گير‬‫ه‬‫انداز‬‫اعتبار‬‫و‬‫ارزش‬‫بايد‬‫شما‬
:‫کنيد‬ ‫استفاده‬ ‫نيز‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫رو‬ ‫از‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫خود‬ ‫کار‬ ‫ارزش‬ ‫بهبود‬ ‫و‬ ‫افزايش‬ ‫براي‬
‫(مثل‬ ‫ديگر‬ ‫مرجع‬ ‫يک‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫آزمايش‬ ‫با‬ ‫مش��ابه‬ ‫آزمايش��ي‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬ ‫اطالعات‬ •
.‫کنيد‬‫بررسي‬،‫دارد‬‫وجود‬)‫اينترنت‬
‫تحقيق‬‫کلي‬‫ارزيابي‬×
‫دهنده‬‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬‫غلظت‬
‫زمان‬
‫چي‬ ‫هر‬ ،‫خدا‬ ‫واي‬
،‫باشه‬‫بيشتر‬‫شيب‬
!‫بيشتره‬ ‫هم‬ ‫سرعت‬
‫ی‬ ‫رابطه‬
‫مستقيم‬
‫خطی‬
‫‌ي‬‫ه‬‫رابط‬
‫غيرمستقيم‬
‫خطی‬
‫ی‬ ‫رابطه‬
‫مستقيم‬
‫خطی‬‫غير‬
‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬‫کل‬‫حجم‬
‫سوختی‬‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬‫جرم‬ ‫سوختن‬‫زمان‬ ‫ماده‬‫غلظت‬
‫شمع‬‫جرم‬
‫واکنش‬‫سرعت‬

18. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
13
‫جامعه‬‫روي‬‫بر‬‫‌ها‬‫ق‬‫تحقي‬‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬‫تأثير‬×
‫بررسي‬‫به‬‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫هستند‬‫مند‬‫عالقه‬‫جامعه‬‫مورد‬‫در‬‫عمومي‬‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬‫به‬‫دانش��مندان‬‫از‬‫بعضي‬
:‫‌پردازند‬‫ي‬‫م‬‫زير‬‫موارد‬
• ،‫مختلف‬ ‫صنايع‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫و‬‫خودر‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫آلودگ‬
• ،‫غذايي‬ ‫مواد‬ ‫بودن‬ ‫سالم‬
• ،‫جديد‬ ‫مواد‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫ويژگ‬ ‫و‬ ‫خواص‬
• .‫آشاميدني‬ ‫آب‬ ‫بودن‬ ‫خالص‬
‫مانند‬ ‫‌هايي‬‫ه‬‫رس��ان‬‫توس��ط‬ ‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫از‬ ‫حاصل‬‫نتايج‬ ‫و‬‫دارند‬‫اهميت‬ ‫ما‬ ‫براي‬‫‌ها‬‫ق‬‫تحقي‬‫اين‬ ‫از‬ ‫کدام‬‫هر‬
‫درس��ت‬‫حد‬‫چه‬‫تا‬‫اطالعات‬‫اين‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫‌ش��نويم‬‫ي‬‫م‬‫و‬‫‌بينيم‬‫ي‬‫م‬‫‌ها‬‫ه‬‫روزنام‬‫يا‬‫و‬‫اينترنت‬،‫راديو‬،‫تلويزيون‬
‫کنيم؟‬‫اطمينان‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫به‬‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬‫هستند؟‬
‫مقدار‬ ‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫تا‬ ‫کند‬ ‫استفاده‬ ‫انگيز‬ ‫هيجان‬ ‫تيتر‬ ‫يک‬ ‫از‬ ‫روزنامه‬ ‫يک‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫اوقات‬ ‫گاهي‬
