Publicatie in Facility Management Magazine betreffende de grote besparingsmogelijkheden op verlichtingsenergie

1. VE R L I C H T I N G O N D ERHOUD
Lichttechniek sterk in ontwikkeling
Verlichting kan
zuiniger, beter en
milieuvriendelijker
Onderhoud van de verlichting kan vaak heel goed worden gecombineerd met
evaluatie en upgrading. De huidige mogelijkheden tot besparing op
verlichtingskosten in kantoren, fabrieken, magazijnen, zorginstellingen,
parkeergarages en andere omgevingen worden nog vaak ongebruikt gelaten.
Aangezien de lichttechniek sterk in ontwikkeling is, loont het vaak de moeite
om zich bij het vervangen van lampen af te vragen of het wellicht voordeliger,
milieuvriendelijker en met een betere lichtopbrengst kan.
TEKST: BERT BAGIJN
Er heeft een geweldige ontwikkeling van het type T5, dunne buizen die ken, ook milieuvriendelijker, want
plaatsgevonden in de richting van speciaal voor hoogfrequente toepas- ze beperken de CO2-uitstoot.
zuiniger verlichting, die dankzij sing zijn ontwikkeld, kan zelfs al Hoogfrequente verlichting is moge-
vooral een rustiger lichtbeeld ook een lichtrendement van meer dan lijk dankzij verbeterde voorschakel-
ergonomisch beter is, en deze trend 100 lumen/watt worden gehaald. apparatuur. Bij fluorescentielampen
lijkt zelfs in versneld tempo door te Deze lampen branden ook aanzien- is altijd een voorschakelapparaat
gaan. Op dit moment is het vooral lijk langer dan de conventionele nodig in verband met het opstart-
interessant om de bestaande laag- tl-buizen. Met hun levensduur van proces. De nieuwe elektronische
voorschakelapparaten zorgen niet
alleen voor een flikkervrije ontste-
De verlichtingskosten kunnen vaak wel king, ook wordt daarmee een hoger
rendement en rustiger licht verkre-
met duizenden euro’s per jaar omlaag gen. Deze apparaten zetten de net-
stroomfrequentie, die 50 hertz
bedraagt, om naar 20.000 hertz.
frequente tl-verlichting te vervan- 20.000 uur en langer gaan ze bij nor- Een bezwaar van T5-buizen is dat
gen door hoogfrequente verlichting, maal gebruik gemakkelijk een aan- deze niet zonder meer in de be-
die veel zuiniger is en bovendien tal jaren mee. De uiteindelijke staande armaturen passen. De kos-
mooier licht geeft. levensduur in jaren is, behalve van ten voor aanschaf en plaatsing van
Hoogfrequente verlichting verbruikt het aantal branduren per dag, afhan- nieuwe armaturen kunnen inder-
35 tot 60 procent minder energie, dus kelijk van de aan- en uitschakel- daad behoorlijk oplopen, maar soms
dat kan aanzienlijke besparingen frequentie. De nieuwe tl-buizen zijn, besluit men daar toch toe, want ver-
opleveren. Met sommige lampen omdat ze minder energie verbrui- nieuwing van de armaturen kan ook
38 FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 166 | DECEMBER 2008

2. ONDERHOUD VER L I C H T I N G
om andere redenen wenselijk zijn. dig veel aandacht voor het verkrij- ning als GreenLight Endorser. Dat
Er bestaan ook zeer praktische en gen van een beter lichtrendement. houdt onder meer in dat klanten,
betaalbare oplossingen om over te Zo kan bijvoorbeeld door toepassing die investeren in energiezuinige
schakelen op hoogfrequente ver- van armaturen met spiegeloptiek verlichting, kunnen worden voor-
lichting. Bestaande armaturen kun- het licht zoveel mogelijk naar de dragen als GreenLight Partner.
nen worden omgebouwd tot hoog- plaats waar het nodig is, worden
Periodieke verlichtingscan
frequente armaturen, of door gestuurd. In sommige omgevingen
middel van een adapter worden kan dat een oplossing zijn om met Omdat de lichttechniek in deze tijd
aangepast. minder energie de werkplekken zeer innovatief is en er regelmatig
toch goed te verlichten. belangrijke technische doorbraken
Gevarieerd aanbod lampen plaatsvinden, kan een periodieke
Overheid stimuleert
Niet alleen worden lichtbronnen verlichtingscan voor veel organisa-
energiezuinige verlichting
zuiniger en beter, ook komt er steeds ties voordeel opleveren. Bij zo’n
meer variatie in het aanbod. Er is Het is in feite bevreemdend dat inventarisatie en beoordeling van
onder meer een grote verscheiden- bedrijven en instellingen niet op de toegepaste lichttechniek wordt
heid aan tl-buizen verkrijgbaar. Voor grote schaal overstappen naar de onder meer nagegaan of er inmid-
veel omgevingen, en in het bijzon- milieuvriendelijkere en rendabelere dels betere alternatieven voor de
der voor kantoren, zijn de nieuwe verlichting, die tegenwoordig bestaande lampen beschikbaar zijn.
