2. Xoxote Elkarteak
75 urte
ondo pasau Aurten Xoxote elkarteak izango du
festei hasiera emango dien txupinazoa
andramaixek! botatzeko ohorea. Ondo merezia dute
elkarteko kideek Udaletxeko balkoira
igotzeko gonbitea, 75 urtetan herriko
bizitza sozialari pil-pilean eusten
egindako lanagatik.
“Gu oso pozik gaude aukera hau eman
digulako Udalak eta eskerrak ematea
besterik ez zaigu tokatzen. Xoxote
elkartea osatzen dugun guztion desioa
Angel Guenbe eta Juan Antonio Ruiz bazkideak, Jose Ignacio Larrañaga da azkoitiar guztiok ondo pasatzea
Xoxote Elkarteko batzordeko kideak.
Andramaixek”.
3. ek
aix 3
ram
Abuztua - Andramaixek 10
nd
oA
ek
2010
Hau duk hau POZA! Agurra
Guztion begietara mundua txikitzen doan hei- Cuanto más pequeño se va haciendo nuestro
nean, herritarrek herriko festekiko duten lotura ere mundo, más está cambiando la relación entre la
aldatzen doa. Gaur egun, esku-eskura geratzen ciudadanía y las fiestas del pueblo. Hoy tenemos
zaizkigu milaka lagun erakartzen dituzten kontzertu acceso a macroconciertos que atraen a miles y
erraldoiak, era guztietako ikuskizunak edota aurpegi miles de personas y fiestas y espectáculos de to-
ezberdinetako festak. Baina herrikoek, herriko iza- do tipo. Pero las fiestas del pueblo siguen siendo
ten jarraitzen dute. Hala ere, ez dakit garai bateko las fiestas del pueblo. No sé si emocionan tanto
erromeriek adinako zirrara sortzen duten gaurko como las romerías de antaño. Antes iban en
jaiek. Askori entzun izan diet nola joaten ziren bicicleta al baile, cita que se limitaba a un par
auzoetara igande arratsaldetan, txirrinduz, dantza de horas el domingo por la tarde. Hoy, la fiesta
saioa egitera. Gaur, ordea, taberna zuloetan dago está en los bares. Nosotros hemos querido ha-
dagoena. Kontua gozatzea da, horretarakoxe baitira cer un programa pensando en niños, jóvenes y
festak. Gu saiatu, saitu gara egitarau erakargarri mayores. Creo que lo hemos conseguido. Espero
bat borobiltzen eta lortu dugulakoan nago. Haur, que nadie tenga una buena excusa para no salir
gazte eta helduekin pentsatu dugu, inork aitza- a la calle, porque las fiestas tienen que ser antes
kiarik ipini ez dezan kalera irteteko, herriko festek de nada punto de encuentro de todos los azkoi-
azkoitiar guztion topagune izan behar baitute, tiarras, tienen que ser ejemplo de convivencia.
elkarbizitzaren eredu. Azkoitiarrok, lanean eta Así como nos esforzamos en el trabajo y en la
bizitzan ahalegintzen garen bezala, jaietan ere ondo vida, ahora nos toca demostrar que también
pasatzen dakigula erakutsi behar dugu. Herriak eta sabemos disfrutar de la fiesta. Porque Azkoitia y
herritarrok merezi duzue-eta. los azkoitiarras nos lo merecemos!
Ondo pasa Andramaixek!
¡Viva los Andramaris!
Passe umas Felizes Fiestas de Andra-Mari
Să petrecet, i bine săr bătoriile de Sfînta Maria
Asier Aranbarri Urzelai
Alkatea
4. ek
aix
ram
nd
k oA
0e
201
14
larunbata
Argazkia: Joakin Sudupe
Andramari bezpera
11:45 Udal Bilkura Aretoan Xoxote
Elkarteari, 75. urteurreneko ome-
naldia.
12:00 Herriko Musika Bandak “Ondo
pasau Andramaixek” jotzen duen
bitartean, kanpai hotsez lagundu-
ta, Herriko Alkateak jaiei hasiera
emango dien suziria botako du.
Jarraian Musika Bandaren, Pa-
rrokiako Abesbatzaren eta Iraurgi Argazkia: Joakin Sudupe Argazkia: Joakin Sudupe
Abesbatzaren laguntzaz, herritar
guztiok, On Anastasio Albisuren
letra eta Miguel Maria Azpiazuren
musika duen “AZKOITIA” kan-
18:00 Herriko Enparantzan haurrentzat
tatuko dugu. Ondoren Musika
ekitaldia: “Rum Rum Rock”.
Bandaren eta Txalkor Txistulari
Taldearen kalejira. 20:00 Eliza Nagusian, Ignacio Busca Sa-
gastizabalen “Salbea” (7 ahotseta-
12:15 Eltziegoko Dultzaineroek “Kandi-
ra) eta Aita Nemesio Otañoren “Ave
do” konposaketa eskainiko dute
Maria” (5 ahotsetara) abestuko dira.
eta ondoren, Erraldoi eta Buru-
handiekin kalejira. 20:00 “Mariachi Real Jalisco” taldearen
kalejira.
17:00 Txerloiko Futbol Zelaian “XIV. Ja-
bier Sagarzazu Saria”, Anaita- 23:00 Herriko Enparantzan, “Mariachi Real
suna – Lagun Onak. Jalisco” taldearen emanaldia.
5. Argazkia: Joakin Sudupe Argazkia: Joakin Sudupe
TXUPINAZOA
Xoxote elkarteak Platinozko ezteiak
ospatu ditu aurten eta gertakari hori
tarteko, elkarteko kideek botako
dute aurtengo txupinazoa.