‫چنين‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫‌هاي‬‫ق‬‫تحقي‬ ‫‌ي‬‫ه‬��‫نتيج‬‫که‬ ‫‌بينند‬‫ي‬‫م‬ ‫دانش��مندان‬ ‫اوقات‬ ‫بيش��تر‬ !‫ببرد‬ ‫باال‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫فروش‬
‫جزئي‬‫خطر‬‫يک‬‫است‬‫ممکن‬.‫است‬‫واقعيت‬‫از‬‫دور‬‫و‬‫شده‬‫نوشته‬‫آميز‬‫اغراق‬‫صورت‬‫به‬‫‌هايي‬‫ه‬‫روزنام‬
‫مهم‬‫قدر‬‫آن‬‫علمي‬‫کار‬‫يک‬‫در‬‫جزئي‬‫پيشرفت‬‫يک‬‫يا‬‫و‬‫شود‬‫داده‬‫نشان‬‫بزرگ‬‫خطر‬‫يک‬‫صورت‬‫به‬
!‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫تغيير‬ ‫را‬ ‫دنيا‬ ‫تمام‬ ‫حاال‬ ‫همين‬ ‫پيشرفت‬ ‫اين‬ ‫کنيم‬ ‫فکر‬ ‫که‬ ‫شود‬ ‫داده‬ ‫جلوه‬
‫گذار‬ ‫تأثير‬‫جامعه‬ ‫يک‬ ‫افراد‬ ‫اختيار‬ ‫در‬ ‫اطالعات‬ ‫‌گرفتن‬‫ر‬‫قرا‬‫روي‬ ‫بر‬‫که‬‫دارند‬‫وجود‬‫زيادي‬ ‫عوام��ل‬
‫کردن‬ ‫برطرف‬ ‫براي‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫بزرگي‬ ‫رسوايي‬ ‫ايجاد‬ ‫باعث‬ ‫موضوع‬ ‫يک‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫گاهي‬ .‫هستند‬
‫عموم‬ ‫اختيار‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ع‬‫موضو‬ ‫اين‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫بنابراين‬ .‫باشند‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫زيادي‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫هزين‬ ،‫مشکل‬ ‫يک‬
.‫نرسند‬ ‫همه‬ ‫اطالع‬ ‫به‬ ‫کامل‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫حداقل‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫نگيرند‬ ‫قرار‬
‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫شدن‬ ‫پذيرفته‬ ‫در‬ ‫نيز‬ ‫دانش��مند‬ ‫يک‬ ‫ش��هرت‬
‫يک‬‫به‬‫مردم‬ً‫ال‬‫معمو‬.‫دارد‬‫زي��ادي‬‫تأثير‬‫او‬‫تحقيق��ات‬
‫گاهي‬‫طرفي‬‫از‬.‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫اطمينان‬‫بيشتر‬‫معروف‬‫دانشمند‬
‫غلط‬‫اطالعات‬‫دادن‬‫ارائه‬‫باعث‬‫داشتن‬‫تعصب‬‫نيز‬‫اوقات‬
‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫درست‬ ‫اطالعات‬ ‫نپذيرفتن‬ ‫يا‬ ‫و‬
‫‌ي‬‫ه‬‫کارخان‬‫يک‬‫تحقيقات‬‫‌ي‬‫ه‬‫نتيج‬‫راحتي‬‫به‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬
‫‌هاي‬‫گ‬‫رن‬‫‌کند‬‫ي‬‫م‬‫ادعا‬‫که‬‫پذيرفت‬‫را‬‫غذايي‬‫مواد‬‫توليد‬
ً‫ال‬‫کام‬ ‫کارخان��ه‬ ‫اي��ن‬ ‫غذايي‬ ‫م��واد‬ ‫به‬ ‫ش��ده‬ ‫اف��زوده‬
‫کنندگان‬‫مصرف‬‫آيا‬‫طرفي‬‫از‬‫هستند؟‬‫سالم‬‫و‬‫ضرر‬‫بي‬
‫دارند‬ ‫عقي���ده‬ ‫معترض‬ ‫اف���راد‬ ‫از‬ ‫بعض���ي‬
‫ک���ه‬ ‫کش���اورزي‬ ‫محص���والت‬ ‫از‬ ‫اس���تفاده‬
‫باعث‬ ،‫‌اند‬‫ه‬‫ش���د‬ ‫اصالح‬ ‫ژنتيک���ي‬ ‫نظر‬ ‫از‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫زيست‬ ‫محيط‬ ‫به‬ ‫رساندن‬ ‫آسيب‬
‫داراي‬ ‫آب‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫بطر‬
.‫هستند‬‫سمي‬‫شيميايي‬‫مواد‬
‫‌ي‬‫ه‬‫ادام‬ 2020 ‫س�ال‬ ‫ت�ا‬ ‫زمين‬ ‫کره‬ ‫آلودگ�ي‬
