mekanismoen aurkezpena, teoria hobeto ulertzeko

1. MEKANISMOAK

2. 1. SARRERA.
• Elementu mekaniko batek daukan energia mekanikoa
(zinetikoa) eragilea deitua, beste bati pasatzeari (eragina)
higiduraren transmisioa deitzen zaio.
• Adibide bat: txirrindulari batek bere hankekin pedalier
ardatzari ematen dion energia kurpilari pasatzea katearen
bitartez.
• Adibide bi: automobilaren motorreko pistoiak gasolina
erretzean hartzen duten energia kurpiletaraino heltzeko
hainbat transmisio mekanismo daude tartean, bielak,
zigüeñala, enbragea, abiadura aldaketa kaxa, diferentziala,
palierrak eta azkenik kurpilak, denak higidura transmisioa
egiten dute batetik bestera.

3. 2. Elementuak, mekanismoak eta
makinak
• Elementua. Pieza bat mugimendua duena
edo izan dezakeena.
– Eragilea: mugimendua baldin badu.
• Traslazio mugimendua.
• Rotazio mugimendua.
– Eragina: mugimendua beste batetik hartzen
badu.

4. 2. Elementuak, mekanismoak eta
makinak
• Mekanismoa: Bi edo elementu gehiago
elkarri lotuak mugimentua batetik bestera
pasatzeko prestatuak.

5. 2. Elementuak, mekanismoak eta
makinak
• Makina: Mekanismoez osaturik eta indarra
erabiliz lana egiten duen tresna, baina bere
barruan indar berririk sortu gabe. Baldintza:
behar dute gutxienez apoio puntu bat.
• Makina sinplea: Apoio puntu bat.
• Makina konposatua : bi edo gehiago apoio puntu.
– Potentzia (P): makinari aplikatzen zaion indarra.
– Erresistentzia(R): makinak gainditzen duen indarra.

6. 3. Makina sinpleak
•
•
•
•
•
•
Palankak.
Txirrika.
Tornua.
Torlojua.
Plano inklinatua.
Ziria.

7. PALANKAK
Arquimedes

8. Palanka motak
R=Erresistentzia
P=Potentzia
1. Gradua (A erdian)
A=Apoioa
R
P
2. Gradua (R erdian)
A
P
R
A
3. Gradua (P erdian)

9. Adibidea: 1. gradua
P
R
A

10. Adibidea: 2. gradua
P
R
P
A

11. Adibidea: 3. gradua
P
A
R
P

12. Adibidea: 1. gradua

13. Adibidea: 2. gradua

14. Adibidea: 3. gradua

15. Palanken legea
R
P
A
P x BP = R x BR
BP
BR

16. TXIRRIKA
BR
• Txirrika sinplea.
BP
R
P
R x BR = P x B P
Nola BR = BP
P=R

17. TXIRRIKA
• Txirrika konposatuak.
P
P
R
R
P = R/2
P = R/3

18. TXIRRIKA
• Txirrika konposatuak.
P = R/2N
N = Polea baten kanal kopurua
P = R/4
P = R/8

19. TORNUA
Tornua
Kablea
Ardatza
Euskarria
Manibela

20. TORLOJUA
Torlojua
Tuerka
Zulo roskatua

21. Desplazamentua = 1 mm.
1 mm.
TORLOJUA
1 buelta

22. TORLOJUA
Roska motak:
Roska triangularra
Roska trapeziala

23. PLANO INKLINATUA
• Aldapa duen planoa: Karga bat altuera batera
igotzeko plano inklinatutik egin behar den indarra
txikiagoa da zuzenean egin beharko litzatekeena baino.
Indarra
Karga

24. ZIRIA
• kolpeak egindako indarra bi indar askoz
handiagoetan bihurtzen da egurra zartaraziz.
Kolpearen indarra

25. 4. Mugimenduaren transmisioa
• 4.1.- Zirkularretik
zirkularrera:
• 4.2.- Zirkular jarraiatik
lineal alternatibora.
• 4.3.- Zirkular jarraiatik
lineal jarraiara.
• 4.4.- Zirkularretik zirkular
alternatibora.

26. 4. Mugimenduaren transmisioa
• 4.1.- Zirkularretik zirkularrera:
– Poleak eta uhalak.
– Kurpil hortz duenak eta katea.
– Marruskadura kurpilak.
– Engranajeak.
– Torloju amaigabea eta koroa.
– Ardatz malguak eta junta cardan.

