Ewolucyjne źródła różnic międzypłciowych

Ewolucyjne źródła różnic
międzypłciowych
Łukasz Budzicz
Instytut Psychologii, UAM

Plan
 Główne wnioski z meta-analiz dotyczących
różnic międzypłciowych
 3 główne hipotezy dotyczące ewolucyjnych
źródeł różnic międzypłciowych
 Dlaczego sama kultura nie wystarczy do
wyjaśnienia różnic międzypłciowych?

Uwagi techniczne 1
Prezentacja dostępna pod adresem:
amu.edu.pl/~lbudzicz
lukasz.budzicz@gmail.com

Uwaga techniczna 2
Wielkość efektu w d
Cohena (grupa X wyższy)
Osoba o średnim wyniku z grupy X ma
wynik wyższy niż ile procent osób z grupy Y
Prawdopodobieństwo, że z dwóch losowo wybranych osób z grupy X
i Y, osoba z grupy X będzie miała wyższy wynik
0.0 50% 0.50
0.1 54% 0.53
0.2 58% 0.56
0.3 62% 0.58
0.4 66% 0.61
0.5 69% 0.64
0.6 73% 0.66
0.7 76% 0.69
0.8 79% 0.71
0.9 82% 0.74
1.0 84% 0.76
1.2 88% 0.80
1.4 92% 0.84
1.6 95% 0.87
1.8 96% 0.90
2.0 98% 0.92
2.5 99% 0.96
3.0 99.9% 0.98
za: Robert Coe, It's the Effect Size, Stupid: What effect size is and why it is important http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/00002182.htm

Uwaga techniczna 3
 Wszystkie opisywane dalej różnice mają
charakter ilościowy, a nie jakościowy

Meta-analiza meta-analiz Hyde
 Hyde, J. S. (2005). The gender similarities hypothesis. Am e rica n Psycho lo g ist, 6 0 (6), 581-592.

Zerowe lub bardzo niewielkie
(d<0,2) różnice międzypłciowe
 Rozmowność
 Skuteczność negocjacyjna
 Skłonność do pomagania
 Styl przywództwa
 Skuteczność przywództwa
 Aktywność (podskala ekstrawersji)
 Towarzyskość (podskala ekstrawersji)
 Agresja „psychologiczna”

Zerowe lub bardzo niewielkie
(d<0,2) różnice międzypłciowe
 Otwartość na doświadczenie
 Sumienność
 Poczucie własnej wartości
 Zadowolenie z życia
 Poziom szczęścia
 Odsłanianie się przed innymi
 Satysfakcja z życia seksualnego
 Atrybucje porażek i sukcesów
 Preferencje zawodowe

Umiarkowane różnice
międzypłciowe (0,2<d<0,6)
 Uśmiechanie się (d=-0,40)
 Agresja fizyczna (d=0,60)
 Pobudzenie na bodźce seksualne (d=0,31)
 Asertywność (podskala ekstrawersji) (d=0,51)
 Zaufanie (podskala ugodowości) (d=-0,35)

Znaczące różnice międzypłciowe
(d>0,6)
 Rotacje mentalne (d=0,73 i d=0,56)
 Częstotliwość masturbacji (d=0,96)
 Postawa względem seksu przelotnego
(d=0,81)
 Psychomotoryczne
 Siła dłoni (d=0,66)
 Sprint (d=0,63)
 Siła rzutu (d=2,18)

Nowsze meta-analizy
 Huang, C. (2013). Gender differences in academic self-efficacy: a meta-
analysis. Euro pe an Jo urnalO f Psycho lo g y O f Educatio n, 28 (1), 1-35.
 Poczucie własnej skuteczności w domenie
akademickiej (d=0,08)
 You, D., Maeda, Y., & Bebeau, M. J. (2011). Gender Differences in Moral Sensitivity: A Meta-Analysis. Ethics &
Be ha vio r, 21 (4), 263-282.
 Wrażliwość moralna (d=-0,25)