.‫‌کند‬‫ي‬‫م‬‫غيرممکن‬‫را‬‫زمين‬‫‌ي‬‫ه‬‫کر‬‫در‬‫زندگي‬
‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫جديد‬ ‫داروي‬ ‫اين‬
.‫کند‬ ‫درمان‬ ‫را‬ ‫سرطان‬

19. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
14
‫؟‬‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫نظر‬ ‫آن‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫تعصب‬ ‫بدون‬ ‫هميشه‬ ‫کاال‬ ‫يک‬
‫يا‬‫و‬‫خود‬‫نتايج‬‫با‬‫خوب‬‫منتق��د‬‫يک‬ ‫مانند‬‫و‬‫کنيد‬‫عمل‬ ‫دقت‬‫با‬ ‫چطور‬ ‫که‬ ‫بگيريد‬ ‫ي��اد‬‫بايد‬‫نيز‬ ‫ش��ما‬
‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫استفاده‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬‫در‬‫که‬‫وس��ايلي‬‫صحت‬‫و‬‫دقت‬‫بخواهيد‬‫ش��ايد‬.‫ش��ويد‬‫مواجه‬‫ديگران‬
‫انجام‬‫محل‬‫چگونه‬‫محققان‬‫اينکه‬.‫باشد‬‫مهمي‬‫عامل‬،‫نمونه‬‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬‫اس��ت‬‫ممکن‬.‫کنيد‬‫بررس��ي‬‫را‬
‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫نيز‬ ‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫تکرار‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫اي��ن‬ ‫مرتبه‬ ‫چند‬ ‫و‬ ‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫انتخاب‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫‌ه��اي‬‫ش‬‫آزماي‬
.‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫تأثير‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬ ‫اطالعات‬ ‫به‬ ‫شما‬ ‫اطمينان‬ ‫روي‬ ‫بر‬
‫کمک‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫يافت‬ ‫دس��ت‬ ‫جديدي‬ ‫کشف‬ ‫به‬ ‫کردند‬ ‫ادعا‬ ‫ش��يميدان‬ ‫دو‬ 1989‫س��ال‬ ‫در‬
‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫توانس��ت‬ ‫که‬ ‫بودند‬ ‫مدعي‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ !‫ش��د‬ ‫خواهد‬ ‫برطرف‬ ‫جهان‬ ‫در‬ ‫انرژي‬ ‫بحران‬ ‫آن‬
‫را‬ ‫درخورش��يد‬ ‫ش��ده‬ ‫انج��ام‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫هس��ت‬
.‫دهند‬‫انجام‬‫خود‬‫درآزمايشگاه‬
‫از‬»‫«فليش��من‬‫و‬»‫«پنز‬‫ک��ه‬‫دانش��مند‬‫دو‬‫اي��ن‬
‫‌گفتند‬‫ي‬‫م‬ ،‫بودن��د‬ ‫آمريکا‬ ‫در‬ ‫يوتا‬ ‫دانش��گاه‬
‫«همجوشي‬ ‫انجام‬ ‫امکان‬ ‫به‬ ‫آزمايشگاه‬ ‫در‬ ‫که‬
‫بيشتري‬‫مطالب‬‫همجوشي‬‫مورد‬‫در‬ً‫ا‬‫(بعد‬»‫سرد‬
.‫‌اند‬‫ه‬‫کرد‬ ‫پيدا‬ ‫دست‬ )‫گرفت‬ ‫خواهيد‬ ‫ياد‬ ‫را‬
‫ترتيب‬ ‫خبري‬ ‫کنفرانس‬ ‫يک‬ ‫فليش��من‬ ‫و‬ ‫پنز‬
‫‌ي‬‫ه‬‫هم‬‫به‬‫را‬‫خود‬‫‌ي‬‫ه‬‫تاز‬‫کشف‬‫آن‬‫در‬‫تا‬‫دادند‬
‫در‬ ‫که‬ ‫‌هايي‬‫ک‬��‫ش‬ ‫البته‬ .‫کنند‬ ‫معرفي‬ ‫جه��ان‬
‫به‬ ‫زود‬ ‫خيلي‬ ‫داشتند‬ ‫وجود‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫ادعاي‬ ‫مورد‬
