8IU

2.  Çevremizdeki canlı ya da cansız, belli bir yer
kaplayan duyu organlarıyla algılayabildiğimiz kütlesi
ve hacmi olan her şeye madde denir.
 NOT: Işık, ısı, Sıcaklık ve ses madde değildir.
 ÖRNEK: Okuduğumuz kitap, yazdığımız defter,
kalem, silgi, masa, sandalye, soluduğumuz hava,
içtiğimiz su, bitkiler, hayvanlar, gökyüzündeki
yıldızlar, Ay ve hatta Güneş bile birer maddedir.

3. Maddeler farklı özelliklerine göre sınıflandırılır.
Bunlar;
 Görülebilir (Gözlemlenebilen) özellikler
 Ölçülebilen özellikler

4.  Maddenin gözlemlenebilen özellikleri;
Görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma
duyularından biri veya bir kaçı ile algılanır.
 Örneğin; Maddelerin saydamlığı sadece
görme, pürüzlüğü görme ve dokunma
duyuları ile algılanabilir.
 Şimdi maddenin bu özelliklerini daha
yakından tanıyalım.

5. Maddeler ışığı geçirme durumlarına göre;
 Saydam madde
 Yarı saydam madde
 Opak (saydam olmayan)
madde olmak üzere üç guruba ayrılır.

6.  Hava, ince cam, sığ su gibi ışığı geçiren
maddelere denir.
 ÖRNEK:

7.  Buzlu cam, yağlı kağıt gibi ışığı az geçiren
maddelere denir.
 ÖRNEK:

8.  Tahta, karton, taş gibi ışığı hiç geçirmeyen
maddelere denir.
 ÖRNEK:

10.  Üzerine düşen ışığı; İyi yansıtan maddelere
parlak maddeler denir.
Örnek: Altın, gümüş, alüminyum, çinko vb.
 Üzerine düşen ışığı yansıtmayanlar ise mat
maddelerdir.
Örnek: Kükürt, karbon, ağaç, toprak, taş vb.

11.  Yüzeyinde, girinti- çıkıntı olan maddeler
pürüzlü (duvar, taş, tahta, vb.), girinti- çıkıntı
olmayan (cam, ayna, fayans, vb.) maddeler
ise pürüzsüzdür.

12.  Kuvvet uygulayınca şekil değiştiren, kuvvet
kalkınca tekrar eski haline dönen, uzayıp
kısalabilen maddelere esnek madde (silgi,
paket lastiği, sünger gibi) denir.
 Esnek olmayan sert ve sağlam maddelere ise
berk madde (taş, çivi, kurşun kalem gibi)
denir.
Kuvvet uygulanınca; Esnek maddeler kolayca
bükülebilir. Berk maddeler bükülmez ve
kırılabilir. Berk madde kırılırsa şekil
değişikliği kalıcı olur

13.  Demir, nikel, kobalt gibi maddeler mıknatısla
çekilirken, toprak, cam, tahta, kağıt ve
plastikten yapılmış maddeler mıknatısla
çekilmez.
Mıknatısla çekilen maddeler; Toplu, iğne,
çivi, çatal vb...
Mıknatısa çekilmeyen maddeler; cetvel,
kağıt, kürdan, defter vb...

14. Bir madde, su içine atıldığında; bir bölümü su
dışında kalırsa suda yüzer. Tamamı suyun
dibine inerse suda batar. Mantar tıpa, plastik
top, tahta parçası gibi maddeler suda
yüzerken, bozuk para, cam bilye, anahtar gibi
maddeler suda batarlar.
Suda yüzme veya suda batma maddenin
büyüklüğüne değil, cinsine ve şekline bağlıdır.
Örneğin; büyük bir plastik top suda yüzerken,
küçücük bir demir bilye suda batar.

15.  Darbelere karşı dayanıklı maddelere sağlam,
kolaya kırılıp zarar görenler ise kırılgan
maddeler denir.
 Demir ve çelikten yapılan eşyalar sağlam iken
cam eşyalar kırılgandır.

16.  Su ile temas ettiğinde; suyu içine hapseden
maddelere suyu çeken, suyu içine
almayanlara suyu çekmeyen maddeler denir.
 Tuvalet kağıdı, havlu, atlet gibi maddeler
suyu çekerken, şemsiye, yağmurluk, plastik
poşet gibi maddeler suyu çekmez.