27. Poleak eta uhalak
Polea eragilea
Uhala
Polea eragina
Ardatz eragilea
Ardatz eragina
Mugimendu giratorioa pasatzen da bi ardatz paralelo artean, ardatz
hauek ez daudenean bata bestetik hurbil (ardatz eragiletik eraginera)
uhala bidez. Deslizamendua egon daiteke.

28. Poleak eta uhalak
D1
D2
N2
N1
N1 x D1 = N2 x D2
N2 = N1 x (D1/D2)
D1: polea eragilearen diametroa.
D2: polea eraginaren diametroa.
N1: polea eragilearen abiadura angularra.
N2: polea eraginaren abiadura angularra.

29. Poleak eta uhalak
D1 > D2
N1 < N2
Abiadura azkartu egiten da
D1 = D2
N1 = N2
Abiadura ez da aldatzen
D1 < D2
N1 > N2
i = D1/D2 = N2/N1
i: transmisio erlazioa.
Abiadura mantsotu egiten da

30. Poleak eta uhalak
Aldatzen da abiaduraren
norantza
Bi ardatz baino gehiago direnean

31. Kurpil hortzdunak eta katea
Katea
Kurpil eragilea
Kurpil eragina
N1
Ardatz eragilea
N2
Ardatz eragina
Mugimendu giratorioa pasatzen da bi ardatz paralelo artean, ardatz
hauek ez daudenean bata bestetik hurbil (ardatz eragiletik eraginera)
kate bidez eta deslizamendurik gabe.
Z1: Kurpil eragilearen hortz kopurua.
Z2: Kurpil eraginaren hortz kopurua.
N1: Kurpil eragilearen abiadura angularra.
N2: Kurpil eraginaren abiadura angularra.
i: transmisio erlazioa.
N1 x Z1 = N2 x Z2
i = Z1/Z2 = N2/N1

32. Marruskadura kurpilak
Kurpil eragilea
Kurpil eragina
N1
N2
Ardatz eragilea
Ardatz eragina
Mugimendu giratorioa pasatzen da bi ardatz paralelo artean, ardatz
hauek daudenean bata bestetik hurbil (ardatz eragiletik eraginera)
norantza aldatuz. Deslizamendua egon daiteke.
D1: Kurpil eragilearen diametroa.
D2: Kurpil eraginaren diametroa.
N1: Kurpil eragilearen abiadura angularra.
N2: Kurpil eraginaren abiadura angularra.
i : Transmisio erlazioa.
D1 x N1 = D2 x N2
i = D1/D2 = N2/N1

33. Marruskadura kurpilak
Abiadura handitu
egiten da
Abiadura ez da
aldatzen
Abiadura moteldu
egiten da
Norantza ez da
aldatzen
N1
N1
N1
N1
Kurpil eroa
N2
N2
N2
N2

34. Engranajeak
Ardatz eragina
Koroa
Pinoia
Ardatz eragilea
Mugimendu giratorioa pasatzen da bi ardatz paralelo artean,
ardatz hauek daudenean bata bestetik hurbil (ardatz eragiletik
eraginera) norantza aldatuz eta deslizamendurik gabe.

35. Engranajeak
Ardatz eragina
Pinoia (gehienetan eragilea)
N1
N2
Koroa (gehienetan eragina)
Z1: Kurpil eragilearen hortz kopurua.
Z2: Kurpil eraginaren hortz kopurua.
N1: Kurpil eragilearen abiadura angularra.
N2: Kurpil eraginaren abiadura angularra.
i : transmisio erlazioa.
Ardatz eragilea
N1 x Z1 = N2 x Z2
i = Z1/Z2 = N2/N1

36. Engranajeak
Kurpil
eragilea
Kurpil eroa
Kurpil
eragina

37. Engranajeak
•
Marruskadura kurpiletan bezalaxe:
N1 x d1 = N2 x d2
Baina engranajeetan d bezala hartzen da
jatorrizko diametroa. Jatorrizko diametroa
duten bi zirkunferentziak dira tangenteak.
Z1 = Pinoiaren hortz kopurua
Z2 = Koroaren hortz kopurua
p = π *d / Z
paso zirkularra
Ongi engranatzeko pinoiak eta koroak behar
dituzte hortzak tamaina berdinekoak eta
paso zirkularra ere berdina.
p1 = p2
π * d1 / Z1 = π * d2 / Z2
d1 / Z1 = d2 / Z2 = m
moduloa
Ongi engranatzeko modulo berbera behar dute.
Moduloa zenbaki normalizatu bat izaten da,
gehienetan zenbaki osoa (1, 2, 2.5, 3, 4, ...).
C = (d1 + d2) / 2
Ardatzen arteko distantzia