Argazkia: Joakin Sudupe
6. 1
ek
aix
ram
nd
k oA
0e
201
15
igandea
igandea
Andramari eguna
09:30 Eltziegoko Dultzaineroen kalejira. Azpiazu).
-“Raymond” Obertura. (Ambrosio
10:00 Herriko Musika Bandaren kalejira. Thomas).
10:00 Ibai-Ondo kaletik abiatuta, I. Jokin -“Black el payaso” Bigarren Fantasia.
Ormaetxea jubenilen txirrindulari las- (Pablo Sorozabal).
terketa. Txalkor Txistulari Taldeak
10:50 Udalbatzari Eliza Nagusira lagunduz (Zuzendaria: Pello Larrañaga jau-
Herriko Musika Bandak, Txistularien na). - “Fandangoa, Arin Arina eta
laguntzaz, “Alkate Soinua” joko du. biribilketa”. Primitivo Onraitarene.
Elizan, Meza Nagusian, Herriko Azkoitiko Dultzaineroak
abesbatzek, Miguel Mari Azpiazu- (Zuzendaria: Pello Larrañaga jauna). 20:00 Eltziegoko Dultzaineroen kalejira.
ren “Misa Brevis” abestuko du, 4 23:00 Baztarrikaldetik, Pirotecnia Zaragoza-
ahotsetara. Organista: Jose Luis - Itzaltzu ” Suitea. (Mold. Azkoitiko
Dultzaineroak). na etxearen eskutik suzko erroberak.
Frantzesena jauna. Zuzendaria:
Inazio Alberdi jauna. Musika Bandak 23:15 Herriko Enparantzan Gau Bela
(Zuzendaria: Inazio Alberdi jauna). taldearekin dantzaldia.
11:00 Dultzaineroen laguntzaz, Erraldoi
eta Buruhaundien kalejira.
- “Mendi mendiyan” 2. ekitaldiko pre-
13:00 Herriko Musika Bandak eta ludioa. (Jose Mª Usandizaga”).
Txalkor txistulari taldeak ondorengo
kontzertua eskainiko dute: 16:00 Balda Plazan, Umeentzako Parkea:
gazteluak, puzgarriak, e.a.
Musika Bandak
(Zuzendaria: Inazio Alberdi jauna). 17:30 Gurea pilotalekuan egungo pilotari
-“Guadix” Pasodoblea. (Primitivo onenekin, pilota partiduak.
7. 16
astelehena
San Roke Eguna Argazkia: Joakin Sudupe
Argazkia: Joakin Sudupe
09:30 Eltziegoko Dultzaineroen kalejira. 12:15 Herriko Enparantzan, Umore Ona - “Jota nº12”. (Nicolás García).
Elkarteak antolaturik, Ohizko Au-
10:00 Herriko Musika Bandaren kalejira. rreskua. Musika Bandak
(Zuzendaria: Inazio Alberdi jauna).
10:50 Udalbatzari Eliza Nagusira lagunduz, 13:00 Herriko Musika Bandak eta El- - “Out of Africa” Main Theme.
Txalkor Txistulari Taldeak “Alkate tziegoko Dultzaineroek ondorengo (John Barry).
Soinua” joko du. kontzertua eskainiko digute: - “Prima la música” Martxa.
(Terry Kenny).
Eliza Nagusian, herritar erlijioso eta Musika Bandak
lekaimeak partaide direla, Meza Na- (Zuzendaria: Inazio Alberdi jauna). 17:00 Kale Nagusian, sokamuturra-karretoia
gusia, Parrokiako Abesbatzak Jose - “La Alhambra” Pasodoblea.(Llano). umeentzat. Bukaera Balda Plazan
Luis Frantzesenaren “Jasokunde Me- - “Roos Roy” Obertura. (Jacob de Haan). emango zaio eta ondoren “apar festa”.
za” abestuko du, 4 ahotsetara. Orga- - “Hebrew Rhapsody” Fantasia.
nista: Jose Luis Frantzesena jauna. (Henk Van Lijnschooten). 23:00 Baztarrikaldetik, Pirotecnia Zaragozana
Zuzendaria: Inazio Alberdi jauna. etxearen eskutik suzko erroberak.
Eltziegoko Dultzaineroak.
11:00 Dultzaineroen laguntzaz, Erraldoi eta - “Ezkongaietan” Zortzikoa. 23:30 Herriko enparantzan SEIREN taldearen
Buruhandien kalejira. (Herrikoia). kontzertua.
8. 17
ek
aix
asteartea
ram
nd
k oA
0e
201
09:30 Herriko Dultzainero eta Trikitilarien izango dira: Pilar Agirre, Felix Aldalur,
kalejira. Jose Javier Aspitarte, Maria Isabel Cen-
doia, Candida Dierez, Eugenia Eguino,
09:00etatik 10:00etara Azkoitiko Kul- Ricarda Enriquez De Diego, Juan Mari
tur Elkarteak antolatutako XXIX. Inazio Isusquiza, Maria Teresa Iturbe, Buena-
Iriarte Margo Lehiaketako seilatzea ventura Izagirre, Jose Manuel Landa,
egingo da Udaletxean. Bukatutako Victoriana Larrañaga, Maria Legorburu,
lanak, berriz, eguerdiko 14:00etatik Angel Nogales, Balbina Olalde, Julian
15:00ak bitartean jasoko dira Torre Sagarzazu, Angeles Semperena, Este-
Zuri Erakustokian. ban Ucin, Josefa Uria, Jose Maria Uria
11:30 Txistularien laguntzaz, Erraldoi eta eta Adelaida Zubizarreta.
