Rozwój języka ojczystego u przedstawicieli gatunku ludzkiego
1. Na podstawie artykułu Rogera Browna
(Badania nad rozwojem jezyka dziecka - wybór prac ,
pod redakcją Grace Wales Shugar i Magdaleny
Smoczyoskiej PWN 1980)
2. Roger Brown w swoim artykule ukazuje najciekawsze aspekty rozwoju
badao nad mową dziecka na przestrzeni ostatnich lat.
W pierwszej części artykułu przedstawia badania mające na celu
dowiedzenie konkretnych hipotez:
istnienia uniwersalnej sekwencji rozwojowej u dzieci dotyczącej nauki
języka (Dan Slobin, Uniwersytet Berkley)
sposobem uczenia się języka przez dziecko jest przyswajanie systemu reguł
umożliwiających generowanie zdao, a nie opanowanie określonego
repertuaru zdao (Chomsky Syntatic structures 1957)
W drugiej części artykułu stawia z kolei pytanie: „ Jak to się dzieje, że w
ogóle można się nauczyd języka?” . Tym samym stara się ukazad motywacje
dziecka do nauki języka.
3. Na podstawie analizy zebranych prac autor wyznaczył 5 stadiów rozwoju
językowego dziecka, którym przyporządkował odpowiednie wartości
MLU*. W przypadku Stadium I na materiały wykorzystane do badao
składają się 33 prace dotyczących 12 języków; do opisu pozostałych
etapów rozwoju wykorzystano tylko badania dotyczące dzieci
amerykaoskich (w przypadku Stadium II jest to jedynie 3 dzieci o imionach
Adam, Eve i Sarah).
*MLU (Mean length of utterance) - miara produktywności językowej
4. 1. Stadium I – MLU 1,0-2,0; umiejętnośd budowania zdao, których długośd
waha się o 1 do 7 morfemów.
Dziecko rozróżnia do 18 rodzajów relacji (operacji semantycznych) np.
operacja nazywania, powracania, lokatywna itd.
2. Stadium II – MLU 2,0-2,5; wyznaczniki: zwracanie uwagi* na 14
morfemów funkcyjnych, w tym fleksję rzeczownika, koniugacje
czasowników, przyimki in i on oraz rodzajniki a i the (Brown);
3. Stadium III – MLU 2,5-3,0
4. Stadium IV – MLU 3,0-3,5
5. Stadium V – MLU >3,5
*oznacza prawidłowe stosowanie w 90% przypadków
5. Metoda: dzieciom podawane są zdania odnoszące się do zabawek, które
mają do dyspozycji np. Make the truck hit the car. oraz Make the car hit the
truck.
Jeśli dziecko odtworzy sytuacje przedstawione w obu kontrastujących
zdaniach, oznacza to że rozumie różnicę semantyczną (rozróżnia określone
relacje).
6. Wyniki: dzieci uczące się języka angielskiego i będące w późnej fazie
Stadium I potrafią poprawnie rozwiązad postawione im zadania
Wnioski: już w najwcześniejszych wypowiedziach dziecko chce wyrazid
pewne znaczenia, które mają postulowad istnienie pewnych relacji
(wykraczają poza zwyczajne nazywanie aspektów jakiejś złożonej sytuacji)
7. Metoda: dzieci – w różnym stadium rozwoju - słuchają wypowiedzi
kukiełki-smoka, który czasem przestrzegał poprawnego szyku wyrazów w
zdaniu, a czasem nie; drugi smok (kukiełka-nauczyciel) chwaliła za
poprawny szyk mówiąc „dobrze”, a w przypadku błędu – poprawiała
zdanie; po wysłuchaniu przez dziecko serii poprawnych i błędnych zdao,
proszono je aby samo pełniło rolę drugiego smoka i oceniało poprawnośd
wypowiedzianych form
8. Wyniki: dzieci nie potrafiły dokonad prawidłowej oceny szyku wyrazów w
50% przykładów aż do kooca etapu nazywanego Stadium V (MLU powyżej
3,5); jedynie dzieci najlepiej rozwinięte korygowały błędy dla więcej niż
50% przykładów
Wnioski: reguły konstrukcyjne nie ujawniają się jednocześnie na poziomie
spontanicznego użycia języka, reakcji różnicującej i oceny; ocena nie jest
bezpośrednią drogą dotarcia do kompetencji, lecz działaniem
metajęzykowym o wysokim stopniu złożoności
9. Metoda: analiza przekrojowa próbek mowy 21 dzieci amerykaoskich w
wieku od 16 do 40 miesięcy, które uczyły się języka angielskiego;
dokonanie obliczeo dla 14 morfemów charakteryzujących Stadium II
(Brown) i MLU dla poszczególnych dzieci.
Następnie na podstawie uzyskanych wcześniej wyników ustalone
kolejności rangowe dla wspomnianych wcześniej 14 morfemów - 1. i 2.;
wprowadzono również kolejnośd 3. powstałą na podstawie wyników badao
Brown’a dla trójki dzieci o imionach Adam, Eve i Sarah.
10. Wyniki: współczynniki korelacji dla kolejności 1. i 2. – 0,84; dla 2. i 3. –
0,78; oraz dla 1. i 3. – 0,87; Wszystkie otrzymane współczynniki są tylko
nieznacznie niższe od wyników powstałych przy porównywaniu Adama, Eve
i Sarah;
Wnioski: z całkowitą pewnością można stwierdzid, iż przedstawione
zjawiska rozwojowe mają charakter ogólny.
11. Ukazane eksperymenty dowiodły prawdziwości pierwszej z postawionych
tez, o istnieniu uniwersalnej sekwencji rozwojowej;
Tym samym potwierdziły zasadnośd schematu stworzonego przez autora,
obejmującego pięd Stadiów rozwoju dziecka.
12. Osiągnięcie Stadium I: autor nie określa jednoznacznie motywacji
dotyczącej tego Stadium zerowego, mówi jedynie o oczywistych
korzyściach płynących z aktu komunikacji (przyznaje również, iż dane
empiryczne tyczące tego etapu są niezwykle skromne)
Osiągnięcie Stadium II: hipoteza nacisku społecznego - dziecko zaczyna
rozmawiad o rzeczach dla siebie nowych, z osobami z poza jego
najbliższego otoczenia, co wymaga doprecyzowania komunikatu
Stadium II: autor przedstawia hipotezę, w której twierdzi iż proces
stopniowego wprowadzania do użycia 14 morfemów charakterystycznych
dla tego Stadium jest procesem automatycznym
13. Autor nie przedstawia odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego
uczymy się języka?”, a jedynie wskazuje kilka hipotez, które
powinny byd drogowskazami w dalszym rozwoju badao nad tą
dziedziną wiedzy.
