4. 4
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
İklim; bir yerde uzun bir süre boyunca
gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı,
rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik
olayların ortalamasına verilen addır. Hava
durumundan farklı olarak iklim, bir yerin
meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde
gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine,
yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar
durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır.
5. 5
İklim Değişikliği; “nedeni ne olursa
olsun iklimin ortalama durumunda
ve/ya da değişkenliğinde onlarca yıl
ya da daha uzun süre boyunca
gerçekleşen değişiklikler” biçiminde
tanımlanmaktadır.
6. 6
Küresel İklim Değişikliği; fosil yakıtların
kullanımı, arazi kullanımı değişiklikleri,
ormansızlaştırma
ve sanayi süreçleri gibi insan etkinlikleriyle
atmosfere salınan sera gazı (H2O, CO2, CH4, O3,
N2O, CFC–11,HFC, PFC, SF6) birikimlerindeki hızlı
artışın doğal sera etkisini kuvvetlendirmesi
sonucunda yerkürenin
ortalama yüzey sıcaklıklarındaki artışı ve iklimde
oluşan değişiklikleri ifade etmektedir.
7. 7
Sera gazlarının neden olduğu düşünülen sera etkisinin sonucunda, Dünya üzerinde yıl boyunca kara, deniz
ve havada ölçülen ortalama sıcaklıkların artması nedeniyle Dünyanın ikliminin değişmesidir.
8. 8
Sera etkisi
Arazi kullanımı değişikliği
İklim değişikliği geri bildirimi
Karbondioksit, su buharı, metan gibi bazı gazların Güneş'ten
gelen radyasyonun bir yandan uzaya yansımasını önleyerek diğer yandan da
bu radyasyondaki ısıyı soğurarak yerkürenin fazlaca ısınmasına yol açtığı
düşünülmektedir.
İnsanlar, daha çok tarım arazisi elde etmek için Dünya'nın yüzeyini
değiştirirler. Günümüzde tarım, Dünya’daki karasal alanların %34'ünü
kaplarken, geriye kalan karasal alanların %26'sı orman, %30'u ise
yaşanamaz özelliktedir (buzullar, çöller vb).
Küresel ısınma sonucu kutuplar ve yakın bölgelerinde buzullar eridikçe
yerlerini karalar veya sular almaktadır. Karaların ve suların kar ve buza
oranla daha az yansıtıcı olması Güneş ışınımı emilimini artırmakta
dolayısıyla ısınmanın da daha fazla artmasına yol açmaktadır.
9. 9
Doğal nedenlere bağlı olarak milyonlarca yıldır bir salınım şeklinde devam eden iklim
değişiklikleri görülmektedir. Bu doğal sürecin dışında, insan eylemleri sonucu ortaya çıkan
olumsuz çevresel baskılar da iklim değişikliklerine etki etmektedir.
İklim
Değişikliğinin
Etkenleri
Beşeri Etkenler
Çevresel Etkenler
10. 10
Beşeri Etkenler
Fosil yakıtlar; petrol, doğalgaz ve kömür
türevlerinden oluşan enerji türleridir. Bu
yenilenemeyen enerji kaynakları yoğun oranda
hidrojen ve karbondan oluşur. Yanma sonucu
havadaki oksijeni kullanarak oluşan kimyasal
tepkime sonucunda CO2 gazı açığa çıkar. Bu
durum doğada sera gazı salınımına neden olur.