Nowsze meta-analizy
 Balliet, D., Li, N. P., Macfarlan, S. J., & Van Vugt, M. (2011). Sex differences in
cooperation: A meta-analytic review of social dilemmas. Psycho lo g icalBulle tin, 1 37 (6),
881-909.
 Ogólna skłonność do współpracy (d=-0,05)
 Współpraca z osobami tej samej płci (d=0,16)
 Współpraca z osobami przeciwnej płci (d=-0,22)

Nowsze meta-analizy
 Else-Quest, N. M., Higgins, A., Allison, C., & Morton, L. C. (2012). Gender differences in self-conscious
emotional experience: A meta-analysis. Psycho lo g icalBulle tin, 1 38 (5), 947-981.
 Wina (d=-0,27)
 Wstyd (d=-0,29)
 Zażenowanie (d=-0,08)
 Duma (d=-0,01)
 Cross, C. P., Copping, L. T., & Campbell, A. (2011). Sex differences in impulsivity: A meta-
analysis. Psycho lo g icalBulle tin, 1 37 (1), 97-130.
 Poszukiwanie wrażeń (d=0,41)
 Podejmowanie ryzyka (behawioralne) (d=0,36)
 Wrażliwość na nagrodę (d=0,01)
 Wrażliwość na karę (d=-0,33)
 Kontrola (mierzona kwestionariuszowo) (d=0,08)

Nowsze meta-analizy
 Su, R., Rounds, J., & Armstrong, P. (2009). Men and things, women and people: A meta-analysis of sex differences in interests.
Psycho lo g icalBulle tin, 1 35(6), 859-884. (N>500,000)
 Rzeczy-ludzie (d=0,94)
 Badawcze (d=0,26)
 Realistyczne (d=0,84)
 Artystyczne (d=-0,35)
 Społeczne (d=-0,68)
 Konwencjonalne (d=-0,33)
 Przedsiębiorcze (d=0,04)
 Inżynierią (d=1,11)
 Nauką (d=0,36)
 Matematyką (d=0,34)

Ewolucyjne źródła różnic
międzypłciowych

3 istotne źródła
 Zróżnicowana wariancja sukcesu
reprodukcyjnego kobiet i mężczyzn w toku
historii naturalnej
 Adaptacje do ciąży i opieki nad potomstwem
 Specjalizacja pracy

Zróżnicowana wariancja
sukcesu reprodukcyjnego

 Średni sukces reprodukcyjny w populacji o równej liczbie samców i samic jest
zawsze taki sam.
 Co może się różnić to zróżnicowanie

Wariancja sukcesu reprodukcyjnego w społecznościach
łowiecko-zbierackich i prymitywnych rolniczych
 Betzig, L. (2012). Means, variances, and ranges in reproductive success: Comparative
evidence. Evo lutio n And Hum an Be havio r, 33(4), 309-317.

Wariancja sukcesu reprodukcyjnego w
społecznościach łowiecko-zbierackich i
prymitywnych rolniczych

 Favre, M., & Sornette, D. (2012). Strong gender differences in reproductive
success variance, and the times to the most recent common ancestors. Jo urnal
o f The o re ticalBio lo g y, 31 0 (0), 43 – 54.
 Porównanie genetycznego zróżnicowania mitochondrialnego DNA
(dziedziczonego tylko po matce) i zróżnicowania chromosomu Y
(dziedziczonego tylko przez synów po ojcu) wskazuje na większe
zróżnicowanie tego pierwszego.
 Badacze szacują, że w toku historii naturalnej ludzi na 5 odnoszących sukces
reprodukcyjny mężczyzn przypadało 7 odnoszących sukces reprodukcyjnych
kobiet.

 Najistotniejsze konsekwencje będą się
przejawiać w obszarach zachowań:
 Seks
 Agresja

Seks
 Badania nad propozycjami przelotnego seksu
 Clark R., Hatfield E. (1989). Gender differences in receptivity to
sexual offers. Journal of Psychology and Human Sexuality, 2,
39–55.
 Zgoda na przelotny seks: 75 % mężczyzn, 0 % kobiet
 Hald G., Hogh-Olesen H., (2010). Receptivity to sexual
invitations from strangers of the opposite gender. Evo lutio n and
Hum an Be havio r, 31 , 453–458.
 Guéguen N. (2011). Effects of Solicitor Sex and Attractiveness
on Receptivity to Sexual Offers: A Field Study. Archive s o f
Se xualBe havio r 40 (5 ), 915-919.

