Kimyəvi silahlar, onların növləri və zədələyici əlamətləri. Boğucu qazlar və qan zəhərləyən qazlar

1. AzərbaycanHavaYolları
QapalıSəhmdarCəmiyyəti
MilliAviasiyaAkademiyası
Sərbəst iş 1
Fənn:Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi
Mövzu:Kimyəvi silahlar, onların növləri və zədələyici
əlamətləri
Fakültə: Fizika-texnologiya
İxtisas: Kompüter mühəndisliyi
Qrup: 1455a
Tələbə: Quliyev Fərman
Müəllim: Əhmədova Səidə
Bakı-2017

2. Kimyəvi silah
2
Kimyəvi silah — zəhərləyici təsirə malik
maddələrin toksik xassələrinə əsaslanan kütləvi
qırğın silahıdır. Tətbiq vasitələri isə – raketlər,
mərmilər, minalar, aviasiya bombalarıdır. Axırıncı
dəfə kütəvi olaraq kimyəvi silahdan Birinci dünya
müharibəsində istifadə olunub.

3. Kimyəvi silahı aşağıdakı
xüsusiyyətlərinə görə təsnif
olunur:
➝İnsan orqanizminə təsir
xarakterinə görə;
➝Taktiki təyinatına görə;
➝Təsir tezliyinə görə;
➝Dayanıqlığına görə;
➝Tətbiq vasitələrinə görə
3
Kimyəvi silahın növləri

4. Taktiki cəhətdən kimyəvi silahlar 2 tipə bölünür:
➝Öldürücü (sinir-paralitik, dəri- deşici, ümumi
zəhərləyici, boğucu təsirli);
➝Ziyanverici (Psixotrop maddələr və İrritantlar).
Təsir sürətinə görə kimyəvi silahlar:
➝Tez (sinir-paralitik, ümumi zəhərləyici,
qıcıqlandırıcı və bəzi psixotrop maddələr);
➝Gec(dəri- deşici, boğucu təsirli və bir neçə növ
psixotrop maddə) təsir edən maddələr ayrılır.
➝Təsir müddətinə görə kimyəvi silahlar:
➝Uçucu ya dayanıqsız (təsiri dəqiqələrlə
hesablanır);
➝Dayanıqlı maddələr (təsiri bir neçə saatdan bir
neçə həftəyə qədər). 4
Kimyəvi silahın növləri

5. İnsan orqanizminə təsiri
Kimyəvi silahın insanlara təsiri
5

6. “
İnsan orqanizminə təsirinə görə aşağıdakı 6 növ zəhərləyici
maddə var.
➝Mərkəzi sinir sisteminə təsir edərək sinir-paralitik şok
yaradan maddələr: zarin, zoman, tabun, V-qazlar
➝Dəri-deşici təsirli zəhərli maddələr: iprit, lyuzit. Bu tip
maddələr əsasən dəriyə təsir edir, amma onları aerozol ya
buxar şəklində istifadə edəndə tənəffüs orqanlarını da zədələyir.
➝Ümumi zəhərləyici maddələr: sinil turşusu, xlorsian. Bu tip
maddələr orqanizmə düşəndə qandakı oksigenin hüceyrələrə
verilişinin qarşısını alır.
➝Boğucu təsirli zəhərli maddələr: fosgen və difosgen. Əsasən ağ
ciyərləri zədələyir.
➝Psixokimyəvi təsirli maddələr: İnuklidil-3-benzilat (BZ) və
lizerqin turşusunun dietilamidi. Bu tip maddələr müəyyən
müddətə düşmənin canlı qüvvəsini sıradan çıxarır. Təsiri
müvəqqəti korluq, karlıq, qorxu hiss və hərəkət dəqiqliyinin
itirilmasinə gətirir, amma ölümə səbəb olmur.
➝İrritantlar, yaxud da qıcıqlandırıcı maddələr: Gözü
sulandıran CS, CN, yaxud xlorasetonfenon və PS
yaxud xlorpikrin; asqırdan DM (adamsit), DA (difenilxlorarsin)
və DC (difenilsianarsin). Bu tip maddələrin təsiri 1-10 dəq. çəkir.
Bir çox ölkələrdə polislər bu tip maddələrlə silahlanırlar.