11. 11
Elektrik Tüketimi ve Sera Gazı:
Enerjiyle ilgili girişimler, insan faaliyetleriyle bağlantılı tüm sera gazı
emisyonlarının yaklaşık %86'sını oluşturuyor. Her türlü elektrik üretimi havamız,
suyumuz üzerinde çevresel bir etkiye sahiptir. Amerika Birleşik Devletleri'nde
tüketilen toplam enerjinin yaklaşık %40'ı elektrik üretmek için kullanılıyor ve bu
da elektriğin her bireye ait karbon ayak izinin önemli bir parçası olmasını
sağlıyor. Elektriğin daha verimli üretilmesi ve kullanılması, hem elektrik üretmek
için gereken yakıt miktarını hem de bunun sonucunda yayılan sera gazı ve diğer
hava kirliliği miktarını azaltır. Güneş, jeotermal ve rüzgar gibi yenilenebilir
kaynaklardan elde edilen elektrik, genellikle hiçbir yakıt yakılmadan üretildiği için
iklim değişikliğine olumsuz bir katkıda bulunmaz. Enerji verimliliği ve yenilenebilir
enerji kaynaklarına yönelim, daha iyi bir gelecek yaratma hedefinde önemli bir rol
oynamaktadır.
12. 12
Endüstriyel Tarım ve Hayvancılık
Endüstriyel tarım ve hayvancılık, fosil yakıtlardan sonra insan kaynaklı sera gazı
emisyonlarında 2. sıradadır ve ormansızlaşma, su-hava kirliliği ve biyolojik
çeşitliliğin yok olmasının önde gelen sebeplerindendir. Bir sera gazı emisyonu
kaynağı olarak; hayvanların sindirim süreçlerinden ve kısmen hayvan
gübresinden salınan metan gazı salınımı, ABD’de 2014 yılında toplam 164.3
milyon mt CO2e'ye ulaşmıştır. Arazi kullanım değişiklikleri ve toprak yapısındaki
bozulmalar nedeniyle ormanlarda ve topraklarda depolanan karbon kaybı; yani
hayvancılık amaçlı tarım alanları için ağaçların tamamen yok edilmesinden
kaynaklı emisyonlar yılda yaklaşık 0,65 gigaton CO2e tutarındadır. Hayvansal yem
üretimi için, mineral gübreleri üretmek amacıyla fosil yakıtlar kullanılmaktadır.
Örneğin mısır gibi yüksek enerjili ürünlere uygulamak amacıyla, yılda 100 milyon
ton yapay azotlu gübre üretilmektedir.
13. 13
Ormansızlaşma
Ormanlar dünyadaki kara kütlesinin yaklaşık yüzde 30'unu kaplamakta;
ancak hızla yok edilmektedir. Dünya Bankası'na göre, 1990 ve 2016
yılları arasında dünyada 1,3 milyon kilometrekarelik (Güney Afrika'dan
daha büyük bir alan) orman yok oldu. Nature dergisinde 2015 yılında
yapılan bir araştırmaya göre, insanlar ormanları kesmeye başladığından
beri ağaçların yüzde 46'sı kesildi. Amazon yağmur ormanlarının yaklaşık
yüzde 17'si son 50 yılda yok edildi ve kayıplar artmaya, ormanlar yok
olmaya devam ediyor.
14. 14
Ulaşım
Benzin ve dizel gibi fosil yakıtların kullanılması
ile atmosfere bir sera gazı olan karbondioksit
salınmaktadır. Karbondioksit (CO2), metan
(CH4), nitröz oksit (N2O) ve hidroflorokarbonlar
(HFC'ler) gibi sera gazlarının birikmesi, Dünya
atmosferinin ısınmasına neden olarak, şimdiden
olumsuz etkilerini görmeye başladığımız iklim
değişikliklerini ortaya çıkarmaktadır.
15. 15
Çevresel Etkenler
Küresel iklim değişimleri; volkanik
patlamalar, güneş lekelerinde görülen
değişimler, milankoviç döngüleri ve levha
tektoniği sonucu kıtaların yer değiştirmesi gibi
bir takım doğa olayları sonucu yaşanabilirler.
Dünya üzerinde geçmişte meydana gelmiş
küresel iklim değişikleri, doğal nedenlerle
meydana gelmiş küresel iklim değişiklikleridir.
