SlideShare a Scribd company logo
1 of 280
Download to read offline
pRBU imlwp
ienswn pRBU-imlwp vwsqy ies isRStI ’qy AwieAw hY[ ie`Qy Aw ky, s`c dw aupdyS kmwauNdy hoey, pMj ivkwr
kwm, kRoD, loB, moh qy hMkwr nUM mwr ky pRBU dI joq iv`c lIn hox leI hI aus ƒ mnu`Kw dyhI imlI hY[
BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ]
goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 378)
mn`uK ƒ prmwqmw ny bu`DI dI dwq b^SI hY, ijs kwrn aus ƒ prmwqmw iv`c lIn hox dI smr`Qw pRwpq
hY Aqy auh swrIAW jUnW qoN sRySt mMinAw jWdw hY[ prmwqmw qoN aupjy iBMn-iBMn AsQUl pdwrQ, bnspq, pSU-
SRyxI dy jIA-jMq, Aw^r ienswn dI jUn rwhIN Akwl purK dI rzw, hukm Aqy Bwxw mMndy hoey aus iv`c lIn ho
skdy hn, ijs nwl auh jnm-mrn dy gyV qoN mukq ho jWdy hn[ ieh ie`k AiDAwqimk dOr hY jo Akwl purK
dI ielwhI hkUmq (Spiritual Kingdom) Aqy aus dy inXm Anuswr c`ldw hY[
gurbwxI Anuswr ieh swrw sMswr keI vwrI bixAw Aqy nSt hoieAw[
keI bwr psirE pwswr ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 276)
koeI nhIN d`s skdw ik ieh sMswr ikvyN Aqy kdoN bixAw[ ieh sB dI smJ qoN bwhr hY[ gurbwxI jo
&rmwn krdI hY, aus dI roSnI iv`c isRStI dI rcnw ƒ AsIN AwpxI qu`C bu`DI Anuswr ividAwrQIAW ƒ
smJwauyx leI Xqn kIqw hY[
jdoN inMrkwr pRBU Awpxy Awp qoN pYdw hoieAw, aus smyN aus qoN ielwvw hor koeI nhIN sI[
Awpxw Awpu aupwieEnu qdhu horu n koeI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 509)
AnMq smyN qk G`up hnyrw sI[ nw idn sI nw rwq, nw cMd sI nw sUrj, Akwl purK Awp hI sMklp-ivklp
qoN rihq inrwkwr AvsQw iv`c Afol smwDI-siQq sI[ nw koeI KwxIAW (jIv-SRyxIAW) sn nw bwxIAW, nw
hvw sI nw pwxI[ nw au~qpqI sI nw prlo Aqy jnm-mrn vI koeI nhIN sI[ nw DrqI sI nw aus dy nON KMf, Aqy
nw hI koeI pqwl sI[ nw s`q smuMdr sn Aqy nw aunHW dy imlwp vwsqy vih rhIAW ndIAW hI sn[
Arbd nrbd DuMDUkwrw ] Drix n ggnw hukmu Apwrw ]
nw idnu rYin n cMdu n sUrju suMn smwiD lgwiedw ]1 ]
KwxI n bwxI paux n pwxI ] Epiq Kpiq n Awvx jwxI ]
KMf pqwl spq nhI swgr ndI n nIru vhwiedw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1035)
iPr inrMkwr dy ie`k Sbd qoN AidRSt vwXU mMfl pRgt hoieAw[ aus qoN iPr pwxI bixAw, ijs qoN jIvn
dIAW byAMq lihrW bxIAW Aqy isRStI dw pswrw hoieAw[
kIqw pswau eyko kvwau ] iqs qy hoey lK drIAwau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 3)
ArQwq Sbd-gurU pvn rUp iv`c pRgt hoieAw ijs qoN sB dI au~qpqI krn vwlw jl hoieAw, ijs ƒ
swirAW dw ipqw ikhw jWdw hY[ iPr isRStI hoNd iv`c AweI ijs ny swry jIA-jMqW dI sMBwlxw kIqI[ cMd sUrj
bxy, smW bixAw Aqy idn-rwq SurU hoey ijnHW dI god iv`c swry sMswr dy jIA-jMq invws Aqy krm krdy hn[
pvxu gurU pwxI ipqw mwqw Driq mhqu ]
idvsu rwiq duie dweI dwieAw KylY sgl jgqu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 8)
jW ieMJ kih lvo ik jdoN inrMkwr ny Purnw kIqw, qW sB qoN pihlW pvn hoeI, ijs qoN jl hoNd iv`c
AwieAw[ Akwl purK ny jl qoN swrw jgq ricAw Aqy iPr Awp j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk ho igAw[
jl qoN dirAw, smuMdr, DrqI Aqy bnspq dIAW iBMn-iBMn iksmW bxIAW, jIA-jMq bxy Aqy mn`uK hoNd iv`c
AwieAw[
swcy qy pvnw BieAw pvnY qy jlu hoie ]
jl qy iqRBvxu swijAw Git Git joiq smoie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 19)
Akwl purK dI bxweI ies swrI rcnw ƒ mu`K qOr ’qy iqMn SRyxIAW iv`c vMifAw jw skdw hY[
AsQUl pdwrQ (Inert matter) - ies SRyxI iv`c dirAw, smMudr, ryq dy j`ry-j`ry (ikxky) qoN lY ky gItI,
p`Qr, ctwn, phwV, DrqI, sUrj, cMd, qwry Awid AwauNdy hn[ ies SRyxI ƒ jVH rUp vI AwiKAw igAw hY[ ies
SRyxI dy AsQUl pdwrQW dw m`uK audyS, ielwhI hukm AMdr, Awpxy qoN au~cI bnspq SRyxI dI au~qpqI, Kurwk
Aqy pwlx-poSx krnw hY[
bnspq SRyxI (Plant Kingdom) - ies SRyxI iv`c au~lI (Fungus) qoN lY ky CotI aumr dy pOdy, &slW
(ijvyN ik kxk, m`kI Awid), JwVIAW, PL bUty, Coty dr^q, v`fy au~cy Aqy lMmIAW aumrW vwly dr^q AwauNdy
hn[ ielwhI hukm Anuswr ieh SRyxI Awpxy qoN nIvIN AsQUl SRyxI qoN aupjIvkw lY ky Awpxw inrbwh Aqy
ivsQwr krdI hY[ ieh SRyxI AsQUl SRyxI qoN bZYr pYdw nhIN ho skdI[ kwdr dI kudrq ƒ sw& (Unpolluted)
r`Kxw Aqy AwpxI qoN au~cI pSU SRyxI (Animal Kingdom) ƒ Ahwr Aqy hor zrUrq dy swzo-smwn aupl`bD
krvwauxw ies SRyxI dw mu`K audyS hY[
pSU SRyxI (Animal Kingdom) - ies SRyxI AMdr in`ky qoN in`ky AmIbw (Amoeba) qoN lY ky kIVy, rINgx
vwly jIv, Coty v`fy pMCI, mwswhwrI (Carnivorous), SwkwhwrI (Herbivorous) jwnvr Awid AwauNdy hn[ mnu`K
vI iesy SRyxI dw ih`sw hY jo swrIAW SRyxIAW qoN sRySt auhnW dw srdwr mMinAw jWdw hY[
isRStI dIAW swrIAW SRyxIAW Aqy auhnW dIAW curwsI l`K jUnW ielwhI hukm AMdr pRSwsink qOr ’qy mnu`K
dI tihl syvw krdIAW hn ikauNik aus iv`c ie`k bu`DI hY ijs nwl auh icrMkwl qoN ivCiVAw hoieAw Akwl
purK iv`c lIn ho skdw hY[ ies leI sRySt bu`DI vwlw ienswn ienHW swrIAW SRyxIAW dI dyK-Bwl ielwhI hukm
iv`c krdw hY AQvw ielwhI hukm dy pRSwsn ƒ TIk c`lx iv`c Awpxw &rz inBwaux leI qqpr rihMdw hY[
ies leI hr ienswn ƒ ienHW SRyxIAW dy Bly leI ieh ielwhI &rz inBwauxw zrUrI hY[
Avr join qyrI pinhwrI ] iesu DrqI mih qyrI iskdwrI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 374)
ies fwiegRwm ivc drswieAw igAw hY ik iks qrHW prmwqmw qoN hvw, hvw qoN pwxI, pwxI qoN AsQUl
SRyxI, AsQUl SRyxI qoN bnspqI, bnspqI qoN pSU SRyxI qy pSU SRyxI qoN mnu`K pYdw hoieAw hY[ mnu`Kw jnm pRwpq
krnw pRBU rcnw ivc sB qoN v`fI pRwpqI hY[ mnu`Kw jnm ikMnw durlB hY, ies dw iviKAwn gurbwxI ies pRkwr
krdI hY :
ies dyhI kau ismrih dyv ]
so dyhI Bju hir kI syv ]1]
(gurU gRMQ swihb - AMg 1159)
kbIr mwns jnmu dulMBu hY hoie n bwrY bwr ]
ijau bn Pl pwky Buie igrih bhuir n lwgih fwr ]30]
(gurU gRMQ swihb - AMg 1366)
mnu`K ies dyhI iv`c Aw ky ijho ijhy krm krdw hY, auh ijhw hI aus dw mn AQvw AMqvwihk srIr
bxdw jWdw hY[ pr cMgy jW mwVy kMmW leI mnu`K pRyirq huMdw hY sMgq dy Asr duAwrw, Bwv jYsI sMgq vYsI
rMgq’[ iesy leI gurbwxI iv`c kusMgq nUM iqAwgky sqsMgq krn ’qy bVw jor id`qw igAw hY[
ies fwiegRwm Anuswr jdoN mnu`K sqsMgq krdw hY qW auh AiDAwqmk mwrg dIAW pOVIAW cVHnIAW SurU
krdw hY[ sB qoN pihlW auh gurU dI is`iKAw dw DwrnI huMdw hoieAw 'is`K' bxdw hY[ is`K kOx huMdw hY? aus
dIAW inSwnIAW gurbwxI ies qrHW d`sdI hY :
gur siqgur kw jo isKu AKwey su Blky auiT hir nwmu iDAwvY ]
audmu kry Blky prBwqI iesnwnu kry AMimRq sir nwvY ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 306)
so isKu sKw bMDpu hY BweI ij gur ky Bwxy ivic AwvY ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 601)
ievyN jdoN is`K gurU dy Bwxy Bwv mirXwdw iv`c AwauNdw hY qW aus dw gurU nwl ipAwr pYxw AwrMB huMdw
hY, auh hr vyly gurU dy aupdySW nUM Xwd r`Kdw hY qy aunHW Anuswr Awpxw jIvn Fwlx dI koiSS krdw hY, ies
AvsQw vwly jigAwsU nUM gurbwxI ny snmuK dw nwm id`qw hY :
jy ko isKu gurU syqI snmuKu hovY ]
hovY q snmuKu isKu koeI jIAhu rhY gur nwly ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 920)
gur-aupdySW dI kmweI Aqy siqsMgq dIAW GVIAW iv`c vwDw qy inq-pRiqqw hox nwl is`K AglI AvsQw
iv`c phuMcdw hY, ij`Qy auh gurU nUM ipAwrw l`gx l`g jWdw hY[ is`K gurU dI qy gurU is`K dI pRvwh krnw SurU kr
idMdw hY, ies AvsQw iv`c phuMicAw hoieAw ienswn guris`K AKvwauNdw hY :
ijau jnnI suqu jix pwlqI rwKY ndir mJwir ]
AMqir bwhir muiK dy igrwsu iKnu iKnu pocwir ]
iqau siqguru gurisK rwKqw hir pRIiq ipAwir ]1]
(gurU gRMQ swihb - AMg 168)
jnu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI
jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY ]2]
(gurU gRMQ swihb - AMg 30)
gurU dI bKiSS dw pwqr bixAw hoieAw guris`K jdoN irDIAW-isDIAW dIAW KweIAW iv`c if`gx qoN bcdw
hoieAw, inrMqr vwihgurU ismrn qy praupkwr iv`c lIn rihMdw hY qW auh AglI AvsQw nUM pRwpq krdw hY,
ij`Qy jw ky auh sMpUrnqw nUM pRwpq kr lYNdw hY qy mnu`Kw jnm dI bwjI nUM ij`qdw hoieAw, pRBU iv`c lIn ho jWdw
hY[ ies AvsQw iv`c phuMcy hoey mrjIvVy nUM gurbwxI ny jo nwm id`qw hY, auh hY : gurmuK, sMq, bRhigAwnI
AiqAwidk[ gurbwxI dw Prmwn hY :
nwnk gurmuiK hir pwieAw sdw hir nwim smwie ]4]
(gurU gRMQ swihb - AMg 29)
gurmuiK inrml hir gux gwvY ]
gurmuiK pivqRü prm pdu pwvY ]
gurmuiK roim roim hir iDAwvY ]
nwnk gurmuiK swic smwvY ]27]
(gurU gRMQ swihb - AMg 941)
nwnk bRhm igAwnI Awip prmysur ]6]
(gurU gRMQ swihb - AMg 273)
ies qrHW sqsMgI mnu`K siqsMgq dI brkq nwl ienswn qoN Bgvwn bx jWdw hY[ pr jykr iehI mnu`K
siqsMgq dI bjwey kusMgq iv`c pY jwvy qW auh ienswn qoN Bgvwn bxn dI bjwey SYqwn bx jWdw hY[ ijvyN ik
auprokq fwiegRwm iv`c drswieAw hY ik ikvyN kusMgqI mnu`K pihlW gurU qoN bymu`K ho ky mn dy ip`Cy qurnW SurU
kr idMdw hY qy mnmu`K bx jWdw hY[ mnmu`K mnu`K ikho ijhy du`K-sMqwp Bogdw hY, aus bwry gurbwxI dw PYslw
ies pRkwr hY:
ijqny nrk sy mnmuiK BogY gurmuiK lypu n mwsw hy ]12]
(gurU gRMQ swihb - AMg 1073)
mnmuK mir mir jMmih BI mrih jm dir hoih KuAwru ]7]
(gurU gRMQ swihb - AMg 430)
mnmu`K mnu`K mn dy ADIn krm krdw hoieAw ivkwrW iv`c Aijhw glqwn huMdw hY ik auh prmySr dI
hsqI hoNd qoN hI ienkwrI ho jWdw hY qy haumY ADIn Awpxy-Awp nUM hI sB kuJ jwxdw hY[ Drm dI BwSw ivc
Aijhy mnu`K nUM nwsiqk ikhw jWdw hY[ Aijhy mnu`K nUM icqwvnI idMdy hoey Bgq kbIr jI kihMdy hn ik qUM jo
r`b dI hoNd qoN munkr ho irhw hYN, pr dyK ieh jo AkwS qy qwry hn, ienHW nUM bxwaux vwlw kOx hY qy ieh iks
dy Awsry KVy hn? Bgq jI AwKdy hn ik Asl iv`c ieh sB prmySr dw hI kOqk hY, ijs nMU koeI vfBwgI
mnu`K hI jwx pwauNdw hY :
Eie ju dIsih AMbir qwry ]
ikin Eie cIqy cIqnhwry ]1]
khu ry pMifq AMbru kw isau lwgw ]
bUJY bUJnhwru sBwgw ]1] rhwau ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 329)
ies qrHW kusMgq dy ADIn ivkwrI ho cu`kw mnu`K jdoN r`b dI hoNd nUM mMnx qoN hI munkr ho jWdw hY qW iPr
auh ivSy-ivkwrW dy ADIn Aijhy kukrm krdw hY ik mwnoN auh pSU ibrqI qoN vI Q`ly if`g jWdw hY, gurbwxI
iv`c Aijhy mnu`K nUM swkq ikhw igAw hY:
kbIr swkq qy sUkr Blw rwKY AwCw gwau ]
auhu swkqu bpurw mir gieAw koie n lYhY nwau ]143]
(gurU gRMQ swihb - AMg 1372)
nwnk swkq nrk mih jim bDy duK shMin@ ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 854)
ievyN kusMgq dy ADIn mnu`K Awpxw jnm gvw lYNdw hY qy aus nUM Aglw jnm vI pSU jUnI iv`c hI imldw
hY[ mnu`Kw jnm iv`c huMdw hoieAw vI auh pSUAW vwly hI krm krdw hY :
krqUiq psU kI mwns jwiq ]
lok pcwrw krY idnu rwiq ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 267)
so auprokq swrI ivcwr qoN sp`St hY ik siqsMgq krn nwl ikvyN ienswn pRBU dw srUp bx jWdw hY qy
AibnwSI su`K nUM pRwpq krdw hY, pr kusMgq krn nwl ienswn ikvyN durlB jnm nUM hwr jWdw hY qy Akih d`uK
shwrdw hY[ ies leI swnUM hmySW hI siqsMgq krdy qy kusMgq qoN bc ky rihxw cwhIdw hY[
myry mwDau jI sqsMgiq imly su qirAw ]
(gurU gRMQ swihb - AMg 10)
gurU swihb jI PrmwauNdy hn ik ies bRihmMf iv`c Axigxq hI KwxIAW Aqy bwxIAW hn[ gurbwxI dw
&rmwn hY :
kyqIAw KwxI kyqIAw bwxI kyqy pwq nirMd ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 7)
Bwv sMswr dI auqpqI dIAW Axigxq hI KwxIAW qy Axigxq hI BswvW hn[ Axigxq hI rwjy mhWrwjy
hn qy Axigxq hI iDAwn lwaux dy qrIky hn Aqy Axigxq hI jigAwsU hn jo Al`g-Al`g qrIikAW nwl
iDAwn lgwauNdy hn[ prmwqmw dI ies rcnw dw AMq nhIN l`iBAw jw skdw[
fwiegRwm iv`c d`sy jIv ivkws isDWq Anuswr jIv nUM ikvyN AnykW jUnW iv`c Btkx qoN bwAd mnu`Kw jnm
pRwpq huMdw hY, aus ƒ gurU Arjn dyv jI mhwrwj kuJ ku imswlW dy ky ies qrHW smJw rhy hn:
au~pr d`sy jIv ivkws isDWq ƒ gurU Arjn dyv jI mhwrwj kuJ ku imswlW dy ky ies qrHW smJw rhy hn:
1
keI jnm Bey kIt pqMgw ] keI jnm gj mIn kurMgw ]
2
keI jnm pMKI srp hoieE ] keI jnm hYvr ibRK joieE ]1]
3
imlu jgdIs imln kI brIAw ] icrMkwl ieh dyh sMjrIAw ]1]rhwau]
4
keI jnm sYl igir kirAw ] keI jnm grB ihir KirAw ]
5
keI jnm swK kir aupwieAw ] lK caurwsIh join BRmwieAw ]2]
6
swDsMig BieE jnmu prwpiq ] kir syvw Bju hir hir gurmiq ]
7
iqAwig mwnu JUTu AiBmwnu ] jIvq mrih drgh prvwnu ]3]
8
jo ikCu hoAw su quJ qy hogu ] Avru n dUjw krxY jogu ]
9
qw imlIAY jw lYih imlwie ] khu nwnk hir hir gux gwie ]4]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 176)
Bwv hy ienswn! qMU curwsI l`K jUnW ’coN auBr ky AwieAw hYN qW jo icrMkwl qoN ivCiVAw pRBU iv`c lIn ho
skyyN Aqy AwpxI ieh vwrI nw guAwvyN[ qyry keI jnm AsQUl SRyxI iv`c hoey hn, ijvyN ik iSlw Aqy phwV Awid
(4)*; keI jnm bnspq SRyxI iv`c hoey hn (5); keI jnm pSU SRyxI iv`c hoey hn, ijvyN ik kIVy-pqMgy, hwQI,
m`CI Aqy imRg (1); pMCI, rINgx vwly s`p, GoVy Aqy bYl ieiqAwidk (2); qMU curwsI l`K jUnW iv`c hI gyVy KWdw
irhw hYN (5); ieh ienswn dw jnm qYƒ keI icrW dy bwAd imilAw hY (3); qMU swD sMgq iv`c juV ky pRBU dw
aupdyS kmw, inr-ie`Cq syvw kr, hrI dw nwm gurmiq Anuswr jp; JUT, mwn-AiBmwn iqAwg, AwpxI haumY
ƒ au~kw hI mwr ky pRBU iv`c lIn ho jw[ ieh hY jIvq mrnw, ijs nwl qMU pRBU dI drgwh iv`c prvwn ho ky
inrMkwr dy dyS dw vwsI ho jwvyNgw[ ieh sB kuJ Akwl purK dI imhr Aqy bKSS sdkw hI huMdw hY (6-9)[
Akwl purK hI ies swrI isRStI dw rcxhwr hY[ aus dI ielwhI SkqI hI hr pdwrQ dw mu`F hY Aqy
Akwl purK Awp ies SkqI rwhIN isRStI dy kx-kx iv`c iek-rs ivAwpk hY[ isRStI dI rcnw Aqy pdwrQW
dy mu`F dI Koj kridAW ivigAwn vI Ajy qk sB qoN brIk ikxky, kuAwrk (Quark), imsn (Meson) Aqy
ilptwn (Lepton) qk hI phuMc pwieAw hY, ijnHW ƒ auh swry pdwrQW dw mUl mMndw hY pr nwl hI ieh svIkwr
krdw hY ik ieh zrUr iksy ielwhI SkqI qoN aupjy hn[
ivigAwn dI ies Koj Anuswr kuAwrk, imsn Aqy ilptwn qoN A`gy pRoton (Proton) Aqy inXUtRon
(Neutron) bxy, ijnHW qoN inXUkilAs (Nucleus) bixAw jo ielYktRon (Electron) nwl rl ky AYtm (Atom)
hoieAw, ijs ƒ AsIN kx kihMdy hW[ ienHW kxW (Atoms) dy myl Anuswr v`K-v`K qrIky dy mOlIkXUl
(Molecules) bxdy hn[ ieh mOlIkXUl Awps iv`c v`K-v`K FWicAW Anuswr juV ky mwdw (Matter) AQvw
pdwrQ bxdy hn, ijs qoN isRStI dIAW AsQUl, bnspq Aqy pSU SRyxIAW bxdIAW hn, ijs iv`c mnu`K vI
AwauNdw hY[ ies qoN sp`St huMdw hY ik ijs SkqI qoN kuAwrk, imsn Aqy ilptwn aupjy hn, auhI SkqI hr
pdwrQ dw mu`F hY, isRStI dI rcxhwr hY Aqy j`ry-j`ry iv`c rmI hoeI hY[ ies qoN is`D hMudw hY ik Akwl purK
(ielwhI SkqI) hI sB ƒ pYdw krdw hY Aqy swirAW iv`c iek-rs ivAwpk hY[
ivigAwn A`gy d`sdw hY ik bRihmMf dy ies dwiery AMdr ieh SkqI nw kdy GtdI hY nw vDdI hY[ ivigAwnI
ies ƒ SkqI sMBwl inXm (Law of conservation of energy) AwKdyy hn[ ies qoN Bwv hY ik pdwrQ dy nSt
hox ’qy AsQUl dI bxqr zrUr bdl jWdI hY pr kx kdy ^qm nhIN hMudy Aqy kudrqI pRikirAw iv`c mOlIkXUl
(Molecules) dy bxqr dI hyr-Pyr nwl Awpxy gux qy rUp vtw lYNdy hn[ ies qoN sp`St hY ik kx bxwaux
vwlI SkqI nw GtdI hY nw vDdI hY Aqy nw hI nws huMdI hY[ gurU goibMd isMG swihb jI ies ielwhI SkqI
bwry ieauN &rmwn krdy hn[
ijmI jmwn ky ibKY smsiq eyk joq hY ]
nw Gwit hY n bwiF hY, n Gwit bwiF hoq hY ]
(Akwl ausqiq)
mnu`K dw sMswr iv`c Awaux dw audyS hY ik auh pRBU imlwp leI XqnSIl hovy[ iesy leI Akwl purK
ny aus ƒ bu`DI b^SI hY qW ik auh nwm bwxI ismrn krky Akwl purK iv`c lIn ho sky[ Awpxw kwr-ivhwr
Aqy jIvn-ikirAw iesy audyS ƒ mu`K r`K ky kry Aqy hr vyly pRBU imlwp leI qqpr rhy[ mnu`K ies dy ault
duinAwvI Aqy srIrk ivSy-ivkwrW iv`c glqwn ho kwm, koRD, loB, moh Aqy hMkwr dy v`s pY igAw hY[ Awpxw
audyS Bulw ky, mwieAw dy hnyry iv`c AwpxI isAwxp Anuswr ies isRStI dy ielwhI s`c ƒ l`Bx dI As&l
koiSS krdw hY[ auh Bu`l jWdw hY ik aus dy AMdr ivAwpk Akwl purK dI ielwhI joq hI s`c hY ijs ƒ Akl
(Intellect) rwhIN nhIN, pRym (Love) rwhIN AnuBv kIqw jw skdw hY[
ies sMswr iv`c ijqny ienswn AwauNdy hn auhnW ivcoN bySumwr pdwrQvwdI huMdy hn jo dunIAW iv`c Aw ky
srIrk su`KW dI pUrqI leI AwpxI swrI Akl, SkqI Aqy swrw hI jIvn lw idMdy hn jo AjweIN hI jWdw hY[
ienHW ivcoN kuJ igxqI krqwr dI kudrq AQvw aus dI rcnw dI Koj iv`c hI l`gI rihMdI hY[ ieh ienswn
mwdw dI Koj krky s`c l`Bx dI koiSS krdy hn, ijnHW ƒ swieMsdwn (Scientist) ikhw jWdw hY[ pRBU (s`c) jo
AidRSt Aqy Akwr rihq hY, mwdw (Matter) dI Koj ivcoN nhIN l`iBAw jw skdw[ ieh AwpxI Akl rwhIN
mwdw dI Koj nwl pdwrQ dy mUl kxW nwl joV-qoV krky nvIAW KojW (Invention) krn dI koiSS krdy rihMdy
hn[ kxW pRiqkxW ƒ qoV-mroV ky SkqI auqpMn krdy hn[ ienHW swirAW dw iesqymwl Awpxy kwm, kRoD, loB,
moh Aqy hMkwr dy ADIn kwrjW iv`c krdy hn[ ieh KojW Akwl purK dy kudrqI inXm iv`c d^l AMdwzI
krdIAW hn Aqy is`ty vjoN mnu`K jwqI leI hwnIkwrk Aqy ^qrnwk is`D huMdIAW hn[ prmwxU bMb ienHW KojW
dw hI ie`k ^qrnwk nmUnw hY jo A`j ienswn dI qbwhI dw sB qoN v`fw fr swbq ho irhw hY[ ie`Qy hI b`s nhIN
A`j ienswn ny AwpxI Koj dy rwhIN jYivk Aqy rswieixk hiQAwrW qoN lY ky mnu`K qk bxwaux dI koiSS iv`c
kudrq dy sMquln ƒ ivgwV ky Awpxy hI nukswn dw bIj bo ilAw hY[
gurU Arjn dyv jI &rmwauNdy hn ik jy koeI mnu`K Aiq Cotw prmwxU (Nucleus of Atom) bx ky AkwS
qk, swry dIpW, lokW Aqy phwVW au~pr A`K dy ie`k Por iv`c hI ho Awvy, qW vI aus dw jIvn iksy bRhmigAwnI
dy aupdyS (AiDAwqimk aupdyS) qoN ibnW s&l nhIN ho skdw Aqy aus ƒ s`c dI pRwpqI nhIN ho skdI[
prmwxo prjMq Awkwsh dIp loA isKMfxh ]
gCyx nYx Bwryx nwnk ibnw swDU n isD´qy ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1360)
kuJ ienswn AYsy vI hn jo AwpxI Akl (Intellect) dI i&lws&I nwl kudrq dy kwdr AQvw Akwl
purK, jo AidRSt Aqy inrwkwr hY, ƒ l`Bx dI koiSS krdy hn[ auh swrIAW i&lws&IAW Aqy DrmW dIAW
ikqwbW, gMRQW Aqy vyd SwsqrW dw AiDAYn krky AwpxIAW mnoGVq i&lws&IAW iv`c hI mgn rihMdy hn Aqy
Awpxw jIvn ivArQ guAw lYNdy hn ikauNik Akwl purK kdy vI Akl dw ivSw nhIN irhw[
piV piV pMifq byd vKwxih mwieAw moh suAwie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 85)
ienswn dI ie`k SRyxI ieho ijhI vI hY jo AwpxI haumY dy ADIn kIqy krm-kWfW nwl, ir`DIAW-is`DIAW qoN
pRwpq kIqIAW qwkqW dy rwhIN pRBU dI pRwpqI krnw cwhuMdI hY[ ies SyRxI dy mnu`K krm-kWfW leI vrq, mon Aqy
hor keI nym krdy hn[ ieh qIrQW dI Xwqrw krdy hn, nMgy Aqy krpwqI (pdwrQW ƒ BWifAW dI QW h`Q iv`c
lY ky Kwxw) rihMdy hn[ keI mVHI mswxW, kbrW, dyhury Aqy bu`q pUjdy rihMdy hn[ dyvI dyviqAW ƒ ienswnW Aqy
jwnvrW dI blI idMdy hn[ qIrQW ’qy v`sdy hn Aqy isr ’qy Awrw icrw ky mukqI dI AwSw r`Kdy hn[ ienHW ivcoN
keI jog Aqy is`D Awsn krky pRBU pRwpqI locdy hn[ inaulI krm krdy hn, A`KW ƒ ie`k nukqy ’qy itkw ky
is`DI pRwpq krdy hn (Mesmerism & hypnotism), K`t krm Aqy is`DW dy curwsI Awsn krdy hn[ aumr
vDw ky ir`DIAW-is`DIAW dIAW qwkqW rwhIN q`qW dw Pyr bdl kr, Awpxy srIr dw vjUd bdl lYNdy hn[ vr-
srwp dIAW qwkqW Aqy hor krmW iv`c glqwn ho, ivArQ hI jIvn guAw lYNdy hn[
moin BieE krpwqI rihE ngn iPirE bn mwhI ]
qt qIrQ sB DrqI BRimE duibDw CutkY nwhI ]2]
mn kwmnw qIrQ jwie bisE isir krvq Drwey ]
mn kI mYlu n auqrY ieh ibiD jy lK jqn krwey ]3]
kink kwimnI hYvr gYvr bhu ibiD dwnu dwqwrw ]
AMn bsqR BUim bhu Arpy nh imlIAY hir duAwrw ]4]
pUjw Arcw bMdn fMfauq Ktu krmw rqu rhqw ]
hau hau krq bMDn mih pirAw nh imlIAY ieh jugqw ]5]
jog isD Awsx caurwsIh ey BI kir kir rihAw ]
vfI Awrjw iPir iPir jnmY hir isau sMgu n gihAw ]6]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 641)
ienHW ir`DIAW-is`DIAW dIAW qwkqW rwhIN hI, Acl btwly is`DW ny q`qW dw hyr-Pyr krky, rUp bdl ky,
gurU nwnk dyv jI ƒ bhuq frwauxw cwihAw prMqU siqgurU jI ’qy ienHW dI ie`k vI krwmwq nw c`lI[ gurU jI
ienHW dy nwtk-cytk dyK ky muskrwauNdy rhy ik ieh iks qrHW pRBU mwrg qoN Bu`l ky idRStmwn iv`c Btkdy iPrdy
hn[ ies bwry BweI gurdws jI dIAW vwrW iv`c ieauN vrxn AwauNdw hY:
isiD bolin siB AvKDIAw qMqR mMqR kI Duno cVHweI[
rUp vtwey jogIAW isMG bwiG bhu ciliq idKweI[
ieik pir kir kY aufrin pMKI ijvY rhy lIlweI[
ieknw nwg hoie paux CoiVAw ieknw vrKw Agin vsweI[
qwry qoVy BMgirnwQ, iek ciV imrgwnI jlu qir jweI[
isDw Agin n buJY buJweI[
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 41)
Bwv is`DW ny qMqrW-mMqrW dIAW DUxIAW lw ky bhuq sWg rcwey[ Syr, biGAwV Awid dw rUp vtw ky kOqk
kIqy[ pMCI bx ky AkwS iv`c qwrIAW lweIAW[ s`p bx ky PuMkwry mwry Aqy ie`k ny A`g dI vrKw kIqI[ ie`k
qwry qoVn l`gw Aqy ie`k imrgwxIAW ’qy cVH ky pwxI au~pr qrn l`gw pr ienHW ivcoN koeI vI gurU nwnk dyv
jI ƒ v`s nw kr sikAw[
haumY ADIn kIqy gey krm-kWf Aqy jog is`D AwsnW qoN pRBU dI pRwpqI nhIN ho skdI[ ieh ienswn
ivArQ hI K`p-Kpw ky Awpxw jIvn gvw lYNdy hn ikauNik Akwl purK qW pRym dw ivSw hY[
bhuq hI G`t ienswn AYsy hn jo Akwl purK iv`c SrDw, ivSvws Aqy pRym r`K ky aus iv`c lIn hox
vwsqy XqnSIl rihMdy hn[
kotn mY nwnk koaU nwrwienu ijh cIiq ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1427)
ijnHW pRymIAW iv`c ijqnw izAwdw pRBU ’qy SrDw, ivSvws Aqy pRym hovygw Enw hI auh gurmiq mwrg ’qy
c`l ky, nwm bwxI jp ky, pRBU dI hzUrI ƒ AMqr-Awqmy AnuBv krngy[ ienHW ivcoN koeI ivrlw hI BwgW vwlw
huMdw hY jo vwihgurU dI bKSS pRwpq krky, ies jnm iv`c hI AwpxI haumY (dyh-AiBmwn) ƒ au~kw hI imtw ky
aus iv`c lIn ho jWdw hY[
ienswn dw pRBU-imlwp dw rsqw ie`k lgwqwr c`ldI prikirAw hY[ ies pOVI ’qy cVHidAW ienswn keI
jnm lYNdw hY[ ies dOrwn ienswn ijqnw vD qoN vD pRBU ismrn aus (pRBU) dI hzUrI smJ ky, Awpw imtw ky
qy mn dI ZrIbI Dwr ky krygw, EnI hI jldI auh pRBU dI bKSS pRwpq krky aus iv`c lIn ho jwvygw[ ijnHW
pRymIAW dI ipCly jnmW dI nwm bwxI ismrn dI ijMnI izAwdw kmweI hovygI EnI hI jldI auh ies jnm iv`c
AiDAwqimk rsqy ’qy izAwdw auqSwh nwl c`l ky qn, mn, qy Dn pRBU ƒ sONp ky aus dy hukm iv`c clidAW
pRBU dI bKSS pRwpq krky, aus iv`c lIn ho skdy hn[
Akwl purK dw AnuBv hoxw SrDw, ivSvws Aqy pRym dw ivSw hY[ jo ienswn ies nukqy ƒ idRStIkox iv`c
r`K ky, ies pusqk iv`c gurU swihbwn dy AwSy Anuswr drswey gey gurmiq isDWq gRihx krn dI koiSS krngy
auhnW ƒ AiDAwqimk mwrg ’qy c`lx dw bhuq lwB hovygw[ ies pusqk iv`c keI jgHw ’qy iviSAW ƒ srl
BwSw iv`c smJwaux vwsqy kuJ ivcwrW Aqy SbdwvlI dw vwr-vwr pRXog kIqw igAw hY, ijs dw audyS
ividAwrQIAW Aqy sDwrn purSW ƒ pRBU imlwp leI AiDAwqimk mwrg smJwauxw hY[ bu`DImwn purS ies
pusqk iv`c ilKy hoey iviSAW ƒ pihlW hI vDyry cMgI qrHW jwxdy hn[ ienHW iviSAW ’qy ivcwr kridAW keI
qr`utIAW rih geIAW hoxgIAW auhnW vwsqy AsIN iKmw dy jwck hW[