Buruhaundien kalejira. 17:00 Jokin Ormaetxea Txirrindulari elkar- 22:30 Herriko Enparantzan UNSAIN ANAIAK
12:30 Eliza Nagusian, Jubilatuen Meza. teak antolatuta, Balda Plazatik irten- taldearekin dantzaldia.
da, “Martitterako igoera” nahi duten
12:30 Herriko Enparantzan, Herri Kirol Jaial- guztientzat. Izen ematea Balda plazan. 00:00 Herriko Enparantzan, suzko zezena.
dia. Euskal Herriko 3. mailako Aizko-
lari kanporaketa: Partaideak: Iñaki 18:00 Balda Plazan, Dantzari Bikote Gaz-
Kintana, Jabier Garitaonandia, Urtzi teen lehiaketa.
Olasagasti, Xabier Zaldua, Mikel La- 19:30 Torrezuri Erakustokian, “Inazio Iriarte
rrañaga, Jon Irazu, Asier Pellejero, XXIX. Margo Lehiaketa”ren sari ba-
Raul Castro, Iñaki Vazquez, Aritz Go- naketa. (Aurkeztutako lanak ikusgai
ño, Angel Eraso, Diego Riaño. Harrija- egongo dira bertan, abuztuak 17 eta
sotzaileak: Goenatxo II eta Goenatxo 18an).
III.
22:00 Herriko Probalekuan 2.DIVA-SAT Idi
14:30 Jubilatuen anaiarteko bazkaria, Loio- Dema saria:
lako Kiruri Jatetxean. Omenduak Telleria – Soarte - Mendipe. Argazkia: Joakin Sudupe
9. 18 asteazkena
Argazkia: Joakin Sudupe
11:00 Balda plazan Atletismo saioa, on- 18:00 Txerloiko Futbol Zelaian Real So- 22:00 Herriko Enparantzan Egan taldeare-
doren “X. Andramaixetako Milia”. ciedad - Real Union futbol taldeen kin dantzaldia.
Antolatzaile Xeye Atletismo Taldea. partidua.
22:00 Herriko Probalekuan 2. DIVA-SAT Idi
14:30 Giro bikaineko bazkari herrikoi jen- 18:30 Plaza Berrin, zezenak. Dema saria:
detsua, Herriko Enparantzan. Lopene – Largarate – Iñaki Oliden.
19
22:00 Herriko Probalekuan, 2. DIVA-SAT
osteguna
Idi Dema saria.
Landazabal – Areta – Mikel San
Pelayo.
10. 10
Programaci
Agosto - Andramaixek 10
2010
agosto
Andramaxek
14 15
domingo
sábado
Víspera Andramari Día de Andramari
11:45 En el Salón de Plenos del Ayunta- 09:30 Diana a cargo de los Dulzaineros de 16:00 En Herriko Enparantza, Parque In-
miento, homenaje a la Sociedad Elciego. fantil: castillos hinchables, etc.
Xoxote en su 75º. aniversario. 10:00 Diana a cargo de la Banda Municipal de 17:30 En el Frontón Gurea, partidos de
12:00 A los sones del “Ondo Pasau An- Música. pelota, con la participación de los
dramaixek”, interpretado por la 10:00 I carrera ciclista de juveniles Jokin Or- mejores pelotaris del momento.
Banda Municipal de Música, y con maetxea, en la calle Ibai Ondo. 20:00 Pasacalle de los Dulzaineros de
volteo de campanas, el Alcalde 10:50 A los sones del “Alkate Soinua”, in- Elciego.
de la Villa lanzará el chupinazo de terpretado por la Banda Municipal de 23:00 Desde Baztarrikalde, Fuegos Artifi-
inicio de las fiestas. A continuación Música y el Grupo de Txistularis, la Cor- ciales de la casa Pirotecnia Zara-
todos los presentes entonaremos poración Municipal acudirá a la Iglesia gozana.
la cantata “AZKOITIA”, con letra Parroquial.
de don Anastasio Albisu y música 23:15 En Herriko Enparantza, bailables
A continuación, en la Iglesia Parroquial, con el grupo Gau Bela.
de Miguel Maria Azpiazu, acompa-
Misa Mayor, en la que los Coros canta-
ñados por la Banda de Música, el
rán la “Misa Brevis” de M.M. Azpiazu, a
Coro Parroquial y el Coro Iraurgi.
4 voces mixtas. Organista: D. José Luis
Seguidamente, pasacalle a cargo Franzesena. Director: D. Ignacio Alberdi.
de la Banda de Música y el Grupo
11:00 Acompañados por los dulzaineros, pasa-
de Txistularis “Txalkor”.
calle de los Gigantes y Cabezudos.
12:15 Los Dulzaineros de Elciego tocarán
13:00 Concierto de la Banda Municipal
la composición “Kandido” y segui-
de Música y el Grupo de Txistularis
damente pasacalle con los Gigantes
“Txalkor”, con el siguiente programa:
y Cabezudos.
Banda de Música
17:00 En el Campo de Fútbol de Txer-
(Director: D. Ignacio Alberdi).
loie, “XIV Premio Xabier Sagarza-
-“Guadix”. Pasodoble. (Primitivo Az-
zu”: Anaitasuna – Lagun Onak.
piazu).
18:00 En la Herriko Enparantza espectá- -“Raymond”. Obertura. (Ambrosio
culo infantil: “Rum Rum Rock”. Thomas).