16. 16
İklim Değişikliğinin Etkileri
Çevre Üzerindeki Etkileri
• Azalan Biyoçeşitlilik
• Deniz Seviyesinin Yükselmesi
İnsan Faaliyetlerine Etkileri
• İnsan Sağlığı: Toplum & Yaşam Alanları
• İnsan Sağlığına Etkileri
• Ekonomi
17. 17
Çevre Üzerindeki Etkileri
• Azalan Biyoçeşitlilik: Biyolojik çeşitlilik genetik, tür ve
ekosistem çeşitliliğini içeren, yaşamın başlangıcından bu yana
uzanan bir birikimdir. İklim değişikliği sonucunda su, kara ve
havanın olumsuz etkilenmesi ekolojik dengeyi dolayısıyla biyolojik
çeşitliliği etkilemektedir. Bu durum; bazı türlerin habitatının
değişmesine, yok olmasına veya göç etmesine neden olurken bazı
türlerin ise popülasyon artışına yol açar
• Deniz Seviyesinin Yükselmesi: Küresel ısınma ile birlikte,
okyanuslar bu fazla ısının %80'ini çekmiştir. Bunun sonucunda
deniz seviyeleri 1880'den beri yaklaşık 23 cm yükselirken, bu
yükseltinin yaklaşık üç santimi ise son 25 yılda oluşmuştur.
18. 18
İnsan Faaliyetlerine Etkileri
• İnsan Sağlığı, Toplum & Yaşam Alanları: Küresel iklim değişikliği, insan sağlığını
koruma konusundaki çabalara engel oluşturmaktadır. İklim değişikliği insan yaşamı
için giderek artan bir tehdit haline gelmiştir. Küresel iklim değişikliğine bağlı olarak
ortaya çıkan çok çeşitli sağlık sorunları ile gün geçtikçe daha sık karşılaşılmaya
başlanmıştır. Bu durumun toplum gündemine taşınmasına yönelik çabalar da son
zamanlarda artmıştır.
• İnsan Sağlığına Etkileri: Vektörlerin yaşam alanlarında değişiklikler olmasına bağlı
olarak sıtma, Dang ateşi, viral ensefalitlerde artış, hastalık etmenlerinin virulasında
ve çoğalma hızında artışa bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklarda artış, su ve gıda
kaynaklarının azalması, çölleşme, buzulların erimesi, deniz suyunun termal
genişlemesi, su kaynaklarında tuzlanma, su kaynaklarının azalması sonucunda su
ve gıda ile bulaşan hastalıklarda artış ortaya çıkmaktadır. Artan sıcaklık polen
mevsiminin uzamasına ve astım gibi alerjik hastalıkların artmasına da neden
olmaktadır.
19. 19
Hava Olayı Sağlık Üzerine Etkisi En çok Etkilenen Kesim
Sıcak dalgaları Termal stres Solunum yolu hastalığı olan kişiler, atletler,
bebekler, çocuklar ve yaşlılar
Sıra dışı hava olayları (yağmur, fırtına,
kasırga, sel)
Yaralanmalar, boğulma Kıyılarda ve alçak alanlarda yaşayanlar,
düşük gelir seviyesindeki kişiler
Kuraklık, sel, ortalama sıcaklık artışı Taşıyıcı (yiyecek ve sudan) kaynaklı
hastalıklar
Toplumun büyük bir kısmı risk altındadır
Deniz seviyesinin yükselmesi Yaralanmalar, boğulmalar, su ve toprakta
meydana gelen tuzlanma, ekolojik ve
ekonomik bozulmalar
Kıyılarda yaşayanlar ve düşük gelir
seviyesindeki kişiler
Kuraklık, ekosistem göçü Gıda ve su kıtlığı, yetersiz beslenme Düşük gelir seviyesindeki kişiler, yaşlılar ve
çocuklar
Aşırı hava olayları, kuraklık Kitlesel nüfus hareketleri, uluslararası
çatışmalar
Genel olarak toplumun tümü
Yer seviyesindeki ozon artışı, havadaki
alerjen miktarındaki ve diğer kirletici
miktarındaki artış
Solunumsal hastalıklarda artış (KOAH, astım,
bronşit, alerjik rinit)
Yaşlılar, çocuklar, solunum yolu hastalığı
olanlar
Genel olarak iklim değişikliği, sıra dışı olaylar Ruh sağlığı Gençler, evsizler, tarım kesiminde çalışanlar,
29. 29
Ekonomi
Değişen üretim biçimleri, yeni üretim mekanları
ihtiyacını doğuracak ya da mevcut mekanların yeniden
organize edilmesine sebep olacaktır. Örneğin; iklim
krizinin etkilerinin artması ile yakından ilişkili olan
sanayi alanları ham maddenin işlenmesinde kullanılan
enerjinin kaynağı, ürünlerin işlenmesi sürecinde ortaya
çıkan atıkların yerinde dönüştürülmesi, karbon ayak
izinin yakın projeksiyon yıllarda kademeli olarak
azaltılması ve sıfırlanması üzerine yeni mekansal ve
örgütsel değişim süreçleri geçirecektir.