Akwl purK
pRBU ie`k hY, jo swry bRihmMf dw rcxhwr, pwlxhwr Aqy KY krnhwr hY[ auh swry sMswr dy j`ry-j`ry iv`c
iek-rs ivAwpk hY[ auh inrml, inrwkwr (Akwr rihq) Aqy At`l hY ijs krky auh hI s`c hY[ auh sB
kuJ krn krwvnhwr hY[ auh srb SkqImwn fr Aqy icMqw qoN rihq hY[ sBnW leI auh ipAwr dw somw hY[
ijs krky auh swirAW ƒ ipAwr hI vMfdw hY Aqy iksy nwl vYr eIrKw jW dÍYq nhIN krdw Aqy swirAW dI
r`iKAw krdw hY[ swry bRihmMf dy sUrj, cMd, qwry Aqy auhnW qoN imixAw smW aus ny bxwieAw hY Aqy auh Awp
smyN qoN rihq, siq ic`q AnMd dw srUp hY[ swry jIA aus dy ielwhI hukm Anuswr hI jnm-mrn dy c`kr iv`c
pey rihMdy hn[ pr auh Awp ies gyV dy bMDnW qoN mukq hY[ auh AwpxI mOj iv`c Awpxy Awp qoN hI pRgt
hoieAw hY[ Aqy AYsy pRBU dI pRwpqI kyvl gurU dI bKSS nwl hI ho skdI hY[
< siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru
Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ]
Akwl purK Gt-Gt dw jwxnhwr hY[ Aqy jo aus ƒ SrDw nwl iDAwauNdw hY, aus ƒ auh Awpxy iv`c lIn
kr lYNdw hY[
AMqrjwmI purK ibDwqy srDw mn kI pUry ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 13)
Akwl purK swirAW dw dwqw hY[ Aqy swirAW ƒ irzk dyx vwlw hY[
AwKih mMgih dyih dyih dwiq kry dwqwru ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 2)
Akwl purK bKiSMd ipqw hY[
hir jn rwKy gur goivMd ]
kMiT lwie Avgux siB myty dieAwl purK bKsMd ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 681)
Akwl purK isRStI qoN pihlW vI suqy-pRkwS (Awpxy Awp qoN pRgt) sI, Awpy Awip inrMjn soie[’ swry
jugW (ipCly swry simAW) iv`c pRkwS irhw, hux vI pRkwS hY[ Aqy Awaux vwly simAW iv`c vI pRkwS rhygw[
Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ]1]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1)
Akwl purK Akwr-rihq AidRStmwn hY[ auh APur (suMn) AvsQw iv`c swry sMswr dy j`ry-j`ry AMdr
iek-rs ivAwpk hY[ swrw sMswr aus dw srgux (idRStmwn) srUp hY Aqy auh Awp inrgux hY Bwv mwieAw dy
guxW qoN inrlyp hY[ Akwl purK ny swry sMswr dI rcnw kIqI hY Aqy Awp hI aus dw iDAwn kr irhw hY[
srgun inrgun inrMkwr suMn smwDI Awip ]
Awpn kIAw nwnkw Awpy hI iPir jwip ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 290)
Akwl purK dw vwsw s`cKMf hY[ au~Qy siq hI siq hY Aqy hor kuJ vI nhIN[ ieh s`cKMf mnu`K dy srIr
iv`c hI hY, ij`Qy surq Sbd-gurU iv`c lIn ho ky phuMcdI hY[
sc KMif vsY inrMkwru ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 8)
s`cKMf AQvw inrMkwr (Akwr-rihq AvsQw / Awqimk mMfl) ielwhI su`KW dw Gr hY ij`Qy phuMc ky mnu`K
siq-ic`q-AnMd iv`c lIn ho jWdw hY Aqy su`K hI su`K mwxdw hY[
inrMkwr kY dyis jwih qw suiK lhih mhlu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 595)
pwvn gurbwxI iv`c Akwl purK dy vwsy ƒ bygm purw Sihr vI ikhw igAw hY[ auh Sihr AQvw AvsQw,
srIr dy iv`c hI hY, ij`Qy koeI Zm nhIN[ ie`Qy ienswn dI surq Sbd-gurU iv`c lIn ho ky phuMcdI hY[ ies
AvsQw iv`c koeI d`uK, AMdySw, icMqw, i&kr nhIN Aqy nw hI koeI prySwnI hY[ nw mwl au~qy koeI cuMgI hY, nw Bu`l
dw fr hY Aqy nw hI Gwty qoty dw fr hY[ Akwl purK dy Gr sdw AnMd hI AnMd bixAw rihMdw hY[
bygm purw shr ko nwau ] dUKu AMdohu nhI iqih Twau ]
nW qsvIs iKrwju n mwlu ] KauPu n Kqw n qrsu jvwlu ]1]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 345)