‫از‬‫قبل‬‫خبري‬‫کنفرانس‬‫اين‬.‫شدند‬‫تبديل‬‫يقين‬
‫علمي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مجل‬ ‫يک‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫کار‬ ‫شدن‬ ‫چاپ‬
.‫بود‬ ‫شده‬ ‫برگزار‬
‫علم‬ ‫دنياي‬ ‫در‬ ‫کار‬ ‫اين‬ .‫بودند‬ ‫نداده‬ ‫ارائه‬ ‫نيز‬ ‫دانشکده‬ ‫يا‬ ‫دانشگاه‬ ‫يک‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫کار‬ ‫حتي‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬
‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫ارسال‬‫علمي‬‫‌ي‬‫ه‬‫مجل‬‫يک‬‫براي‬‫را‬‫خود‬‫جديد‬‫کارهاي‬‫دانشمندان‬ً‫ال‬‫معمو‬.‫نيست‬‫منطقي‬
‫دانشمندان‬ ‫ساير‬ ‫ابتدا‬ ،‫چاپ‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ .‫بدهند‬ ‫نظر‬ ‫آن‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫ببينند‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫نيز‬ ‫محققان‬ ‫س��اير‬ ‫تا‬
.‫خير‬ ‫يا‬ ‫هستند‬ ‫انجام‬ ‫قابل‬ ً‫ا‬‫واقع‬ ‫آيا‬ ‫که‬ ‫شوند‬ ‫مطمئن‬ ‫تا‬ ‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫کنترل‬ ‫را‬ ‫کارها‬ ‫اين‬
‫جديد‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نظري‬ ‫يک‬ ‫پذيرفتن‬ :‫عمل‬ ‫در‬ ‫شيمي‬ ×
‫بسازند‬ ‫‌هايي‬‫ه‬‫دستگا‬ ‫تا‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫کرد‬ ‫زيادي‬ ‫تالش‬ ‫دانشمندان‬
‫بتوانند‬ ‫تا‬ ‫کند‬ ‫توليد‬ 50,000,000 ºC ‫ب���ه‬ ‫نزديک‬ ‫دمايي‬ ‫که‬
‫شده‬ ‫انجام‬ ‫تغييرات‬ ‫(مانند‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫هست‬ ‫همجوش���ي‬ ‫امکان‬
‫‌اند‬‫ه‬‫نتوانس���ت‬ ‫تاکنون‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ،‫کنند‬ ‫فراهم‬ ‫را‬ )‫خورش���يد‬ ‫در‬
‫نظر‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫کنند‬ ‫توليد‬ ‫هزينه‬ ‫کم‬ ‫روش���ي‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬
‫زماني‬ ‫کنيد‬ ‫تصور‬ ‫حال‬ .‫باش���د‬ ‫قبول‬ ‫قابل‬ ‫نيز‬ ‫اقتصادي‬
‫استفاده‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫کردند‬ ‫ادعا‬ ‫شيميدان‬ ‫دو‬ ‫که‬
‫‌ي‬‫ه‬‫بقي‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫کرد‬ ‫توليد‬ ‫خود‬ ‫آزمايشگاه‬ ‫در‬ ‫ساده‬ ‫ابزار‬ ‫يک‬ ‫از‬
!‫بودند‬ ‫شده‬ ‫‌زده‬‫ت‬‫شگف‬ ‫چقدر‬ ‫دانشمندان‬

20. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
15
‫با‬‫کردند‬‫سعي‬ ‫ديگر‬‫دانش��مندان‬،‫ش��د‬‫مطرح‬ ‫دانش��مند‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫کار‬ ‫جزئيات‬ ‫اينکه‬ ‫از‬ ‫بعد‬
‫همان‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫‌کردند‬‫ي‬‫م‬ ‫ادعا‬ ‫پنز‬ ‫و‬ ‫فليشمن‬ .‫آورند‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫نتايج‬ ،‫مشابه‬ ‫آزمايش��ي‬ ‫انجام‬