20:00 En la Iglesia Parroquial, se cantarán -“Black el payaso”. 2ª fantasía. (Pa-
la “Salve” de Ignacio Busca Sagas- blo Sorozabal).
tizabal (a 7 voces) y el “Ave María” Grupo de Txistularis Txalkor
del P. Nemesio Otaño (a 5 voces). (Director: D. Pello Larrañaga).
20:00 Pasacalle a cargo de “Mariachi - “Fandango, Arin Arin y biribilketa”
Real Jalisco”. (Primitivo Onratia).
23:00 En la Herriko Enparantza, actua- Dulzaineros de Azkoitia
ción del grupo “Mariachi Real (Director: Pello Larrañaga jauna).
Jalisco” . - “Itzaltzu”. Suite, (Arreglos de los
Azkoitiko Dultzaineros).
- “Pasodoble”.Repertorio de los gaiteros
de Estella.
Banda de Música
Argazkia: Joakin Sudupe
Argazkia: Joakin Sudupe
(Director: D. Ignacio Alberdi).
- “Mendi mendiyan”. Preludio del 2º
acto. (Jose Mª Usandizaga).
11. ión
16 17 18
Agosto- Andramaixek 10
11
martes
miércoles
lunes
Día de San Roque
09:30 Diana de los Dulzaineros de Elciego. 09:30 Pasacalle a cargo de los Dulzaineros y 11:00 En Plaza Balda, exhibición de Atletis-
Trikitilaris. mo. A continuación, “X Milla de Andra-
10:00 Diana de la Banda Municipal de
De 09:00 a 10:00 en el Ayuntamiento tendrá maris”, organizado por Xeye atletismo
Música.
lugar el sellado de los temas para el “XXIX. taldea.
10:50 A los sones del “Alkate Soinua”,
Concurso de Pintura Ignacio Iriarte”, organi- 14:30 En la Herriko enparantza, en un
interpretado por el Grupo de Txistula-
zado por Azkoitiko Kultur Elkartea. La recogi- ambiente inmejorable, multitudinaria
ris Txalkor, la Corporación Municipal
da de las obras finalizadas tendrá lugar entre Comida popular.
acudirá a la Iglesia Parroquial.
las 14:00 y las 15:00 de la tarde en la Sala 18:00 En el Campo de Fútbol de Txerloia,
En la Iglesia Parroquial, Misa Mayor,
de Exposiciones Torre Zuri. Real Sociedad - Real Unión.
con la participación de los religiosos
y religiosas de la Villa, en la cual el 11:30 Acompañados por los Txistularis, pasacalle 18:30 En Plaza Berri, vaquillas.
Coro Parroquial cantará “Jasokun- de los Gigantes y Cabezudos. 22:00 En Herriko Enparantza, baile con el
de Meza” de José Luis Frantzesena. 12:00 En la Iglesia Parroquial, Misa de los Jubilados. grupo EGAN.
Organista: D. José Luis Frantzesena. 12:30 En la Plaza Mayor, Festival de Deporte Rural. 22:00 En el Probadero de la Villa II Cam-
Director: D. Ignacio Alberdi. Eliminatoria de Aizkolaris del Campeonato peonato DIVA-SAT de Arrastre de
11:00 Pasacalle de los Gigantes y Cabezu- del País Vasco de 3ª categoría. Participan- Piedra: Lopene – Largarate – Iñaki
19
dos, acompañados de los Dulzaineros. tes: Iñaki Kintana, Jabier Garitaonandia, Urtzi Oliden.
12:15 En Herriko Enparantza, Aurresku Tradicio- Olasagasti, Xabier Zaldua, Mikel Larrañaga,
nal, organizado por la Sociedad Umore Jon Irazu, Asier Pellejero, Raul Castro, Iñaki
jueves
Ona. Vazquez, Aritz Goño, Angel Eraso, Diego Ria-
ño. Levantadores de piedra: Goenatxo II y
13:00 Concierto a cargo de la Banda Muni-
Goenatxo III.
cipal de Música y los Dulzaineros de
Elciego, con el siguiente programa: 14:30 Comida de hermandad para los Jubila- 22:00 En el Probadero de la Villa II Campeo-
dos, en el Restaurante Kiruri de Loiola. nato DIVA-SAT de Arrastre de Piedra:
Banda de Música
Homenajeados: Pilar Agirre, Felix Aldalur, Landazabal – Areta – Mikel San Pelayo.
(Director: D. Ignacio Alberdi)
Jose Javier Aspitarte, Mª Isabel Cendoya,
- “La Alhambra”. Pasodoble.(Llano).
Cándida Dierez, Eugenia Eguino, Ricarda
- “Roos Roy”. Obertura. (Jacob de
Enríquez de Diego, Juan Mª Isusquiza, Mª
Haan).
Teresa Iturbe, Buenaventura Izaguirre, José
- “Hebrew Rhapsody” Fantasía.
Manuel Landa, Victoriana Larrañaga, María
(Henk Van Lijnschooten).
Legorburu, Angel Nogales, Balbina Olalde,
Dulzaineros de Elciego. Julián Sagarzazu, Ángeles Semperena, Este-
- “Ezkongaietan” Zortziko.(Popular). ban Ucin, Josefa Uria, Adelaida Zubizarreta y
- “Jota nº 12”. (Nicolás García). Jose Mª Uria.
Banda de Música 17:00 Subida popular a Mártires en bicicleta,
(Director: D. Ignacio Alberdi. organizada por la asociación de Ciclismo
- “Out of Africa”. Main Theme. (John Jokin Ormaetxea. Inscripción en la Plaza
Barry). Balda, en la misma salida.