srIr, mn Aqy Awqmw
swrw idRStmwn sMswr Akwl purK dw srIrk FWcw hY, ijs dI auh rcnw krky aus dy j`ry-j`ry iv`c iek-
rs ivAwpk hY[
iehu jgu scY kI hY koTVI scy kw ivic vwsu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 463)
iesy qrHW hI sMswr dy hr ie`k jIv dw srIrk FWcw hY, ijs iv`c Akwl purK Awqmw dy rUp iv`c suuBwiemwn
hY[ jdoN qk ieh Awqmw srIrk FWcy ƒ cyqn SkqI (Conscious Energy) idMdI rihMdI hY, auh ijaUNdw rihMdw
hY pr jdoN cyqn SkqI dyxI bMd kr idMdI hY qW srIr murdw ho jWdw hY[ ies srIr iv`c ie`k hor vI AidRSt
rUp clwiemwn SkqI hY, ijs ƒ mn (haumY - AMqvwihk AQvw sUKSm srIr) ikhw jWdw hY; jo srIrk FWcy
ƒ siQr nhIN rihx idMdw[ ies mn krky mnu`K iv`c bVy auqrwE-cVHwE AwauNdy hn[ ieh mn AwpxI Awqmw
qoN AigAwnI ho, Awpxy srIr ƒ kudrqI inXmW iv`c nhIN r`Kdw Aqy bhu-rogW dw iSkwr ho ky inrbl ho jWdw
hY[
srIr (Body) - mnu`K prmwqmw dy hukm iv`c srIr, Awqmw Aqy mn dy sMjog nwl bixAw hY[ srIr dI
rcnw pMj q`qW qoN hoeI hY: DrqI, pwxI, AgnI, hvw Aqy AkwS[ gurU swihb &rmwauNdy hn:
pMc qqu imil iehu qnu kIAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1039)
ienswn dy srIr dI rcnw, mwq grB AMdr mwqw-ipqw dy rkq ibMd nwl SurU huMdI hY[
ibMdu rkqu imil ipMfu srIAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1026)
aus smyN srb-ivAwpI prmwqmw (Awqmw) hwzr-nwzr hI sI[ ielwhI inXm Anuswr AMqvwihk srIr
(sUKSm srIr) aus AMdr prvyS kr jWdw hY Aqy mnu`K dy jIvn dI au~qpqI SurU huMdI hY[
gurU swihb d`sdy hn ik ieh mnu`Kw srIr hrI (pRBU) dI guPw hY, ij`Qy suAwsW dw vwjw v`j irhw hY[ ies
dy nON drvwzy hn (do A`KW, do kMn, do nwiskw, ie`k muK, ieMdrI Aqy gudw) ijnHW qoN mn inkl ky bwhrmuKI ho
duinAwvI ivhwr krdw hY[ dsvW duAwr gupq hY, ij`Qy inrMkwr dw vwsw hY[ ienswn dI surq kyvl nwm bwxI
ismrn krky, haumY ƒ au~kw hI mwr ky ie`Qy phuMcdI hY Aqy AMdr v`sdy Sbd-gurU (Akwl purK) iv`c lIn ho
jWdI hY[
hir jIau guPw AMdir riK kY vwjw pvxu vjwieAw ]
vjwieAw vwjw paux nau duAwry prgtu kIey dsvw gupqu rKwieAw ]
gurduAwrY lwie BwvnI ieknw dsvw duAwru idKwieAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 922)
mnu`K dI au~qpqI dI ies ikirAw dw vrxn gurbwxI iv`c ies pRkwr AwauNdw hY[
pauxY pwxI AgnI kw mylu ] cMcl cpl buiD kw Kylu ]
nau drvwjy dsvw duAwru ] buJu ry igAwnI eyhu bIcwru ]1]
kQqw bkqw sunqw soeI ] Awpu bIcwry su igAwnI hoeI ]1]rhwau]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 152)
Bwv ieh srIr hvw, pwxI, AgnI, DrqI Aqy AkwS dy myl qoN aupijAw hY ijs auprMq ies AMdr ie`k
QW nw itkx vwly cMcl mn dw vwsw ho jWdw hY[ srIr dy nON duAwr ies cMcl mn dy Asr hyT rihMdy hn ijnHW
qoN mn bwhr-muKI ho ky sMswr dy kwr-ivhwr krdw hY[ auh dsvyN duAwr qW hI pu`j skdw hY jy auh nwm ismr
ky haumY ƒ au~kw hI mwr lvy[ ieh ieko ielwhI ivcwr hY, ijs nwl mnu`K Awqm-drsI bxdw hY[ aus ƒ smJ
l`gdI hY ik ivcwr krn vwlw, bolx vwlw Aqy suxn vwlw auhI Awqm dyv hY[ aus iv`c lIn ho ky hI mnu`K
bRhmigAwnI bx skdw hY[
srIr dI bxqr auprMq jdoN qk mnu`K dw sUKSm srIr (mn) mwqw dy grB iv`c bx rhy sQUl srIr iv`c
hMudw hY, qd qk aus dI surq Awqmw nwl juVI rihMdI hY Aqy srIr dI hoNd dw hMkwr AQvw dyh AiBmwn nhIN
huMdw[
ry nr grB kuMfl jb AwCq aurD iDAwn ilv lwgw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 93)
pr grB ’coN jnm lYx qoN bwAd dunIAW ’qy AwauNidAW hI ienswn Akwl purK ƒ Bulw idMdw hY[
grB Coif imRq mMfl AwieAw qau nrhir mnhu ibswirAw ]1]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 93)
jgq iv`c jnm lYNidAW hI mnu`K dI haumY pRbl ho jWdI hY Aqy aus dI rucI aus dy ipCly kIqy krmW
Anuswr mwVy jW cMgy krmW iv`c l`g jWdI hY[ mnu`K dw ipAwr AQvw moh pihly mwqw dy du`D iv`c r`uJdw hY[
QoVHw isAwxw hox ’qy mW-ipau dI soJI pYNdI hY[ qIjI AvsQw iv`c BYx-Brw Aqy hor sMbMDIAW dI pCwx SurU ho
jWdI hY, cOQI AvsQw iv`c KyfW nwl ipAwr aupjdw hY[ iPr pMjvIN AvsQw iv`c ienswn dI Kwx-pIx dI
lwlsw bxdI hY[ CyvIN AvsQw iv`c kwm pRbl ho jWdw hY[ s`qvIN AvsQw iv`c ienswn duinAwvI pdwrQ iek`Ty
krky Awpxy v`loN sohxw Gr bxw ky, ivAwh krw ky v`s jWdw hY[ A`TvIN AvsQw iv`c pdwrQW ƒ iek`Ty krn
dI icMqw iv`c kRoD pRbl huMdw hY ijs nwl srIr ƒ qrHW-qrHW dIAW ibmwrIAW l`gdIAW hn Aqy srIr inrbl
ho jWdw hY[ Aw^r ienHW duinAwvI iK`cW iv`c glqwn mnu`K dI aumr FlxI SurU ho jWdI hY, kys ic`ty ho jWdy hn
Aqy suAws inrbl ho jWdy hn[ AMq mn (sUKSm AQvw AMqvwihk srIr) dyh ƒ iqAwg Awpxy kIqy krmW
Anuswr vwps Awvwgvn dy gyV iv`c D`ikAw jWdw hY[
pihlY ipAwir lgw Qx duiD ] dUjY mwie bwp kI suiD ]
qIjY BXw BwBI byb ] cauQY ipAwir aupMnI Kyf ]
pMjvY Kwx pIAx kI Dwqu ] iCvY kwmu n puCY jwiq ]
sqvY sMij kIAw Gr vwsu ] ATvY k®oDu hoAw qn nwsu ]
nwvY Dauly auBy swh ] dsvY dDw hoAw suAwh ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 137)
ies qoN ault AiDAwqimk mwrg dy pWDIAW dI surq SurU qoN hI pRBU imlwp dI iK`c iv`c rihMdI hY[ auh
duinAwvI Xwqrw krdy hoey vI Kwx-pIx, rihx-sihx is`Dw-swdw r`Kdy hn[ Awpxw ivkws Aqy pwlx-poSx
kudrqI inXmW Anuswr krdy hoey irSt-puSt Aqy sv`sQ rihMdy hn[ aunHW dw srIr SUgr, tI.bI., kYNsr, idl
dIAW Aqy hor srIrk ibmwrIAW nwl inrbl AQvw kmzor nhIN huMdw[ gurmuK jn kwm, kRoD, loB, moh Aqy
hMkwr dy ivSy-ivkwrW v`l AwkriSq nhIN huMdy[ ipCly jnmW dy krmW Anuswr ijs qrHW dI jIv dI AiDAwqimk
AvsQw huMdI hY, Enw hI auh ivSy-ivkwrW qoN inrlyp rih Awqimk mwrg v`l vDdw jWdw hY[ jdoN aus dI surq
nwm bwxI ismrn kr, pRBU iv`c lIn ho jWdI hY, qd aus ƒ AMqr-Awqmy hI swry bRihmMf dw igAwn ho jWdw
hY[ auh pRBU iv`c lIn ho ky s`cKMf dw vwsI bxdw hY Aqy pRBU dy swry guxW ƒ pRwpq kr lYNdw hY[ iehI kwrn hY
ik gurbwxI iv`c ies srIr ƒ hrI mMdr ikhw igAw hY, ijs iv`c mn ny Sbd-gurU dw cylw (is`K) bx pRBU
iv`c lIn hoxw hY[
hir mMdru eyhu srIru hY igAwin rqin prgtu hoie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1346)
mn (Mind) - AMqvwihk AQvw sUKSm srIr) - mn haumY, surq Aqy bu`DI dw vjUd hY[ mn dI haumY dy
sUKSm srUp ƒ AMqvwihk srIr ikhw jWdw hY, jo AidRSt huMdw hY[ mrn auprMq mnu`K dy pMj BUqk srIr ƒ qW
sskwr, d&n jW jl prvwh kr id`qw jWdw hY pr aus dw AMqvwihk srIr nws nhIN huMdw, blik jIvn dOrwn
kIqy krmW Anuswr Awvwgvn dy gyV iv`c GMumdw hY Aqy muV-muV jnm lYNdw hY[ ies dw nws, ienswn dI izMdgI
iv`c hI nwm bwxI ismrn krky, pRBU iv`c lIn hox ’qy huMdw hY[ ienswn dI haumY mrdI hY, qd hI pRBU dw
imlwp hMudw hY[
mn dI haumY qoN kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr aupjdy hn[ ieho ivSy ivkwr hI mnu`K dI haumY ƒ pRbl
krdy hn[ mn dI sB qoN au~cI Aqy syRSt AvsQw ivvyk-bu`DI hY, ijs iv`c bhuq au~cI AiDAwqimk ivcwr
SkqI hY jo mn ƒ AMdr v`s rhI Awqmw dy iv`c lIn hox leI pyRrdI hY[ mn iv`c ivvyk-bu`DI dy SuB gux qW
hI prvyS krngy, jy auh Bly purSW dI sMgq krygw[ jy mn kusMgq krygw qW ivSy-ivkwrW iv`c glqwn ho,
Awpxy srIr ƒ rogI bxw ky kmzor ho jwvygw Aqy Awvwgvn iv`c hI Btkdw rhygw[
prmysr qy BuilAW ivAwpin sBy rog ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 135)
Awqmw (Spirit) - mnu`Kw srIr dy FWcy AMdr mOjUd prmwqmw ƒ Awqmw ikhw jWdw hY[ ieho Awqmw srIr
iv`c cyqn SkqI hY, swirAW dI ijMd jwn hY Aqy Gt-Gt iv`c ibrwj ky hrkq dyx vwlI hY[ jdoN ieh Awqmw
srIr ƒ cyqn SkqI dyxw bMd kr idMdI hY qW mnu`K mr jWdw hY[ srIr, mn Aqy Awqmw dw sMjog hI jIvn hY
Aqy srIr, mn Aqy Awqmw dw ivjog hI mOq hY[ sMswr iv`c sMjog-ivjog dI kwr prmwqmw dy hukm iv`c hI
cldI hY[
kwieAw hMis sMjogu myil imlwieAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 139)
kWieAw hMs QIAw vyCoVw jW idn puMny myrI mwey ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 579)
ArQwq jIv iv`c v`s rhy prmwqmw ƒ Awqmw ikhw jWdw hY, jo AibnwsI, srb SkqImwn Aqy swry ielwhI
guxW dw BMfwr hY[ mn jy bu`DI dy ADIn c`l ky AwpxI Awqmw nwl juVygw qW ieh byAMq SkqIAW Aqy guxW dw
mwlk ho jwvygw[ SkqISwlI mn Awpxy srIr dy swry rog dUr krky, qMdrusq ho ky Aqy pRBU dw nwm jp ky ies
sMswr dI Xwqrw s&l kr skdw hY[ gurU swihb PrmwauNdy hn ik ivSy-ivkwrI mn vwly mnu`K ƒ iBAwnk
ibmwrIAW, du`K-klyS Aw Gyrdy hn[ ijnHW dw ielwj srIr iv`c v`s rhI Awqmw iv`c hY, ijs qoN mn ieh
ielwhI dvweI AQvw SkqI lY ky srIrk Aqy mwnisk swrIAW ibmwrIAW dUr krn dy smr`Q ho skdw hY[
srb rog kw AauKdu nwm ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 274)
jdoN ienswn dI ibrqI bwhrmuKI huMdI hY qW aus dI ilv prmwqmw nwloN tu`t jWdI hY Aqy iqRSnw haumY dw
srUp Dwr ky mn dy rUp iv`c pRgt huMdI hY[ ijauN-ijauN iqRSnw vDdI hY, iqauN-iqauN kwm, kRoD, loB. moh Aqy
hMkwr dy ivSy-ivkwr vDdy jWdy hn Aqy mn pRBU qoN ivCV ky nrkW dy Awvwgvn iv`c ipAw rihMdw hY[ ADrm
vD jWdw hY Aqy iBAwnk Xu`D, lVweIAW iCV jWdIAW hn[ BucwL, qUPwn, hVH, kwl, kihr, iBAwnk ibmwrIAW
Aqy hor kudrqI musIbqW (Natural Calamities) Awid Aw GyrdIAW hn, jo DrqI dw sMquln ivgwV idMdIAW
hn[
DrqI aupir kot gV Buiecwl kMmMdy [
JKiV Awey qruvrw srbq hlMdy [
fiv lgY aujwiV ivic sB Gwh jlMdy [
hV Awey kin QMmIAin drIAwau vhMdy [
AMbir pwty iQglI kUiVAwr krMMdy [
sWgY AMdir swbqy sy ivrly bMdy ]21]
(BweI gurdws jI, vwr 35, pauVI 21)
ijQY nwmu jpIAY pRB ipAwry ] sy AsQl soien caubwry ]
ijQY nwmu nw jpIAY myry goiedw syeI ngr aujwVI jIau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 105)
AYsy smyN Drm dI r`iKAw leI Aqy DrqI dw Bwr hOlw krn leI prmwqmw dw ByijAw hoieAw, koeI nw
koeI mhWpurS Avqwr Dwrdw hY Aqy ijnHW dI pryrnw sdkw jdoN jIv sqsMg krdw hY qW bu`DI mn ƒ pRBU v`l
pRyrdI hY ik qUM ijs qoN ivCiVAw sI aus nwl lIn ho ky siq-ic`q-AnMd mwx[ gurbwxI PrmwauNdI hY:
mn qUM joiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 441)
mnu`K dw srIr hirmMdr hY ikauNik aus iv`c Akwl purK dI joq hY[ jy mn ivSy-ivkwrW iv`c glqwn ho
jwvy qW ieho hI srIr nrk bx jWdw hY Aqy ieho hI srIr iPr svrg bx skdw hY jy mnu`K pRBU dw nwm ismr
ky, aus dI rzw, hukm Aqy Bwxy iv`c Aw jwvy[ mnu`K dy mn dI AvsQw Anuswr aus dy srIr ivcoN aus dy ierd-
igrd qrMgW (Vibrations, waves, rays, etc.) aupjdIAW hn[ jo vI kmzor mn vwlw ienswn ienHW qrMgW dy
sMprk iv`c AwauNdw hY, jy ieh qrMgW cMgIAW hox qW aus ’qy cMgw qy jy ieh mwVIAW hox qW mwVw Asr huMdw
hY[ iesy qrHW hI kutMb iv`c vI jy swirAW mnu`KW dy mn sqo guxI vwly hoxgy qW auh kutMb svrg dw AnMd mwxdw
hY AQvw swry kutMb dw sm`ucw mn sqo guxI ibrqI vwlw ho jWdw hY[ ies dy ault jy mnu`K ivSy-ivkwrI mn vwly
hoxgy qW ausy kutMb ƒ nrk bxw dyxgy[ jdoN ie`k kutMb cMgy jW mwVy mn dw rUp Dwr lYNdw hY qW iPr ies cMgy-
mMdy mn dw kwl-c`kr, ijauN-ijauN ivsQwr krdw hY qW ipMfW, SihrW, sUibAW, mulkW dy lok vI aus qrHW dw
mn Dwr lYNdy hn[ iesy qrHW hI sMswr dy swry mnu`K, mn dI ijs AvsQw iv`c hoxgy, smu`cy sMswr dw vwqwvrx
ausy qrHW dw hI bx jwvygw[ iesy kwrn hI AiDAwqimk mhWpurSW ny sMswr dI AwXU ƒ mnu`KW dI AvsQw Anuswr
cwr jugW iv`c vMf id`qw sI ijvyN siqjug, qRyqw, duAwpr qy kljug[ ies qrHW dIAW AvsQwvW hux vI ktuMb,
ipMfW, SihrW Aqy ielwikAW iv`c rih rhy mnu`KW dI mwnisk AvsQw Anuswr vrq rhIAW hn[
pRBU idAwlU-ikrpwlU Aqy im`T bolVw hY, auh iksy ƒ du`K qklI& nhIN idMdw[ jo ieh d`uK, klyS Aqy
musIbqW AwauNdIAW hn, BwvyN auh srIrW ’qy Awaux jW kutMbW, SihrW, sUibAW, mulkW, sMswr Awid ’qy, ieh
au~QoN dy jIvW dy smu`cy mn dIAW BYVIAW qrMgW krky AwauNdIAW hn[ ieh BYVIAW qrMgW kudrq dy sMquln iv`c
hlcl mcw idMdIAW hn[ ieh swry du`K, klyS Aqy iBAwnk GtnwvW mnu`KW dy mnW ’qy jdoN TokrW mwrdIAW hn
qW auh pScwqwp krdy hn, ijs nwl auhnW dy mnW iv`c vYrwg aupjdw hY Aqy auh pRBU mwrg v`l pRryirq huMdy
hn[
ij`Qy pRBU-BgqI vwly cMgy ienswnW dI igxqI G`t Aqy ivSy-ivkwrW vwly ienswnW dI igxqI izAwdw
hovygI qW au~Qy auhnW dI igxqI Anuswr ibmwrIAW Aqy musIbqW vI ausy qrHW izAwdw AwauxgIAW[ ies dy ault
jy pRBU-BgqI vwly cMgy ienswnW dI igxqI izAwdw hovygI qW ieho hI musIbqW auhnW dI igxqI Anuswr GtdIAW
jwxgIAW Aqy jy swry dy swry hI ielwhI rMg iv`c r`qy hoxgy qW auh DrqI sqjugI AQvw svrg bx jwvygI[
BwvyN auh kutMb, ipMf, Sihr, sUbw jW mulk hovy[
sw DrqI BeI hrIAwvlI ijQY myrw siqguru bYTwAwie ]
sy jMq Bey hrIAwvly ijnI myrw siqguru dyiKAw jwie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 310)
swrw sMswr iqMnW vsqUAW ’qy ADwrq hY; pihlw ienswn dw srIr, dUjw aus iv`c aus dw clwiemwn mn
Aqy qIjw Awqm-rUp prmwqmw[ smu`cy qOr ’qy jy ielwhI idRStIkox nwl smJIey qW ieh sMswirk FWcw pRBU dw
srIr hY, ijs iv`c auh srb-ivAwpI j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY Aqy swry jIA-jMqW dw mn smu`cy qOr
’qy sMswr dw mn bx jWdw hY[
sRI gurU gRMQ swihb jI dw aupdyS ienHW iqMnW vsqUAW ƒ sMboDn krdw hY; pihlw idRStmwn AQvw jIvW dy
srIr Aqy sMswirk FWcw, jo mwieAw dw srUp hY[ dUsrw clwiemwn SkqI AQvw mn, jo jIvW dy srIrW Aqy
sMswr ƒ iek-rs siQr nhIN rihx idMdw[ qIsrw Akwl purK, jo j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY Aqy jIvW
dy srIr iv`c Awqm-rUp ho ky cyqn SkqI idMdw hY[
ijmI jmwn ky ibKY smsiq eyk joq hY [
nw Gwit hY nw bwiF hY, n Gwit bwiF hoq hY [
(Akwl ausqiq)
mn AQvw AMqvwihk srIr dI sMswirk Xwqrw
Awqmw jo prmwqmw dw srUp hY Aqy mn jo haumY dw vjUd hY, srIr dy hr ie`k sYl (Cell) iv`c iek-rs
ivAwpk hY[ ieh sYl Awqimk SkqI nwl kwrj krdy hn[ jdoN Awqmw mn ƒ cyqn SkqI dyxI bMd kr idMdI
hY qW mnu`K dw isRStI ’qy AMq (mOq) ho jWdw hY[ Awqmw prmwqmw dw rUp hox krky j`ry-j`ry iv`c ivAwpk hY[
ieh nw ikqoN AwauNdI hY qy nw ikqy jWdI hY[ mnu`K dw mn (haumY) AQvw AMqvwihk/ sUKSm srIr dy rUp iv`c
aus dI dyhI ivcoN inkl ky, ielwhI hukm iv`c AkwS mMflW iv`c GuMmdw rihMdw hY[ jdoN qk ies dI haumY
iblkul ^qm nhIN ho jWdI, audoN qk ieh sUKSm srIr (mn) jnm-mrn dy gyV iv`c Awpxy pUrbly krmW
Anuswr ipAw rihMdw hY[ Awpxy krmW Anuswr ielwhI hukm iv`c jIv ny iPr jdoN isRStI ’qy jnm lYxw huMdw
hY Aqy jdoN mwqw-ipqw dy rkq ibMd imldy hn qW srb-ivAwpI prmwqmw, Awqmw dy rUp iv`c au~Qy hI mOjUd
huMdw hY qy AMqvwihk srIr (mn) AkwS mMflW ivcoN Aw ky au~Qy prvyS krdw hY[ aus qoN bwAd mwqw-ipqw dy
rkq ibMd (combined genetic material) ivkisq hoxw SurU krdy hn qW auh Awpxy ierd-igrd sYl-vwl
bxw ky protoplwzm iek`Tw krky ie`k sYl dw rUp Dwrn krdy hn[ ies sYl dy iv`c jIv dw mn Aqy Awqmw
iek-rs ivAwpk hMudy hn[ iPr ieh sYl ie`k qoN do, do qoN cwr dI guxW Anuswr vDdw jWdw hY[ nvyN bxy sYlW
iv`c jIv dw mn qy Awqmw iek-rs ivAwpk rihMdy hn[ ieh sYl iesy AOsq (ratio) iv`c vDdy-vDdy mW dy
grB iv`c b`cy dw srIrk rUp Dwrx kr lYNdy hn[ ienHW sYlW dw ivkws Awqmw dI cyqn SkqI nwl hI hMudw
hY[ jIv dw mn swry sYlW iv`c iek-rs ivAwpk huMdw hY[ ies leI grB smyN mwqw dy iKAwlW dw qy Kwx-pIx
Awid dw Asr jIv ’qy pYNdw hY[ ieh inSicq hY ik jy mW dy i^Awlwq Aqy Kwxw-pIxw swqivk (Positive)
hovygw qW b`cy ’qy Asr vI swqivk (Positive) pvygw[ ies dy ault, jy mwqw dw swrw vwqwvrx qwmisk
(Negative) hovygw qW b`cy ’qy Asr qwmisk (Negative) pvygw[ ies krky purwqn simAW iv`c Awm qOr ’qy
grBvqI iesqrIAW ies dOrwn pRBU dw nwm ismrn krdIAW qy gurmuKW dw ieiqhws Awid pVHdIAW sn[ auh
Bojn vI swqivk gRihx krdIAW sn[ A`j vI keI SuB ivcwrW vwlIAW grBvqI iesqrIAW iesy qrHW hI
krdIAW hn[
A`j dI ivigAwink Koj vI ies g`l dI puStI bhuq cMgI qrHW krdI hY Aqy AYsIAW bhuq imswlW imldIAW
hn, ijs qoN ieh sp`St huMdw hY ik swqivk (Positive) qy qwmisk (Negative) vwqwvrx dw pRBwv, grB
smyN b`cy dy ivkws ’qy bhuq gihrw Asr krdw hY[
jdoN b`cw pYdw huMdw hY qW aus dI prikirAw qoN pqw l`gdw hY ik aus dy iv`c ikMnI ku haumY hY Aqy ikMnw
ku auh haumY qoN rihq hY[ b`cw ijMnw izAwdw rovygw Aqy qVPygw, aus iv`c ipCly jnm dI haumY EnI hI izAwdw
hovygI[ guris`K, gurmuK, AvqwrI-purS SWqmeI rUp iv`c rihMdy hn, ijs qoN zwhr huMdw hY ik auhnW iv`c
haumY bhuq hI G`t jW iblkul hI nhIN hY[ jykr b`cy dw mn kmzor hovygw qW aus ’qy aus dy mwqw-ipqw, BYx-
BrwvW AQvw kutMb dy vwqwvrx dw Asr izAwdw hovygw Aqy auh ausy qrHW dw bxdw jwvygw[ pr ijs b`cy iv`c
Awqimk SkqI izAwdw hovygI qW SurU qoN hI aus dw cMgw pRBwv swry kutMb ’qy pYxw SurU ho jwvygw[ ies swrI
ikirAw iv`c mwqw dI BUimkw bhuq hI mhq`qw r`KdI hY[ mwqw cwhy qW Awpxy b`cy ƒ gurmuK, sMq-mhwqmw bxw
skdI hY jW bdI dy i^AwlW Anuswr cor, fwkU, ivSy-ivkwrI Awid bxw idMdI hY[ Awqimk rs vwlw pRBwvSwlI
b`cw nw kyvl Awpxy pirvwr ’qy swqivk (Positive) Asr pwvygw blik Awpxy ierd-igrd smwj ’qy vI
aus dw pRBwv bhuq cMgw pvygw[ jy kr b`cy dw kutMb cMgw vI hovy pr jy auh kusMgq iv`c pY igAw qW b`cw ivgV
ky Awpxy pirvwr dy AwSy qoN dUr ho jwvygw[ ies dy ault mwVy pirvwr vwlw b`cw jy cMgI sMgq krygw qW auh
nyk ienswn bx jwvygw[
b`cw AwpxI haumY Anuswr kwm, kRoD, loB, moh Aqy AhMkwr dy ivSy-ivkwrW iv`c pYNdw hY[ ijauN-ijauN ieh
ivSy-ivkwr vDdy hn, iqauN-iqauN aus dI haumY vI vDdI rihMdI hY[ ieh ivSw bhuq v`fw hY ijs dw ies
pusqk iv`c ivsqwr pUrvk vrxn nhIN kIqw jw skdw pr ieh sp`St hY ik srIr dw hr ie`k sYl, ivSy-
ivkwrW dy swqivk (Positive) Aqy qwmisk (Negative) Asr ƒ kbUl krdw hY[ imswl dy qOr ’qy kwm vwSnw
A`KW, kMnW, nwisk dI vwSnw, mUMh dw sprS Aqy srIr dy swry sprS nwl AwauNdI hY[ Awqimk bl vwlw jIv
ienHW qoN bhuq hI inrlyp rihMdw hY Aqy ies dy ault ivSy-ivkwrI jIv ienHW iv`c hI glqwn ho jWdw hY[
mn dI clwiemwn SkqI AQvw auhnW dy swqivk (Positive) Aqy qwmisk (Negative) i^Awl, Kurwk
Aqy vwqwvrx jIv dy Genetic Material ’qy bhuq izAwdw Asr krdw hY, ijs nwl jIv dw ivkws ausy
Anuswr hI huMdw hY[ jy jIns maUtySn (Genes Mutation) mn dI clwey mwn SkqI Aqy vwqwvrx nwl swqivk
(Positive) pwsy v`l hovygw qW jIv srIrk qOr ’qy irSt-puSt Aqy Awqimk bl vwlw hovygw[ jy jIns dw
maUtySn qwmisk (Negative) v`l hovygw qW auh ivSy-ivkwrI Aqy inrbl hovygw[
srIr dIAW ieMdrIAW
ies DrqI qy cOrwsI l`K jUnW dy iv`coN ienswn sB qoN syRSt hY ikauNik ies dy iv`c ivvyk bu`DI hY ijs dy
ADIn AiDAwqimk krm krky ieh pRBU iv`c lIn ho skdw hY[ Asl iv`c ienswn ƒ srIr pRBU dy imlwp leI
hI imilAw hY:
BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ]
goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 12)
ey srIrw myirAw iesu jg mih Awie kY ikAw quDu krm kmwieAw ]
ik krm kmwieAw quDu srIrw jw qU jg mih AwieAw ]
ijin hir qyrw rcnu ricAw so hir min n vswieAw ]
gur prswdI hir mMin visAw pUrib iliKAw pwieAw ]
khY nwnku eyhu srIru prvwxu hoAw ijin siqgur isau icqu lwieAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 922)
mnu`Kw srIr dIAW pMj krm ieMdrIAW hn: h`Q, pYr, mUMh, ilMg gudw Aqy pMj igAwn ieMdrIAW hn: A`KW,
jIB, n`k, kMn Aqy cmVI[ ieh igAwn ieMdrIAW rUp, rs, gMD, Sbd Aqy sprS Awid pMj iviSAW dw igAwn
Aqy AnuBv krdIAW hn[
srIr dy swry krm ieMdry Aqy igAwn ieMdry AiDAwqimk krm krn leI pRBU ny id`qy hn, ijs nwl
ienswn dw pRBU imlwp dw mnorQ pUrw ho ky jnm sPlw huMdw hY[
hsq (h`Q)
prmwqmw ny jIv ƒ h`Q dsW nOhW dI s`cI ikrq Aqy srb`q dI syvw krn vwsqy bKSy hn:
jyqy jIA qyqy siB qyry ivxu syvw Plu iksY nwhI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 345)
Gwil Kwie ikCu hQhu dyie ] nwnk rwhu pCwxih syie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1245)
ienswn dsW nOhW nwl Drm dI ikrq kry, dsvMD k`F ky gurU vwly pwsy lwvy qW aus ƒ Awqm-mwrg dI
soJI huMdI hY[ h`Q syvw krky piv`qr huMdy hn Aqy gurU dI KuSI imldI hY:
qy hsq punIq pivqR hih myrI ijMduVIey jo hir jsu hir hir lyKih rwm ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 540)
pKw PyrI pwxI Fovw hir jn kY pIsxu pIis kmwvw ]
nwnk kI pRB pwis bynµqI qyry jn dyKxu pwvw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 749)
hsq crn sMq thl kmweIAY ]
nwnk iehu sMjmu pRB ikrpw pweIAY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 299)
jykr ies sMswr iv`c Aw ky h`Q kukrm krdy hn qW auh Awqm-GwqI bx jWdy hn Aqy jIv cOrwsI l`K
jUnW iv`c Btkdw rihMdw hY:
vFIAih hQ dlwl ky musPI eyh kryie ]
nwnk AgY so imlY ij Kty Gwly dyie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 472)
imiQAw hsq pr drb kau ihrih ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 269)
crn (pYr)
crn srn gur eyk pYfw jwie cl ]
siqgur koit pYfw AwgY hoie lyq hY ]
(BweI gurdws jI)
Akwl purK ny crn bKSy hn, qW jo mnu`K dsW nOhW dI s`cI ikrq kry, gurmiq gwfI-rwh ’qy c`l ky
lukweI dI syvw kr Awpxw jIvn s&lw kry[
crn clau mwrig goibMd ] imtih pwp jpIAY hir ibMd ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 281)
syv kIqI sMqoKIeI ijn@I sco scu iDAwieAw ]
En@I mMdY pYru n riKE kir suik®qu Drmu kmwieAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 466)
riK riK crn Dry vIcwrI ] duibDw Coif Bey inrMkwrI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 685)
jy auh crn glq mwrg ’qy c`lx leI vrqy jwx qW jIv KuAwr hMudw hY Aqy aus dy crn ivArQ hn:
imiQAw crn pr ibkwr kau Dwvih ] imiQAw mn pr loB luBwvih ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 269)
qgu n pYrI qgu n hQI ] qgu n ijhvw qgu n AKI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 471)
mUMh
mUMh mnu`K dy Bojn Kwx dy kMm AwauNdw hY, ijs nwl aus dw srIr sv`sQ rihMdw hY qy iPr auh sv`sQ
srIr nwl syvw-ismrn krky Awpxw jnm sPlw kr skdw hY[ pr keI swkq mnu`K swrI aumr mUMh nwl Kwx-
pIx dy rs ivc hI l`gy rihMdy hn qy nwm jp ky jnm sPlw nhIN krdy[ Aijhy mnu`KW leI gurbwxI dw PYslw
ies pRkwr hY :
KWidAw KWidAw muhu GTw, pYnMidAW sBu AMgu]
nwnk iDRgu iqnw dw jIivAw ijn sic n lgo rMgu]
(sRI gurU gRMQ swihb - AMg 523)
jyqw mohu prIiq suAwd ] sBw kwlK dwgw dwg ]
dwg dos muih cilAw lwie ] drgh bYsx nwhI jwie ]3]
(sRI gurU gRMQ swihb AMg 523)
jo isrP Kw-Kw ky iF`f vDweI jWdw hY qy nwm nhIN jpdw, aus bwbq gurU Amrdws jI bcn krdy hn :
iPtu ievyhw jIivAw ijqu Kwie vDwieAw pytu ]
nwnk scy nwm ivxu sBo dusmnu hyqu ]
(sRI gurU gRMQ swihb jI AMg 790)
Bgq kbIr jI AwKdy hn ik auhI mUMh BwgW vwlw hY ijs mUMh nwl rwm dw nwm aucwirAw jWdw hY qy
auh mnu`K Awp qW piv`qr huMdw hI hY, aus dy sMgI-swQI vI nwm jpx v`l juV jWdy hn :
kbIr suoeI muKu DMin hY, jw muiK khIAY rwmu ]
dyhI iks kI bwpurI, pivqRü hoiego gRwmu]
(sRI gurU gRMQ swihb jI AMg 1370)
ieMdrI (ilMg)
gurmiq Anuswr jq-sq sMjm r`Kxw cwhIdw hY Aqy kyvl sMswr dI au~qpqI leI hI ieMdrI ƒ vrqx dw
hukm hY:
jqI sdwvih jugiq n jwxih Cif bhih Gr bwru ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 469)
jqu pwhwrw DIrju suinAwru ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 8)
ieMdRI bis kir suxhu hir nwmu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 299)
jqu squ sMjmu irdY smwey ] cauQy pd kau jy mnu pqIAwey ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 686)
guris`K dw jIvn ies qrHW dw hoxw cwhIdw hY ik jdoN qk b`cw grB iv`c hovy jW jnm qoN bwAd jdoN q`k
mwqw dw du`D pINdw hovy, audoN q`k auh jq-sq vwlw jIvn bqIq kry[ purwqn vkqW iv`c guris`KW dw jIvn
ieho ijhw hI huMdw sI Aqy auh kwm dy ADIn ho ky Bog-vwSnw kdy nhIN sn krdy[ prmwqmw ny ieMdrI srIr
ƒ swP Aqy sv`sQ r`Kx leI SrIr dw jihrIlw mwdw (kyvl ipSwb) bwhr k`Fx leI bKSI hY qW jo irSt-
puSt rih ky srIr dy nwl syvw-ismrn krky ies jnm ƒ sPlw kIqw jw sky[
gudw
gudw, AMqVIAW ivcoN Kwd pdwrQ dy zihrIly mwdy ƒ srIr ivcoN bwhr k`Fx leI hY qW jo sv`sQ srIr
mwnvqw dI syvw kridAW nwm-ismrn krky jIvn-Xwqrw sPlI kry[ gudw swƒ swP suQrw r`Kxw cwhIdw hY
Aqy kwm dy ADIn ivSy-ivkwrI krmW nwl durvrqoN gurmiq mwrg iv`c ivvrijq hY[
(kysW Aqy msqk dw krm)
kys
pRBuU v`loN bKSy kysW dI AiDAwqimk mh`qqw dw vrxn SbdW rwhIN nhIN kIqw jw skdw[ gurU swihbwn ny
bwxI iv`c pRBU dy ipAwry gurmuK AQvw bRhmigAwnI leI kysW rwhIN bhuq siqkwr drswieAw hY:
gur ky crn kys sMig Jwry ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 387)
kysw kw kir bIjnw sMq cauru Fulwvau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 745)
myry rwm hir jn kY hau bil jweI ]
kys kw kir cvru Fulwvw crx DUiV muiK lweI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 749)
kys sMig dws pg Jwrau iehY mnorQ mor ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 500)
gurmuiK roim roim hir iDAwvY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 941)
msqk
gurU swihbwn Aqy aunHW iv`c AByd hoey pUrn bRhmigAwnI gurmuKW dy A`gy msqk Jukwx nwl jIv dy mn
iv`c grIbI Aqy hlImI AwauNdI hY[ ies qrHW krn nwl haumY GtdI hY, ijs nwl jIv pRBU dy nyVy huMdw hY Aqy
jIvn dI sPlqw leI gurU swihb dI bKiSS pRwpq krdw hY:
jo dIsY gurisKVw iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 763)
so sIsu Blw pivqR pwvnu hY myrI ijMduVIey jo jwie lgY gur pYry rwm ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 540)
jlu Fovau ieh sIs kir kr pg pKlwvau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 813)
msqku Apnw Byt dyau gun sunau rswl ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 810)
sMq crn Drau mwQY cWdnw igRih hoie AMDyrY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1301)
jau qau pRym Kylx kw cwau ] isru Dir qlI glI myrI Awau ]
iequ mwrig pYru DrIjY ] isru dIjY kwix n kIjY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1412)
jy isr ƒ AsIN duinAwvI hwr-iSMgwr leI vrqWgy qW haumY dw ik`lw hor Tukygw Aqy pRBU qoN by-mu`K ho ky
Asih kSt shwrWgy:
ijn isir sohin ptIAw mWgI pwie sMDUru ]
sy isr kwqI muMnIAin@ gl ivic AwvY DUiV ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 417)
jo isru sweI nw invY so isru kIjY kWie ]
kuMny hyiT jlweIAY bwlx sMdY Qwie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1381)
(igAwn ieMdRy)
nyqr (A`KW)
nyqr gurbwxI pVHn Aqy aus dy aupdyS Anuswr swirAW iv`c prmwqmw ƒ dyKx vwsqy bxy hn[ gurU dy
hukm iv`c s`c Aqy dsW nOhW dI kwr kmwauNdy hoey nyqrW dw AiDAwqimk iesqymwl krnw cwhIdw hY:
qy nyqR Bly prvwxu hih myrI ijMduVIey jo swDU siqguru dyKih rwm ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 540)
nyqRhu pyiK drsu suKu hoie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 290)
nYx n dyKih swD is nYx ibhwilAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1362)
ey nyqRhu myirho hir qum mih joiq DrI hir ibnu Avru n dyKhu koeI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 922)
nyqRI siqguru pyKxw sRvxI sunxw gur nwau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 517)
khY nwnku eyih nyqR AMD sy siqguir imilAY idb idRsit hoeI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 922)
jykr nyqr kwbU nw kIqy Aqy dunIAW dy ivSy-ivkwrW iv`c Kic`q ho gey ijvyN ik gMdIAW qsvIrW, tI.vI.,
nwtk-cytk dyKxy, iksy prweI iesqrI dw rUp-rMg BYVI nzr nwl dyKxw, dUsry dy Dn-mwl dOlq ƒ dyK ky
sVnw Awidk, qW ienHW vwsqy gurU swihb dw Prmwn hY:
imiQAw nyqR pyKq pr iqRA rUpwd ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 269)
pr iqRA rUpu n pyKY nyqR ] swD kI thl sMqsMig hyq ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 274)
AKI sUqku vyKxw pr iqRA pr Dn rUpu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 472)
rsnw (jIB)
rsnw dw mu`K mMqv pRBU dw nwm ismrn krky aus iv`c lIn hoxw hY Aqy gurmiq Anuswr dsW nOhW dI
ikrq kridAW s`c Aqy im`Tw bolxw hY, iksy ƒ iP`kw, kOVw, JUT nhIN bolxw, inMidAw nhIN krnI qy rsW-ksW
iv`c nhIN pYxw:
rsnw jpqI qUhI qUhI ]
mwq grB qum hI pRiqpwlk imRq mMfl iek quhI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1215)
rsnw gux gopwl iniD gwiex ]
sWiq shju rhsu min aupijE sgly dUK plwiex ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 713)
kIriq pRB kI gwau myrI rsnW ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1298)
bolhu jsu ijhbw idnu rwiq ] pRiB ApnY jn kInI dwiq ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 286)
mnu myro gju ijhbw myrI kwqI ] mip mip kwtau jm kI PwsI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 485)
jy ieh rsnw nwm nhIN jpdI Aqy lokW dI inMdw krdI hY qy JUT boldI hY qW aus dw ieh hwl huMdw hY:
rsnw jpY n nwmu iqlu iqlu kir ktIAY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1362)
rsnw iPkw bolxw inq inq hoie KuAwru ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 594)
ey rsnw qU An ris rwic rhI qyrI ipAws n jwie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 921)
imiQAw rsnw Bojn An sÍwd ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 269)
nws (n`k)
duinAwvI qOr ’qy nwsW suAws lYx vwsqy bxIAW hn jo pRikrqI dI SkqI ƒ SrIr iv`c iljWdIAW hn Aqy
SrIr iv`coN jihrIly mwdy ƒ hvw dy rUp iv`c bwhr k`FdIAW hn[ prMqU AiDAwqimk qOr ’qy ienHW iv`c pRwx
v`sdy hn, ijMnw iv`c gurU dw Sbd zwhrw-zhUr, hwzrw-hzUr pRvyS ho ky ienswn dI ibrqI ƒ pRBU iv`c lIn
krdw hY:
eyku sbdu myrY pRwin bsqu hY bwhuiV jnim n Awvw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 795)
ieh ismrn dI qIsrI pOVI hY[ pihlI pOVI bYKrI’ hY ijs iv`c zbwn nwl ismrn krI dw hY[ dUjI
m`Dmw’, ijs iv`c kMT vwihgurU-vwihgurU aucwrn kry Aqy qIsrI pOVI psMqI’ hY ijs iv`c suAwsW nwl ismrn
krI dw hY qy cOQI pOVI prw’, ijs iv`c surq Sbd iv`c lIn ho jWdI hY[ ieh AvsQw gurU dI bKiSS nwl
ismrn kridAW-kridAW sihj-suBwey Awpy hI Aw jWdI hY[ ienHW swrIAW pOVIAW dw ivsQwr sihq vrnx
nwm jpx dI jugq’ iv`c id`qw igAw hY[
swis swis ismrhu goibMd ] mn AMqr kI auqrY icMd ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 295)
jo swis igrwis iDAwey myrw hir hir so gurisKu gurU min BwvY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 305)
swis igrwis jphu jpu rsnw nIq nIq gux gweIAY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 382)
jy jIv ivSy-ivkwrW Aqy vwSnwvW dI sugMDI leI nwsW dI durvrqoN kry qW auh Btkdw hoieAw AwpxI
jIvn-Xwqrw nSt kr lYNdw hY[
rsu suienw rsu rupw kwmix rsu prml kI vwsu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 15)
sRvn (kMn)
sRvn prmwqmw dI ausqq Aqy js suxn vwsqy bxy hn qW ik swfw AMqhkrx swP ho ky pRBU iv`c lIn ho
jwvy:
ey sRvxhu myirho swcY sunxY no pTwey ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 922)
iQiq pweI cUky BRm gvn ] suin nwnk hir hir jsu sRvn ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 287)
nYnI dyiK drsu mnu iqRpqY sRvn bwxI gur sbdu suxeIAw ]
suin suin Awqm dyv hY BIny ris ris rwm gopwl rveIAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 833)
ienswn inMdw sux ky haumY vDwauNdw hY[ hrI-js C`f ky gMdy gIq Awid dy kMn-rs iv`c pY jWdw hY qW aus
dI Btkxw Aqy cMclqweI vDdI jWdI hY Aqy jIv pRBU-imlwp dy mwrg qoN Btk jWdw hY[ gurbwxI dw aus vwsqy
ieh Prmwn hY:
kMnI sUqku kMin pY lwieqbwrI Kwih ]
nwnk hMsw AwdmI bDy jm puir jwih ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 472)
imiQAw sRvn pr inMdw sunih ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 268)
AwKxu AwiK n rijAw sunix n rjy kMn ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 147)
cmVI
cmVI iv`c sprS dw gux hY, ijs nwl swnUM iksy vsqU dy TMFy-q`qy, nrm-kTor qy hox jW nw hox dw igAwn
huMdw hY[ mnmu`K mnu`K cmVI dy sprS duAwrw ivkwrW ivc pY ky kwm vwSnw ivc hI glqwn hoieAw rihMdw hY,
Aijhy mnu`K cmVI nUM swjn-sMvwrn iv`c hI l`gy rihMdy hn[ Aijhy mnu`KW leI Bgq kbIr jI bcn krdy hn
:
Aink jqn kir kwieAw pwlI ] mrqI bwr Agin sMig jwlI ]
coAw cMdnu mrdn AMgw ] so qnu jlY kwT kY sMgw ]
(gurU gRMQ swihb jI AMg 325)
ijvyN vwSnw dy ADIn iksy AOrq-mrd dy srIr nUM sprS krn nwl kwm vwSnw pYdw huMdI hY, ievyN hI
AwqmdrSI mhWpurSW dy crn sprS krn nwl mn ivc rUhwnI qrMgW pYdw hudIAW hn Aqy aunHW vrgy bxn
leI AiDAwqmk rsqy ’qy c`lx leI auqSwh pYdw huMdw hY[
(izMdgI Aqy mOq)
duinAwvI qOr ’qy izMdgI Aqy mOq
izMdgI : Awqmw, dyhI Aqy sUKSm AQvw AMqvwihk srIr (haumY AQvw mn) dw sMjog hY[ jdoN qk Awqmw
SrIr ƒ cyqn SkqI idMdI rihMdI hY, audoN qk srIr ijauNdw rihMdw hY[
mOq : prmwqmw jdoN Awqmw dy srUp iv`c srIr iv`c v`sidAW hoieAW aus ƒ cyqn SkqI dyxw bMd kr
idMdw hY qW SrIr murdw ho jWdw hY Aqy ies dw sUKSm AQvw AMqvwihk SrIr AkwS mMflW iv`c prvyS kr
jWdw hY[
AiDAwqimk qOr ’qy izMdgI Aqy mOq
izMdgI : jdoN mnu`K dI surq pRBU nwl juV jWdI hY qW gurbwxI Anuswr AiDAwqimk qOr ’qy aus ƒ ijauxw
kihMdy hn[
mOq : jdoN mnuK dI surq pRBU qoN tu`t ky iqRSnw ADIn ho, dunIAW iv`c K`icq ho ky pRBU ƒ Bul jWdI qW
gurbwxI Anuswr aus ƒ mOq kihMdy hn[
AwKw jIvw ivsrY mir jwau ]
(sRI gurU gRMQ swihb AMg 9)
jn nwnku nwmu ley qw jIvY ibnu nwvY iKnu mir jwieAw ]
(sRI gurU gRMQ swihb AMg 87)
AiDAwqimk qOr ’qy ijauNidAW mrnw
jdoN ienswn nwm-bwxI dw ismrn krky AwpxI haumY mwr ky siq-ic`q-AnMd dI AvsQw iv`c phuMc jWdw
hY qW aus ƒ ijauNidAW mrnw kihMdy hn, ikauNik aus dI haumY mr jWdI hY qy auh ielwhI KyVy iv`c rih ky
AiDAwqimk qOr ’qy praupkwr krdw hY[ ies ƒ hI jIvn-mukq kihMdy hn ikauNik ienswn dyh iv`c huMidAw
hoieAW hI mukqI pw jWdw hY[
jIvn mukiq so AwKIAY mir jIvY mrIAw ]
(sRI gurU gRMQ swihb AMg 449)
sbid mrY so mir rhY iPir mrY n dUjI vwr ]
(sRI gurU gRMQ swihb AMg 58)
pRBU qoN iv`CV ky mnu`K dunIAwvI qOr ’qy vwr-vwr ijauNdw-mrdw rihMdw hY Aqy Awvwgvn dy gyV iv`c ipAw
rihMdw hY[ ies bwry pMnw 36 ’qy ivsQwr nwl smJwieAw igAw hY[