‫دانش��مندان‬ ‫س��اير‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫آورد‬ ‫دس��ت‬ ‫به‬ ‫انرژي‬ ‫زيادي‬ ‫بس��يار‬ ‫مقدار‬ ،‫کار‬ ‫انجام‬ ‫از‬ ‫مرتبه‬ ‫لين‬ّ‫و‬‫ا‬
‫اين‬‫که‬‫جا‬‫آن‬‫از‬.‫است‬‫نامعتبر‬‫ش��ده‬‫مطرح‬‫داليل‬‫که‬‫دادند‬‫نش��ان‬‫و‬‫نرس��يدند‬‫‌اي‬‫ه‬‫نتيج‬‫چنين‬‫به‬
‫دانشمندان‬ ‫طرف‬ ‫از‬ ‫وقت‬ ‫هيچ‬ ‫سرد‬ ‫همجوشي‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫نادرست‬ ‫بنابراين‬ ،‫نبود‬ ‫پذير‬ ‫تکرار‬ ‫آزمايش‬
.‫نگرفت‬‫قرار‬‫تأييد‬‫مورد‬
‫اعتقاد‬ ‫محققان‬ ‫از‬ ‫بعضي‬ ‫هم‬ ‫هنوز‬ ‫ص��ورت‬ ‫هر‬ ‫به‬
‫کرد‬ ‫برطرف‬ ‫را‬ ‫انرژي‬ ‫مش��کل‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫که‬ ‫دارند‬
‫واقعا‬ ‫البته‬ .‫ش��د‬ ‫جهان‬ ‫در‬ ‫زيادي‬ ‫تحول‬ ‫باع��ث‬ ‫و‬
‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫با‬ ‫بتواند‬ ‫کس��ي‬ ‫روزي‬ ‫است‬ ‫ممکن‬
‫نکته‬‫اين‬‫بايد‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬،‫شود‬‫کار‬‫اين‬‫انجام‬‫به‬‫موفق‬‫خود‬
‫بايد‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬ ‫اطالعات‬ ‫که‬ ‫داش��ت‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫نيز‬ ‫را‬
‫مورد‬ ‫مختلفي‬ ‫افراد‬ ‫توس��ط‬ ً‫ا‬‫حتم‬ ‫و‬ ‫باش��ند‬ ‫معتبر‬
.‫بگيرند‬‫قرار‬‫سنجش‬‫و‬‫بررسي‬
‫فصل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫خالص‬
‫علوم‬‫اين‬‫زيرا‬،‫شوند‬‫آشنا‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫کار‬‫چگونگي‬‫با‬‫و‬‫بشناسند‬‫را‬‫مختلف‬‫علوم‬‫که‬‫دارند‬‫نياز‬‫مردم‬•
.‫باشند‬ ‫گذار‬ ‫تأثير‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬
‫‌ش��وند‬‫ي‬‫م‬ ‫مطرح‬ »‫‌توانيم...؟‬‫ي‬‫م‬ ‫ما‬ ‫«آيا‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫‌هايي‬‫ش‬��‫پرس‬ ‫به‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫مختلف‬ ‫علوم‬
.‫دهند‬‫پاسخ‬
‫اوقات‬ ‫گاهي‬ .‫دهند‬ ‫قرار‬ ‫سنجش‬ ‫مورد‬ ‫را‬ ‫مختلف‬ ‫متغيرهاي‬ ‫بين‬ ‫ارتباط‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬ ‫دانش��مندان‬ •
‫تغيير‬ ‫را‬ )‫مس�تقل‬ ‫(متغير‬ ‫متغير‬ ‫يک‬ ‫بايد‬ ‫کار‬ ‫اين‬ ‫براي‬ .‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��تفاده‬ ‫خاصي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫از‬
‫تأثير‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫نظر‬ ‫اظهار‬ ‫براي‬ .‫داشت‬ ‫نگه‬ ‫ثابت‬ ‫را‬ )‫کنترل‬ ‫قابل‬ ‫(متغيرهاي‬ ‫متغيرها‬ ‫س��اير‬ ‫و‬ ‫داد‬
.‫کرد‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‫را‬ ‫وابسته‬ ‫متغير‬ ‫بايد‬،‫مستقل‬‫متغير‬‫کردن‬‫تغيير‬