- “Prima la música”. Marcha. (Terry
18:00 En la Plaza Balda, Campeonato de Baile
Kenny).
por Parejas.
17:00 En Kale Nagusia, sokamuturra-ca-
19:30 En la Sala de Exposiciones Torre Zuri, reparto
rretón para los niños con final en la
de premios del “XXIX. Concurso de Pintura
Plaza Balda. A continuación “Fiesta
Ignacio Iriarte”. (Los trabajos presentados es-
de la espuma”.
tarán expuestos los días 17 y 18 de agosto).
23:00 Desde Baztarrikalde, Fuegos Artifi-
22:00 En el Probadero de la Villa II. Campeonato
ciales de la casa Pirotecnia Zarago-
DIVA-SAT de Arrastre de Piedra: Telleria –
zana.
Soarte - Mendipe
23:30 En Herriko Enparantza, concierto del
22:30 En la Herriko Enparantza, baile con el gru-
grupo SEIREN.
po UNSAIN ANAIAK.
00:00 En la Plaza Mayor, Toro de Fuego.
12. 2010
abuztua
Andramaxek
Juan Bautista Mendizabal
Euskal Jaien
Mendeurrena
ospatzen
Hogeita hamar urte egin ditut festetako egitarauan Azkoitiko histo-
riaren pasadizo batzuk gogora ekartzen. Azkoitiko herriak hainbat
gaiz jarduteko aukera ematen du, haren mailan agertu baita Euskal
Herriaren bilakabidea gauzatu duten une gogoangarri gehientsuene-
tan. Aurten, Euskal Jaien mendeurrenaren ospakizunak bide ematen
dit gertaera berriago batzuk aipatzeko. Gaiak pasadizozkoa dela irudi
dezake hasiera batean; baina, festa horien garapenaren testuingurua
eta haien sinbolismoa aintzat hartuz gero, gertaera gogoangarrien
multzoan jarriko ditugu. Batez ere, une haietan balioetsi zituztelako
euskal hortasunaren hainbat alderdi, gure gizartean oraindik ere in-
darrean daudenak. Alfredo Laffitte jaunak –lore-jokoen bazkunaren
lehendakariak– esandakoari jarraiki, festa horiek “euskal pentsabide
jatorra” adierazten zuten.
Testuinguru horretan gertatu zen kulturaren eta literaturaren alorreko
irakinaldia, zenbait autorek “Euskal Pizkundea” esan diotena, eta
nazionalismoaren garapen ideologikoaren oinarriei ere bide eman
zitzaien. Laffittek dei egin zuen, Azkoitian egin zuen hitzaldi ofizia-
lean, iragan instituzional guztia eta hain antzinakoa zen hizkuntza ez
ahazteko, eta nazio-sentimendu indartsu eta kemen tsuari eusteko.
Horrenbestez, mugaren alde batean zein bestean kultura berreskura
tzeko prozesuaren zantzuak agertu ziren, euskarari eta euskal kulturari
buruzko erreferentziak ardatz hartuta.
Azkoitiko plaza Euskal Jai egunetan.
Celebramos el
Azkoitiari erreparatuz, herri honi zegokion 1910eko irailaren 2tik 5era
bitarteko Euskal Jaiak antolatzearen ardura, Hernanik emandako
txanda hartuta. Eraldaketa ekonomikoan oinarritutako prozesuan
murgilduta zebilen Azkoitia, industria-eredura behin betiko egokitzeko
bidean aurrera. Horregatik, hain zuzen, lanaren eta politikaren alorre- Centenario de las
ko tirabirak sarritan sortzen ziren, eta bitxitasun hau aipa tzekoa zen:
bai sindikatuak bai alderdiak katolikoak ziren nabarmen. Juan Jose
Alberdi “Artzaixe” zen udalbatzaren buru; hamar zinegotzi integristak
Fiestas Euskaras
ziren, bi karlistak, eta beste bat nazionalista. Ospakizunarekin konpro-
Cumplo treinta años rememorando algunos episodios de la his-
metituta, batzorde bat eratu zuten, Foru Aldundiarekin eta euskal
toria de Azkoitia en estas páginas del programa de fiestas. Un
lore-jokoen bazkunarekin koordinaturik lanean jarduteko. Zenbait
pueblo como Azkoitia permite hablar de muy variados aspectos,
festa-leku jarri zituzten, eta abere-lehiaketetarako Antxieta etxearen
porque en su dimensión ha estado presente en la mayoría de los
ondoko lursailak egokitu zituzten. Etxe hura 1926an Urolako trenbidea
hitos que han configurado el devenir de Euskal Herria. Este año,
egiteko bota zuten. Ramon Cortazar arkitektoak egin zituen abere-
lehiaketetarako instalazioen planoak. Literatura-topaketak egiteko, la efeméride del centenario de las Fiestas Euskaras, me da pie
berriz, eskolako aretoa prestatu zuten, baita udal-aretoa ere, Martin para tratar hechos más próximos. El tema puede parecer en un
Irureta margolariak berritu zuena. Foru Aldundiaren kiosko artistiko principio anecdótico, pero si consideramos el contexto en el que
eramangarria plazan jarri eta herri guztia apaindu zuten: arkuak, gir- se desarrollan y el simbolismo que encierran, nos permite incluir-
landak, argiontziak, banderatxoak eta abar, pentsa daitekeen modu las dentro de esos acontecimientos excepcionales a recordar.
liluragarri eta bitxienean, kronikak jakinarazi zuenez. Máxime porque en esos momentos se ponían en valor muchos
aspectos identitarios de lo que se consideraba lo vasco y que
Batzordeak bi azkoitiar hautatu zituen hotsandiko ospakizunak zu- hoy siguen vigentes en nuestra sociedad. Según palabras pro-
zentzeko: Aita Nemesio Otaño jesulaguna. musika arlorako, eta Frai nunciadas en Azkoitia por Don Alfredo de Laffitte, presidente del
Jose Calasanz kaputxinoa (Carlos Arambarri Mendizabal, “Nartxiso” consistorio de juegos florales, a traves de ellas se exteriorizaba
13. 13
Abuztua - Andramaixek 10
“el pensamiento genuinamente vasco”.