krm Drm
krm
ikRXwmwn, pRwrbD, sMicq
jdoN prmwqmw qoN jIv dI ilv Cu`tdI hY qW iqRSnw duinAwvI PurinAW ƒ jnm idMdI hY[ Purny (iKAwl)
krm dw m`uF bMnHdy hn[ iksy Purny ƒ ikRXwmwn (Implement) kr dyxw krm hY[ krm ƒ muV-muV duhrwaux
nwl Awdq bxdI hY Aqy Awdq ƒ muV-muV duhrwaux nwl suBwau bxdw hY[ Awpxy suBwau krky hI mnu`K Awvwgvn
dy aUc-nIc dy gyV iv`c pYNdw hY[
krm iqMn pRkwr dy huMdy hn:-
1. ikRXwmwn krm - auh krm jo SrIr Dwrn qoN bwAd ies jnm iv`c kIqy gey AQvw ies jnm iv`c
jo kMm kIqy hn Aqy hux kIqy jw rhy hn[
(a) in`qX - hr roz kIqy jwx vwly krm[
(A) nYim`qk - jo krm (kMm) iksy Kws mOky jW idn idhwVy ’qy kIqy jWdy hn jYsw ik gurpurb, smwgm,
AKMf pwT, idn iqauhwr, smwijk Aqy hor in`jI AwriQk kMm[
2. pRwrbD krm - ipCly jnm dy krm AQvw dyh dy ArMB krn vwly krm ijhVy krmW duAwrw dyh dI
pRwpqI huMdI hY jW hoeI hY[
3. sMicq krm - ipCly jnmW dy bwkI cly AwauNdy krm, ijnHW dw Bog mnu`K ny Ajy qk nhIN BoigAw huMdw
jW ijnHW dw inbyVw hoxw bwkI hovy[
krm inbyVw (Awvwgvn)
mnu`K dI surq (mn dI rucI) bu`DI dy ADIn jo krm krdI hY auh SuB krm huMdy hn Aqy mn (ijs dw vjUd
ivSy-ivkwrW dw hY) dy ADIn kIqy gey krm mwVy huMdy hn[ mnu`K dy kIqy hoey ieh swry krm aus dy AMqhkrn
iv`c sUKSm kMipaUtr (Computer) jW typ irkwrf vWg drj huMdy jWdy hn[
nwnk jIA aupwie kY iliK nwvY Drmu bhwilAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 463)
ienHW krmW dI pUMjI dy lyKy hI jIv ies isRStI ’qy AwauNdw hY, Awqmw dy sMjog nwl aus qoN Awqm SkqI
lY ky kwr-ivhwr krdw hY, pr SrIr qy Awqmw dy ivjog kwrn AQvw jdoN Awqmw qoN cyqn SkqI imlxI bMd
ho jWdI hY qW jIv dI mOq ho jWdI hY[
sMjogu ivjogu duie kwr clwvih lyKy Awvih Bwg ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 6)
hr ienswn ƒ Awpxy kIqy hoey cMgy jW mwVy krmW dw PL zrUr Bogxw pYNdw hY[
jyhw bIjY so luxY krmw sMdVw Kyqu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 134)
ienHW krmW dy lyKy hI mnu`K dw AMqvwihk (sUKSm) SrIr Awvwgvn dy gyV iv`c GuMmdw hY Aqy muV-muV
jnm lYNdw hY[ ieh AMqvwihk srIr jo haumY dw vjUd hY, ienswn dI izMdgI iv`c hI cMgy purSW dI sMgq krky,
SuB krm kmw ky, nwm bwxI dw ismrn krky pRBU iv`c lIn hox ’qy hI nws huMdw hY[
ipCly Aaugux bKis ley pRBu AwgY mwrig pwvY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 624)
ieho kwrn hY ik is`K Drm iv`c SuB krm kmwaux Aqy BYVy krm iqAwgx v`l bhuq zor id`qw igAw hY
ikauNik SuB krmW rwhIN hI ienswn au~cI AiDAwqimk AvsQw iv`c phuMc ky ielwhI AnMd mwx skdw hY[
ienswn ies DrqI ’qy krm kmwaux leI hI AwieAw hY ijs dy kIiqAW auh Awpxy Asl mnorQ (pRBU pRwpqI)
ƒ pUrw kr sky[ iesy kwrn gurbwxI ny DrqI ƒ DrmswL vI AwiKAw hY[
iqsu ivic DrqI Qwip rKI Drm swl]
(gurU gRMQ swihb jI - AMg - 7)
ienswn ny ikrq krnI, vMf Ckx Aqy nwm jpx vrgy SuB guxW ƒ Apxwauxw hY[ ikrq kridAW is`K
Awpxy kwr-ivhwr gurU dy hukm iv`c gurU dw smJ ky kry[ ies iv`c rqI Br vI aus dI AwpxI haumY nw hovy[
pRBU dy hukm iv`c Awpxy &rz inBwey Aqy ies dy bdly iksy vI duinAwvI pdwrQ dI ie`Cw nw kry Aqy kyvl
pRBU dI bKSS locy[ ies ƒ gurU-Gr dw krm Xog isDWq kihMdy hn[
krm krq hovY inhkrm ] iqsu bYsno kw inrml Drm ]
kwhU Pl kI ieCw nhI bwCY ] kyvl Bgiq kIrqn sMig rwcY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 274)
gurbwxI dw &Yslw hY ik ielwhI hukm iv`c ienswn dw koeI vI krm ibrQw nhIN jWdw Aqy ie`k iCx-
mwqr vI kIqw hoieAw SuB krm QweyN pYNdw hY[
ieku iqlu nhI BMnY Gwly ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 784)
ies qoN ault jo ienswn Awpxy kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr dy ADIn ivSy-ivkwrW dy kMm krdw hY
aus dw mn ies dunIAW iv`c vI ivkwrW dI B`TI iv`c jldw rihMdw hY Aqy Awvwgvn dy gyV AQvw vwr-vwr
inclIAW jUnW dy jMmx mrn dy gyV iv`c pY ky nrkW dw BogI bxdw hY[ hr mnu`K ƒ AwpxI haumY ADIn kIqy
hoey krmW dw lyKw AMq Akwl purK dy hukm iv`c Bugqxw hI pYNdw hY[
kIqw Awpo Awpxw Awpy hI lyKw sMFIAY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 473)
ienswn swrI aumr jo krm krdw irhw hY AMq smyN auho hI aus dI Xwd dw ih`sw bxdy hn[
ijqu lwgo mnu bwsnw AMiq sweI pRgtwnI ]6]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 242)
AMq smyN jo vI iKAwl ienswn dI surq iv`c AwauNdw hY, ielwhI inXm Anuswr auh Aglw jnm aus
muqwbk hI lYNdw hY[ jy koeI pRwxI AMq smyN Dn dOlq dw iDAwn kridAW pRwx iqAwgdw hY qW aus ƒ s`p dI
jUn iv`c jnm lYxw pvygw[ jy auh AMq smyN AwpxI Bog-vwSnw dw iDAwn kry qW vysvw dI jUn iv`c jnm
lvygw[ jy koeI pRwxI AwpxI AOlwd ƒ Xwd kry Aqy AYsI icMqw iv`c mr jwvy qW auh sUr dI jUnI pYNdw hY[ iesy
qrHW jy koeI pRwxI AMq smyN Awpxy mihl mwVIAW ƒ hI mn iv`c vsweI r`Ky Aqy AijhI icMqw iv`c mr jwvy qW
auh BUqW pRyqW dI jUn iv`c jw if`gdw hY[ AMq smyN mnu`K nUM auh hI cIz Xwd AwauNdI hY, ijs nwl aus ny swrI
aumr moh kIqw hovy, ies leI Bgq jI rhwau vwlI pMgqI ivc kihMdy hn ik hy BweI! qUM kdy vI pRBU dw nwm
nw Bulw, hr vyly aus dw ismrn krdw rih qW ik mrn vyly vI auh qyrI Xwd ivc Aw sky qy ijs nUM mrdy smyN
prmwqmw Xwd Awvy, auh mukq ho ky prmwqmw ivc AByd ho jWdw hY[ ies bwry gurbwxI dw &rmwn hY:
AMiq kwil jo lCmI ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ]
srp join vil vil AauqrY ]1]
ArI bweI goibd nwmu miq bIsrY ] rhwau ]
AMiq kwil jo iesqRI ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ]
bysvw join vil vil AauqrY ]2]
AMiq kwil jo liVky ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ]
sUkr join vil vil AauqrY ]3]
AMiq kwil jo mMdr ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ]
pRyq join vil vil AauqrY ]4]
AMiq kwil nwrwiexu ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ]
bdiq iqlocnu qy nr mukqw pIqMbru vw ky irdY bsY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 526)
ieh qW isrP tUk-mwqr imswlW hI id`qIAW geIAW hn[ prMqU nwl hI gurbwxI ieh vI ieSwrw krdI hY
ik mwieAwDwrI, ivSy-ivkwrI Aqy moh-mmqw iv`c PisAw hoieAw ienswn Awpxy krmW Anuswr k`uqy-ib`ly,
pSUU-pMCI qy hor kIVy-mkOVyy Awid bx ky Awpxy krmW Anuswr Btkdw hoieAw, Awpxy krmW dw Pl Bog ky iPr
dubwrw mwns jnm iv`c Aw jWdw hY[
jy mnu`K ƒ swD sMgq pRwpq ho jwvy qW nwm bwxI dy ismrn nwl aus dy ipCly Aqy vrqmwn jnmW dy swry
mwVy krm AQvw pwp Kqm ho jWdy hn Aqy auh inrml ho ky pRBU iv`c lIn ho ky jIvn-mukq ho jWdw hY[
mihmw swDU sMg kI sunhu myry mIqw ]
mYlu KoeI koit AG hry inrml Bey cIqw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 809)
nhIN qW mwVy krmW dw PL mnu`K ƒ zrUr hI Bogxw pYNdw hY BwvyN du`K Bogxy pYx jW inclIAW jUnW dy
Awvwgvn dy gyV iv`c goqy Kwxy pYx[ AMq aus dI BlweI vI iesy iv`c hI hY ikauNik ies qrHW aus dy pwp kt
jWdy hn[
kyiqAw dUK BUK sd mwr ] eyih iB dwiq qyrI dwqwr ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 5)
ies PL ƒ Bugq ky hI mnu`K ƒ siq ic`q-AnMd-prmwqmw iv`c lIn hox dI vwrI imldI hY[ AMq krm
inbyVw audoN hI huMdw hY jdoN mnu`K Awpxy jIvn kwl iv`c SuB krm kr, haumY ƒ au~kw hI imtw ky AQvw jIvn-
mukq ho ky nwm bwxI ismrdw hoieAw pRBU dI Xwd iv`c pRwx iqAwg jwvy[ ies qrHW aus dw AMqvwihk SrIr
nws ho jWdw hY[ auh Akwl purK iv`c lIn ho Awvwgvn dy gyV ’coN mukq ho jWdw hY[
ieh gurU nwnk dyv jI mhwrwj dw clwieAw hoieAw hI ielwhI mwrg hY ijs ƒ Apxw ky mnu`KI Xwqrw
s&l hMudI hY[ mnu`K AwpxI surq ƒ Sbd-gurU iv`c lIn krky Awvwgvn qoN mukq ho skdw hY[
nrk, surg Aqy mokS
nrk - surq dw pRBU qoN ivCV ky dunIAW iv`c Kicq ho jwxw nrk hY[
surg / bYkuMT - surq dw pRBU iv`c lIn hoxw hI svrg hY[
jIvn-mukq - ijs mnu`K ny kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr ’qy kwbU pw haumY mwr ky surq ƒ pRBU iv`c lIn
kr ilAw AQvw bRhmigAwnI bx igAw, aus ƒ ies izMdgI iv`c jIvn-mukq kihMdy hn[ auh praupkwrI jIv
bxdw hY Aqy Akwl purK dI rzw, hukm Aqy Bwxy iv`c rihMdw hY[
pRB kI AwigAw Awqm ihqwvY ] jIvn mukiq soaU khwvY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 275)
ibdyh mukq - ijs dw dyh AiBmwn (haumY) mr igAw Aqy pRBU iv`c lIn ho igAw, auh ibdyh mukq hY[
ies ƒ jIvn-mukq vI ikhw jWdw hY[
mukqI (mokS) - kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr dy ivSy-ivkwrW Aqy haumY dy bMDnW qoN Cutkwrw hI mukqI
hY[ ienswn AwpxI surq ƒ pRBU iv`c lIn krky hI mukqI pRwpq krdw hY[
Drm
‘s`c’ AQvw prmwqmw dI Koj Aqy imlwp leI jo inXm pwlx krny pYNdy hn, auhnW ƒ Drm ikhw jWdw
hY[ Drm ie`k Awqimk Koj hY ijs nwl s`c dI pRwpqI huMdI hY[
swrw mwdw sMswr prmwqmw dy srgux srUp dw idRStmwn FWcw hY[ prmwqmw ie`k hY jo Awpxy hI nym
Anuswr byhqrIn qrqIb nwl swry sMswr iv`c iek-rs ivAwpk hY Aqy aus dI cyqn SkqI hI swrI kwienwq
iv`c zwhrw-zhUr hY[ mnu`KI SrIr dy j`ry-j`ry iv`c mOjUd prmwqmw ƒ Awqmw ikhw jWdw hY, ies krky Awqmw
(jo ik prmwqmw dI hI AMS hY) hI isRStI dI kyNdrI AslIAq hY[ nw koeI pdwrQ, nw koeI hor SkqI Aqy nw
hI koeI idRStmwn vsqU ies dw Durw hY[ scweI qW ieh hY ik Awqimk dunIAW hI kyvl s`cI dunIAW hY[ ies
Awqimk Koj leI jo inXm ienswn ƒ pwlxy pYNdy hn, auh Drm hY[
pwvn gurbwxI Anuswr swry DrmW ’coN au~qm Drm hrI dw nwm jpxw hY Aqy ieho hI jIv dw srb-sRySt
inrml krm hY[
srb Drm mih sRyst Drmu ]
hir ko nwmu jip inrml krmu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 266)
gurU swihb &rmwauNdy hn ik mYN swry Brm C`f ky ie`ko-ie`k prmwqmw dI ArwDnw kIqI hY jo ik sdw iQr
rihx vwlw Drm hY[
qij siB Brm BijE pwrbRhmu ]
khu nwnk Atl iehu Drmu ]4]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 196)
is`K Drm
ie`k Akwl purK ƒ mMnxw, aus iv`c lIn hox vwsqy aus dI ArwDnw (is&q slwh) dy inXmW (isDWqW)
dI is`iKAw lY ky aus iv`c Awpxw jIvn Fwlxw is`K Drm hY[
is`K Drm dy isDWq gurU nwnk dyv jI ny gurbwxI rwhIN pRgt kIqy[ Akwl purK ny ds gurU swihbwn (gurU
nwnk dyv jI, gurU AMgd dyv jI, gurU Amrdws jI, gurU rwmdws jI, gurU Arjn dyv jI, gurU hirgoibMd jI,
gurU hir rwie jI, gurU hirikRSn jI, gurU qyZ bhwdr jI Aqy gurU goibMd isMG jI) dy srUp iv`c vrq ky
gurbwxI dI rcnw krky lukweI ƒ s`c dw aupdyS idRVHwaux leI is`K Drm dw mu`F bMinHAw Aqy smyN-smyN isr
gurU swihbwn ny ies dy inXm bxwey[ gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny 1699 eI: dI ivswKI ƒ AMimRq Ckw ky,
pMj ipAwirAW ƒ gurU-pMQ dy rUp iv`c Qwp ky Aqy aunHW pwsoN Awp AMimRq Ck ky is`K Drm dI rihq mrXwdw
p`kI kr id`qI[ 1708 eI: iv`c hzUr ny is`K Drm dy pYrokwrW ƒ jo ik gurU swihbwn dy SrIr iv`c vrq rhy
Sbd-gurU nwl juVy hoey sn, jugo-jug At`l sRI gurU gRMQ swihb iv`c vrq rhy Sbd-gurU nwl joiVAw[
kyvl ie`k dI pUjw
is`K Drm iv`c rcxhwr (pRBU) qoN ielwvw, aus dI iksy vI rcnw dI pUjw nhIN kIqI jWdI, ijvyN ik AgnI,
jl, vwXU, cMd, sUrj, dyvI-dyvqy jW koeI vI bu`q Awid[ ies leI is`K Drm iksy vI qrHW mwdw-pRsq
(Materialistic) nhIN hY Aqy Akwl purK dI rcnw iv`c aus dw hukm mMn ky duinAwvI Aqy AiDAwqimk &rz
inBwauNidAW ienswn Awpxw jIvn s&l krdw hY[ gurbwxI iv`c &rmwn hY:-
jo pwQr kau khqy dyv ] qw kI ibrQw hovY syv ]
jo pwQr kI pWeI pwie ] iqs kI Gwl AjWeI jwie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1160)
Bwv p`Qr dI mUrqI bxw ky aus ƒ srb-ivAwpI prmwqmw smJ ky syvw krnI Aqy aus p`Qr dI mUrqI
A`gy fMfEq bMdnw krky pUjw krnI ivArQ hY[ AiDAwqimk mwrg dy pWDI leI ieh swrI Gwl AjweIN jWdI
hY[
dUsry DrmW dy krm-kWfW dI mnwhI
is`K Drm iksy vI pRkwr dy dUjy DrmW dy krm-kWfW ƒ nhIN mMndw ijvyN ik iqlk, vrq-nym, jnyaU Dwrn
krnw, dIvy bwlxy, sUqk, srwD, jwnvrW dI blI cVHwauxI, mUrqIAW ƒ DUp-dIp dyxw, mon Dwrn krnw, inaulI
krm, iQ`q-vwr, joiqS iv`idAw, kbrW, mVHIAW-mswxW ƒ pUjxw Awidk[ iesy pRkwr jMglW iv`c nMgy qury iPrn
vrgy krm-kWf dI vI s^q mnwhI hY[ gurbwxI dw &Yslw hY ik prmwqmw qW sB iv`c v`sdw hY pr iPr vI
mwieAw dy pRBwv qoN inrlyp hY[
kwhy ry bn Kojn jweI ]
srb invwsI sdw Alypw qohI sMig smweI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 684)
gurU swihb &rmwauNdy hn ik dunIAW dy idKwvy mwqr jo Drm dI AwV iv`c krm-kWf qy pKMf krdy hn,
auhnW dy swry SuB guxW ƒ pMj ivSy-ivkwrW dI Agn swV idMdI hY Aqy auh Awvwgvn dy gyV iv`c hI pey rihMdy
hn[ ies qoN Cutkwrw pwaux leI is`K Drm, vwSnw rihq pUrn SrDw pRym nwl krqwr dI is&q slwh krn
dI pryrnw krdw hY[
krm Drm pwKMf jo dIsih iqn jmu jwgwqI lUtY ]
inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw inmK ismrq ijqu CUtY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 747)
gurU goibMd isMG jI mhwrwj PrmwauNdy hn ik hy mnu`K jy qUM pRBU dw nwm aus nUM ihrdy iv`c hwzr-nwzr
smJ ky pUrI SrDw qy pRym nwl aus iv`c lIn hox leI nhIN jpdw qW qyry kIqy hoey hor swry Dwrimk krm-
Drm byArQy hI hn, ijnHW nwl qUM prmwqmw nUM pRwpq nhIN kr skdw[
sB krm Pokt jwn ] sB Drm inhPl mwn ]
ibn eyk nwm ADwr ] sB krm Brm ibcwr ]
(Akwl ausqiq)
jwq-vrn dw KMfn
is`K Drm smu`cI mwnv jwqI leI srb-sWJw Drm hY[ ie`Qy Drm jwq Aqy vrn dy ADwr ’qy koeI vMf
nhIN[ ienswn jwq Aqy vrn kwrn nhIN blik SuB krmW krky AQvw s`c (pRBU) ƒ Awpxy AMdr vsw ky hI
mhwn Aqy sRySt purS bxdw hY[
jwiq jnmu nh pUCIAY sc Gru lyhu bqwie ]
sw jwiq sw piq hY jyhy krm kmwie ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1330)
iesqrI dw snmwn
is`K Drm iv`c iesqrI ƒ mrd dy brwbr ruqbw hwsl hY[ is`KI iv`c sqI Aqy kuVI mwr vrgIAW smwijk
kurIqIAW dw s^q KMfn hY[ purwqn kurIqI Dwrnw qoN ault ivDvw dubwrw ivAwh krw skdI hY Aqy mrd vWg
hI iesqrI gurduAwry dI syvw sMBwl kr skdI hY[ gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI mhwrwj qk
swry gurUAW ny iesqrI ƒ smwijk, Dwrimk AzwdI Aqy Awdr mwx idvwaux leI bVw hI prcwr Aqy aupdyS
kIqw[ gurbwxI iv`c &rmwn hY ik iesqrI jwqI ƒ nIvW ikauN AwKIey, jo mhWpurSW Aqy rwijAW ƒ jnm dyx
vwlI hY[
so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 473)
gRihsq mwrg prvwn
is`K Drm iv`c pRBU pRwpqI leI gRihsq mwrg ƒ bhuq mh`qqw id`qI geI hY[ ienswn ny smwj iv`c
rihMidAW, smwijk inXmW dw pwlx kridAW, AiDAwqimk mwrg ’qy c`l ky prmwqmw iv`c lIn hoxw hY[
gurbwxI iv`c gRihsq qoN Bwv hY ik ienswn dunIAW iv`c ivcridAW hoieAW nwm bwxI jpy Aqy AwpxI iesqrI,
pirvwr qy sMqwn pRqI Awpxy &rz ƒ inBwey prMqU auhnW iv`c hI nw gRisAw rhy[ blik hr ie`k AMdr prmwqmw
dI joq jwx ky praupkwrI bxy[ gurbwxI Anuswr mn dw prmwqmw nwl imlwp hI sB qoN v`fw gRihsq hY[
srb`q dw Blw
is`K Drm dw audyS hY ik ienswn dI surq pRBU dI hzUrI smJ ky, nwm bwxI ismrn krky, ielwhI joq
(Sbd-gurU) iv`c lIn ho jwvyy, jo swirAW jIvW iv`c iek-rs ivAwpk hY[ sBnW jIvW iv`c aus pRBU dI hI joq
boldI hYY[ aus dI zhUrIAq (Presence) krky hI swry jIv hoNd iv`c hn[
sBY Gt rwmu bolY rwmw bolY ] rwm ibnw ko bolY ry ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 988)
ies leI swƒ smu`cI mnu`K jwqI iv`c prmwqmw dI joq smJ ky ibnw iksy mzHb, jwq-pwq, dyS, kOm dy
ivqkry dy, pRym krnw cwhIdw hY Aqy mwnvqw dy Bly leI inSkwm syvw krnI cwhIdI hY[ gurU dI sMgq pRwpq
hox nwl jIv ƒ iksy nwl vYr-ivroD nhIN huMdw qy koeI aus ƒ Eprw nhIN idsdw[ auh sB nwl pRym-Bwvnw
vwlw vrqwE krn l`g pYNdw hY[
ibsir geI sB qwiq prweI ] jb qy swDsMgiq moih pweI ]1] rhwau
nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sMig hm kau bin AweI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1299)
hr ie`k is`K jdoN vI gurU A`gy Ardws krdw hY qW AMq iv`c ieh mMgdw hY:
nwnk nwm cVHdI klw qyry Bwxy srb`q dw Blw ]
srb`q dw Blw mMgx nwl jIv dy ihrdy ivcoN dÍYq Kqm ho jWdI hY Aqy mn inmrqw iv`c Aw jWdw hY[ auh
Akwl purK dI hzUrI ƒ izAwdw pRqIq krdw hY ijs nwl ieh mnu`Kw jnm s&l hMudw hY[
srb`q dy Bly dIAW is`K ieiqhws iv`c bVIAW imswlW hn ijvyN ik gurU dy is`KW ny Awpxy ivroDIAW dI vI
syvw qy mdd kIqI[ AsIN A`j Red Cross ƒ bVI mwnqw idMdy hW pr gurU goibMd isMG jI ny ies qoN vI au~cy-
su`cy ielwhI imSn dI nINh Awpxy inmwxy guris`K BweI GnHeIAw jI koloN A`j qoN 300 swl pihly hI rKvw id`qI
sI[
Red Cross ieh hY ik jdoN do ivroDI rwjsI DiVAW dI jMg huMdI hY qW aunHW dy ispwhIAW Aqy jnqw dI
syvw leI qIsrI inrp`K sMsQw, fwktrI shwieqw (Medical aid) idMdI hY ijs qrHW ik World Health
Organization Aqy United Nations Organization Awid[
gurU goibMd isMG jI mhwrwj dy imSn iv`c lVn vwlw is`K DVw Awpxy ivroDI DVy dy P`tV ispwhIAW ƒ
pwxI iplwauNdw Aqy m`lHm-p`tI krdw irhw hY[ BweI GnHeIAw jI ny AnMdpur swihb dy mYdwny jMg iv`c aus
vkq dI muZl hkUmq dy muslmwn ispwhIAW dI ies p`KoN syvw krky ies ielwhI imSn ƒ inBwieAw[ ies
leI gurU goibMd isMG jI dw ielwhI imSn A`j klH dy Red Cross dy imSn nwloN ikqy vDyry au~cw hY[
A`j vI guris`K gurU swihb dI KuSI lYx vwsqy iesy qrHW hI dUsry DrmW dy lokW dI mdd krdy hn Aqy
hr kOm Aqy mzHb leI gurU dw sWJw lMgr clwauNdy hn[ guris`K gurmiq mwrg ’qy c`lx leI gurU goibMd isMG
jI mhwrwj dw ieh aupdyS Awpxy ihrdy ’c vswaux dw pUrw-pUrw Xqn krdy hn[
mwns kI jwq sbY eykY pihcwnbo[
(Akwl ausqiq)
is`K Drm dI ivl`Kxqw
is`K Drm bVw hI is`Dw-swdw, AmlI (Practical) qOr ’qy pRBU pRwpqI dw Dwrimk rsqw hY ijs iv`c iksy
zor zbrdsqI, krm-kWf, pKMf Aqy vihm-Brm iv`c pYx dI loV nhIN[
gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI mhwrwj qk swry gurU swihbwn ny kyvl ielwhI BweIcwry dw
hI aupdyS id`qw Aqy jwq-pwq, AmIrI-ZrIbI vrgy dÍYq-Bwv dw KMfn kIqw[
pRBU imlwp leI Awpxy aupdyS iv`c ielwhI ZrIbI, Akwl purK dI hzUrI Aqy pRBU-pRym ƒ ihrdy iv`c vsw
ky haumY ƒ au~kw hI mwr dyx dI jugqI, jo siqgurU nwnk dyv jI mhwrwj ny ies kljug dy iBAwnk iqRSnw dI
Agn iv`c d`Jy hoey smyN iv`c pRgt kIqI, auh Awpxy Awp iv`c ie`k imswl hY[ haumY ƒ imtw ky hI mnu`K Akwl
purK iv`c lIn ho skdw hY[
A`j qk is`K Drm dy prcwr Aqy pswr dw mu`K swDn gur-aupdyS Aqy guris`KW dw jIvn irhw hY[ is`K
Drm dy prcwr leI nw kdy jor- jbrdsqI Drm pirvrqn hoieAw Aqy nw kdy kIqw jWdw hY[ ies qrHW jor-
jbrdsqI krnw Akwl purK dy hukm iv`c TIk nhIN[
jy ipCokV v`l nzr mwrIey qW gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI qk Aqy ienHW qoN A`gy bwbw
bMdw isMG jI bhwdr Aqy mhwrwjw rxjIq isMG jI dy rwj smyN vI kdy iksy ƒ is`K bxn leI koeI duinAwvI
pdwrQW dw lwlc, fr-BYA jW zor-zbr nhIN kIqw igAw[ blik ihMdU Aqy muslmwn Awpxy Awpxy DrmW ƒ
inBwauNdy hoey gurU swihbwn dy aupdyS kmw ky Akwl purK dI bKSS sdkw AiDAwqimk mwrg dy pWDI bxy[
is`K Drm dy moFI gurU nwnk dyv jI ny hmySw AiDAwqimk mwrg ’qy c`lx vwsqy sWJIvwlqw Aqy AwpsI
BweIcwry dw aupdyS id`qw ik ikrq kro, vMf Cko Aqy nwm jpo[ iksy vI Drm dw ivAkqI iemwndwrI nwl ies
rsqy ’qy c`l ky pRBU dy dr ’qy phuMc skdw hY Aqy ibnW iksy dÍYq Bwvnw, mzHb, jwq-pwq dy ivqkry dy mwnvqw
dI syvw kr skdw hY[ ie`k pwsy ij`Qy gurU swihb ny ihMdU bRwhmxW, jogIAW, sMinAwsIAW Aqy hor au~cy purSW ƒ
aunHW dy Drm ’qy c`ldy hoey ielwhI gux gRihx krn dw aupdyS kIqw, dUjy pwsy mOolwixAW Aqy kwzIAW ƒ aupdyS
id`qw ik auh cMgy muslmwn qd hI bx skdy hn jy auh A`lw qwlw dy d`syy hoey inXm Aqy gux AiDAwqimk
mwrg au~qy c`lx leI Apxwaux[
gurU swihb ny d`isAw ik Akwl purK ƒ imlx dw Drm qW ie`k hI hY[ ienswn Awpxy krmW krky hI
cMgw jW mwVw huMdw hY[ m`ky ivKy jdoN kwzIAW Aqy mOlwixAW ny gurU nwnk dyv jI ƒ pu`iCAw:-
puCin Poil ikqwb no ihMdU vfw ky muslmwnoeI ?
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 33)
qW gurU nwnk dyv jI ny jvwb id`qw ik:
bwbw AwKy hwjIAw suiB Amlw bwJhu dono roeI[
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 33)
Bwv jy SuB Aml nw hoey qW ihMdU Aqy muslmwn dovyN hI KuAwr hoxgy[
gurU mhwrwj dw ielwhI aupdyS ieMnw pRBwvSwlI huMdw sI ik kOfy rwKS, jwdUgrnI nUrSwh, s`jx T`g vrgy
v`fy-v`fy Awpxw suBwA bdl ky Akwl purK dy rsqy qur pYNdy[ BweI joD jI, jo gurU nwnk dyv jI dy is`K sn
Aqy AMimRq vyly ieSnwn krky gurbwxI pwT krdy sn, dy jIvn qoN pRyirq ho ky vYSnv dyvI dy aupwsk BweI
lihxw jI ieMny izAwdw pRBwivq hoey ik auh gurU nwnk dyv jI dI is`KI kmw ky AijhI AvsQw ’c phMuc gey
ik dUjy gurU nwnk Bwv gurU AMgd dyv jI bxy[ Ascrj ieh hY ik ie`k is`K dy jIvn ny dyvI dy aupwsk ƒ gurU
bxw id`qw[
ievyN hI gurU Amrdws jI Aqy gurU rwmdws jI vI is~KI jIvn qoN pRBwivq ho qIsry qy cOQy gurU nwnk bxy[
pMjvyN gurU, gurU Arjn dyv jI dy smyN muslmwnW dy bhuq v`fy &kIr sweIN mIAW mIr jI is`KI jIvn vyK ky gurU
swihb dy AinMn SrDwlU bxy, ienHW ƒ gurU swihb ny hirmMdr swihb AMimRqsr dw nINh p`Qr r`Kx iv`c vI
Swml kIqw[ gurU swihb ny gurU gRMQ swihb jI dI sQwpnw krn smyN is`K gurUAW qoN ielwvw musilm pIr &kIrW,
ihMdU BgqW, bRwhmxW, rwjpUq qy sUdrW dI bwxI ƒ Swml krky Drm inrpyKqw Aqy sWJIvwlqw dw aupdyS qW
id`qw hI pr nwl hI is`K Drm dI ivl`Kxqw ƒ j`g pRdriSq kr id`qw[ A`j AsIN jdoN gurU gRMQ swihb jI ƒ
m`Qw tykdy hW qW nw kyvl is`K gurUAW dI bwxI ƒ, blik swry muslmwn, bRwhmx Aqy SUdrW dI bwxI ƒ vI m`Qw
tykdy hW ikauNik is`K Drm d`sdw hY ik swrI bwxI Akwl purK qoN hI AweI hY[
iesy pRkwr CyvyN gurU, gurU hirgoibMd swihb jI ny vI muslmwn XqIm b`cy pYNdy KW dI pwlxw krky AwpxI
POj dw bhuq v`fw jrnYl bxwieAw pr kdy aus ƒ ieslwm C`f ky is`K ho jwx leI iksy iksm dy lwlc rwhIN
pRyirq nhIN kIqw Aqy nw hI koeI zor-zbr kIqw[ gurU swihb jI ny jdoN sRI hirgoibMdpur Sihr vswieAw qW
ij`Qy is`KW vwsqy gurduAwry dw inrmwx kIqw ausy qrHW Awpxy muslmwn SrDwlUAW leI msijd vI bxvweI qW
jo auh Awpxy mzHb muqwbk Awpxy A`lw qwlw dI s`cy idloN iebwdq kr skx[ gurU swihb ny aunHW ƒ gurU nwnk
dyv jI dy ielwhI mwrg dw aupdyS qW id`qw prMqU is~K bxn vwsqy iksy iksm dw lwlc jW zbr krky nhIN
pRyirAw[
iesy pRkwr s`qvyN gurU, gurU hirrwie jI ny AiDAwqimk aupdyS idMdy hoey ihMdUAW, muslmwnW Aqy is`KW leI
sWJw mu&q hspqwl clwieAw[ Awp jI ny bwdSwh Swh jhwn dy mrdy hoey lVky dwrw iSkoh ƒ Awpxy hspqwl
qoN dvweI Byj ky aus dI jwn bcweI pr is`K bxn leI zor-zbrdsqI jW lwlc nhIN id`qy[
A`TvIN pwqSwhI gurU hirikRSn swihb jI ny vI id`lI jw ky gurU nwnk dyv jI dy s`c dy mwrg Aqy
sWJIvwlqw dw aupdyS id`qw Aqy cyck vrgI iBAwnk ibmwrI qoN ihMdUAW, muslmwnW Aqy is`KW ƒ bcwieAw[
ies dOrwn gurU swihb jI dy jIvn Aqy aupdySW qoN pRBwivq ho ky suqy-is`D hI rwjw jY isMG, AOrMgzyb dy Coty
lVky Aqy id`lI dy lok is`KI dw aupdyS kmwaux l`g pey[
gurU qyZ bhwdr jI ny qW praupkwr dI isKr hI Coh leI[ Awp jI ny ihMdU pMfqW ƒ musilm hkUmq dI
zor-zbrdsqI Aqy Drm pirvrqn qoN bcwaux leI AwpxI kurbwnI id`qI, ijs kwrn Awp jI ƒ iqlk jMU
dw rwKw’ vI ikhw jWdw hY[ AOrMgzyb v`loN pu`Cx ’qy ik ihMdUAW leI quhwƒ kurbwn hox dI kI loV hY? qW Awp
jI ny au~qr id`qw, “hy AOrMgzyb! jy muslmwnW ’qy vI ies qrHW dw mzHb pirvrqn dw zulm huMdw qW mYN aunHW
leI vI AwpxI jwn kurbwn kr idMdw[”
gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny iesy prMprw ƒ kwiem r`iKAw[ Awp jI SsqrW dy DnI Aqy sUrbIr XoiDAW
dI POj dy mwlk sn[ Awp jI ny AnykW lVweIAW lVIAW Aqy ij`qIAW prMqU kdy iksy dy rqI Br vI ielwky jW
rwj ’qy kbzw nhIN kIqw Aqy nw hI duinAwvI rwj kwiem kIqw[ muslmwnW dy au~Gy pIr bu`DU Swh, s`Xwd byg qy
sYd KW vrgy bwdSwh AOrMgzyb dI POj dy keI jrnYl Awp jI dI lVweI iv`c mdd krdy sn Aqy gurU swihb
dy AinMn SrDwlU bx ky aunHW dy crnW iv`c hwzr ho ky aunHW dw ielwhI aupdyS kmwauNdy sn[ gurU swihb ny kdy
aunHW ƒ is~K bxn vwsqy hdwieq nhIN kIqI pr Pyr vI Bwrq dyS dI lukweI ny gurU swihb dy aupdyS Aqy aunHW
dy is`KW dy jIvn qoN pRBwivq ho ky is`K Drm ƒ vD cVH ky ApxwieAw[
gurU swihb dy AinMn syvk bwbw bMdw isMG bhwdr jI ny vI gurU swihb dw aupdyS kmwauNdy hoey zwlmW dy
ivru`D lVweIAW lVIAW Aqy rwj Bwg kwiem kIqw ijs iv`c bZYr iksy jwq-pwq jW mzHb dy ivqkry dy ZrIb
ikswnW ƒ zmInW dw mwlk bxwieAw Aqy ielwhI smwjvwd dI nINh r`KI pr is`K Drm dy pswr leI iksy
ivAkqI jW mzHb au~qy zor-zulm nhIN kIqw Aqy nw hI koeI duinAwvI lwlc id`qy[ lukweI is`KW dy jIvn qoN
pRBwivq ho ky is`KI ƒ ApxwauNdI rhI ijs dI ie`k Adu`qI imswl vrxn Xog hY[
muZl bwdSwh dw hukm sI ik is`K ij`Qy vI imlx kql kr id`qy jwx[ iesy qihq bwbw bMdw isMG bhwdr
Aqy aunHW dy is`K ispwhIAW ƒ jdoN zwlm hkUmq kYd krky id`lI lY jw rhI sI qW ie`k jvwn ihMdU lVky ny
is`KW nwl ShId hox vwsqy Awpxy Awp ƒ kYd krvw ilAw[ aus dI mW ny bwdSwh A`gy PirAwd kIqI ik myrw
lVkw ihMdU hY, ^udw dy vwsqy aus ƒ irhwA kr id`qw jwvy[ muZl bwdSwh ny pukwr kbUldy hoey lVky dI irhweI
dw hukm dy id`qw[ ies ’qy lVky ny ikhw ik mYN is`K hW, ieh JUT boldI hY Aqy ieh myrI mW hI nhIN[ mYN Awpxy
is`K BrwvW nwl ShIdI pw ky prmwqmw dy dr ’qy prvwn hoxw hY[ Aw^r ieh nOjvwn b`cw &qih gjwauNdw
hoieAw Awpxy is`K BrwvW nwl ShId ho igAw[ Bwv sw& hY ik is`KI dw pRBwv eynw sI ik lukweI mOq dw fr
huMidAW hoieAW vI is`KI ApxwauNdI rhI[
iesy pRkwr is`K imslW Aqy mhwrwjw rxjIq isMG jI dy rwj smyN vI ieh prMprw kwiem rhI Aqy iksy
ƒ vI is`K bxn vwsqy lwlc, zor-zbrdsqI jW s^qI nhIN kIqI geI[ ie`QoN qk ik mhwrwjw rxjIq isMG jI
dy keI au~c drjy dy Aihlkwr Aqy vzIr muslmwn sn[ Awp jI dy rwj iv`c ikMny vI v`fy gunwh AQvw kql
vrgy sMgIn jurm leI vI iksy ƒ mOq dI szw nhIN sI id`qI jWdI[ sMswr Br iv`c is`KI dI ivl`Kxqw dI ieh
ijaUNdI jwgdI imswl, drswauNdI hY ik is`K ikMny idAwlU Aqy ikrpwlU hn[
jy is`K Drm ƒ koeI gihrweI nwl Kojy qW auh ies nqIjy ’qy phuMcygw ik ieh swrI mwnvqw dw Drm hY[
pwvn gurbwxI iv`c keI AYsy pRmwx AwauNdy hn ij`Qy gurU swihbwn ny hor DrmW dy AnuXweIAW ƒ is`K Drm
Apxwaux dw kdy aupdyS nhIN sI id`qw blik aunHW ƒ smJwieAw ik auh Awpxy Drm qy iemwndwrI nwl c`ldy
hoey s`c dw aupdyS kmwaux qW hI auh s`cy-su`cy sMinAwsI, pMfq, bRwhmx, vYSno, jogI, muslmwn, m`ulW, kwzI,
SyK Aqy hwzI bx skdy hn[
1. sMinAwsI ƒ aupdyS:
so sMinAwsI jo siqgur syvY ivchu Awpu gvwey ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1013)
2. pMfq ƒ aupdyS:
so pMifqu jo mnu prboD ]
rwm nwmu Awqm mih soDY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 274)
3. bRwhmx ƒ aupdyS:
so bRwhmxu jo bRhmu bIcwrY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 662)
4. bYsno ƒ aupdyS:
bYsno so ijsu aUpir supRsMn ]
ibsn kI mwieAw qy hoie iBMn ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 274)
5. KqRI (kC`qrI) leI aupdyS : (51)
KqRI so ju krmw kw sUru ] puMn dwn kw krY srIru ]
Kyqu pCwxY bIjY dwnu ] so KqRI drgh - prvwxu ]
(gurU gRMQ swihb jI AMg 1411)
6. jogI ƒ aupdyS:
AMjn mwih inrMjin rhIAY jog jugiq iev pweIAY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 332)
7. muslmwn ƒ aupdyS:
muslmwxu mom idl hovY ]
AMqr kI mlu idl qy DovY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084)
8. mu`lW ƒ aupdyS:
so mulW jo mn isau lrY ]
gur aupdyis kwl isau jurY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1159)
9. kwzI ƒ aupdyS:
scu kmwvY soeI kwjI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084)
9. SyK ƒ aupdyS:
soeI syKu mswieku hwjI so bMdw ijsu njir nrw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084)
10. hwjI ƒ aupdyS:
jo idlu soDY soeI hwjI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084)