33. 33
SUYU TASARRUFLU KULLANMAK
1) Musluğu açık bırakmayın
Annelerimiz bize o leziz sebze yemeklerinden
yapmadan önce onları güzelce yıkıyorlar. Sebzeler
elde yıkanmak yerine, su dolu bir kapta yıkanırsa,
çok daha az su tüketilir. 4 kişilik bir aile bu
yöntemle yılda 18 ton su kurtarabilir.
4) Bulaşıkları makinede yıkayın
Bulaşıkları elde değil makinede yıkamak hem temizlik
açısından hem de su tasarrufu açısından önemlidir. 4 kişilik
bir ailenin bulaşığı elde yıkandığı zaman 80 ile 120 litre su
kullanılır. Oysa bulaşık makinası aynı bulaşığı sadece 12
litre su ile yıkar. Bu da yılda 26 ile 40 ton suyun kurtarılması
demektir.
5) Dişlerinizi fırçalarken suyu kapatın
Diş ve ağız sağlığımıza dikkat etmeliyiz. Diş
fırçalarken musluğu kapatırsak tasarruf ettiğimiz
su miktarı, yılda kişi başına ortalama 12 tondur.
4 kişilik bir aile için bu rakam, 48 tondur. Bu da
yıllık 48 ton su tasarrufu demektir.
2) Duş süresini kısaltın
Temizliğimize özen göstermeliyiz. 5 dakikalık bir
duşta ortalama 60 litre su harcanır. 4 kişilik bir ailenin
her ferdi duş süresini 1 dakika kısaltırsa, yaklaşık
18 ton su kurtarılmış olur.
3) Duş başlığınızı değiştirin
Yeni model, gayet ekonomik, suyu daha iyi
püskürten su başlıklarından alın. Böylece
daha az suyla daha tazyikli duş alabilirsiniz.
34. 34
SUYU TASARRUFLU KULLANMAK
6) Çocuklarınıza su tasarrufunu öğretin
Çocuklarınıza her kullanımdan sonra muslukları
kapatmayı ve gerekmedikçe suyu israf etmemeyi
öğretin.
9) Muslukları tamir ettirin
Evdeki tüm muslukların su kaçırmadığından emin
olmalıyız. Bozuk muslukları tamir etmeli veya
ettirmeliyiz. Çünkü her saniye bir damla su akıtan bir
musluk yılda bir ton su harcar.
7) Gereksiz yere sifon çekmeyin
Tuvaleti çöp olarak kullanmamalısınız.
4 kişilik bir ailenin her ferdi, sifonu günde bir
kez amacı dışında çekerse, yılda 16 ton su
harcanmış olur. O yüzden lütfen tuvalete çöp
atmayın.
10) Çamaşır makinasını ekonomik kullanın
Evde, çamaşır makinası konusunda yapacağınız aile fertleri
arasındaki iş birliği ailenizin büyük miktarda su tasarrufu
yapmasını sağlayacaktır. Bir çamaşır makinası tek çalıştırmada
176 litre su harcar. Makinayı tam doldurmadan çalıştırmazsanız
su tasarrufu için büyük bir katkıda bulunmuş olursunuz.