En este contexto se producirá una efervescencia cultural y lite-
raria, dentro de lo que algunos autores han denominado “Euskal
Pizkundea” e incluso se propiciarán las bases de la elaboración
ideológica del nacionalismo. En Azkoitia, Laffitte en su alocu-
ción oficial apeló a que no se podía dejar en el olvido todo un
pasado institucional, ni un idioma de tanta antigüedad, ni se
podía prescindir de conservar potente el vigoroso sentimiento de
nacionalidad. Así pues, tanto a un lado como al otro de la fron-
tera se sucederán las muestras de recuperación cultural, cuyo
denominador común lo constituye la referencia al euskera y a la
cultura vasca.
Centrándonos en Azkoitia, a ella le correspondió, tomando el rele-
vo a Hernani, acoger las Fiestas Euskaras entre los días 2 y 5 de
septiembre de 1910. El pueblo se hallaba inmerso en un proceso
de transformación económica, que avanzaba definitivamente ha-
cia el modelo industrial. Por esa razón afloraban con frecuencia
tensiones laborales y políticas, con la particularidad de que tanto
los sindicatos como los partidos eran eminentemente católicos.
El Ayuntamiento estaba presidido por Don Juan José Alberdi “Art-
zaixe” y compuesto por diez concejales integristas, dos carlistas y
uno nacionalista. Comprometidos con su celebración, constituye-
ron una comisión que trabajó en coordinación con la Diputación
Foral y el consistorio de los juegos florales euskaros. Se señalaron
los diferentes lugares festivos, y para los concursos ganaderos,
se adecuaron los terrenos colindantes a la casa de Antxieta,
desaparecida al construir la estación del ferrocarril del Urola en
1926. El arquitecto Don Ramón Cortazar fue el encargado de
levantar los planos de las instalaciones. Para los encuentros lite-
rarios se dispusieron el salón de la escuela de niños y el salón del
Ayuntamiento, que sería remozado por el pintor Martín Irureta. En
la plaza se levantó el artístico quiosco portátil de la Diputación
y todo el pueblo fue engalanado con arcos, guirnaldas, faroles,
familiakoa) predikurako. Ospakizunen sustapenaren ondorioz mi-
banderolas…de la forma más fantástica y pintoresca que puede
laka pertsonak gainezka bete zuten Azkoitia; kronikagileak adierazi
concebirse, según relata la crónica.
zuenez une gorenetan bertan bildutako jendeak “txapelez osatutako
itsasoa zirudien, marea bizietan”, eta egunkariek eta aldizkariek
arrakasta nabarmenarazi zuten. Jose Maria Donosty izan zen gure La comisión eligió a dos azkoitiarras para dirigir las solemnida-
Euskal Jaien xehetasun handienak eman zituena, bai Euskal Erria des, al Padre Nemesio Otaño S.J. para la parte musical y al ca-
aldizkarian bai El Pueblo Vasco egunkarian. puchino Fray José de Calasanz (Carlos Arambarri Mendizabal de
la familia “Nartxiso”) para la predicación religiosa. La promoción
Egitarauan ekitaldi ugari bildu zituzten, adierazgarrienak gogora del evento consiguió que miles de personas abarrotaran Azkoitia
ekartzeko aipatuko dugu irailaren 2an, ostiralean, hasi zirela jaiak, y en los momentos más álgidos nos dirá el cronista que “la con-
nekazaritza- eta abelazkuntza-alorreko erakustaldiaren eta lehiake- currencia, parecía un mar de boinas en mareas vivas” y este éxito
taren atarikoekin. Kronika honi emandako tartea mugatua dela eta, tuvo un destacado reflejo en la prensa. Don José María Donosty
sariei buruzko xehetasunak ezin ditugu hemen azaldu; urrian, Udalak fue quien plasmó con mayor detalle nuestras Fiestas Euskaras en
aurreikusi dituen ospakizunetan, haietaz luzeago jarduteko aukera la revista Euskal Erria y en el periódico El Pueblo Vasco.
izango dugu.
El programa estuvo repleto de actos, recordando algunos de los
3an, arratsaldean, harrera egin zitzaien Gipuzkoako Foru Aldun- más significativos, tenemos que comenzar señalando que las
diko kideei, “Euskal Esnalea” elkarteko ordezkariei, lore-jokoen fiestas se iniciaron el viernes día dos de septiembre, con los prole-
bazkuneko ordezkariei, eta Arabako, Bizkaiko eta Nafarroako Foru gómenos de la exposición y concurso de agricultura y ganadería.
Aldundietako ordezkariei, baita beste agintari erlijioso eta zibilei ere. El espacio de esta crónica no permite extendernos en detallar
Udaletxean sartu ziren, ezpata-dantzari txikiek eraikitako arkupetik los diferentes galardones. En octubre, en el marco de las cele-
barrena, jendearen txaloen artean, “Ongi etorri” eta “Gernikako ar-
braciones que el Ayuntamiento tiene previsto realizar, tendremos
bola” doinuak lagun zituztela. Gero parrokia-elizara joan ziren, eta
ocasión de tratarlos con más detenimiento.
