Bài nói chuyện với giảng viên Khoa Khoa học xã hội và nhân văn, ĐH Tôn Đức Thắng, ngày 30/3/2021

1. Dịch thông tin Covid
trong xu hướng "hậu
sự thật"
Trao đổi chuyên đề tại ĐH Tôn Đức Thắng
30/03/2021
TS. Nguyễn Đức An
ĐH Bournemouth, Anh

2. Sự thật
n Có một thế giới khách quan tồn tại bên ngoài bản
thể con người, có thể khám phá và thể hiện được
qua các chứng cứ thực nghiệm
n Hai tầng nấc sự thật
n Dữ kiện phải tương ứng với thực tại khách quan
(correspondence), tức phải chính xác
n Dữ kiện phải được xâu chuỗi một cách độc lập với thiên
kiến để kết dính thành sự thật (coherence)
n Khám phá sự thật đòi hỏi sự duy lý, độc lập với
thiên kiến, cảm xúc, tín điều/niểm tin cá nhân

4. "Hậu sự thật"
n Trạng thái xã hội trong đó cảm xúc và tín điều
“giành chỗ” của lý trí và dữ kiện khách quan
n Người ta có thể tin vào bất cứ cái gì họ tin, miễn
là họ cảm thấy nó đúng
n bất kể dữ kiện khách quan là gì, có chính xác hay xâu
chuỗi hay không
n Word of the Year năm 2016 trong Oxford
Dictionaries, sau hai sự kiện chấn động thế giới là
Brexit và cuộc thắng cử của Donald Trump.

5. Hai yếu tố đằng sau "hậu sự
thật"
n Chính trị dân tuý (populism)
n dùng nhiễu loạn thông tin để
đánh vào tình cảm tiêu cực của
công chúng và tăng cường sùng
bái cá nhân
n vd. tâm lý bài ngoại, chống nhập
cư, sự bất bình với giới tinh hoa,
thượng tầng xã hội
n Sự lan truyền chóng mặt của
"tin giả" trên mạng xã hội

6. Có thể tin được không?
Obama, Clinton, Biden... là phường vô lại, thờ quỷ Satan,
vận hành “nhà nước ngầm” (deep state) chuyên bắt cóc,
hãm hiếp, ăn thịt trẻ con. TT Trump đang lên kế hoạch
tóm gọn cả đám, giải cứu thế giới.

7. Hai loại "tin giả"
n Thông tin bịa đặt (disinformation) là các tin giả được
tung ra theo chủ ý của người đưa tin
n các lời nói láo trắng trợn, thông tin lừa đảo, thuyết âm mưu,
các video sử dụng trí tuệ nhân tạo để giả mạo điệu bộ, giọng
nói y như thật.
n Thông tin nhầm tưởng (misinformation) là thông tin bị
tách khỏi bối cảnh, bị hiểu sai, bị nhào nặn hoặc bóp
méo khi được chia sẻ
n Lan truyền, đồn thổi vô ý là cơ chế chính cho sự lây lan tin
giả.

8. Nói láo công khai thành vũ khí
chính trị!
Trump is known to use an approach called censorship through noise: a suppression of truth
by making ever more bizarre claims. But the extremity of his recent tack is jarring even for a
president who has all along insisted on calling it “the China virus” and who has consistently
promised that it was “going away.” As the facts accumulated to confirm his wrongness, he
has only committed harder to the lies—to sowing confusion to distract from his failures.

10. Chẳng phải chuyện VN?

13. Vài thuyết âm mưu Covid-19
n Covid-19 là vũ khí sinh học của TQ.
n Covid-19 do quân đội Mỹ nhập vào TQ.
n Covid-19 được Bill Gates tạo ra để có cớ
chích ngừa và gắn chip theo dõi và kiểm
soát cư dân toàn cầu.
n Covid-19 lây truyền qua mạng điện thoại
5G.
n Covid-19 đang bị lũng đoạn bởi một “nhà
nước ngầm” do tinh hoa cánh tả nắm.
n Covid-19 do là âm mưu làm giàu của các
hãng dược phẩm to béo.
n Covid-19 không có thật!

17. Giải quyết đại dịch thông tin
n Luật pháp
n Minh bạch từ giới thượng tầng
n Nền báo chí chuyên nghiệp và bền vững
n Hành động từ các nền tảng mạng xã hội
n Dân trí truyền thông (media literacy)

18. Vài bài tham khảo thêm
n Nguyễn Đức An. Mạng xã hội Việt Nam: Những ngày nóng dịch. BBC tiếng Việt,
10/3/2020. https://www.bbc.com/vietnamese/forum-51820861
n Nguyễn Đức An (bút đàm với BBC tiếng Việt). Người Việt, chính trị dân tuý và
truyền thông thời “hậu sự thật”. BBC tiếng Việt, 14/12/2020.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-55301832
n Nguyễn Đức An (bút đàm với Tạp chí Tia Sáng). ”Hỗn loan thông tin Việt Nam:
một năm đối phó”. Tia Sáng, 27/2/2021. https://www.tiasang.com.vn/-dien-
dan/Hon-loan-thong-tin-o-Viet-Nam-Mot-nam-doi-pho--26893
n Hoa Nguyen & An Nguyen. Covid-19 and the social implication of risk: A
Vietnamese perspective. Media and Communication, 8(2).
https://www.cogitatiopress.com/mediaandcommunication/article/view/3227/322
7
n Nguyễn Vạn Phú. Có hay không – hậu báo chí? Tuổi Trẻ Cuối Tuần, 11/3/2021.
https://cuoituan.tuoitre.vn/cuoc-song-muon-mau/co-hay-khong---hau-bao-chi-
1577496.html