Makinanızı yılda bir kez daha az çalıştırırsanız, yılda 9 ton suyu
kurtarırsınız.
8) Su kaçaklarını engelleyin
Bu iş her ne kadar sizin göreviniz olmasa da
evinizdeki eskiyen su borularının yenileri ile
değiştirilmesi yada tamir ettirilmesi de faydalı
olabilir. Eski tip borular tonlarca su harcar.
36. 36
ENERJİYİ TASARRUFLU KULLANMAK İÇİN ÖNERİLER
Enerji tasarrufu bazı
kullanımlardan veya konfordan
vazgeçmek anlamına gelirken,
enerji verimliliği aynı birim
enerjiyi daha etkin kullanmak
anlamına gelir.
37. 37
.
1- Gün ışığı en güçlü, temiz ve sağlıklı aydınlatma aracımızdır. Gün ışığını
olabildiğince iyi kullanmaya dikkat etmeliyiz. Okuma, inceleme vb. işlerimizi
gündüz saatlerinde yapmak, ev eşyalarını gün ışığını engellemeyecek şekilde
yerleştirmek bu açıdan faydalı olacaktır.
2- Klasik akkor ampuller tükettikleri enerjinin sadece %10’unu ışık üretmek
için harcarken, kalan enerji ısı üretimine gider. Tasarruflu ampulleri
kullanmak bu açıdan verimliliği ciddi oranda artırır.
3- Koridor, merdiven, giyinme odası gibi sürekli kullanılmayan alanlar için
sensörlü aydınlatma seçeneklerini değerlendirin. Böylece farkında bile
olmadan ciddi oranda tasarruf yapmış olacaksınız.
4- Evin duvarlarının renginden, ışık kaynaklarının konumuna kadar pek çok
etken aydınlatma kalitesini etkiler. Açık renk duvarlar ve tavandan ya da
duvar kenarlarından yansıyacak şekilde yerleştirilen aydınlatma elemanları
fark yaratacaktır.
Aydınlatmada
Enerji Tasarrufu
38. 38
.
1- Termostatlı ısıtma & soğutma aletleri hem ortam ısısını daha hassas olarak kontrol
etmenize hem de gereksiz zamanlarda ve alanlarda boşa enerji harcamamanıza imkân
verir. Örneğin; ortam ısısını 1°C düşürmek ortalama
%5 -%10 oranında tasarruf sağlar.
2- Yalıtım en önemli enerji verimliliği araçlarından biridir. Hem bina yalıtımı hem de ev
içinde perdeleri gündüz açık gece kapalı tutmak gibi yöntemlerle ciddi oranda verimlilik
sağlayabilirsiniz.
3- Günümüzün yüksek teknolojili ısıtma/soğutma cihazları periyodik bakım gerektirir. Bazı
parçaların kirlenmesi, eskimesi vb. nedenlerle cihazın performansı düşer. Bakım
periyotlarını kaçırmayın.
4- Bulunduğunuz ortamın havası kuruysa, hissedilen sıcaklık düşük kalır. Ortamda
bulunduracağınız su kapları basit bir yöntemle nemlendirmeyi ve hissedilen sıcaklığın
yükselmesini sağlar.
5- Kullandığınız ısıtma/soğutma cihazlarında mutlaka verimlilik standardı yüksek
olanlarını tercih edin. Örneğin; invertörlü olmayan klimalar gereksiz yere ciddi enerji
sarfiyatı yapar.
6- Doğal kaynakları ev ortamı için de kullanabilirsiniz. Kışın güneş alan odaların
perdelerini açık tutmak, yazın farklı yönlerden pencereleri açmak gibi basit uygulamaları
ihmal etmeyin.
Isıtma &Soğutmada
Enerji Tasarrufu
39. 39
.
1- Pek farkında olmasak da mutfak evin en çok enerji harcanan bölümüdür. Özellikle
buzdolapları çok fazla enerji kullanır. Bu yüzden, buzdolabının pişirme bölümünden
uzakta, güneş görmeyen bir noktada konumlandırılması önemlidir.