gurU / Sbd-gurU
gurU (siqgurU)
gurU Sbd dy Swbidk ArQ hn: gu- hnyrw Aqy rU- dUr krnw; ArQwq AigAwn dy hnyry ƒ dUr krky
igAwn dw pRkwS krn vwlw gurU hY[ gurmiq iv`c gurU pd Akwl purK leI vriqAw igAw hY[ gurU goibMd isMG
jI mhwrwj cOpeI swihb iv`c d`sdy hn ik isRStI dy isrjx kwl qoN pihly Aqy ies dy KY hox qoN bwAd vI
jo AibnwsI, siQr AQvw At`l hYY, auh hI sB dw gurU hY[
Awid AMq eykY Avqwrw ] soeI gurU smiJXhu hmwrw ]
(cOpeI swihb)
auh pRBU hI gurU rUp ho ky Awpxy aupdyS nwl swfy AigAwnqw dy hnyry ƒ dUr krky igAwn dw pRkwS krdw
hY[ ijs ienswn AMdr haumY dw au~kw hI nws ho jWdw hY Aqy aus dy hirmMdr rUpI SrIr iv`c kyvl bRhm
(Akwl purK) dw hI vwsw huMdw hY qW auh gurU rUp ho ky ienswnI jIvW ƒ AiDAwqimk mwrg ’qy c`lx dw
aupdyS idMdw hY[ vwsqv iv`c ieho hI gurU hY[ gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI qk Aqy hux gurU
gRMQ swihb jI iv`c auh hI Sbd-gurU v`s irhw hY ijs dw AsIN pRBU imlwp leI aupdyS kmwauxw hY[ gurU jo vI
bcn AQvw bwxI aucwrdw hY auh inrMkwr dw hI &rmwn hY Aqy Sbd-gurU hY[
bwxI gurU gurU hY bwxI ivic bwxI AMimRqu swry ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 982)
Bwv gurU dI bwxI hI is`K dI gurU hY Aqy gurU, bwxI iv`c Awp ibrwjmwn hY ArQwq Sbd-gurU hI gurU hY
Aqy aus iv`c swry AMimRq rUpI ielwhI pdwrQ hn[
jdoN kYlwS prbq ’qy krwmwqI is`D gurU nwnk dyv jI au~pr krwmwqW kr-krky hwr gey qW AKIr gofy
tyk id`qy Aqy pRSn kIqw ik nwnk! qyrw gurU kOx hY ijs dw qMU cylw hYN:
qyrw kvxu gurU ijs kw qU cylw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 942)
gurU nwnk dyv jI ny au~qr id`qw ik myrw gurU Sbd hY Aqy myrI surq aus dw cylw (is`K) hY[
sbdu gurU suriq Duin cylw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 943)
ies qoN sp`St huMdw hY ik nwsvMq hsqI AQvw dyh jW iksy iksm dI mUrqI Aqy bu`q Awidk kdy gurU nhIN
ho skdI[ Sbd-gurU, jo AibnwsI hY Aqy hr ie`k jIv iv`c rimAw hoieAw hY, auho hI gurU hY[ sMq Aqr isMG
jI msqUAwxy vwilAW koloN dyhDwrI gurU bwry ivcwr pu`Cx ’qy Awp jI ny &rmwieAw, “dyh nw A`j qk gurU hoeI
hY Aqy nw hI kdy hovygI[” gurU nwnk dyv jI mhwrwj jdoN ÒdyhÓ iv`c ivcrdy sn qW hmySw hI Sbd-gurU dw
aupdyS idMdy sn[
auprokq ivcwr qoN ieh is`D huMdw hY ik ienswn ƒ AiDAwqimk mwrg ’qy c`l ky pRBU iv`c lIn hox leI
gurU dI AgvweI Aqy aus dw aupdyS kmwauxw zrUrI hY[ ies bwry gurbwxI dw &rmwn ies pRkwr hY[
ibnu siqgur iknY n pwieE ibnu siqgur iknY n pwieAw ]
siqgur ivic Awpu riKEnu kir prgtu AwiK suxwieAw ]
siqgur imilAY sdw mukqu hY ijin ivchu mohu cukwieAw ]
auqmu eyhu bIcwru hY ijin scy isau icqu lwieAw ]
jgjIvnu dwqw pwieAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 466)
ijs ienswn dw koeI gurU nhIN, gurbwxI iv`c aus ƒ ingurw AwiKAw igAw hY, jo bMjr DrqI dy smwn
hY ijs iv`c guxW dI koeI &sl pYdw nhIN ho skdI[ gurU swihb &rmwauNdy hn ik pUry gurU dI Srn qoN ielwvw
ienswn dI koeI FoA nhIN[ gurU-hIx mnu`K kurwhy pY jWdw hY qy hmySw K`jl-KuAwr huMdw hY Aqy ies krky aus
dw qW nW lYxw jW sMgq krnI vI burI hY[
siqgur bwJhu guru nhI koeI ingury kw hY nwau burw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 435)
nwm
nwm ArQwq Sbd-gurU prmwqmw ƒ sMboDn krnw hY, jo hr ie`k jIv dy AMdr Aqy isRStI dy j`ry-j`ry
iv`c ivAwpk hY[ ienswn dI surq ny aus dw cylw, syvk AQvw is`K bx ky aus iv`c lIn hoxw hY[ Awm qOr
’qy nwm’ Sbd iksy jIv, vsqU jW sQwn leI vriqAw jWdw hY prMqU gurbwxI iv`c nwm’ Sbd prmwqmw dw
vwck hY[ pRBU dy krm Aqy gux, nwm (vwihgurU) ismrn dy pRqIk hn[ pRBU dy byAMq guxW dI ausqq jIv leI
nwm-ismrn bx jWdI hY[ ijs vsqU dw Akwr jW Skl hovy, aus dw nwm vI huMdw hY[ pRBU inrwkwr hY ies
krky sMswirk qOr ’qy aus dw koeI nwm nhIN hY, prMqU ienswn ny aus ƒ ismrn vwsqy aus dy ielwhI guxW Aqy
krmW Anuswr nwm r`Ky hn[ pRBU dy Anyk nwm, rUp Aqy gux hn jo ibAwn nhIN kIqy jw skdy[
qyry nwm Anykw rUp Anµqw khxu n jwhI qyry gux kyqy ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 358)
gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny jwpu swihb iv`c ielwhI SkqI ƒ ÒinRnwmyÓ ikhw Aqy &rmwieAw ik auh
inrwkwr hY, aus dw koeI srUp, l`Cx, vrn, Aqy jwq-pwq nhIN hY[ aus dw rUp-rMg, ryK Aqy pihrwvw vI koeI
nhIN d`s skdw[ aus dw srUp sdw At`l, AnBau pRkwS, sÍY pRkwS AQvw suqy pRkwS hY Aqy aus ƒ byAMq ikhw
jWdw hY[ auh kroVW dyviqAW dw v`fw mwlk dyvqw hY qy SwhW dw pwqSwh mMinAw jWdw hY[ auh iqMnW lokW AQvw
DrqI, AkwS qy pqwl dw rwjw hY[ swry jIv AQvw dyvqy, mnu`K, AigAwnI Aqy swrI bnspq aus ƒ byAMq-
byAMq kihMdI hY[ aus dy swry nwvW ƒ kOx ibAwn kr skdw hY? isAwxy purSW ny aus dy krm jo rzw ’c huMdy
hn, AnuBv krky aus dy nwm r`Ky hn[
c`k® ichn Aru brn jwiq Aru pwiq nihn ijh ]
rUp rMg Aru ryK ByK koaU kih n skq ikh ]
Acl mUriq AnBau pRkws Aimqoij kih`jY ]
koit ieMdR ieMdRwx swhu swhwix gix`jY ]
iqRBvx mhIp sur nr Asur nyq nyq bn iqRx khq ]
qv srb nwm kQY kvn krm nwm brnq sumiq ]
(jwpu swihb)
gurU swihb A`gy &rmwaNdy hn ik hy pRBU! qMU smJ qoN pry byAMq hYYN Aqy qyrw srgux srUp dw pswrw
(kudrq) jIv ƒ Ascrj kr irhw hY[
qU Acrju kudriq qyrI ibsmw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 563)
ArQ ivcwr krky pqw c`ldw hY ik ijMny prmwqmw dy nwm hn auh eISvr dI iksy nw iksy is&q dy
vwck hn, rwm- rimAw hoieAw, hrI- pwpW ƒ dUr krky mn ƒ hirAw krn vwlw, goibMd- isRStI dw mwlk,
rhIm- rihm krn vwlw ieiqAwidk[ ieh swry nwm pRBU dI iksy ie`k is&q ƒ jpx vwly dy ihrdy iv`c
vswauNdy hn pr ijs vyly is`K pUry pRym nwl vwh’ Sbd aucwrdw hY qW “qMU Ascrj, qMU byAMq hYN” is`K dy
ihrdy iv`c Aw vsdw hY qy ie`k Kws ivsmwd rMg iv`c swrIAW is&qW dw pRBwv rom-rom iv`c rm jWdw hY[
vwihgurU gurmMqr
ÒvwihgurUÓ Sbd, pRBU dy byAMq guxW ƒ jIv dy ihrdy iv`c pRPuilq krky, surq ƒ Awpxy iv`c smw lYNdw
hY[ ArQ ivcwr krky vyKIey qW vwihgurU dy Swbidk ArQ hn: vwhu- qMU byAMq, guu- AMDyrw, rU- dUr krnw
ArQwq AigAwn dy AMDyry ƒ dUr krky igAwn dw pRkwS krn vwly, qUM byAMq hYN[
ies leI prmwqmw dy ielwhI rMgx iv`c rMgy jwx leI vwihgurU gurmMqr hI sB qoN sRySt hY ikauNik
eISvr dy swry gux ies iv`c Aw jWdy hn[ jy vwihgurU ƒ ihrdy iv`c hwzr-nwzr smJ ky inScy nwl jipAw
jwvy qd pihlW qW AMqhkrn dI mYl dUr hMudI hY, iPr pRym dI rMgq cVHnI SurU ho jWdI hY[ smW pw ky pRym dw
nSw ieMnW vD jWdw hY ik SrIr ABwv ho jWdw hY ikauNik surq SrIr qoN au~pr au~T ky Sbd-gurU iv`c lIn ho
jWdI hY Aqy hr rMg iv`c ipAwrw hI ipAwrw nzr Awaux l`g pYNdw hY[ aus ƒ hr jIv iv`c prmwqmw dI joq
idsdI, suxdI Aqy pRqIq huMdI hY[ jo vI Awqm pswrw AQvw sMswr dI rcnw hY auh rcxhwr pRBU dI hY ijs ƒ
koeI hor nhIN rc skdw[ iehI kwrn hY ik jigAwsU pRBU qoN ibnW hor iksy ƒ nhIN mMndw[
bRhmu dIsY bRhmu suxIAY eyku eyku vKwxIAY ]
Awqm pswrw krxhwrw pRB ibnw nhI jwxIAY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 846)
iesy leI gurmiq dy rsqy ’qy c`lx vwsqy hr ie`k is`K ƒ vwihgurU ismrn dw AwdyS hY[ vwihgurU gurmMqr
dw jwp krn nwl haumY dw nws hMudw hY Aqy pRBU dI pRwpqI hMudI hY:
vwihgurU gurmMqR hY jip haumY KoeI ]
(BweI gurdws jI, vwr 13, pauVI 2)
hy pRBU! qUM s`c srUp hYN, At`l hYN, mu`FlI SkqI hYN Aqy sdw qyrw hI zhUr hY[ qMU hI vwihgurU hYN Aqy byAMq
hYN[
siq swcu sRI invwsu Awid purKu sdw quhI
vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1402)
hy vwihgurU! sB Awp dw hI sdkw hY[ jugW-jugMqrW qoN syvkW dy BMfwry Awp Brn vwly ho[
syvk kY BrpUr jugu jugu vwhgurU qyrw sBu sdkw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1403)
gurU Arjn dyv jI mhwrwj &rmwauNdy hn ik aus srb SkqImwn pRBU ƒ iksy dI muQwjI nhIN Aqy nw iksy
dI prvwh (fr) hY[ gurU swihb inmrqw dy Gr iv`c Aw ky &rmwauNdy hn ik qMU aus gurU ƒ ismr jo byAMq hY[
vymuhqwjw vyprvwhu ] nwnk dws khhu gur vwhu ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 376)
sRI gurU goibMd isMG jI mhwrwj srbloh gRMQ iv`c ÒsRI muK vwkÓ bwxI iv`c &rmwauNdy hn ik inAwsirAW
ƒ Awsrw dyx vwlw Aqy sMswr ƒ qwrn vwlw ie`k Akwl purK hI hY[ vwihgurU, jo s`cw mMqr hY, aus ƒ jp ky
hI s`cy pwqSwh qyrI bKSS (&qih) hoeI hY[
BXo insqwr Asrun sy qwr ilXo gur jgq sBY ]
Swh goibMd isMG Pqih siqgur kI vwhgurU vwhgurU sc mMqR AKXY ]
pwvn gurbwxI &rmwauNdI hY ik ijs mnu`K ny gurmMqr dw ismrn nhIN kIqw aus dw jIvn iDRg hY qy auh
Awvwgvn ’c Btkdw rihMdw hY[ auh mnu`K ku`qy, sUr, Koqy, kW qy s`p dI inAweIN hY[
gur mMqR hIxs´ jo pRwxI iDRgMq jnm BRstxh ]
kUkrh sUkrh grDBh kwkh srpnh quil Klh ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1356)
ies krky mnu`K AMimRq Ck ky, gurU vwlw bx ky pMjW ipAwirAW ny jo gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dI hzUrI
iv`c vwihgurU gurmMqr dw nwm idRVHwieAw hY, aus dw hmySw ismrn kry[
mUl mMqR
< siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru
Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ]
<
(bIj mMqRü srb ko igAwnu ])
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 274)
srb SkqImwn pRBU ie`k hY jo Sbd-gurU (inrgux srUp) dy rUp iv`c pRgt hoieAw[ iPr auh sMswr dI
rcnw krky srgux srUp iv`c pRgt huMdw hY[ auh sMswr ƒ pwldw hY Aqy smyN Anuswr KY vI krdw hY[ auh
AwpxI rcnw dy j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY[
siq nwmu - vwihgurU s`c dw srUp AQvw AslIAq hY jo sdw hI At`l hY Aqy rhygw[
krqw - vwihgurU swry sMswr dw rcxhwr hY Aqy sB kuJ krn krwaux vwlw Awp hI hY[
purKu - vwihgurU swry sMswr dw mwlk hY Aqy swry jIA-jMq aus dy ADIn hn[
inrBau - vwihgurU ƒ iksy dw fr nhIN ikayuNik auh inrMkwr hY Aqy aus dw koeI srUp nhIN[
inrvYru - vwihgurU vYr rihq pRym dw srUp hY ikauNik auh inrMkwr hY[
Akwl mUriq - vwihgurU dI hsqI (mUrq) jo inrwkwr hY, auh kwl qoN rihq ArQwq AibnwsI hY[
AjUnI - vwihgurU jnm-mrn qoN rihq hY[ auh dUsry jIvW vWg jUnW iv`c nhIN AwauNdw[
sYBM - aus dw pRkwS Awpxy Awp qoN hoieAw hY AQvw auh suqy-pRkwS hY[
gur pRswid - Akwl purK dw AnuBv gurU dI ikRpw nwl hI hMudw hY jo aus dw hI srUp hY[
hrI dw nwm hI sB mMqrW dw mUl hY Aqy sB rsW dw somw hY[
mUl mMqRü hir nwmu rswiexu khu nwnk pUrw pwieAw ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1040)
]jpu]
Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ]
jpu - aus vwihgurU (s`c- ielwhI AslIAq) dw nwm jp jo:-
Awid scu - SurU qoN hI AQvw sMswr bxn qoN pihly vI AslIAq Aqy srb-ivAwpI sI[
jugwid scu - jugW-jugMqrW AQvw ipCly swirAW simAW iv`c vI ivAwpk sI[
hY BI scu - vrqmwn iv`c vI ivAwpk hY[
nwnk hosI BI scu - Biv`K iv`c vI ivAwpk rhygw[ jdoN sMswr nw vI hovygw qW vI auh suBwiemwn AQvw
siQr rhygw[
hrI dw nwm, s`c mMqr hI sdw kwiem rihx vwlw hY[
scu mMqRü qumwrw AMimRq bwxI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 562)