Azkoitiko orfeoiak argiz betetako elizan Jose Ignacio Busca
14. 14
Abuztua - Andramaixek 10
El día tres por la tarde fueron recibidos los miembros de
la Diputación de Gipuzkoa, representantes de la Sociedad
“Euskal Esnalea”, del Consistorio de Juegos Florales, de las
Diputaciones de Alava , Bizkaia y Navarra y otras autoridades
religiosas y civiles. Entraron en el Ayuntamiento, bajo el arco
de los “espatadantzaris”, entre los aplausos del público y a
los sones del “Ongi Etorri “y del “Gernikako arbola”. Luego se
trasladaron a la Parroquia, profusamente iluminada, donde el
orfeón de Azkoitia cantó la Salve de Don José Ignacio Busca
Sagastizabal. Al anochecer destacó la velada literario-musical
y en el acto, entre los discursos oficiales, se hizo entrega de
los premios. Tomó la palabra el diputado Pedro Aguinaga,
quién confesó que aquella fiesta le alegraba y entristecía a
un tiempo: primero, porque significaba una fiesta de paz y
de amor, alrededor de las tradiciones y costumbres vascas y
lo segundo, porque esa suerte de fiestas recordaban cosas
pasadas, que leyes arbitrarias destruyeron. Acto seguido
Don Toribio Alzaga dio lectura de los premios, entre ellos
resaltamos los que en el concurso literario fueron reconoci-
dos: José Manuel Lertxundi, Avelino Barriola, Vitoriano Iraola,
Gregorio Múgica, Ramón Inzagarain, y Ramón Gelbenzu. En
el apartado musical fueron premiados José Franco Ribate,
Ángel Telleria, Luis Urteaga, Secundino Esnaola y Valentín
Larrea, y en la sección de pintura, los artistas Luis Armengou
y Ángel Cabanas.
El domingo cuatro, día principal, el programa comenzó a las
Ganadu lehiaketa Antxieta etxearen inguruan
cinco y media de la mañana a los sones de los tamborileros,
Sagastizabalen Salbea abestu zuen. Iluntzean literatura- eta musika- dulzaineros y de la banda municipal. A las nueve y media se
jaialdia gailendu zen; eta ekitaldian, hitzaldi ofizialen artean, sariak inició la procesión “a la antigua usanza foral” portándose es-
banatu zituzten. Pedro Aguinaga diputatuak hartu zuen hitza, eta coltadas por los miqueletes las imágenes de San Ignacio y la
aitortu zuen jaialdiak poza eta tristura eragiten zizkiola aldi berean: Virgen, por el Paseo de la Alameda o Ibiltoki Berria, actual Pla-
lehenengoa (poza) euskal tradizio eta ohituren inguruan bakea eta za Berri. Posteriormente en la Parroquia el Obispo de Vitoria,
maitasuna adierazten zuen festa zelako, bigarrena (tristura) horrelako Don José Cadena y Eleta presidía la misa pontifical, interpre-
jaiek gogora ekartzen zituztelako antzinako gauzak, lege arbitrarioen
tándose la partitura del veneciano Oreste Ravanello. Ya por la
ondorioz suntsituak. Horren ondoren Toribio Alzagak irakurri zituen
tarde se celebró el tradicional Aurresku, en el que participaron
sarituen izenak; literatura-lehiaketako saridunak aipatzekoak dira:
los diputados, autoridades locales y miembros de la aristocra-
Jose Manuel Lertxundi, Avelino Barriola, Vitoriano Iraola, Gregorio
cia y burguesía venidos a estas fiestas. Posteriormente la al-
Mugica, Ramon Inzagarain eta Ramon Gelbenzu. Musikaren atalean
hóndiga sirvió de escenario para la velada dramática euskara,
Jose Franco Ribate, Angel Telleria, Luis Urteaga, Secundino Esnaola
que representaron los jóvenes azkoitiarras. Este día alcanzó
eta Valentin Larrea saritu zituzten; eta pinturaren atalean, berriz, Luis
Armengou eta Angel Cabanas artistak. uno de los momentos más enardecidos y emotivos, gracias a
los bertsolaris Gaztelu, Premin Imaz, Pello Errota y Txirrita. En
4an, igandean, jaietako egun nagusian, goizeko bost eta erdietan su actuación, José Zapirain, que intervino como (presentador
hasi zen egitaraua, danbolin-jotzaileen, dultzaineroen eta udal- e introductor de temas), llenó de vítores y aplausos la abarro-
bandaren doinuekin. Bederatzi eta erdietan hasi zen prozesioa, tada plaza al concluir el acto con estos sentidos versos: “Zer
“antzinako foru-usadioaren” araberakoa: San Ignazioren eta Ama esaten dan orain,/aritu zaidazute ongi:/euskaldun jayo giñan,/
Birjinaren irudiak eraman zituzten, mikeleteek eskoltatuta, Zumardi ta euskaldun gera bizi;/zergatik gurasuak/diguten erakutsi:/
Pasealekuan edo Ibiltoki Berrian barrena (egungo Plaza Berrian Bizi geran artian/bear diyou eutsi”
zehar, alegia). Horren ondoren, parrokia-elizan, Gasteizko gotzain
Jose Cadena Eletak eman zuen gotzain-meza, Oreste Ravanello El último día, lunes, cinco de septiembre, se dedicó a los
veneziarraren partituren interpretazioa lagun izanik. Ohiko Aurres- ejercicios de lectura en euskera para niños y se celebró un
kua arratsaldean egin zuten, jaietara etorritako diputatuek, udal- magistral concierto con la participación de la banda dirigida
agintariek eta aristokraziako zein burgesiako kideek parte hartuta. por el maestro Don Juan María Echaniz y el orfeón azkoitiarra,
Gero alondegian egin zuten euskal antzerki-gaua, Azkoitiko gazteek donde se interpretaron diversas melodías de los maestros
antzeztua. Egun hartako une gartsu eta hunkigarriena bertsolariei zor Mocoroa, Usandizaga y Esnaola. Además en esta ocasión
diegu: Gaztelu, Premin Imaz, Pello Errota eta Txirrita. Jose Zapirain se presentaba el actual estandarte de la banda. Terminado el
izan zen gai-jartzailea; eta, ekitaldiari bertso hauekin amaiera eman acto hubo concurso de tamborileros y fueron premiadas las
zionean, jendez gainezka zegoen plaza goraka eta txaloka lehertu
bandas de Zumaia, Tolosa y Zumarraga. A la tarde se dis-
zen: “Zer esaten dan orain, / aritu zaidazute ongi: / euskaldun jayo
15. 15
Abuztua - Andramaixek 10
Musika banda bere zutohiala edo estandarte berriarekin plazako kioskoan.