2- Buzdolabını açtığınızda ihtiyacınız olan malzemeleri tek seferde almaya çalışın.
Böylece sık sık kapağını açarak ısı dalgalanması yaratmamış olursunuz. Mevsime göre
yapılması gereken ısı ayarlarını da ihmal etmeyin.
3- Buzdolabındaki yiyecek/içecekleri ağzı kapalı olarak saklamak, yemekleri de oda
sıcaklığına geldikten sonra buzdolabına koymak gerekir.
4- Yemek pişirmede düdüklü tencere kullanırsanız diğer yöntemlere göre yarı yarıya
daha az enerji tüketirsiniz.
5- Pişirme yaptığınız kapların boyutu ve malzemesi de enerji tüketimini etkiler.
Örneğin; elektrikli ocakta yemek pişirirken ocak çapından daha küçük çapı olan
tencere/tava kullandığınızda enerjinin önemli kısmını boşa harcamış olursunuz.
6- Fırını boş yere açmak veya sadece tek bir yemek için çalıştırmak enerji tasarrufu için
hiç de iyi değildir. Benzer pişirme süresi olan birkaç yemeği aynı anda pişirmek ise
enerji tasarrufuna ciddi oranda katkı sağlar.
Mutfak & Diğer Ev
Eşyaları Kullanımında
Enerji Tasarrufu
40. 40
.
7- Genel olarak yemeklerin pişme süresine dikkat etmek de önemlidir. Çok
su koyduğunuz için 10 dk. fazladan kaynayan bir yemek toplamda %10-
%15 fazla enerji harcamanıza neden olur.
8- Isıtma işlemlerinde mikrodalga fırın kullandığınızda % 60-%70 daha az
elektrik kullanmış olursunuz.
9- Prize takılı olan cihazların çoğu kapalı da olsa elektrik tüketmeye devam
eder. Elektronik cihazlar tükettikleri enerjinin %10 kadarını standby
konumundayken harcar. Düğmeli uzatma kablosu, üçlü priz gibi aletlerle
tek seferde birkaç elektronik cihazın elektrik tüketimini tam olarak
durdurabilirsiniz.
10- Ütü en çok elektrik tüketen ev aletlerinin başında gelir. Buhar gücü
yüksek, verimli bir ütü enerji harcamanızı yarı yarıya düşürebilir. Benzer
şekilde kıyafetleri buruşmadan asmak daha az ütü süresi demektir. Ütü
yaparken son birkaç parçayı ütüyü fişten çekerek de ütüleyebilirsiniz.
11- Elektrik süpürgelerinde torba temizliği harcanan gücü doğrudan
etkiler. Ayrıca en yüksek emiş gücünde kullanmak yerine, doğru boru
uzunluğunda ve kullanım açısıyla süpürme yapmak iyi bir yoldur.
Mutfak & Diğer Ev
Eşyaları Kullanımında
Enerji Tasarrufu
41. 41
.
12- Laptop bilgisayarlar masaüstü bilgisayarların yaklaşık üçte biri kadar enerji
tüketir.
13- Cep telefonunuzdaki gereksiz uygulamaları kapatmak, bluetooth ve mobil
veriyi sadece kullanacağınız zamanlarda açmak şarjınızı ve dolayısıyla enerjiyi
korumanıza yardımcı olur.
14- Bulaşık ve çamaşır makineleri belli bir kapasite limitine göre üretilirler.
Kapasitenin çok altında ya da üstünde doldurmak enerji tüketimini arttırır ve
temizlik performansını da düşürür.
15- Saçlarınızı önce havluyla kurutmak, tam olarak kullanacağınız kadar su
ısıtmak vb. basit uygulamaları sürekli olarak hayata geçirdiğinizde, toplamda
büyük miktarda enerji tasarrufu yapmış olacağınızı unutmayın.
Mutfak & Diğer Ev
Eşyaları Kullanımında
Enerji Tasarrufu