17. Bazı maddelere dokunarak sert ya da yumuşak
şeklinde tanımlarız.
ÖRNEK:
Demir, bakır, taş gibi maddeler sert, pamuk,
yün, sünger, çamur, silgi gibi maddeler
yumuşaktır.
Doğadaki en sert maddelerden biri elmastır.

18. Maddeleri renkli veya renksiz olarak
ayırabiliriz. Renkli ise hangi renkte olduğunu
belirtiriz. Maddeleri sadece renklerine göre
ayıramayız. Çünkü; farklı maddeler aynı renkte
olabilir. Beyaz renkteki tuz ve şekeri rengine
bakarak ayırt edemeyiz. Aynı maddeler farklı
renkte olabilir. Plastikten yapılmış kırmızı ve
mavi renkli toplar gibi.

19. Bazı maddeleri çok belirgin kokulardan tanırız.
ÖRNEK:
 Kolonya, benzin, naftalin, soğan, sarımsak,
bozulmuş yumurta gibi.
 Gümüş, altın, bakır, tuz gibi maddelerin ise
ayırt edici kokuları yoktur.

20. Bazı maddeleri tadına bakarak tanıyabiliriz;
ÖRNEK:
Limon - ekşi, pasta - tatlı, biber- acıdır.
NOT:
Bilmediğiniz maddelerin tadına
bakmamalıyız.
Çünkü zehirli ve yakıcı olabilirler.

21. Günlük yaşamımızda
kullandığımız nesneler
maddelerin çeşitli
özellikleri dikkate
alınarak
üretilmemektedir.

22.  Atlet ve fanila gibi çamaşırlar suyu çeker.
Böylece terimiz çamaşırda kalır. Hasta olmayız.
 Yağmurluk ve şemsiye gibi eşyalar ise suyu
çekmez. Yağmurda ıslanmamıza engel olur.
 Çerçevelerde cam kullanılır. Böylece içindeki
resmi görebiliriz.
 Kanepe ve koltuklarda sünger kullanılır.
Böylece oturan kişi rahat eder.
 Ambalajlarda plastik kullanılır. Böylece içindeki
ürün dış etkenlerden korunur

23. MADDENİN HALLERİ

24. Sıvı haldeki maddeler;
 Belirli bir şekle sahip değildir.
 Konuldukları kabın şeklini alırlar.
 Akıcıdırlar.

25. Katı halde bulunan maddeler;
 Belirli bir şekle sahiptir.
 Dışarıdan bir etki olmadıkça şekilleri aynı kalır.
 Herhangi bir etki sonucu şekillerinde değişiklik
olabilir.
Örneğin; kırılan bardak, ezilen kola kutusu gibi.
Şeker, tuz gibi küçük taneli katılar konuldukları
kabın şeklini alır ve sıvı gibi akarlar. Ancak
mercimek akıcı değildir. Sünger gibi bazı esnek
katı maddeler sıkıştırılabilir ve eski haline geri
dönebilirler

26. Gazlar;
 Elle tutulup, gözle görülmeyen,
 Duyu organlarımızla varlığını hissettiğimiz,
 Deneylerle varlığı kanıtlanan maddelerdir.
Örneğin; elimize aldığımız bir yelpazeyi salladığımızda
yüzümüze vuran havanın varlığını hissederiz.
Gaz maddeler;
 Belirli bir şekle sahip değildir.
 Konulduğu kabın her tarafını doldurur.
 Bulundukları ortamda kolayca yayılır.
Örneğin; odaya sıkılan parfümün kokusu odanın her tarafında
hissedilir. Şişedeki parfüm sıvı haldedir. Kokusunu hissettiğimiz
parfüm ise gaz halindedir. Gaz maddeler sıkıştırılabilir.

27. Maddenin ölçülebilir özellikleri kütle ve
hacim özellikleridir. Kütle ve hacim bütün
maddelerde var olan ve ölçülebilen
özelliklerdir.

28.  Madde miktarına kütle denir. Kütle birimi
gram veya kilogramdır. "g" ve "kg" sembolleri
ile gösterilir.
 Madde miktarı sıcaklık ve basınç gibi dış
etkilere bağlı değildir.
 Maddenin kütlesi her yerde aynıdır
(Değişmez).

29. Katı maddelerin kütlesi eşit
kollu terazi ile ölçülür. Bir
kefeye ölçülecek madde,
diğerine de kütlesi bilinen
birimler konulur ve denge
sağlanınca ölçüm yapılmış
olur.