)‫کنيم‬ ‫اعتماد‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫به‬ ‫‌تواني��م‬‫ي‬‫م‬ ‫(يعني‬ ‫معتبر‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫داليل‬ ‫که‬ ‫ش��وند‬ ‫مطمئن‬ ‫بايد‬ ‫دانش��مندان‬
.‫است‬ )‫بدهد‬ ‫پاسخ‬ ‫شده‬ ‫مطرح‬ ‫پرسش‬ ‫به‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫(يعني‬ ‫ارزشمند‬ ‫و‬
،‫گذاري‬‫س��رمايه‬‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫‌گذارند‬‫ي‬‫م‬‫تأثي��ر‬‫علوم‬‫روي‬‫بر‬‫اجتماعي‬‫ش��رايط‬‫از‬‫برخ��ي‬•
‫را‬ ‫مختلف‬ ‫عل��وم‬ ‫اس��ت‬ ‫ممکن‬ ‫نيز‬ ‫سياس��ي‬ ‫فش��ارهاي‬ ‫حتي‬ ‫و‬ ‫محققان‬ ‫ش��هرت‬ ،‫مندي‬ ‫عالقه‬
.‫دهند‬ ‫قرار‬ ‫خود‬ ‫تأثير‬ ‫تحت‬
‫مطمئن‬‫ديگه‬‫حاال‬
‫از‬‫‌تونم‬‫ي‬‫م‬‫که‬‫شدم‬
‫‌ي‬‫ه‬‫لول‬‫اين‬‫داخل‬
!‫ببينم‬‫خورشيد‬‫آزمايش‬
‫نظرم‬ ‫به‬ ،‫آره‬
‫با‬ ‫حق‬ ‫بايد‬
!!‫باشه‬‫تو‬
•
•

21. ‫راهنمايي‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
16
:‫کنيد‬ ‫ر‬ُ‫پ‬ ‫مناسب‬ )‫(هاي‬ ‫کلمه‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫خالي‬ ‫جاهاي‬ -1
‫نزديک‬ ‫واقعي‬ ‫مقدار‬ ‫به‬ ‫چقدر‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫آن‬ ‫که‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫ما‬ ‫به‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫يک‬ ............... )‫آ‬
.‫است‬
‫کم‬‫مقدارهاي‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‫در‬‫دستگاه‬‫آن‬‫توانايي‬‫که‬‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬‫نشان‬‫ما‬‫به‬‫دستگاه‬‫يک‬...............)‫ب‬
.‫است‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫انداز‬ ‫چه‬ ‫تا‬ ‫متغير‬ ‫يک‬ ‫از‬
‫را‬ ‫خود‬ ‫نتايج‬ ................. ‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬ ‫ديگران‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫با‬ ‫خودمان‬ ‫آزمايش‬ ‫نتايج‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬ ‫از‬ )‫پ‬
.‫کنيم‬‫مشخص‬
،‫باش��ند‬‫نزديک‬‫يکديگر‬‫به‬‫‌ش��وند‬‫ي‬‫م‬‫ارزيابي‬‫آزمايش‬‫يک‬‫در‬‫متغير‬‫عنوان‬‫به‬‫که‬‫اعدادي‬‫اگر‬)‫ت‬
.‫کنيم‬ ‫رسم‬ .................. ‫يک‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫نتايج‬ ‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬
‫آزمايش‬ ‫طول‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬ ‫انتخاب‬ ‫بررسي‬ ‫براي‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫ما‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫متغيري‬ ، ................ ‫متغير‬ )‫ث‬
.‫‌دهيم‬‫ي‬‫م‬‫تغيير‬