giñan, / ta euskaldun gera bizi; / zergatik gurasuak / diguten erakutsi: puso una espectacular fiesta euskara, con aizkolaris
/ Bizi geran artian / bear diyou eutsi” como Korta, el joven, y Aizpuru, el veterano, siendo
Azken eguna irailaren 5a izan zen, astelehena; haurrentzako irakurke- éste quien se impusiera, cortando ocho troncos. El
ta-ariketak egin zituzten, eta Juan Maria Echaniz maisuak zuzendutako partido de pelota entre Txikito de Azkoitia y Cantabria
bandak eta Azkoitiko orfeoiak kon tzertu bikaina eman zuten, Moco- de Ermua, con el triunfo de Txiquito, de 26 tantos a
roa, Usandizaga eta Esnaola maisuen hainbat doinuak interpretatuz. 10, contra todos los pronósticos. Tampoco faltaron
Gainera, egun hartan aurkeztu zuten bandaren egungo zutohiala edo las pruebas de arrastre de piedra, y una representa-
estandartea. Ekitaldia amaitu ostean, danbolin-jotzaileen lehiaketa ción teatral vasca, seguida de más fuegos artificiales
egin zuten, eta Zumaiako, Tolosako eta Zumarragako bandak saritu de la casa Epelde de Elgoibar. Finalmente la música
zituzten. Arratsaldean euskal jai ikusgarria antolatu zuten. Aizkolarien
ponía colofón en la Plaza a las celebraciones. Ahora
saioan Korta gaztea eta Aizpuru beteranoa aritu ziren. Aizpuru izan
pasaba el testigo a Segura que le corresponderá ce-
zen garaile, zortzi enbor moztu ostean. Pilota-partida Azkoitiko Txikitok
lebrar las del año 1911. Adrián de Loyarte había dicho
eta Ermuko Cantabriak jokatu zuten, eta Txikitok irabazi zuen, 26 eta
en nuestro ayuntamiento que los vascos hemos con-
10, itxura guztien kontra. Idi-demak ere egin zituzten, eta euskarazko
densado todos nuestros anhelos en el grito mágico
antzerki-emankizuna; haren ondoren, Elgoibarko Epelde etxeko su
de ¡Ama Euskal Herria!. Por unos días, Azkoitia, que
artifizialak. Ospakizunak amaitzeko, musika jarri zuten herriko plazan.
Azkoitiak makila Segurari pasatu zion, 1911ko jaiak antola zitzan. además, había comenzado a escuchar cuestiones de
Adrian Loyartek gure udaletxean esan zuen euskaldunok gure irrika su historia, su intelectualidad, de Aizkibel y el Euskera,
guztiak oihu liluragarri honetan bildu ditugula: Ama Euskal Herria! de Olano y su defensa de los derechos vascos… fue
Azkoitia hasi zen herriko historiari eta intelektualei buruzko gauzak tal y como se publicó en la prensa, por cuatro días el
entzuten: Aizkibel eta euskara, Olano eta euskal eskubideen defen paraíso terrenal de la tierra vasca.
tsa... Eta, garai hartako egunkariek esan bezala, Azkoitia izan zen, lau
egunez, Euskal Herriaren lurreko paradisua.
Ondo pasau Andramaixek!
Juan Bautista Mendizabal Juaristi
Azkoitiko kronista ofiziala
Nire aita eta amari esker onez.
16. Gipuzkoako Foru Aldundia Giza Eskubideak Derechos Humanos
Diputación Foral de Gipuzkoa
Kiroletako eta Kanpo Ekintzarako Departamentua
Departamento de Deportes y Acción Exterior Lurralde eta Berdintasuna Cooperación e Igualdad
3709-010
D.L. SS-363-2008 Paper birziklatuan egina
Telefono interesgarriak i
Udaltzainak ................................................................................ 943 85 71 71
Osasun etxea ........................................................ 943 85 00 20 / 943 85 00 70
Osasun etxea (Aurretik txanda hartzeko) ..................................... 943 85 20 08
Gurutze Gorria ........................................................................... 943 85 32 97
DYA .......................................................................................... 943 46 46 22
SOS-DEIAK ............................................................................................ 112
ERTZAINTZA ........................................................................................ 112