Badanie własne na portalu
sympatia.pl
 Je ste m atrakcyjn , m o d ko bie t , po szukuj m cz yzny doą ł ą ą ę ęż
d u sz e g o uk adu typu frie nds-with-be ne fits, zale y m i nał ż ł ż
o so bie , któ ra je st czu a, z m ys o wa, nam i tna, a przy tym m o nał ł ę ż
z ni cie kawie po g ada . Zainte re so wanych Panó w pro sz oą ć ę
ko ntakt
lub
 Je ste m atrakcyjnym , nie z ale nym m czyzn , po szukujż ęż ą ę
ko bie ty do d u sze g o uk adu typu frie nds-with-be ne fits, z ale y m ił ż ł ż
na o so bie , któ ra je st cz u a, zm ys o wa, nam i tna, a prz y tymł ł ę
m o na z ni cie kawie po g ada . Zainte re so wane Panie pro sz oż ą ć ę
ko ntakt

WYNIKI (liczba odpowiedzi przez
ok. półtora miesiąca)
Ogłoszenie „kobiety”
 270 odwiedzin profilu
 74 wiadomości
 29 „oczek”
Ogłoszenie „mężczyzny”
 2 odwiedziny profilu
 0 wiadomości
 0 „oczek”

Seks
 Schmitt D. (2003). Universal Sex Differences in the Desire for Sexual Variety:
Tests From 52 Nations, 6 Continents, and 13 Islands. Jo urnalo f Pe rso nality
and So cialPsycho lo g y 8 5 , 85-104.
 Mężczyźni wszędzie na świecie deklarowali chęć posiadania większej liczby
partnerek seksualnych niż ich rodaczki

Seks
 Schmitt D. (2003). Universal Sex Differences in the Desire for Sexual Variety:
Tests From 52 Nations, 6 Continents, and 13 Islands. Jo urnalo f Pe rso nality
and So cialPsycho lo g y 8 5 , 85-104.

Seks
 Lippa, R. (2009). Sex Differences in Sex Drive, Sociosexuality, and Height across 53
Nations: Testing Evolutionary and Social Structural Theories. Archive s O f Se xua l
Be havio r, 38 (5), 631-651.
 Siła popędu seksualnego:
 ‘‘I have a strong sex drive’’
 ‘‘It doesn’t take much to get me sexually excited.’’
 Socjoseksualność:
 ‘‘Sex without love is OK.’’
 ‘‘I can imagine myself being comfortable and enjoying
casual sex with multiple partners.’’
 ‘‘I would have to be closely attached (emotionally and
psychologically) to someone before I’d feel comfortable
and fully enjoy having sex with him/her.’’

Seks
 Lippa, R. (2009). Sex Differences in Sex Drive, Sociosexuality, and Height
across 53 Nations: Testing Evolutionary and Social Structural
Theories. Archive s O f Se xualBe havio r, 38 (5), 631-651.

Seks
 Betzig, L. (1992) Roman Polygyny. Etho lo g y and
So cio bio lo g y, 1 3, 309-349.
Cywilizacja Władca Liczba kobiet Jakie kobiety?
Babilonu Hammurabi 1000 niewolnic ?
Doliny Indusu Udayama Do 16 000 Młode kobiety wolne od
chorób i menstruacji
Azteków Montezuma 4000 konkubin Młode i piękne kobiety
Inków Atahuallpa 1500 w każdym domu
dziewic
Dobrego pochodzenia,
piękne, młode
Chińska Fei-Ti 10 000 Bardzo młode kobiety, 5
dni po menstruacji
Egiptu Akhenaten 317 Bardzo piękne

Istotne konsekwencje
 Prostytucja
 Pornografia
 Gwałty

Agresja
 Korzyści z agresji w społecznościach
łowiecko-zbierackich
 zasoby obcej grupy
 dodatkowe zasoby reprodukcyjne
 wyższa atrakcyjność dla kobiet w grupie własnej
 Inny stosunek korzyści / kosztów dla
mężczyzn