7. Tarixi
Müharibədə kimyəvi silahdan ilk istifadə I Dünya müharibəsi zamanında idi.
Almanlar içərisində xlor qazı olan kəmərlərin qapağını açaraq və külək ilə ordan
çıxan qazı paylayaraq kimyəvi müharibə başlatdılar. Dərhal sonra Fransızlar 1915-
ci ildə fosgen qazını mərmilərə qoydular və onu Alman mövqelərinə atdılar. Bu
istifadə kimyəvi silahlardan sonrakı istifadənin əsasını yaratdı.
Xardal qazı ilə yandırılmış bir əsgər. 1917-1918.
1917-ci ilin iyununda yenə də ilk dəfə Almanlar insanı qusturan bir qaz olan
difialilxlorarin (DA) ilə, xardal qazını eyni vaxtda istifadə etmişdilər.
Diphenylchloroarsinin xardal qaz ilə istifadə edilməsi nəticəsində; bu qazın qaz
maskasının çıxarılmasına səbəb olduğu və bu səbəblə Hardal qazının daha təsirli
olduğu göstərilir. Birinci Dünya müharibəsi dövründə bu qazlar hər iki tərəfə
əhəmiyyətli itkilərə səbəb olmuşdur.
1982-1987-ci illərdə İran-İraq müharibəsi zamanı İraqın cənub bölgəsində İran
qüvvələrinə qarşı kimyəvi silah istifadə olundu. Halabja şəhərində mülki Kürd
xalqına qarşı kimyəvi silah istifadə etmişdir. Yaponiyanın Aum Shinrikyo məzhəbi
Tokio metrosuna edilən hücum terrorizm məqsədləri üçün kimyəvi silahların
istifadəsi tarixinin son nümunəsidir.
7

8. Kimyəvi
silahların
növləri

9. Maskalanmayan bir şəxsin tənəffüs sisteminə daxil olan və
bədəndə mövcud olan oksigen miqdarını azaldan və buna görə
də asfiksion bir ölümlə nəticələnən bir qazdır.
Fosgen: Ümumiyyətlə, birinci Dünya müharibəsində qısa
müddətli kimyəvi maddə kimi istifadə olunur və kimyəvi
maddələrin 80% -i bu qazdan irəli gəlir. Bu üzərində ən çox
araşdırma aparılan qazlardan biridir.
➝İşarəsi: CG
➝Kimyəvi adı: Karbonil xlor
➝İysi: Yeni tərəvəz və ya yaşıl qarğıdalı yağı
➝Rəng: rəngsiz.
➝Təsir sürəti: 1-3 saat arasında təsir göstərir.
9
Boğucu qazlar

10. Diposgen: Bir başqa boğucu qazdır. Fosgenə fərqli olaraq
anidən təsir etməz, çünki diposgen əvvəlcə gözdə azmaz
yaşarma ilə özünü göstərir. Təsirləri ümumiyyətlə fosgen kimidir.
➝Simvolu: DP
➝Kimyəvi adı: Triklorometil kloroformat
➝İyisi: Yeni tərəvəz və ya yaşıl qarğıdalı yağı
➝Rəng: Rəngsiz maye
➝Təsir sürəti: 1-3 saat arasında təsir göstərir.
10
Boğucu qazlar

11. Qan zəhərləyən maddələr ilk növbədə bədənin tənəffüs sistemindən
keçir. Oxygenin yan tərəfdəki hemoglobin maddə ilə birləşməsinin
qarşısını almaq, ölümə səbəb olur. Onlar ümumiyyətlə meyvəli
toxumu iyində və pis iyli olur. Ona görə dərhal özlərini bəlli edirlər.
Maska filtri bu qazlarda çox tez pozulur və əldən çıxır. Çox uçucu bir
qaz olmasına baxmayaraq, 15 dəqiqədə məruz qalan insanı öldürə
bilər. Növləri bunlardır:
➝Hidrogen siyanur
➝Simvol: AC
➝Kimyəvi adı: Cyanitric acid
➝Sianogen xlorid
➝Symbol: CK
➝Kimyəvi adı: Sianogen xlorid
➝Arsin
➝Sembol: SA
➝Kimyəvi adı: Arsenik hidrogen
11
Qan zəhərləyən qazlar