1. ULUSLARARASI ÇİFTE
VERGİLENDİRME
ÇÖZÜM YOLUNDA YAPILAN
DÜZENLEMELER
Doğan ERDEM
İstanbul - 2011
2. ÇİFTE VERGİLENDİRME UYUŞMAZLIK VE ÇÖZÜM
YÖNTEMLERİ
Uluslararası vergi
uyuşmazlıklarını önlemek ya
da ortaya çıkan sorunları
çözebilmek için bazı yol ve
yöntemler öngörülmektedir.
- Karşılıklı anlaşma usulü,
- Peşin fiyat anlaşmaları,
- Ulusal ve uluslararası
mahkemeler,
- Tahkim
2
3. Ulusal Hukuk / Mahkemeler ve Çifte
Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları
Uluslararası hukuk açısından
geçerlilik kazanan
anlaşmaların iç hukuk
bakımından geçerliliği,
anlaşmaların iç hukuk
düzeninin bir parçası haline
dönüşmesi ve bir hukuk
kaynağı olarak
uygulanabilirlik
kazanmasıdır.
3
4. Uluslar arası Hukuk / Mahkemeler Çifte
Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları
Yalnızca ÇVÖA için değil, genel
olarak uluslararası toplumda
anlaşmazlıkların çözüm yolları
geleneksel ve yargısal çözüm yolları
olarak sınıflandırılabilir. Geleneksel
yöntemler;
- yargı-dışı; görüşmeler, dostça
girişim, arabuluculuk, uzlaştırma ve
araştırma ve soruşturmalar,
- yargısal çözüm yolları; uluslararası
hakemlik ve uluslararası
mahkemeler ve adalet divanı olarak
sınıflandırılabilir.
4
5. Devletlerin Yargı Yetkisi Tanıması
Devletlerin yargı yetkisini tanıması ise
dört yolla olabilmektedir.
Tahkimname (özel anlaşma) ile,
Kabul yoluyla tanıma (forum prorogatum)
ile,
Antlaşma ile,
Tek taraflı bildiri ile,
5
6. Karşılıklı Anlaşma Usulü
- Türkiye’nin akdettiği çifte
vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının
(ÇVÖA) tamamında eğer ihtilaflar söz
konusu olursa bu ihtilafların da
karşılıklı anlaşma usulü (KAU) ile
çözüleceği hüküm altına alınmaktadır
(25’nci maddeler).
- Uyuşmazlık çıkması bir ihtimalden
öte kaçınılmaz bir durum olarak
görülmektedir.
6
7. OECD Karşılıklı Anlaşma Usulü
Düzenlemesi
- Çifte vergilendirmenin önlenmesi
anlaşmalarında uygulama sorunları çıkarsa
çözüm için başvurulacak yetkili makamların
tespiti konusunda OECD’nin Vergi Model
Sözleşmesinin 25’nci maddesi açıklama
getirmektedir.
- 25’nci madde hem transfer fiyatlandırması
düzenlemelerinden kaynaklanacak çifte
vergilendirmenin ortadan kaldırılması
- Vergi anlaşmalarının uygulanmasına dair
diğer hususlara uygulanabilmektedir.
- KAU ilişkili kişiler arasında işlemlerin olması
halinde Vergi Model Sözleşmesi’nin 9’ncu
maddesinin 2’nci paragrafına dayalı olarak
da uygulanabilecektir 7
8. Karşılıklı Anlaşma Usulü
Talep
- Karşılıklı Anlaşma Usulü’nü başlatacak
olan mükellefin Anlaşmaya taraf olan
devletlerden birinde mukim olması
gerekmektedir.
- Durumları anlaşmaların “Ayrım
Yapılmaması” maddesinin 1 inci
fıkrasına uygun düşenlerin, yani
uyrukluk nedeniyle ayrımcı muameleye
maruz kalan vatandaşların da
KAU’nun başlatılmasını talep etme
hakları bulunmaktadır.
8
9. Karşılıklı Anlaşma Usulü
Müracaat Makamı
-Mükellef, mukimi olduğu Akit Devletin yetkili
makamına başvuruda bulunacaktır.
- Uyrukluğu nedeniyle ayrımcı muameleye
maruz kalan kişiler, taleplerini mukim olduğu
devletin yetkili makamına değil, vatandaşı
oldukları devletin yetkili makamlarına
iletebilirler.
- Her iki Akit Devletin de mukimi olmayan
vatandaşların KAU’nun başlatılmasını talep
etme hakları bulunmaktadır.
9
10. Karşılıklı Anlaşma Usulü
Yetkili Makam
- ÇVÖA’ nda, Türkiye yönünden yetkili
makam teriminin Maliye Bakanını veya
onun yetkili kıldığı kişileri ifade ettiği
belirtilmiştir.
- ÇVÖA kapsamında karşılıklı anlaşma
usulü hali hazırda Gelir İdaresi Başkanlığı
Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire
Başkanlığı tarafından yürütülmektedir.
- Diğer devletler yönünden yetkili
makamların kimler olduğu yine
Anlaşmaların “Genel Tanımlar”a ilişkin 3
üncü maddesinde belirtilmektedir.