Agresja
 Skazani odbywający karę więzienia w Polsce
w dniu 31 grudnia 2012
 76657 mężczyzn (ok. 97 %)
 2356 kobiet (ok. 3 %)
 Źródło: http://sw.gov.pl/Data/Files/001c169lidz/2012_grudzien_statystyka_biezaca.pdf

Agresja
 Zabójstwa KK 148 §1
 Kobiety: 10 %
 Kobiety: 3 %
 Kobiety: 5 % (1 kobieta i 16 mężczyzn)
 Źródło: http://sw.gov.pl/Data/Files/001c169lidz/rok-2012.pdf

Agresja
 Gwałt
 Kobiety: 7 ‰
 Kradzieże
 Kobiety: 6,5 %
 Kradzież z włamaniem
 Kobiety: 1 %
 Rozbój
 Kobiety: 2 %

Agresja
 Przestępstwa przeciwko wolności (w tym porwania)
 Kobiety: 3,3 %
 Znęcanie się nad rodziną
 Kobiety: 1,7 %

Agresja
 Do 5 lat
 Kobiety: 2,8 %
 5-15 lat
 Kobiety: 4,4 %
 25 lat i dożywocie
 Kobiety: 2,9 %

Agresja
USA 8.9
CHINA 4.6
RUSSIA 6.8
BRAZIL 5.4
INDIA 3.7
MEXICO 5
UKRAINE 6.1
SOUTH AFRICA 2.1
POLAND 3
ENGLAND/WALES 5.5
JAPAN 5.9
TURKEY 3.3
NIGERIA 1.9
AUSTRALIA 7.1
SCOTLAND 4.4
N IRELAND 2.2
Źródło: http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/uk/06/prisons/html/nn2page1.stm

Adaptacje związane z ciążą i
opieką nad potomstwem

Zdrowie
 Kobiety częściej robią profilaktyczne badania diagnostyczne, wcześniej
zgłaszają się do lekarza z dolegliwościami i bardziej przestrzegają
zaleceń lekarza. Kobiety więcej kosztują system zdrowotny, nawet
biorąc poprawkę na typowo kobiece zagadnienia zdrowotne (np. ciąża,
poród).
 Ladwig, K.H., Marten-Mittag, B., Formanek, B. and Dammann, G. (2000).
Gender differences of symptom reporting and medical health care utilization
in the German population, Euro pe an Jo urnalo f Epide m io lo g y , 16, 6, 511–
18.
 Mustard, C.A., Kaufert, P., Kozyrskyj, A. and Mayer, T. (1998). Sex
differences in the use of health care services, Ne w Eng land Jo urnalo f
Me dicine , 338, 23, 1678–83.
 Bertakis, K.D., Azari, R., Helms, J.L., Callahan, E.J. and Robbins, J.A.
(2000). Gender differences in the utilization of health care services, Jo urnal
o f Fam ily Practice , 49, 2, 147–52.
 Briscoe, M.E. (1987). Why do people go to the doctor? Sex differences in
the correlates of GP consultation, So cialScie nce and Me dicine , 25, 5, 507–
13.
 Green, C.A. and Pope, C.R. (1999) Gender, psychosocial factors and the
use of medical services: a longitudinal analysis, So cialScie nce and
Me dicine , 48, 10, 1363–72.

Ból
 W badaniach eksperymentalnych kobiety mają niższy
próg bólu, wyżej oceniają natężenie bólu przy takim
samym bodźcu, oraz wykazują mniejszą tolerancję na
bodźce bólowe.
 Kobiety deklarują więcej bólów endogennych niż
mężczyźni, oraz więcej chorób bólowych ma wyższe
rozpowszechnienie u kobiet.
 Fillingim, R. B., King, C. D., Ribeiro-Dasilva, M. C., Rahim-
Williams, B., & Riley III, J. L. (2009). Sex, Gender, and
Pain: A Review of Recent Clinical and Experimental
Findings. The Jo urnalo f Pain, 1 0 (5), 447–485.
 Berkley, K. J. (1997). Sex differences in pain. Be havio ral&
Brain Scie nce s , 20 (3), 371-391.