tl-lampen van het type T5 vaak de beschikbaar is. Dat is des te meer Behalve naar de energiezuinigheid
beste optie, zowel wat betreft de opvallend, omdat wel vaak groeps- kan daarbij ook worden gekeken naar
kwaliteit van het licht als het ren- gewijze vervanging van lampen de eisen die uit gebruikersoogpunt
dement. plaatsvindt. Het ligt voor de hand aan de verlichting gesteld worden.
Er zijn meerdere merken en typen
T5-buizen verkrijgbaar. Zo kan men
Het ligt voor de hand bij groepsremplace
bijvoorbeeld kiezen uit diverse wit-
tinten, zoals neutraal wit, warm wit,
te kijken naar een betere en zuinigere lamp
extra warm wit, koel wit en daglicht.
Ook munten sommige lampen uit
door een extra lange levensduur
terwijl bij andere het rendement in om bij groepsremplace ook te kijken Dan kan bij tl-buizen bijvoorbeeld
lumen/watt optimaal is. of meteen een betere en zuinigere blijken dat de lichtopbrengst gelei-
Voor sommige omgevingen zijn lamp toegepast kan worden. delijk achteruit is gegaan, waardoor
vooral de huidige compacte fluores- Door veel organisaties wordt nog het licht niet meer voldoende is
centielampen heel doelmatig. Dit steeds gebruik gemaakt van con- voor de activiteiten die in de betref-
lamptype was lange tijd onder de ventionele laagfrequente verlich- fende ruimte plaatsvinden. Een ver-
naam spaarlamp voor de privé- ting. Dat is niet alleen nadelig voor lichtingscan zal in veel gevallen lei-
omgeving weinig populair, omdat de deze bedrijven zelf, maar ook voor den tot de conclusie dat aanzienlijke
eerste generatie nogal log en zwaar de samenleving, want door het hoge verbeteringen en besparingen moge-
was. De tegenwoordige modellen zijn energieverbruik is dit soort verlich- lijk zijn door nieuwere lamptypen of
compact en licht van gewicht en ting zeer belastend voor het milieu. verbeterde versies van de bestaande
voor uiteenlopende bedrijfstoepas- Het overstappen naar milieuvriende- lampen. De verlichtingskosten kun-
singen in een gevarieerd aanbod lijkere verlichting wordt daarom door nen vaak wel met duizenden euro’s
beschikbaar. de overheid gestimuleerd. In som- per jaar omlaag.
Als mogelijk alternatief voor de fluo- mige gevallen kan bijvoorbeeld door Een manier om meer zekerheid te
rescentielamp is de led-lamp in bedrijven die kiezen voor energie- verkrijgen betreffende de besparin-
opkomst. Deze heeft een zeer lange zuinige verlichting worden geprofi- gen die met een betere lichttechniek
levensduur en kan bijvoorbeeld zeer teerd van de energie-investeringsaf- gerealiseerd kunnen worden is een
geschikt zijn ter vervanging van trek, een fiscale regeling die finan-
spots. Led-verlichting vormt echter cieel veel voordeel kan opleveren.
door de hoge aanschafprijs en het Ook het GreenLight Programma, een
Bert Bagijn is directeur
relatief lage rendement voor de kan- Europese regeling, is bedoeld om
De Vos Groep Facility
tooromgeving nog niet een serieus bedrijven en overheden te stimule-
& Core Support
alternatief voor de tl. Het is namelijk ren om door systematische energie-
nog steeds niet gelukt om betaalbare besparing op verlichting bij te dragen
led’s te maken die een beter rende- aan vermindering van de broeikas-
ment hebben dan de jongste gene- gassenuitstoot. Bedrijven kunnen
ratie tl-buizen. Maar op grond van de GreenLight Partner worden en krij- proefplaatsing. Daarbij worden als
technische theorie is dat in principe gen dan een plaquette, die als blijk test enkele nieuwe lampen geplaatst,
wel mogelijk en er wordt in ontwik- van maatschappelijke betrokken- waarbij dan de verschillen met de
kelingslaboratoria hard gewerkt om heid bij de ingang van het bedrijfs- oude verlichting worden vastgesteld.
dat resultaat te bereiken. pand kan worden aangebracht. De Zo wordt duidelijk dat daadwerke-
Ook bij de armaturen is tegenwoor- Vos Groep heeft een officiële erken- lijk op energie bespaard kan worden
39
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 166 | DECEMBER 2008

3. O N D E R H O U D VERLICHTING COLUMN
en vaak ook dat de lichtopbrengst
van de nieuwe lampen beter is.