is`KI mwrg
is`K, snmuK, guris`K, gurmuK
jo iesqrI jW purS ie`k Akwl purK ’qy inScw r`Ky, ds gurU swihbwn qy sRI gurU gRMQ swihb jI ƒ Awpxw
gurU mMny Aqy gurbwxI dy aupdySW dI is`iKAw lY ky aus iv`c Awpxw jIvn Fwlx dw pUrw-pUrw Xqn kry, iksy
hor Drm ƒ nw mMny prMqU n&rq iksy nwl nw kry, auh is`K hY[ hr ie`k is`K ƒ gurU goibMd isMG jI mhwrwj
dy hukm Anuswr KMfy bwty dw AMimRq Ck ky gurU vwlw bxnw zrUrI hY[ ies qrHW gurbwxI Anuswr aus dy ihrdy
iv`c siqgurU dw BYA Aqy Bwau aupjdw hY ijs nwl auh nwm bwxI ismr ky, AwpxI cqurweI, dlIl Aqy isAwxp
ƒ C`f ky, haumY (dyh AiBmwn) ƒ mwrn dw Xqn krdw hY qW jo auh pRBU iv`c lIn ho sky[
is~K- jo gurU pwsoN Sbd-gurU dI is`iKAw AQvw aupdyS lvy[
snmuK- jo is`K Sbd-gurU dw aupdyS kmw ky gurU dy nyVy ho jwvy[
guris`K- jo sws-igrws nwm ismr ky siqgurU ƒ prvwn ho jwvy[
gurmuuK- jo siqgurU dI bKSS nwl AwpxI haumY ƒ au~kw hI mwr ky pRBU iv`c lIn ho jwvy AQvw inrMkwr dy dyS
dw vwsI ho jwvy[
is`K dw AMimRq vylw
gurU nwnk dyv jI Aqy hor sMqW-BgqW ny ismrn krn leI AMimRq vyly ƒ sRySt d`isAw hY[ AMimRq vyly qoN
Bwv hY Aglw idn jo rwq dy bwrW vjy qoN bwAd cVHdw hY[ ijnHW kol smW huMdw hY qy pRBU imlwp dI iK`c huMdI
hYYY, auh rwq dy bwrW vjy qoN bwAd jdoN vI smW l`gy au~T ky, ieSnwn krky nwm bwxI ismrn iv`c ju`t jWdy hn
pr hr ie`k is`K au~dm krky, sUrj cVHn qoN G`to-G`t iqMn GMty pihlW au~T ky ieSnwn kry Aqy nwm bwxI dw
ismrn kry[ gurU rwmdws jI AMimRq vyly dI mhwnqw Aqy aus dy nwl juVI guris`K dI rihxI-bihxI ƒ gurbwxI
iv`c ies qrHW smJwauNdy hn:
gur siqgur kw jo isKu AKwey
su Blky auiT hir nwmu iDAwvY ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 305)
Bwv gurU dw is`K AMimRq vyly au~T ky ieSnwn krky nwm bwxI jpdw hY[ A`j qk iksy vI Avqwr, pYgMbr,
AOlIey jW gurU ny AMimRq vyly ƒ ieMnI mhwnqw nhIN id`qI, ijMnI ik gurU nwnk pwqSwh ny id`qI hY[ gurU nwnk
dyv jI mhwrwj AMimRq vyly ƒ vwihgurU dI is&q slwh krn dw smW d`sdy hn[
AMimRq vylw scu nwau vifAweI vIcwru ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 2)
AMimRq vyly nwm jpx dI AwpxI v`KrI hI ivSySqw Aqy mh`qqw hY[ hr ie`k mnu`K AwpxI sKSIAq dy
muqwbk cMgIAW jW mwVIAW ikrnW C`fdw hY[ r`b dy ipAwry BwvyN auh iksy Drm, jwq-pwq, rMg-rUp dy hox auh
AMimRq vyly au~T ky krqwr dw nwm jpdy hn[ auhnW dy ihrdy ivcoN jo Awqimk lihrW Aqy ikrnW vwXU mMfl
iv`c prvyS krdIAW hn, auh AMimRq vyly nwm jpx vwly jigAwsUAW dI ibrqI joVn iv`c shwieqw krdIAW
hn[ dUjy pwsy AYSo-ieSrq krn vwly lok A`DI rwq qk duinAwvI s`uKW iv`c glqwn, AMq Awpxw pyt Br, Qk
t`ut ky sON jWdy hn[ ienHW dIAW BYVIAW ikrnW AMimRq vyly qoN pihlW hI m`Dm pY ky Kqm ho jWdIAW hn[ ies
qrHW AMimRq vyly dw smW AijhIAW mMd BwvnwvW qoN rihq huMdw hY[
AMimRq vyly koeI Sor-Srwbw Aqy rOlw-r`pw nhIN huMdw[ swrI kudrq sihj suBwA r`bI rMg iv`c ilpq huMdI
hY[ ijs dw Asr AMimRq vyly au~T ky nwm jpx vwly jigAwsUAW dy ihrdy iv`c pYNdw hY Aqy auhnW dI ibrqI
sihj suBwA krqwr nwl juV jWdI hY[
rwq vyly smyN isr sOx nwl SrIr ƒ Arwm iml jWdw hY Aqy idmwZ qro-qwzw ho jWdw hY[ ies qrHW
ienswn AMimRq vyly au~T ky iekwgrqw nwl qwzw dm ho ky krqwr dw nwm jp skdw hY[
AMimRq vyly au~T ky nwm jpx vwly purS ƒ jo mn dw KyVw Aqy Awqimk SkqI imldI hY aus nwl auh bVy
auqSwh nwl swrw idn inrlyp ho ky Awpxy kwrobwr ƒ cMgI qrHW inBwauNdw hY Aqy auh krm XogI bx jWdw hY[
gurU swihb bwxI iv`c AMimRq vyly nwm jpx dI bhuq mh`qqw drswauNdy hn[ ijs qrHW v`qr (nmI) vwlI
zmIn iv`c bIj pwieAw jwvy qW hI auh cMgw au~gdw hY, iesy qrHW AMimRq vyly jykr nwm rUpI hir Dn dw bIj
ihrdy iv`c bIijAw jwvy qW auh ieMnw pRPuilq hovygw ik Bgq jn ijMnW mrzI Kwx Krcx, auh Gtygw nhIN[
hir Dnu AMimRq vylY vqY kw bIijAw
Bgq Kwie Kric rhy inKutY nwhI ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 734)
gurbwxI iv`c &rmwx hY ik ijs ny AMimRq vyly jwg ky nwm bwxI ismrn nhIN kIqw auh ijauNidAW hI
mirAw hoieAw hY[
PrIdw ipCl rwiq n jwigEih jIvdVo muieEih ]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 1383)
gurU dw is`K AMimRq vyly au~T ky nwm jpdw hY Aqy iPr idn-rwq AQvw hr vyly pRBU dw ismrn krdw hY,
ijs nwl aus dy swry du`K, klyS, icMqw Aqy rog imt jWdy hn Aqy Awqimk su`K dI pRwpqI hMudI hY[
JwlwGy auiT nwmu jip inis bwsur AwrwiD ]
kwrHw quJY n ibAwpeI nwnk imtY aupwiD ]1]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 255)
BweI nMd lwl jI &rmwauNdy hn ik ijhVw mnu`K AMimRq vyly au~T ky nwm bwxI ismrn leI sqsMgq iv`c
nhIN jWdw, auh v`fw gunwhgwr qy qn^whdwr hY[
pRwqihkwl sqsMig n jwvY, qnKwhdwr vhu vfw khwvY ]
is`K dw in`qnym
in`qnym qoN Bwv hY is`K dw hr roz dw gurmiq nym AQvw AiDAwqimk inXm (Spiritual Discipline).
ijs qrHW duinAwvI pRwpqIAW vwsqy vI ienswn ƒ inXm b`D rihxw pYNdw hY ijvyN ik POj, puils, iv`idAk
sMsQwvW Aqy hor duinAwvI kwr-ivhwr krn iv`c pUrI qrHW inXm pwlxy pYNdy hn[ iesy qrHW s`c dy pWDI AQvw
AiDAwqimk ividAwrQI (is`K) leI vI inXm pwlxy zrUrI hn jo ies ikqwb dy ivSy is`K dI rihxI-bihxI’
iv`c drswey gey hn[
AMimRq vyly a~uT ky ieSnwn krky vwihgurU dw ismrn Aqy pMjW bwxIAW dw in`qnym krnw is`K dw mu`Flw
inXm hY[ idn ƒ kwrobwr kridAW hoieAW vwihgurU jW mUl mMqr dw jwp krdy rihxw, Swm ƒ rhrwis Aqy
sOx qoN pihlW soihlw swihb dw pwT krnw hY[ ieh in`qnym s`c dy mwrg dI s&lqw leI v`fmu`lw swDn Aqy
jp-qp hY[ ies dy swhmxy pRBU-pRwpqI leI kIqy swry krm-kWf, Gr bwhr C`f ky jMglW iv`c, BoirAW iv`c,
gu&wvW iv`c qrHW-qrHW dy kSt shwr ky jp-qp krnw Awidk, sB quu`C hn[ in`qnym dIAW bwxIAW qoN ielwvw
jy ho sky qW guris`K Awsw dI vwr Aqy suKmnI swihb jI dw pwT vI krn dI zrUr koiSS kry ikauNik purwqn
guris`KW dy in`qnym iv`c ieh bwxIAW vI Swml sn[ ie`QoN qk ik auh sMpUrn pMj gRMQI dw pwT vI rozwnw kirAw
krdy sn[ is`K ƒ gurduAwry jw ky sMgq dy drSn krky gurU dw aupdyS suxnw cwhIdw hY[
in`qnym dIAW bwxIAW dw vyrvw ies pRkwr hY:
AMimRq vyly: jpu jI swihb, jwp swihb, qÍ pRswid sv`Xy, kibXobwc bynqI cOpeI Aqy AnMd swihb[
sMiDAw smyN: so dru rhrwis swihb[
rwq ƒ sOx smyN: soihlw swihb[
jpu jI swihb: ies pwvn bwxI dw nW jpu’ hY Aqy ies nwl lgwey Sbd jI swihb’ siqkwr Xog vrqy
jWdy hn[ ieh bwxI gurU nwnk dyv jI duAwrw ricq, sRI gurU gMRQ swihb jI dI ArMBk rwg-mukq bwxI hY Aqy
AMg 1 qoN 8 qk AMikq hY[
ieh bwxI < siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ] qoN ArMB huMdI
hY ijs ƒ mUl mMqr ikhw igAw hY[ ies iv`c gurU swihb ny Akwl purK dy mu`Fly guxW dw vrxn kIqw hY[ A`gy
swrI bwxI Aqy sRI gurU gMRQ swihb iv`c ricq hor bwxI vI iesy mUl mMqr dw hI ivsQwr rUp hY[
ies bwxI dw smu`cw Bwv s`c dy srUp < dw igAwn idRV krw ky jigAwsU ƒ Awpxy jIvn iv`c s`c dI
Gwlxw kridAW s`c nwl lIn ho jwx leI auqSwihq krdw hY[ ies bwxI iv`c bwkI dy swry ivSy, iesy mUl
ivSy dI hI prkrmW krdy hn[
jwpu swihb: jwpu swihb gurU goibMd isMG jI mhwrwj jI dI rcnw hY, ijs iv`c 199 bMd hn[ ies dw
ivSw inrol Akwl purK dI ausqq hY jo aus dy iBMn-iBMn ielwhI guxW Aqy krmW dw AnuBv krky kIqw igAw
hY[
ieh bwxI ibRj, dyvnwgrI, sMsikRq, &wrsI, ArbI Aqy aus vkq jo pMjwb dI pRc`lq bolI sI, iv`c rcI
geI hY[ ies iv`c gurU jI ny Awpxy v`loN rcy hoey kuJ Sbd vI vrqy hn[
qÍ pRswid sv`Xy: ieh bwxI gurU goibMd isMG jI mhwrwj duAwrw ricq Akwl ausqiq’ dw Bwg hY[ ies
bwxI iv`c klgIDr pwqSwh ny iBMn-iBMn krm-kWfW, qIrQW, m`qW, XoDy sUrbIrW Aqy jqI, paux-AhwrIAW,
bu`qW Aqy kbrW ƒ pUjx vwilAW dw vrxn krky d`isAw hY ik ieh ies qrHW pRBU ƒ nhIN pw skdy, jdoN qk
ienHW dI surq SrDw pRym nwl pRBU dy guxW dI ausqq, ismrn Aqy kIrqI iv`c lIn nw ho jwvy[ jy swry jIv ies
qrHW dI pRymW BgqI Aqy inr-ie`Cq syvw krngy qW gurU mhwrwj jI kihMdy hn ik auh smW dUr nhI jdoN swry
sMswr iv`c ielwhI vwqwvrn ho jwvygw[
ies bwxI dw smu`cw Bwv mnu`K ƒ shI AiDAwqimk mwrg drsw ky srb-ivAwpI Aqy srb SkqImwn
Akwl purK dI crnI lwauNdw hY[
kbXo bwc bynqI cOpeI: ieh bwxI vI dsvIN pwqSwhI gurU goibMd isMG jI mhwrwj duAwrw ricq hY[ ies
bwxI dw pRmu`K mMqv pRBU A`gy Ardws bynqI hY jo srb SkqImwn Akwl purK ƒ Awpxw ieSt dyv mMn ky aus
dy crnW iv`c kIqI geI hY[ isRStI dI rcnw bwry Aqy dyviqAW dw vrxn kIqw igAw hY[ ies dw ivSw pRBU
A`gy bynqI hY ik hy Akwl purK! swfy swry AOgux k`t ky swƒ Awpxy guxW iv`c lIn kr lY[ gurU swihb jI ny
ieh vI d`isAw hY ik myrw gurU iek Akwl purK hI hY[
Awid AMq eykY Avqwrw] soeI gurU smiJXhu hmwrw]
(sRI dsm gRMQ - cOpeI swihb)
AnMdu swihb: ieh bwxI sRI gurU Amrdws jI mhwrwj dI rcnw hY Aqy rwmklI rwg iv`c sRI gurU gMRQ
swihb iv`c drj hY[ ies bwxI dIAW 40 pOVIAW hn[ ies iv`c jIv ƒ pRBU imlwp leI pryrnw kIqI geI hY
Aqy gurU swihb ny d`isAw hY ik pRBU nwloN tu`t ky jIv mwieAw iv`c gRisAw jWdw hY pr jy pRBU nwm iv`c ilv
juV jwvy qW auh mwieAw iv`c rihMidAW hoieAW vI Akwl purK ƒ pw lYNdw hY[
so dru rhrwis swihb: ies bwxI dI bxqr ies pRkwr hY: so dru, so purKu, kbXobwc bynqI cOpeI, AnMdu
swihb (pihlIAW pMj pauVIAW qy AMqlI pauVI) Aqy hor Sbd[
soihlw swihb: ieh pwvn bwxI sRI gurU gMRQ swihb jI iv`c rwg gauVI dIpkI mhlw 1 qoN SurU huMdI hY[
ies bwxI ivcly qIsry Sbd 'ggn mY Qwlu' rwhIN gurU nwnk dyv jI ny kudrq v`loN hI kwdr dI ho rhI AnoKI
AwrqI nUM bVy rOick FMg nwl ibAwn kIqw hY Aqy jdoN pRis`D ivdvwn rivMdr nwQ tYgor nUM Bwrq dw rwStrI
gIq 'jn gn mn' ilKx qoN bwAd smu`cy sMswr dw koeI AMqrrwStrI gIq ilKx leI ikhw igAw qW aus ny
iesy Sbd nUM gurU nwnk dyv jI v`loN aucwirAw igAw AMqrrwStrI gIq d`isAw[ ies bwxI iv`c ku`l pMj Sbd
hn[ ieh bwxI guris`K rwq ƒ sOx ligAW pVHdw hY[
is`K dI rihxI-bihxI
sRI gurU gRMQ swihb jI iv`c gurU rwmdws jI mhwrwj is`K dI rihxI-bihxI bwry d`sdy hn ik gurU dw is`K
AMimRq vyly au~T ky ielwhI bwxIAW (jpu jI swihb, jwpu swihb, suDw sv`Xy, cOpeI swihb Aqy AnMd swihb
sMpUrn) dw in`qnym kryy[ AMqr-Awqmy AMimRq rUpI nwm dy srovr iv`c surq dIAW cu`BIAW lwvy[ jo s`cI pRym-
Bwvnw nwl gurU dw aupdyS kmw ky, aus ƒ ihrdy iv`c hwzr-nwzr smJdw hY, aus dy jnmW-jnmWqrW dy swry
du`K-pwp Aqy klyS k`ty jWdy hn[ iPr hor gurbwxI pVHy, kIrqn kry jW suxy, idny bihMidAW-auTidAW, h`QW
pYrW nwl kMm kridAW hoieAW, rsnw nwl nwm-bwxI jpdw rhy[ sMiDAw ƒ so dru rhrwis, sOx l`igAW soihlw
bwxI dw in`qnym kry[ ieh swrw aupdyS s`cy mn nwl kmwaNuidAW hoieAW guris`K dI AvsQw bhuq au~cI ho
jWdI hY Aqy auh suAwsW nwl hr vkq ismrn krn l`g pYNdw hY aus guris`K ’qy vwihgurUU idAwl ho jWdw hY
Aqy aus dy ihrdy ’c Awqimk igAwn AQvw bRhm-igAwn dw aupdyS vsw idMdw hY[ auh is`K gurmiq dI kmweI
krdw hoieAw is`K qoN guris`K AQvw Awqm-drsI bx jWdw hY[ gurU swihb AYsy guris`K dI crn DUV mMgdy hn
jo Awp vwihgurU dw nwm jpdw hY Aqy dUsirAW ƒ vI jpwauNdw hY[
gur siqgur kw jo isKu AKwey su Blky auiT hir nwmu iDAwvY ]
audmu kry Blky prBwqI iesnwnu kry AMimRq sir nwvY ]
aupdyis gurU hir hir jpu jwpY siB iklivK pwp doK lih jwvY ]
iPir cVY idvsu gurbwxI gwvY bhidAw auTidAw hir nwmu iDAwvY ]
jo swis igrwis iDAwey myrw hir hir so gurisKu gurU min BwvY ]
ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI iqsu gurisK gurU aupdysu suxwvY ]
jnu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY ]2]
(sRI gurU gMRQ swihb AMg 305)
BweI gurdws jI guris`K dI rihxI-bihxI ibAwn krdy hoey kihMdy hn ik mYN auhnW guris`KW qoN bilhwr
jWdw hW, jo gurU dI m`q gRihx krky ihrdy iv`c ZrIbI vswauNdy hn, prweI iesqrI dy rUp ƒ mMd Bwvnw nwl
nhIN dyKdy, prwey Dn ƒ lYx dw loB nhIN krdy, prweI inMdw, cuglI suxn qoN Awpxy Awp ƒ bcwauNdy hn[
siqgurU dw aupdyS kmwauNdy qy Awpxy Awp ƒ sMjm iv`c r`K ky QoVHw KWdy Aqy QoVHw sONdy hn[ auprokq d`sI hoeI
rihxI-bihxI dy guris`K hI sihj AvsQw ¬ƒ pRwpq krdy hn[
hauN iqsu Goil GumwieAw, gurmiq irdY grIbI AwvY ]
hauN iqsu Goil GumwieAw, pr nwrI dy nyiV n jwvY ]
hauN iqsu Goil GumwieAw, pr drbY no hQu n lwvY ]
hauN iqsu Goil GumwieAw, pr inMdw suix Awpu htwvY ]
hauN iqsu Goil GumwieAw, siqgur dw aupdysu kmwvY ]
hauN iqsu Goil GumwieAw, QoVw svY QoV hI KwvY ]
gurmuiK soeI shij smwvY ]
(BweI gurdws jI vwr 12, pauVI 4)
AsIN gurU-aupdyS Anuswr Awqm-drsI qW hI bx skdy hW jy AsIN AMimRq Ck ky gurU vwly bx ky auprokq
d`sI rihq mrXwdw ’qy c`l ky, pRBU dI hzUrI smJ ky nwm bwxI ismrn krIey[ ies vwsqy gurU vwlw bxn leI
is`K ƒ gurU pMQ-^wlsw AQvw pMjW ipAwirAW qoN AMimRq Ck ky, auhnW duAwrw id`qy gurU-aupdyS ƒ kmwauxw
pvygw[
BweI dysw isMG jI rihqnwmy iv`c ilKdy hn ik gurU goibMd isMG jI mhwrwj Aiq dI ZrIbI iv`c &rmwauNdy
huMdy sn ik jo is`K sMpUrn rihq mrXwdw iv`c rihMdw hY auh myrw mwlk hY Aqy mYN aus dw syvk hW[
rihxI rhY soeI isK myrw ] Eh swihb mY aus kw cyrw ]
(rihqnwmw BweI dysw isMG jI)
gurU ƒ is`K dI rihq ipAwrI hY aus dw srIr nhIN[
rihq ipAwrI muJ ko is`K ipAwrw nwih ]

Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji

More Related Content

What's hot

Jaap Sahib
Jaap SahibJaap Sahib
Jaap Sahibyodhpal
 
ကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုး
ကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုးကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုး
ကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုးkoluzoe
 
Tamil christian songs book (By samson)
Tamil christian songs book (By samson)Tamil christian songs book (By samson)
Tamil christian songs book (By samson)Samson Sacratees
 
သမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္း
သမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္းသမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္း
သမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္းkoluzoe
 
Anand Sahib (Bhog)
Anand Sahib (Bhog)Anand Sahib (Bhog)
Anand Sahib (Bhog)yodhpal
 
Chaupai (Pranvo Aad)
Chaupai (Pranvo Aad)Chaupai (Pranvo Aad)
Chaupai (Pranvo Aad)yodhpal
 
Chaupai (Hamri Karo)
Chaupai (Hamri Karo)Chaupai (Hamri Karo)
Chaupai (Hamri Karo)yodhpal
 
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁babycandy007
 
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကားအျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကားkoluzoe
 
ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္
ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္
ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္babycandy007
 
Sukhmani Sahib (Final Draft)
Sukhmani Sahib  (Final Draft)Sukhmani Sahib  (Final Draft)
Sukhmani Sahib (Final Draft)yodhpal
 
Sodar Rehras
Sodar RehrasSodar Rehras
Sodar Rehrasyodhpal
 
Japji Sahib
Japji SahibJapji Sahib
Japji Sahibyodhpal
 
23 متشابهات في سورة المؤمنون
23  متشابهات في سورة المؤمنون23  متشابهات في سورة المؤمنون
23 متشابهات في سورة المؤمنونRivado
 
253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး
253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး
253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံးmyoman
 

What's hot (20)

Jaap Sahib
Jaap SahibJaap Sahib
Jaap Sahib
 
ကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုး
ကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုးကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုး
ကိုကိုေမာင္ေတာ္ေတာ္ဆိုး
 
Tamil christian songs book (By samson)
Tamil christian songs book (By samson)Tamil christian songs book (By samson)
Tamil christian songs book (By samson)
 
သမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္း
သမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္းသမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္း
သမီးဘဝဇာတ္ေၾကာင္း
 
Anand Sahib (Bhog)
Anand Sahib (Bhog)Anand Sahib (Bhog)
Anand Sahib (Bhog)
 
Jail Chhithian
Jail ChhithianJail Chhithian
Jail Chhithian
 
Chaupai (Pranvo Aad)
Chaupai (Pranvo Aad)Chaupai (Pranvo Aad)
Chaupai (Pranvo Aad)
 
Chaupai (Hamri Karo)
Chaupai (Hamri Karo)Chaupai (Hamri Karo)
Chaupai (Hamri Karo)
 
তামাদি_আইন__১৯০৮.pdf
তামাদি_আইন__১৯০৮.pdfতামাদি_আইন__১৯০৮.pdf
তামাদি_আইন__১৯০৮.pdf
 
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၁
 
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကားအျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကား
 
ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္
ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္
ဆရာမေလးရယ္၊ တပည့္မေလးရယ္
 
তামাদি আইন বেয়ার এক্ট LA.docx
তামাদি আইন বেয়ার এক্ট LA.docxতামাদি আইন বেয়ার এক্ট LA.docx
তামাদি আইন বেয়ার এক্ট LA.docx
 
