1. 450-451 Վարդանանց Պատերազմը եվ Հայ Ժողովրդի Ապստամբությունը

2. 428 թվին՝ Հայաստանը իր անկախությունը կորցնելով դարձել էր Սասանյան Պարսկաստանի լծին տակ ինքնավար մարզպանություն մը: Հայաստանը կառավարվում էր պարսիկ կամ հայ մարզպաններով:

3. Հազկերտ Բ.-ի գահը ստանձնելուց հետո (438-457), Պարսից արքունիքը սկսեց վարել հատուկ քաղաքականություն մը, ըստ որի հարկերը սաստակացան: Դրա հետեվանքով Հայաստանը սկսում էր կորցնել ինքնուրույնությունը: Այդ բոլորի վրա ավելացավ 449 թվին հրատարակված հրովարտակը, որը հայերին առաջարկում էր հրաժարվել քրիստոնեությունից եվ ընդունել զրադաշտականությունը:

4. Բազմաթիվ հայ նախարարներ ու հոգեվորականներ՝ այդ թվում՝ սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանը, մարզպան Վասակ Սձունին եվ կաթողիկոս Հովսեփ Հողոցմեցին՝ հատուկ ժողով են գումարում Արտաշատում, մերժելով դավանափոխության առաջարկը: Զայրացած Հազկերտը իր մոտ է կանչում Տիզբոն հայ նախարարներին, եվ նրանց պահանջում է ընդունել պարսկական կրոնը՝ հակառակ դեպքում նրանց մահապատիժ էր սպառնում:

5. Հայ նախարարները ստիպված ընդունում են Հազկերտի առախարկը: Հազկերտը նրանց մոգերի ու հատուկ պարսիկ զորագնդի ուղեկցությամբ ճանապարհում է Հայաստան՝ զրադաշտականությունը տարածելու համար:Պարսիկ մոգերը պետք է հայոց եկեղեցիները վերածէին մեհյանների եվ կրակատների ու կանգնեցնէին ատրուշաններ:

6. 450 թվի աշնանը հայ նախարարներն ու մոգերը հասնում են Բագրեվանդի Անգղ ավանը, որտեղ մոգերը փորձում են տեղի եկեղեցին մեհյանի վերածել: Սակայն Ղեվոնդ Երեցի գլխավորությամբ հայ ռամիկները հարձակվում են մոգերի վրա: Նույնատիպ դեպքեր են տեղի ունենում Զարեհավանում՝ որտեղ հայերը կործանում են նորակառույց մեհյանը ու կոտորում մոգերին:

7. Սկսվում է հայրենասիրական ապստամբություն սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ: Հայ ապստամբները կարողանում են ազատել Արտաշատը, Վանն ու Գառնին պարսիկների լծից: Ապա դիմում են Բյուզանդիայի օգնության, որը ըստ սովորության մերժում է օգնել հայկակն ապստամբության:Աղվանքի վրա եղած բռնությունների համար հայերը որոշեցին օգնության հասնել հարեվան ժողովրդին:

8. Ապստամբության ղեկավարները ուժերը բաժանեցին երեք մասերի:1- Առաջին մասը ստանձնեց Ներշապուհ Արծրունին, եվ ուղարկվեց Ատրպատականի Հեր եվ Զարեվանդ գավառները: Այս զորամասը պաշտպանելո էր Հայաստանը պարսիկների անակնկալ հարձակումներից:

9. 2- Երկրորդը ստանձնեց սպարապետ՝ Վարդան Մամիկոնյանը, եվ օգնության շտապեց Աղվաններին: Վարդանի զորքերը պարսիկներին ջախջախեցին Խաղխաղ քաղաքի մոտ, ապա հասան Ճորապահակի ամրությունները եվ դաշինք կնքեցին Հոների հետ, ըստ որում հոները պիտի օգնեին հայերին պարսիկների դեմ:

10. 3- Երրորդը Վասակ Սյունու գլխավորությամբ մնաց երկրում: Վասակ սյունին Հայաստանում հատուկ քաղաքականություն էր վարում: Նա մի կողմից լուրեր էր տարածում, իբր թե Հազկերտը հրաժարվել է իր կրոնափոխության ծրագրից, մյուս կողմից ջանք չեր խնայում պարսիկներին համոզելու հրաժարվել բռնություններից: Բացի այդ որ նա մեծ երկյուղ էր կրում որ միանալով ապստամբությանը՝ կկորցնի ող միայն իր մարզպանի պաշտոնը, այլեվ իր երկու պատանդ որդիները մահապատժի կենթարկվեին:

11. ՎԵՐՋՆՅՈՒԹԸ ՊԱՏՐԱՍՏԵՑՏԻՐԱՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ7-4 ԴԱՍ.