Ból
 Dwukrotnie więcej receptorów bólowych?
http://www.sciencedaily.com/releases/2005/10/051025073319.htm

Wstręt
 Kobiety są bardziej wrażliwe na bodźce wywołujące wstręt
 Tybur, J. M., Lieberman, D., & Griskevicius, V. (2009). Microbes, mating, and morality: Individual
differences in three functional domains of disgust. Jo urnalO f Pe rso nality And So cialPsycho lo g y, 9 7 (1),
103-122.
 Wstręt „patogenowy”
 Accide ntally to uching so m e o ne ’s blo o dy cut
 Finding a hair in yo ur fo o d
 Shaking hands with a strang e r who has swe aty palm s
 Se e ing m o ld o n so m e le fto ve rs in yo ur re frig e rato r
 Wstręt „seksualny”
 Bring ing so m e o ne yo u just m e t back to yo ur ro o m to have se x kno wing yo u
willne ve r se e the m ag ain
 He aring two strang e rs having se x
 Walking into a chang ing ro o m and accide ntally se e ing so m e o ne yo ur ag e o f
the o ppo site se x nake d
 Watching po rno g raphy

Wstręt
 Różnice
 Źródło: Tybur, J. M.,
Lieberman, D., &
Griskevicius, V.
(2009). Microbes,
mating, and morality:
Individual differences
in three functional
domains of
disgust. Jo urnalO f
Pe rs o nality And
So cial
Psycho lo g y, 9 7 (1),
103-122.

Wstręt
 Val, C., Robert, A., & Tamer, R. (2004). Evidence that disgust evolved to protect
from risk of disease. Pro ce e ding s O f The Ro yalSo cie ty B: Bio lo g ical
Scie nce s, 27 1 . 131-133.

Wstręt
 Kobiety odczuwają silniejszy wstręt w
pierwszym trymestrze ciąży
 Źródło: Fessler, D. M. T., Eng, S. J., & Navarrete,
C. D. (2005). Elevated disgust sensitivity in the
first trimester of pregnancy: Evidence supporting
the compensatory prophylaxis hypothesis.
Evo lutio n and Hum an Be havio r, 26 , 344–351.
 Przegląd badań: Oaten, M., Stevenson, R. J., & Case, T. I. (2009).
Disgust as a disease-avoidance mechanism. Psycho lo g ical
Bulle tin, 1 35(2), 303-321.

Sen
 Kobiety mają płytszy sen i częściej raportują
problemy z utrzymaniem snu
 Np. Lindberg, E., Janson, C., Gislason, T., Björnsson, E., Hetta, J., & Boman,
G. (1997). Sleep disturbances in a young adult population: Can gender
differences be explained by differences in psychological status?. Sle e p:
Jo urnalO f Sle e p Re se arch & Sle e p Me dicine , 20 (6), 381-387.
 Kobiety częściej cierpią na bezsenność (40 %
większe ryzyko)
 Zhang, B., & Wing, Y. (2006). Sex differences in insomnia: A meta-
analysis. Sle e p: Jo urnalO f Sle e p And Sle e p Diso rde rs Re se arch, 29 (1), 85-
93.
 Przegląd: Driver, H. S. (2012) Sleep and Gender. The Paradox of Sex and
Sleep? [w:] C. Espin, Ch. Molin (red.) The O xfo rd Handbo o k o f Sle e p and Sle e p

Ryzyko
 Byrnes, J. P., Miller,
D. C., & Schafer,
W. D. (1999).
Gender differences
in risk taking: A
meta-
analysis. Psycho lo g
icalBulle tin, 1 25(3),
367-383.

Podejmowanie ryzyka na
drodze
 Sprawcy wypadków
 Kobiety: 20 %
 Źródło:
http://dlakierowcow.policja.pl/portal/dk/807/47493/Wypadki
_drogowe__raporty_roczne.html
 Niższe stawki ubezpieczenia OC dla kobiet – nawet
40 %
 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE
 http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,9186785,OC___konie
c_dyskryminacji_mezczyzn__poczatek_klopotow_.html

Specjalizacja pracy w
społecznościach łowiecko-
zbierackich

Źródło: Barry, Schegel (1980), za: Mealey, L. (2000) Se x Diffe re nce s:
De ve lo pm e ntaland Evo lutio nary Strate g ie s . San Diego: Academic
Press