30. Sıvıların kütlesi ölçülürken
aşağıdaki adımlar yapılır;
» Boş kabın kütlesi ölçülür. Buna
dara denir.
» Sıvı boş bir kaba konur. Sıvı ile
boş kabın kütlesi ölçülür. Buna
brüt kütle denir.
» Brüt kütleden boş kabın kütlesi
çıkarılır. Böylece sıvının net
kütlesi bulunmuş olur.
Sıvının net kütlesi = Brüt kütle –
Dara

31. Gazların kütlesi de sıvılara benzer şekilde
ölçülür. Aşağıdaki adımlar uygulanır;
 Bir balonun içerisi hava doldurularak, içi
hava dolu balonun kütlesi hassas terazide
ölçülür.
 Daha sonra balonun havası boşaltılarak, boş
olan balonun kütlesi ölçülür.
 İçi hava ile dolu kütle değerinden, boş iken
ölçülen kütle değeri çıkarılır. Böylece havanın
net kütlesi ölçülmüş olur.

32. Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim
denir. Birimi Litre veya Mililitredir.
Katı sıvı ve gazların hacimleri farklı farklı
şekillerde ölçülür.

33. Düzgün şekilli katıların hacimleri
ölçülürken aşağıdaki formül kullanılır;
HACİM = EN x BOY x YÜKSEKLİK
Düzgün şekle sahip olamayan katıların
hacimleri ise dereceli silindir ile ölçülür.
Nasıl ölçüldüğünü örnek vererek
açıklayalım;
» Dereceli silindirin içine 40 mL su konur.
» Daha sonra su içinde çözünmeyen katı maddeyi
(taş, bilye benzeri) dereceli silindire atarız.
» Dereceli silindirdeki su seviyesi yükselecektir.
Dereceli silindirdeki yeni hacim değeri ölçülür.
(Örneğin 80 mL)
» Ölçülen bu değerden katı maddeyi içine atmadan
önceki değer çıkarılarak katı maddenin hacmi
bulunmuş olur. (80 mL - 40 mL = 40 mL)

34. Dereceli silindir ile ölçülür.
Hacmi ölçülmek istenilen sıvı dereceli kaba
konularak, kap üzerindeki hacim değeri ölçülür.
Bu değer sıvının hacim değeridir

35.  Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldururlar.
 Gazların hacmi bulunduğu kabın hacmine
eşittir.
 Bu sebeple gazların hacmi için net bir sayısal
değer kullanmak yanlış olur.
 Gazların hacimleri sıcaklık ve basınca göre de
değişkenlik gösterebilir.

37.  Doğada bulunan;
 Kendiliğinden oluşan,
 İnsan emeğiyle değiştirilebilen,
İşlenilmemiş maddelere doğal maddeler denir.
 Örneğin; topraktan çıkarılan madenler, süt, tuz
gölünde tortulaşan tuz, ağaçtan elde edilen
tahta doğal maddelerdir.
 Doğal maddeler çeşitli ürünler elde edilirken
ham madde olarak kullanılır. Giysilerimizde
pamuk, yun ve keten ham madde olarak
kullanılır. Zeytin yağının ham maddesi zeytin,
ekmeğin ham maddesi buğday, benzin ve
mazotun ham maddesi petroldür.

38. Doğal maddeler kesme, parçalama ve eritme
gibi yöntemlerle işlenmiş maddeler elde edilir.
Örneğin; topraktan çıkan demir fabrikalarda
işlenerek tren rayı elde edilir.
Tuz gölünden çıkarılan doğal tuz, işlenerek
mutfak tuzuna dönüşür.
Süt işlenerek süt ürünleri olan yoğurt, tereyağı
gibi işlenmiş maddelere dönüşür.
Tahta işlenerek mobilyalar üretilir.

39. Doğal ya da işlenmiş maddelerin insanlar tarafından
karıştırılıp birleştirilmesi ile elde edilen maddelere
yapay maddeler denir.
Örneğin;
 Tutkal ve talaş kullanılarak elde edilen yapay tahta
(sunta),
 Petrol ürünleri kullanılarak yapılan plastik (naylon)
maddeler insanlar tarafından birden fazla maddenin
birleştirilmesi sonucu elde edilmiş yapay maddelerdir.
 İnsan nüfusundaki artış sonucu; tüketimin artması,
doğal kaynakların ihtiyacı karşılayamamasına neden
olmuştur. Bu yüzden doğal maddelerin yerine yapay
maddeler almıştır.

40. Doğa olaylarından;
 Rüzgar,
 Akarsu
 Yağmur,
 Sıcaklık değişimi gibi olaylar maddeyi
değiştirir

41. BAŞARILAR