Ethisch
Verlichting en remplace op maat
Groepsremplace wordt al op vrij
grote schaal toegepast, want het
groepsmatig vervangen van verlich-
ting is voordeliger gebleken dan
keer op keer een installateur laten
voorrijden om een lamp te vervan-
Wat is volgend jaar mijn bijdrage aan de mensheid op
gen. Er wordt echter nog te weinig
langere termijn? Deze vraag overheerste kennelijk niet
gebruik gemaakt van de voor de hand
liggende mogelijkheid om remplace alleen bij mij. Verzekeraars introduceerden afgelopen
te combineren met evaluatie en even-
maand een korting op de premie na registratie in het
tuele vernieuwing.
donorregister. De telefoon stond roodgloeiend, polis na
De Vos Groep introduceerde daarom
polis werd afgesloten. ‘Briljant’ was mijn eerste indruk.
RemplacePlus, een totaalconcept
voor verlichtingscan, proefplaatsing,
Als de overheid het probleem niet wil tackelen, laat het
groepsremplace en upgrading. Bedrij-
dan maar aan de markt over. Nog enthousiaster werd ik
ven krijgen daarbij een op maat
toen ik hoorde dat je geen donor hoeft te worden om voor
gemaakt verlichtingsvoorstel met
besparingsberekening aangeboden, de korting in aanmerking te komen, als je je maar regis-
gebaseerd op hun specifieke situatie
treert. ‘Nee’ is ook voldoende. Hulde! Wat schetst mijn
en de op de markt zijnde lichttechni-
verbazing? Dezelfde dag kwam er vanuit alle hoeken
sche mogelijkheden. Uitgaande van
kritiek op dit briljante plan. De reactie vanuit de concur-
de verwachte levensduur van de lam-
pen wordt ook vastgesteld na hoe-
rentie (‘wij handelen wel ethisch, want gezondheid en
veel tijd waarschijnlijk opnieuw ver-
commercie gaan niet samen’) is begrijpelijk; als je het
vanging van de lampen nodig zal zijn.
zelf niet bedenkt, is het een slecht idee. De reactie van de
Op basis van het uitgebrachte rapport
volgt een proefplaatsing zodat de Nierstichting (‘je moet niet denken dat dit het hele pro-
klant met eigen ogen kan vaststellen
bleem oplost’) is al lastiger te begrijpen. Het voorstel
dat de berekende voordelen inder-
van de verzekeraars lost meer op dan niets. Met de reactie
daad reëel zijn. Daarna vindt de
implementatie van de voorgestelde van een deskundige (‘als mensen een orgaan afstaan,
verlichting plaats. Eventueel kan op
moet dit uit idealisme en niet omdat ze korting krijgen’)
grond van een evaluatie van de
kan ik helemaal niets. Ik denk dat ik zelf een goede
nieuwe verlichting deze later nog
afweging kan maken, maar deze stimulans helpt wel
aangepast worden.
Ook is het mogelijk om eventuele
om de afweging nu te maken.
storingen door periodieke inspectie-
rondes tijdig te signaleren en op te
Welke (facilitaire lering) kunnen we hier uit trekken?
lossen. Bij gebruik van de nieuwe
duurzame lamptypen en systemati- Een innovatief idee kan bijna altijd rekenen op een warm
sche groepsremplace komt het inci-
welkom van weerstand, ook in de facilitaire praktijk.
denteel uitvallen van lampen echter
In dit geval lanceert een marktpartij een prima initiatief
nauwelijks voor. Men heeft dus in
waar iedereen in vrijheid gebruik van kan maken of niet.
principe altijd een goed werkende
en optimaal energiebesparende ver-
Het levert minimaal meer donoren op of het wordt inzich-
lichting.
telijker dat veel mensen het niet willen. Ik zie alleen een
De vooruitgang op het gebied van
win-winsituatie. Ook herkenbaar in uw facilitaire prak-
de verlichtingstechniek gaat tegen-
woordig zeer snel, dus er zijn voor tijk? Als je bereid bent ideeën van anderen te accepteren
lampen die aan vervanging toe zijn
of hier verder op voort te borduren, komen we als geheel
heel vaak betere typen op de markt.
weer een stapje verder.
De conclusie is dan ook dat het van-
daag de dag bij het vervangen van
lampen altijd raadzaam is om tege-
Ik wens u veel succes met uw keuze en een gezond 2009!
lijk de mogelijkheid van upgrading
te onderzoeken.
Iwan van Eldijk
iwan.vaneldijk@planon.nl
41
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 166 | DECEMBER 2008