Adaptacje poznawcze służące
orientacji w terenie
 Dzieci w wieku 8-11 lat przebywający w nieznajomym
środowisku tworzyli następnie mapy tego środowiska.
Mapy chłopców było średnio bardziej złożone i bardziej
trafnie odzwierciedlały geometryczne relacje obiektów w
terenie (np. X jest względem Y w kierunku południowo-
wschodnim).
 „Ślepi” sędziowie kompetentni oceniali poziom złożoności
map. 29 % map chłopców osiągnęło najwyższy poziom i
tylko 7 % dziewczynek (najniższy poziom odpowiednio: 6
% i 23 %)
 43 % map dziewczynek zawierało istotne zniekształcenia
obiektów w terenie, u chłopców analogiczny wskaźnik
wynosił 10 %
 Źródło: Matthews, 1987, 1992, (za: Geary, D. C.
1998. Male , fe m ale : The e vo lutio n o f hum an se x
diffe re nce s. Washington, D.C.: American Psychological

Adaptacje poznawcze służące
orientacji w terenie
 Mężczyźni uczyli się „drogi” szybciej i w mniejszej
liczbie prób. Odtwarzając drogę kobiety używały
większej liczby charakterystycznych punktów
orientacyjnych (ang. landm arks), a mężczyźni bardziej
opierali się na obiektywnych relacjach przestrzennych
(szczególnie strony świata), trafniej też raportowali
odległość.
 Lepsze wyniki w uczeniu się drogi były skorelowane z
wyższymi wynikami w testach rotacji mentalnych.
 Źródło:
 Galea, L. A. M., Kimura, D. (1993). Sex differences in route-learning.
Pe rso nality and IdvidualDiffe re nce s, 1 4, 53-65.
 Dabbs, J. M., Jr., Chang, E.-L., Strong, R. A., & Milun, R. (1998). Spatial ability,
navigation strategy, and geographic knowledge among men and women.
Evo lutio n and Hum an Be havio r, 1 9 , 89-98.

Test badający pamięć lokalizacji
obiektów

Daniel, V., Albert, P., Brandy, B., & Julianne, I. (2007). Gender
differences in object location memory: A meta-analysis. Psycho no m ic
Bulle tin & Re vie w,1 4(1), 23-38.

Adaptacje służące zbieractwu
 Pacheco-Cobos, L., Rosetti, M., Cuatianquiz, C., & Hudson, R. (2010). Sex differences in
mushroom gathering: Men expend more energy to obtain equivalent benefits. Evo lutio n
And Hum an Be havio r, 31 (4), 289-297.

Mit zróżnicowanej socjalizacji
 Lytton, H., & Romney, D. M. (1991). Parents' differential
socialization of boys and girls: A meta-analysis. Psycho lo g ical
Bulle tin, 1 0 9 (2), 267-296.

Kulturowo uniwersalne różnice
 Np.
 Schmitt D. (2003). Universal Sex Differences in the Desire for Sexual Variety: Tests
From 52 Nations, 6 Continents, and 13 Islands. Jo urnalo f Pe rso nality and So cial
Psycho lo g y 8 5 , 85-104.
 Buss, D. M. (1989). Sex differences in human mate preferences: Evolutionary
hypotheses tested in 37 cultures. Be havio ral& Brain Scie nce s , 12, 1-49.
 Lippa, R. (2009). Sex Differences in Sex Drive, Sociosexuality, and Height across 53
Nations: Testing Evolutionary and Social Structural Theories. Archive s O f Se xual
Be havio r, 38 (5), 631-651.
 Schmitt, D. P. (2005). Sociosexuality from Argentina to Zimbabwe: A 48-nation study
of sex, culture, and strategies of human mating. Be havio ral& Brain Scie nce s , 28 (2),
247-275.
 Kobiety bardziej zaangażowane w opiekę nad potomstwem; mężczyźni dużo
bardziej agresywni; mężczyźni muszą bardziej „zasłużyć” na seks;
spostrzegania kobiet i mężczyzn jako innych istot
 Źródło: Brown, 1991; za: Pinker S. (2005). Tabula rasa. Spo ry o natur ludzkę ą.
Gdańsk: GWP.