.‫‌گيريم‬‫ي‬‫م‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫ثابت‬ ‫را‬ .................... ‫متغيرهاي‬ ‫تمام‬ ‫آزمايش‬ ‫يک‬ ‫در‬ )‫ج‬
‫ترازوي‬‫يک‬‫از‬‫‌تر‬‫گ‬‫بزر‬‫برادر‬.‫کنند‬‫تعيين‬‫را‬‫س��نگ‬‫قطعه‬‫چند‬‫جرم‬‫که‬‫دارند‬‫تصميم‬‫برادر‬‫دو‬-2
‫ترازوي‬‫يک‬‫کمک‬‫با‬‫‌تر‬‫ک‬‫کوچ‬‫ب��رادر‬‫و‬‫‌کند‬‫ي‬‫م‬‫اس��تفاده‬‫کار‬‫اين‬‫براي‬)‫‌دار‬‫ن‬‫(ش��اهي‬‫‌اي‬‫ه‬‫کف‬‫دو‬
:‫است‬ ‫زير‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫آزمايش‬ ‫نتايج‬ .‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫تعيين‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫گ‬‫سن‬ ‫جرم‬ ‫ديجيتالي‬
‫سنگ‬‫قطعه‬‫‌ي‬‫ه‬‫شمار‬‫برادر‬ ‫توسط‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫جرم‬
)‫کيلوگرم‬‫(برحسب‬‫‌تر‬‫گ‬‫بزر‬
‫برادر‬ ‫توسط‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫جرم‬
)‫کيلوگرم‬‫(برحسب‬‫‌تر‬‫ک‬‫کوچ‬
11/51/67
232/95
32/52/41
444/09
‫چرا؟‬ ‫‌اند؟‬‫ه‬‫آورد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫تري‬ ‫صحيح‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫نتيج‬ ‫برادر‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫کدام‬ )‫آ‬
.‫دهيد‬ ‫توضيح‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫پاسخ‬ ‫‌اند؟‬‫ه‬‫کرد‬ ‫استفاده‬ ‫يکساني‬ ‫بندي‬ ‫درجه‬ ‫مقياس‬ ‫از‬ ‫برادر‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫آيا‬ )‫ب‬
‫کرد‬‫تعيين‬‫را‬‫‌ها‬‫گ‬‫س��ن‬‫قطعه‬‫جرم‬‫ديجيتالي‬‫ترازوي‬‫ي��ک‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬‫برادر‬‫دو‬‫اين‬‫خواه��ر‬)‫پ‬
‫برادر‬‫نتايج‬‫بي��ن‬‫اختالف‬‫علت‬‫آيا‬.‫بودن��د‬‫کيلوگ��رم‬4/13‫و‬2/45،2/99،1/71‫ترتي��ب‬‫ب��ه‬‫ک��ه‬
‫اس��ت‬‫ممکن‬‫ش��ما‬‫نظر‬‫به‬‫باش��د؟‬‫تصادفي‬‫خطاهاي‬‫به‬‫مربوط‬‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬‫خواهرش‬‫ب��ا‬‫‌ت��ر‬‫ک‬‫کوچ‬
‫باشد؟‬‫افتاده‬‫اتفاقي‬‫چه‬
‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬×

22. ‫ما‬ ‫زندگي‬ ‫در‬ ‫تجربي‬ ‫علوم‬ ‫تأثير‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
17
‫که‬ ‫بفهمد‬ ‫فلزي‬ ‫کربنات‬ ‫چند‬ ‫دادن‬ ‫ح��رارت‬ ‫با‬ ‫کرد‬ ‫س��عي‬ ‫آزمايش‬ ‫يک‬ ‫انجام‬ ‫با‬ ‫‌آموزي‬‫ش‬‫دان‬ -3
‫قطعه‬‫يک‬،‫کربنات‬‫منيزيم‬‫پودر‬‫از‬‫مساوي‬‫‌هاي‬‫م‬‫جر‬‫او‬.‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫تجزيه‬‫‌تر‬‫ت‬‫راح‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫از‬‫يک‬‫کدام‬
‫کربنات‬‫شدن‬‫تجزيه‬‫هنگام‬‫در‬.‫برداشت‬‫را‬‫کربنات‬‫مس‬‫پودر‬‫و‬‫کربنات‬‫روي‬‫پودر‬،‫کربنات‬‫کلسيم‬
.‫‌شد‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ،‫حرارت‬ ‫اثر‬ ‫بر‬