10
11. Karşılıklı Anlaşma Usulü
Müracaat Süresi
– OECD modeli esas alındığında başvuru
süresi üç yıl olarak ifade edilmektedir.
– Devletler imzaladıkları ÇVÖA’da ayrı
tarihler de belirlemektedir.
– Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalarda
yer alan başvuru süreleri her ülke için
ayrı belirlenmiştir.
– Türkiye vergi mevzuatında bu başvuru
zamanaşımını kesen ya da durduran
nedenler arasında sayılmamıştır.
11
12. Peşin Fiyat Anlaşmaları
Peşin Fiyat Anlaşması terimi ile,
potansiyel transfer fiyatlamasına
ilişkin sorunların önceden çözüme
kavuşturulması amacıyla bir ya da
birden fazla mükellef ile bir vergi
idaresi arasında geliştirilen
prosedürel bir düzenleme
kastedilmektedir.
12
13. Peşin Fiyat Anlaşmaları
Aşamalar
- Ön Değerlendirme
- Analiz
- Anlaşmanın kabulü veya reddi
13
14. Avrupa Toplulukları Adalet Divanı
ATAD, Topluluk hukuku olarak bilinen
Avrupa Birliği hukukunun bir başka
anlatımla gerek kurucu antlaşmalar,
gerekse topluluk organları tarafından
ihdas edilen sekunder (ikincil) Topluluk
hukukunun her üye devlette aynı şekilde
uygulanmasını ve yorumlanmasını
sağlamaktadır.
14
15. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile
güvence altına alınmış olan temel
haklarının çiğnenmesinden şikayetçi
olan bireylerin başvurularını belirli
koşullar altında değerlendiren bir
uluslararası mahkemedir.
- Sözleşme’ye taraf bir devletçe,
temel haklardan biri veya birkaçının
ihlalinden ötürü kişiler şahsen ve
doğrudan kendilerini mağdur olarak
değerlendiriyorsa, Mahkeme’ye
başvurabilmektedirler.15
16. Uluslararası Adalet Divanı
- Uluslararası Adalet Divanı, BM
Genel Kurul ve Güvenlik
Konseyi’nden seçilen on beş
üyeden (her biri farklı ülkelerden)
oluşan yargı organıdır.
- Üyeler ülkelerinde yüksek yargısal
görevlerde bulunan ya da
uluslararası hukuk konusunda
tanınmış kişilerden seçilmektedir.
16
17. Tahkim
-Tahkim, geniş manada, tarafların
mevcut veya potansiyel bir ihtilafı,
aralarındaki bir anlaşmaya göre,
hakem denilen özel şahıs(lar)ın
kararına götürdükleri, devlet yargısı
dışında, özel bir prosedürdür.
-Hakem heyeti ihtilafın tarafları veya
bunların temsilcileri tarafından
seçilebilir.
-Taraflar, ayrıca hakem heyetinin
tahkime uygulayacağı usulü kendi
aralarında belirleyebilir.
17
18. Uluslararası Ticari Tahkim
-Uluslararası ticarî tahkimin konusu ve
kapsamı, maddî ilişkinin uluslararası
ticareti ilgilendirip ilgilendirmediğine göre
tespit olunmaktadır.
-Tarafların hukukî statüsü tahkimin tür ve
mahiyetini değiştirmeyecek, devlet veya
devletler kontrolündeki kuruluşlarla özel
şahıslar arasındaki akitlerden doğan
tahkimler de, konu itibariyle uluslararası
ticareti ilgilendirdikleri ölçüde,
uluslararası ticarî tahkimin kapsamında
değerlendirilecektir.
18
19. AB Tahkim Antlaşması
Antlaşma, bir üye ülkenin müteşebbisi ile
diğer üye ülkenin müteşebbisi arasında
karlılığın ayarlanması sonucu ortaya çıkacak
çifte vergilendirmeye ilişkin sorunların
çözümü için yöntem oluşturmaktadır.
AB Tahkim Antlaşması taraf devletler
arasında çifte vergilendirmenin önlenmesi
için bir referans, bağımsız bir yapı
sunmaktadır. Böylece antlaşma AB
pazarında ticaretin gelişimi için koşulları
iyileştirmektedir.
19
20. Tahkim Antlaşmasının Kapsamı
Kişi Bakımından: Bir akit devlet yetkisindeki işletmenin diğer
akit devlet yetkisindeki işletmeyle gerçekleştireceği belirli
işlemler anlaşma kapsamındadır.
Konu Bakımından: Bir akit devlet yetkisindeki işletme
kazançları bir başka akit devlet yetkisindeki bir işletme
nezdinde madde 4’de belirtilen ilkeler temelinde ve ülkedeki
eşdeğer düzenlemeler nedeniyle kavranmış ise konuya girer.
Vergiler Bakımından: Gelir üzerinden alınan vergiler kapsam
dahilindedir.
Taraflar Bakımından : Roma Anlaşması md. 227’de
belirtilen üye ülkeler anlaşmanın tarafları olmaktadırlar.
Ancak, anlaşma farklı üye ülkelerde kurulmuş olan ve farklı
kimselere ait olan işletmeler arasında geçerli olan ya da aynı
üye ülkedeki ilişkili işletmeler arasında gerçekleşen
işletmelerde uygulanmamaktadır.
20