Hormony
 W czasie cyklu miesięcznego najniższy poziom
wykonania testu rotacji mentalnych występuje w fazie
folikularnej i w czasie owulacji, a więc wtedy kiedy
poziom estrogenów i progesteronu jest najwyższy.
Najlepsze wykonanie występuje w czasie menstruacji,
a więc wtedy kiedy natężenie tych hormonów jest
najniższe.
 np. Silverman, I., Phillips, K., (1993). Effects of estrogen
changes during the menstrual cycle on spatial performance.
Etho lo lo g y and So cio bio lo g y, 1 4, 257–269.
 Podanie niektórych hormonów zwiększa poziom
wykonania w teście rotacji mentalnych
 Stangl, B., Hirshman, E., Verbalis, J., 2011. Administration
of dehydroepiandrosterone (DHEA) enhances visual-spatial
performance in postmenopausal women. Be havio ral
Ne uro scie nce , 1 25 , 742–752.

Hormony
 Kobiety cierpiące na zespół nadnerczowo-płciowy, (ang. co ng e nital
adre nalhype rplasia, CAH)  wyższa ekspozycja maskulinizujących
hormonów przede wszystkim w życiu płodowym
 W porównaniu do zdrowych kobiet
 takie same wyniki na skalach ogólnego IQ
 znacząco wyższe wyniki w zadaniu rotacji mentalnych
 Resnick, S. M., Berenbaum, S. A., Gottesman, I. I., & Bouchard, T. J., Jr.
(1986). Early hormonal influences on cognitive functioning in congenital
adrenal hyperplasia. De ve lo pm e ntalPsycho lo g y, 22 , 191 - 198.
 5 i 8-latki 2,5 razy dłużej bawiły się samochodami i helikopterem i 2,5 razy
krócej lalkami i zestawem kuchennym dla lalek
 dużo częściej zajmowały się atletycznymi sportami
 Berenbaurn, S. A., & Snyder, E. (1995). Early hormonal influences on
childhood sex-typed activity and playmate preferences: Implications for the
development of sexual orientation. De ve lo pm e ntalPsycho lo g y, 31 , 31-42.
 częściej angażowały się w przepychanki i bijatyki z innymi dziećmi, oraz
wolały chłopców jako towarzyszy zabaw (44 % vs. 11 %)
 Hines, M., & Kaufman, E R. (1994). Androgens and the development of human
sex-typical behavior: Rough-and-tumble play and sex of preferred playmates in
children with congenital adrenal hyperplasia (CAH). Child De ve lo pm e nt, 6 5 ,
1042- 1053.

Eksperyment „natury”
 Reiner W., Gearhart J., (2004). Discordant sexual identity in
some genetic males with cloacal exstrophy assigned to female
sex at birth. Ne w Eng land Jo urnalo f Me dicine , 350 , 333-341.
 14 osób urodzonych jako chłopcy miało
kształtowane chirurgicznie żeńskie narządy
płciowe, od urodzenia prawnie uznaną płeć
żeńską, oraz było wychowywanych jako
dziewczynki.
 W drugiej dekadzie życia wszyscy ujawniali
umiarkowaną do wyraźnej męskiej
tożsamości.

Podsumowanie
 Większość cech psychologicznych ma bardzo
podobne natężenie u kobiet i mężczyzn.
 Wydaję się, że te cechy psychologiczne, w których
obserwuje się znaczące różnice międzypłciowe,
można wyjaśnić w dużej mierze jako adaptacje
wypromowane przez dobór naturalny w toku historii
naturalnej (ale: nie wszystkie znaczące różnice muszą
być adaptacjami!).
 Nie wyklucza to niemałego wpływu środowiska na
kształtowanie tych cech.
 Człowiek ma znaczną plastyczność zachowania i choć
prawdopodobnie przy pomocy oddziaływań
środowiskowych nie da się całkowicie zniwelować
psychologicznych różnic międzypłciowych, nie
oznacza to, że owe różnice mają jakiekolwiek
implikacje moralno-prawne.

Ewolucyjne źródła różnic międzypłciowych

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (13)

Ewolucyjne źródła różnic międzypłciowych