38. Engranajeak
•
Kontuan hartu behar da engranaje trasmisio batean kurpil bakoitzak hortz
bat bakarra daukala lanean aldi berean, beraz, esfortzuen arabera hotzen
tamaina ongi aukeratu behar da. Moduloa da hortzaren tamainua definitzen
duen parametroa.
a=m
addendum
Dk = d + 2m
b = 1,25 m
(kanpoko diametroa)
dedendum
Db = d – 2,5 m
h = a + b = 2,25 m
(barrungo diametroa)

39. Engranajeak
• Zilindrikoak:

40. Engranajeak
• Konikoak:

41. Engranajeak
• Gurutzatuak:

42. Engranajeak
• Erabileraren adibide
batzuk:

43. Engranajeak
• Adibide gehiago:

44. Torloju amaigabea eta koroa
Koroa
Ardatz eragina
N 1 x Z 1 = N 2 x Z2
N2
Nola Z1 = 1
N1 = N 2 x Z 2
eta
N2 = N1:Z2
Torloju amaigabea
Ardatz eragilea
i = Z1/Z2 = N2/N1
Erabiltzen da ardatzak kruzatuak direnean. Koroa beti izaten da
eragina eta lortzen dira abiaduraren desbiderkatze handiak.
N1: Torloju amaigabearen abiadura angularra
Z1: Torloju amaigabearen hortz kopurua (1)
N2: Koroaren abiadura angularra.
Z2: Koroaren hortz kopurua.
i : transmisio erlazioa.

45. Torloju amaigabea eta koroa
• Adibideak:

46. Ardatz malguak eta junta cardan
• Bi ardatz ez alineatuen arteko akoplea egiteko
erabiltzen dira. Abiadura ez da aldatzen.

47. 4. Mugimenduaren transmisioa
• 4.2.- Zirkular jarraiatik lineal alternatibora.
– Biela-manibela.
– Espeka.

48. Biela-manibela
• Mugimendu giratorio jarraia bihurtzen du lineal
aldakorra eta sistema izan daiteke rebersiblea.
Manibela
Biela
Mugimendu
giratorio jarraia
Mugimentu lineal aldakorra

49. Biela-manibela
• Eszentrika-biela.
Eszentrika
Biela

50. Biela-manibela
• Biela-manibela-enboloa.
Manibela
Biela
Enboloa
Zilindroa
2R
R = Manibelaren luzeroa
Karrera = 2 R

51. Biela-manibela
Karrera
• Biela-manibela-enboloa.

52. Biela-manibela
• Zigueñal-biela.
Bat baino biela
gehiago direnean

53. Espeka
Espeka-enboloa.
Enbolo jarraitzailea
Mugimendu lineal
alternatiboa
Espekaren perfila
Espeka edo leba
Mugimendu
zirkular jarraia
Ardatza

54. • Adibideak:
Espeka

55. 4. Mugimenduaren transmisioa
• 4.3.- Zirkular jarraiatik lineal jarraiara.
– Pinoi-kremallera.
– Torloju-tuerka.
– Tornua.

56. Pinoi-kremallera
• Mugimendu zirkular jarraia bihurtzen da
lineal jarraia. Izan daiteke rebersiblea.
Pinoia
v = p*Z*N
v : kremalleraren abiadura.
p : pasoa (π * m).
Z : pinoiaren hortz kopurua.
Kremallera
N : pinoiaren abiadura angularra.

57. Torloju-tuerka
• Mugimendu zirkular jarraia bihurtzen da
lineal jarraia.

58. Tornua
• Mugimendu zirkular jarraia bihurtzen da
lineal jarraia.

59. 4. Mugimenduaren transmisioa
• 4.4.- Zirkularretik zirkular alternatibora.
– Eszentrika-manibela-palanka.
– Espeka-palanka.

60. Eszentrika-manibela-palanka.
Mugimendu zirkularra jarraia bihurtzen
da zirkular alternatiboa edo aldrebes.
Eszentrika
Biela
Palanka 2. gradukoa
Palanka
Palanka 1. gradukoa

61. Espeka-palanka
• Mugimendu zirkularra jarraia bihurtzen
da zirkular alternatiboa.