‫تغيير‬‫سياه‬‫به‬‫رنگ‬‫کم‬ ‫س��بز‬ ‫از‬ ‫ماده‬ ‫اين‬ ‫رنگ‬،‫داد‬ ‫حرارت‬‫را‬‫کربنات‬‫مس‬‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬‫اين‬‫وقتي‬)‫آ‬
‫نظر‬‫به‬.‫نشد‬‫ايجاد‬‫آن‬‫رنگ‬‫در‬‫تغييري‬‫هيچ‬‫واکنش‬‫اين‬‫اثر‬‫بر‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬‫شد‬‫تجزيه‬‫نيز‬‫کربنات‬‫منيزيم‬.‫کرد‬
‫است؟‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫واکنش‬ ‫يک‬ ‫که‬ ‫بفهمد‬ ‫توانست‬ ‫چطور‬ ‫او‬ ‫شما‬
)‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫شکل‬ ‫به‬ :‫(تذکر‬
‫‌شوند؟‬‫ي‬‫م‬ ‫تجزيه‬ ‫‌تر‬‫ع‬‫سري‬ ‫‌ها‬‫ت‬‫کربنا‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫کدام‬ ‫که‬ ‫بفهمد‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫چطور‬ ‫او‬ -1 )‫ب‬
‫دارد؟‬ ‫احتياج‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‫براي‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫وسيل‬ ‫چه‬ ‫به‬ ‫کردن‬ ‫قضاوت‬ ‫براي‬ ‫او‬ -2
.‫دهيد‬ ‫توضيح‬ ‫بود؟‬ ‫خواهد‬ ‫دقيق‬ ‫او‬ ‫قضاوت‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫آيا‬ -3
‫دهد؟‬ ‫انجام‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫کاري‬ ‫چه‬ ‫خود‬ ‫آزمايش‬ ‫اعتبار‬ ‫افزايش‬ ‫براي‬ ‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬ ‫اين‬ -4
‫قصد‬ ‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬ ‫اي��ن‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫س��ؤال‬ ‫صورت‬ ‫در‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫نکت‬ ‫چ��ه‬ -1 )‫پ‬
‫دهد؟‬ ‫انجام‬ ‫را‬ ‫عادالنه‬ ‫و‬ ‫منصفانه‬ ‫آزمايش‬ ‫يک‬ ‫تا‬ ‫است‬ ‫داشته‬
‫درستي‬ ‫به‬ ‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬ ‫اين‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫س��ؤال‬ ‫صورت‬ ‫در‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫نکت‬ ‫چه‬ -2
‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫نتايج‬ ‫روي‬ ‫ب��ر‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫چگونه‬ ‫موضوع‬ ‫اين‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫اس��ت؟‬ ‫نکرده‬ ‫کنترل‬ ‫را‬ ‫آن‬
‫بگذارد؟‬‫تأثير‬
‫دارد؟‬ ‫نام‬ ‫چه‬ ‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫مستقل‬ ‫متغير‬ )‫ت‬
.‫ببريد‬ ‫نام‬ ‫را‬ ‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬ ‫اين‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ ‫وابسته‬ ‫متغير‬ )‫ث‬
‫کند؟‬ ‫استفاده‬ ‫نموداري‬ ‫نوع‬ ‫چه‬ ‫از‬ ‫‌تواند‬‫ي‬‫م‬ ‫خود‬ ‫نتايج‬ ‫دادن‬ ‫نشان‬ ‫براي‬ ‫‌آموز‬‫ش‬‫دان‬ ‫اين‬ )‫ج‬
‫کربنات‬
‫آزمايش‬‫مورد‬
‫آهک‬ ‫آب‬
‫حرارت‬