সাক্ষ্য আইন ১৮৭২ বেয়ার এক্ট EA.docx
সাক্ষ্য আইন ১৮৭২ বেয়ার এক্ট EA.docxসাক্ষ্য আইন ১৮৭২ বেয়ার এক্ট EA.docx
সাক্ষ্য আইন ১৮৭২ বেয়ার এক্ট EA.docx
 
Sukhmani Sahib (Final Draft)
Sukhmani Sahib  (Final Draft)Sukhmani Sahib  (Final Draft)
Sukhmani Sahib (Final Draft)
 
Sodar Rehras
Sodar RehrasSodar Rehras
Sodar Rehras
 
Japji Sahib
Japji SahibJapji Sahib
Japji Sahib
 
Tqm tamil
Tqm tamilTqm tamil
Tqm tamil
 
23 متشابهات في سورة المؤمنون
23  متشابهات في سورة المؤمنون23  متشابهات في سورة المؤمنون
23 متشابهات في سورة المؤمنون
 
253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး
253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး
253 အခ်စ္ႀကိမ္လုံး
 

More from The Kalgidar Society - Baru Sahib

Bhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh Ji
Bhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh JiBhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh Ji
Bhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh JiThe Kalgidar Society - Baru Sahib
 
Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'
Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'
Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'The Kalgidar Society - Baru Sahib
 
RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)
RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)
RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)The Kalgidar Society - Baru Sahib
 
Sikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't Play
Sikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't PlaySikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't Play
Sikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't PlayThe Kalgidar Society - Baru Sahib
 
To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...
To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...
To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...The Kalgidar Society - Baru Sahib
 
Milkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka ban
Milkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka banMilkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka ban
Milkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka banThe Kalgidar Society - Baru Sahib
 
FIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban Comptetion
FIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban ComptetionFIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban Comptetion
FIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban ComptetionThe Kalgidar Society - Baru Sahib
 
End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...
End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...
End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...The Kalgidar Society - Baru Sahib
 

More from The Kalgidar Society - Baru Sahib (20)

Sikh Sidhant - Hindi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Hindi by Sant Baba Iqbal Singh JiSikh Sidhant - Hindi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Sikh Sidhant - Hindi by Sant Baba Iqbal Singh Ji
 
Bhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh Ji
Bhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh JiBhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh Ji
Bhagat Sahiban, Puratan Gursikh ate Sant Mahapurash - Sant Baba Iqbal Singh Ji
 
Gur Itihas - Chonviyan Sakhian by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Gur Itihas - Chonviyan Sakhian by Sant Baba Iqbal Singh JiGur Itihas - Chonviyan Sakhian by Sant Baba Iqbal Singh Ji
Gur Itihas - Chonviyan Sakhian by Sant Baba Iqbal Singh Ji
 
Japji Sahib English translation - Sant Teja Singh Ji
Japji Sahib English translation - Sant Teja Singh JiJapji Sahib English translation - Sant Teja Singh Ji
Japji Sahib English translation - Sant Teja Singh Ji
 
Brief Life Sketch - Sant Baba Iqbal Singh Ji
Brief Life Sketch - Sant Baba Iqbal Singh JiBrief Life Sketch - Sant Baba Iqbal Singh Ji
Brief Life Sketch - Sant Baba Iqbal Singh Ji
 
Brief Life Sketch - Sant Teja Singh Ji
Brief Life Sketch - Sant Teja Singh JiBrief Life Sketch - Sant Teja Singh Ji
Brief Life Sketch - Sant Teja Singh Ji
 
Brief Life Sketch - Sant Attar Singh Ji
Brief Life Sketch - Sant Attar Singh JiBrief Life Sketch - Sant Attar Singh Ji
Brief Life Sketch - Sant Attar Singh Ji
 
Akal University Prospectus 2023-24
Akal University Prospectus 2023-24Akal University Prospectus 2023-24
Akal University Prospectus 2023-24
 
Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'
Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'
Government of British Columbia, Canada declares July 1 as 'Sant Teja Singh Day'
 
RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)
RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)
RURAL EDUCATION - Profile Kalgidhar Trust, Baru Sahib (Updated)
 
A Walk with Guru Nanak - Board Game | TOI | Speaking Tree
A Walk with Guru Nanak - Board Game | TOI | Speaking TreeA Walk with Guru Nanak - Board Game | TOI | Speaking Tree
A Walk with Guru Nanak - Board Game | TOI | Speaking Tree
 
Going Green With Solar in Rural Punjab
Going Green With Solar in Rural PunjabGoing Green With Solar in Rural Punjab
Going Green With Solar in Rural Punjab
 
Year End Report 2018, The Kalgidhar Society - Baru Sahib
Year End Report 2018, The Kalgidhar Society - Baru Sahib Year End Report 2018, The Kalgidhar Society - Baru Sahib
Year End Report 2018, The Kalgidhar Society - Baru Sahib
 
Race Against Drugs Marathon
Race Against Drugs MarathonRace Against Drugs Marathon
Race Against Drugs Marathon
 
Student Protest against FIBA over Turban ban Issue
Student Protest against FIBA over Turban ban IssueStudent Protest against FIBA over Turban ban Issue
Student Protest against FIBA over Turban ban Issue
 
Sikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't Play
Sikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't PlaySikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't Play
Sikh Basket Ball Players Face Choice: Take off Turbans or dont't Play
 
To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...
To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...
To oppose the ban on turban imposed by Fiba, a match was organized of Turbane...
 
Milkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka ban
Milkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka banMilkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka ban
Milkha Singh and Bishen Singh Bedi Support to lift FIBA's patka ban
 
FIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban Comptetion
FIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban ComptetionFIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban Comptetion
FIBA's Against Dastar Restricts that Baru sahib Players Turban Comptetion
 
End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...
End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...
End ban on Sikh basketball players with Turbans: A coalition of US lawmakers ...
 

Sikh Sidhant - Punjabi by Sant Baba Iqbal Singh Ji

  • 1.
  • 2. pRBU imlwp ienswn pRBU-imlwp vwsqy ies isRStI ’qy AwieAw hY[ ie`Qy Aw ky, s`c dw aupdyS kmwauNdy hoey, pMj ivkwr kwm, kRoD, loB, moh qy hMkwr nUM mwr ky pRBU dI joq iv`c lIn hox leI hI aus ƒ mnu`Kw dyhI imlI hY[ BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ] goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 378) mn`uK ƒ prmwqmw ny bu`DI dI dwq b^SI hY, ijs kwrn aus ƒ prmwqmw iv`c lIn hox dI smr`Qw pRwpq hY Aqy auh swrIAW jUnW qoN sRySt mMinAw jWdw hY[ prmwqmw qoN aupjy iBMn-iBMn AsQUl pdwrQ, bnspq, pSU- SRyxI dy jIA-jMq, Aw^r ienswn dI jUn rwhIN Akwl purK dI rzw, hukm Aqy Bwxw mMndy hoey aus iv`c lIn ho skdy hn, ijs nwl auh jnm-mrn dy gyV qoN mukq ho jWdy hn[ ieh ie`k AiDAwqimk dOr hY jo Akwl purK dI ielwhI hkUmq (Spiritual Kingdom) Aqy aus dy inXm Anuswr c`ldw hY[ gurbwxI Anuswr ieh swrw sMswr keI vwrI bixAw Aqy nSt hoieAw[ keI bwr psirE pwswr ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 276) koeI nhIN d`s skdw ik ieh sMswr ikvyN Aqy kdoN bixAw[ ieh sB dI smJ qoN bwhr hY[ gurbwxI jo &rmwn krdI hY, aus dI roSnI iv`c isRStI dI rcnw ƒ AsIN AwpxI qu`C bu`DI Anuswr ividAwrQIAW ƒ smJwauyx leI Xqn kIqw hY[ jdoN inMrkwr pRBU Awpxy Awp qoN pYdw hoieAw, aus smyN aus qoN ielwvw hor koeI nhIN sI[ Awpxw Awpu aupwieEnu qdhu horu n koeI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 509) AnMq smyN qk G`up hnyrw sI[ nw idn sI nw rwq, nw cMd sI nw sUrj, Akwl purK Awp hI sMklp-ivklp qoN rihq inrwkwr AvsQw iv`c Afol smwDI-siQq sI[ nw koeI KwxIAW (jIv-SRyxIAW) sn nw bwxIAW, nw hvw sI nw pwxI[ nw au~qpqI sI nw prlo Aqy jnm-mrn vI koeI nhIN sI[ nw DrqI sI nw aus dy nON KMf, Aqy nw hI koeI pqwl sI[ nw s`q smuMdr sn Aqy nw aunHW dy imlwp vwsqy vih rhIAW ndIAW hI sn[ Arbd nrbd DuMDUkwrw ] Drix n ggnw hukmu Apwrw ] nw idnu rYin n cMdu n sUrju suMn smwiD lgwiedw ]1 ] KwxI n bwxI paux n pwxI ] Epiq Kpiq n Awvx jwxI ] KMf pqwl spq nhI swgr ndI n nIru vhwiedw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1035) iPr inrMkwr dy ie`k Sbd qoN AidRSt vwXU mMfl pRgt hoieAw[ aus qoN iPr pwxI bixAw, ijs qoN jIvn dIAW byAMq lihrW bxIAW Aqy isRStI dw pswrw hoieAw[ kIqw pswau eyko kvwau ] iqs qy hoey lK drIAwau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 3)
  • 3. ArQwq Sbd-gurU pvn rUp iv`c pRgt hoieAw ijs qoN sB dI au~qpqI krn vwlw jl hoieAw, ijs ƒ swirAW dw ipqw ikhw jWdw hY[ iPr isRStI hoNd iv`c AweI ijs ny swry jIA-jMqW dI sMBwlxw kIqI[ cMd sUrj bxy, smW bixAw Aqy idn-rwq SurU hoey ijnHW dI god iv`c swry sMswr dy jIA-jMq invws Aqy krm krdy hn[ pvxu gurU pwxI ipqw mwqw Driq mhqu ] idvsu rwiq duie dweI dwieAw KylY sgl jgqu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 8) jW ieMJ kih lvo ik jdoN inrMkwr ny Purnw kIqw, qW sB qoN pihlW pvn hoeI, ijs qoN jl hoNd iv`c AwieAw[ Akwl purK ny jl qoN swrw jgq ricAw Aqy iPr Awp j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk ho igAw[ jl qoN dirAw, smuMdr, DrqI Aqy bnspq dIAW iBMn-iBMn iksmW bxIAW, jIA-jMq bxy Aqy mn`uK hoNd iv`c AwieAw[ swcy qy pvnw BieAw pvnY qy jlu hoie ] jl qy iqRBvxu swijAw Git Git joiq smoie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 19) Akwl purK dI bxweI ies swrI rcnw ƒ mu`K qOr ’qy iqMn SRyxIAW iv`c vMifAw jw skdw hY[ AsQUl pdwrQ (Inert matter) - ies SRyxI iv`c dirAw, smMudr, ryq dy j`ry-j`ry (ikxky) qoN lY ky gItI, p`Qr, ctwn, phwV, DrqI, sUrj, cMd, qwry Awid AwauNdy hn[ ies SRyxI ƒ jVH rUp vI AwiKAw igAw hY[ ies SRyxI dy AsQUl pdwrQW dw m`uK audyS, ielwhI hukm AMdr, Awpxy qoN au~cI bnspq SRyxI dI au~qpqI, Kurwk Aqy pwlx-poSx krnw hY[ bnspq SRyxI (Plant Kingdom) - ies SRyxI iv`c au~lI (Fungus) qoN lY ky CotI aumr dy pOdy, &slW (ijvyN ik kxk, m`kI Awid), JwVIAW, PL bUty, Coty dr^q, v`fy au~cy Aqy lMmIAW aumrW vwly dr^q AwauNdy hn[ ielwhI hukm Anuswr ieh SRyxI Awpxy qoN nIvIN AsQUl SRyxI qoN aupjIvkw lY ky Awpxw inrbwh Aqy ivsQwr krdI hY[ ieh SRyxI AsQUl SRyxI qoN bZYr pYdw nhIN ho skdI[ kwdr dI kudrq ƒ sw& (Unpolluted) r`Kxw Aqy AwpxI qoN au~cI pSU SRyxI (Animal Kingdom) ƒ Ahwr Aqy hor zrUrq dy swzo-smwn aupl`bD krvwauxw ies SRyxI dw mu`K audyS hY[ pSU SRyxI (Animal Kingdom) - ies SRyxI AMdr in`ky qoN in`ky AmIbw (Amoeba) qoN lY ky kIVy, rINgx vwly jIv, Coty v`fy pMCI, mwswhwrI (Carnivorous), SwkwhwrI (Herbivorous) jwnvr Awid AwauNdy hn[ mnu`K vI iesy SRyxI dw ih`sw hY jo swrIAW SRyxIAW qoN sRySt auhnW dw srdwr mMinAw jWdw hY[ isRStI dIAW swrIAW SRyxIAW Aqy auhnW dIAW curwsI l`K jUnW ielwhI hukm AMdr pRSwsink qOr ’qy mnu`K dI tihl syvw krdIAW hn ikauNik aus iv`c ie`k bu`DI hY ijs nwl auh icrMkwl qoN ivCiVAw hoieAw Akwl purK iv`c lIn ho skdw hY[ ies leI sRySt bu`DI vwlw ienswn ienHW swrIAW SRyxIAW dI dyK-Bwl ielwhI hukm iv`c krdw hY AQvw ielwhI hukm dy pRSwsn ƒ TIk c`lx iv`c Awpxw &rz inBwaux leI qqpr rihMdw hY[ ies leI hr ienswn ƒ ienHW SRyxIAW dy Bly leI ieh ielwhI &rz inBwauxw zrUrI hY[ Avr join qyrI pinhwrI ] iesu DrqI mih qyrI iskdwrI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 374) ies fwiegRwm ivc drswieAw igAw hY ik iks qrHW prmwqmw qoN hvw, hvw qoN pwxI, pwxI qoN AsQUl SRyxI, AsQUl SRyxI qoN bnspqI, bnspqI qoN pSU SRyxI qy pSU SRyxI qoN mnu`K pYdw hoieAw hY[ mnu`Kw jnm pRwpq
  • 4. krnw pRBU rcnw ivc sB qoN v`fI pRwpqI hY[ mnu`Kw jnm ikMnw durlB hY, ies dw iviKAwn gurbwxI ies pRkwr krdI hY : ies dyhI kau ismrih dyv ] so dyhI Bju hir kI syv ]1] (gurU gRMQ swihb - AMg 1159) kbIr mwns jnmu dulMBu hY hoie n bwrY bwr ] ijau bn Pl pwky Buie igrih bhuir n lwgih fwr ]30] (gurU gRMQ swihb - AMg 1366) mnu`K ies dyhI iv`c Aw ky ijho ijhy krm krdw hY, auh ijhw hI aus dw mn AQvw AMqvwihk srIr bxdw jWdw hY[ pr cMgy jW mwVy kMmW leI mnu`K pRyirq huMdw hY sMgq dy Asr duAwrw, Bwv jYsI sMgq vYsI rMgq’[ iesy leI gurbwxI iv`c kusMgq nUM iqAwgky sqsMgq krn ’qy bVw jor id`qw igAw hY[ ies fwiegRwm Anuswr jdoN mnu`K sqsMgq krdw hY qW auh AiDAwqmk mwrg dIAW pOVIAW cVHnIAW SurU krdw hY[ sB qoN pihlW auh gurU dI is`iKAw dw DwrnI huMdw hoieAw 'is`K' bxdw hY[ is`K kOx huMdw hY? aus dIAW inSwnIAW gurbwxI ies qrHW d`sdI hY : gur siqgur kw jo isKu AKwey su Blky auiT hir nwmu iDAwvY ] audmu kry Blky prBwqI iesnwnu kry AMimRq sir nwvY ] (gurU gRMQ swihb - AMg 306) so isKu sKw bMDpu hY BweI ij gur ky Bwxy ivic AwvY ] (gurU gRMQ swihb - AMg 601) ievyN jdoN is`K gurU dy Bwxy Bwv mirXwdw iv`c AwauNdw hY qW aus dw gurU nwl ipAwr pYxw AwrMB huMdw hY, auh hr vyly gurU dy aupdySW nUM Xwd r`Kdw hY qy aunHW Anuswr Awpxw jIvn Fwlx dI koiSS krdw hY, ies AvsQw vwly jigAwsU nUM gurbwxI ny snmuK dw nwm id`qw hY : jy ko isKu gurU syqI snmuKu hovY ] hovY q snmuKu isKu koeI jIAhu rhY gur nwly ] (gurU gRMQ swihb - AMg 920) gur-aupdySW dI kmweI Aqy siqsMgq dIAW GVIAW iv`c vwDw qy inq-pRiqqw hox nwl is`K AglI AvsQw iv`c phuMcdw hY, ij`Qy auh gurU nUM ipAwrw l`gx l`g jWdw hY[ is`K gurU dI qy gurU is`K dI pRvwh krnw SurU kr idMdw hY, ies AvsQw iv`c phuMicAw hoieAw ienswn guris`K AKvwauNdw hY : ijau jnnI suqu jix pwlqI rwKY ndir mJwir ] AMqir bwhir muiK dy igrwsu iKnu iKnu pocwir ] iqau siqguru gurisK rwKqw hir pRIiq ipAwir ]1] (gurU gRMQ swihb - AMg 168) jnu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY ]2]
  • 5. (gurU gRMQ swihb - AMg 30) gurU dI bKiSS dw pwqr bixAw hoieAw guris`K jdoN irDIAW-isDIAW dIAW KweIAW iv`c if`gx qoN bcdw hoieAw, inrMqr vwihgurU ismrn qy praupkwr iv`c lIn rihMdw hY qW auh AglI AvsQw nUM pRwpq krdw hY, ij`Qy jw ky auh sMpUrnqw nUM pRwpq kr lYNdw hY qy mnu`Kw jnm dI bwjI nUM ij`qdw hoieAw, pRBU iv`c lIn ho jWdw hY[ ies AvsQw iv`c phuMcy hoey mrjIvVy nUM gurbwxI ny jo nwm id`qw hY, auh hY : gurmuK, sMq, bRhigAwnI AiqAwidk[ gurbwxI dw Prmwn hY : nwnk gurmuiK hir pwieAw sdw hir nwim smwie ]4] (gurU gRMQ swihb - AMg 29) gurmuiK inrml hir gux gwvY ] gurmuiK pivqRü prm pdu pwvY ] gurmuiK roim roim hir iDAwvY ] nwnk gurmuiK swic smwvY ]27] (gurU gRMQ swihb - AMg 941) nwnk bRhm igAwnI Awip prmysur ]6] (gurU gRMQ swihb - AMg 273) ies qrHW sqsMgI mnu`K siqsMgq dI brkq nwl ienswn qoN Bgvwn bx jWdw hY[ pr jykr iehI mnu`K siqsMgq dI bjwey kusMgq iv`c pY jwvy qW auh ienswn qoN Bgvwn bxn dI bjwey SYqwn bx jWdw hY[ ijvyN ik auprokq fwiegRwm iv`c drswieAw hY ik ikvyN kusMgqI mnu`K pihlW gurU qoN bymu`K ho ky mn dy ip`Cy qurnW SurU kr idMdw hY qy mnmu`K bx jWdw hY[ mnmu`K mnu`K ikho ijhy du`K-sMqwp Bogdw hY, aus bwry gurbwxI dw PYslw ies pRkwr hY: ijqny nrk sy mnmuiK BogY gurmuiK lypu n mwsw hy ]12] (gurU gRMQ swihb - AMg 1073) mnmuK mir mir jMmih BI mrih jm dir hoih KuAwru ]7] (gurU gRMQ swihb - AMg 430) mnmu`K mnu`K mn dy ADIn krm krdw hoieAw ivkwrW iv`c Aijhw glqwn huMdw hY ik auh prmySr dI hsqI hoNd qoN hI ienkwrI ho jWdw hY qy haumY ADIn Awpxy-Awp nUM hI sB kuJ jwxdw hY[ Drm dI BwSw ivc Aijhy mnu`K nUM nwsiqk ikhw jWdw hY[ Aijhy mnu`K nUM icqwvnI idMdy hoey Bgq kbIr jI kihMdy hn ik qUM jo r`b dI hoNd qoN munkr ho irhw hYN, pr dyK ieh jo AkwS qy qwry hn, ienHW nUM bxwaux vwlw kOx hY qy ieh iks dy Awsry KVy hn? Bgq jI AwKdy hn ik Asl iv`c ieh sB prmySr dw hI kOqk hY, ijs nMU koeI vfBwgI mnu`K hI jwx pwauNdw hY : Eie ju dIsih AMbir qwry ] ikin Eie cIqy cIqnhwry ]1] khu ry pMifq AMbru kw isau lwgw ] bUJY bUJnhwru sBwgw ]1] rhwau ] (gurU gRMQ swihb - AMg 329)
  • 6. ies qrHW kusMgq dy ADIn ivkwrI ho cu`kw mnu`K jdoN r`b dI hoNd nUM mMnx qoN hI munkr ho jWdw hY qW iPr auh ivSy-ivkwrW dy ADIn Aijhy kukrm krdw hY ik mwnoN auh pSU ibrqI qoN vI Q`ly if`g jWdw hY, gurbwxI iv`c Aijhy mnu`K nUM swkq ikhw igAw hY: kbIr swkq qy sUkr Blw rwKY AwCw gwau ] auhu swkqu bpurw mir gieAw koie n lYhY nwau ]143] (gurU gRMQ swihb - AMg 1372) nwnk swkq nrk mih jim bDy duK shMin@ ] (gurU gRMQ swihb - AMg 854) ievyN kusMgq dy ADIn mnu`K Awpxw jnm gvw lYNdw hY qy aus nUM Aglw jnm vI pSU jUnI iv`c hI imldw hY[ mnu`Kw jnm iv`c huMdw hoieAw vI auh pSUAW vwly hI krm krdw hY : krqUiq psU kI mwns jwiq ] lok pcwrw krY idnu rwiq ] (gurU gRMQ swihb - AMg 267) so auprokq swrI ivcwr qoN sp`St hY ik siqsMgq krn nwl ikvyN ienswn pRBU dw srUp bx jWdw hY qy AibnwSI su`K nUM pRwpq krdw hY, pr kusMgq krn nwl ienswn ikvyN durlB jnm nUM hwr jWdw hY qy Akih d`uK shwrdw hY[ ies leI swnUM hmySW hI siqsMgq krdy qy kusMgq qoN bc ky rihxw cwhIdw hY[ myry mwDau jI sqsMgiq imly su qirAw ] (gurU gRMQ swihb - AMg 10) gurU swihb jI PrmwauNdy hn ik ies bRihmMf iv`c Axigxq hI KwxIAW Aqy bwxIAW hn[ gurbwxI dw &rmwn hY : kyqIAw KwxI kyqIAw bwxI kyqy pwq nirMd ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 7) Bwv sMswr dI auqpqI dIAW Axigxq hI KwxIAW qy Axigxq hI BswvW hn[ Axigxq hI rwjy mhWrwjy hn qy Axigxq hI iDAwn lwaux dy qrIky hn Aqy Axigxq hI jigAwsU hn jo Al`g-Al`g qrIikAW nwl iDAwn lgwauNdy hn[ prmwqmw dI ies rcnw dw AMq nhIN l`iBAw jw skdw[ fwiegRwm iv`c d`sy jIv ivkws isDWq Anuswr jIv nUM ikvyN AnykW jUnW iv`c Btkx qoN bwAd mnu`Kw jnm pRwpq huMdw hY, aus ƒ gurU Arjn dyv jI mhwrwj kuJ ku imswlW dy ky ies qrHW smJw rhy hn: au~pr d`sy jIv ivkws isDWq ƒ gurU Arjn dyv jI mhwrwj kuJ ku imswlW dy ky ies qrHW smJw rhy hn: 1 keI jnm Bey kIt pqMgw ] keI jnm gj mIn kurMgw ] 2 keI jnm pMKI srp hoieE ] keI jnm hYvr ibRK joieE ]1] 3 imlu jgdIs imln kI brIAw ] icrMkwl ieh dyh sMjrIAw ]1]rhwau] 4 keI jnm sYl igir kirAw ] keI jnm grB ihir KirAw ] 5 keI jnm swK kir aupwieAw ] lK caurwsIh join BRmwieAw ]2] 6 swDsMig BieE jnmu prwpiq ] kir syvw Bju hir hir gurmiq ]
  • 7. 7 iqAwig mwnu JUTu AiBmwnu ] jIvq mrih drgh prvwnu ]3] 8 jo ikCu hoAw su quJ qy hogu ] Avru n dUjw krxY jogu ] 9 qw imlIAY jw lYih imlwie ] khu nwnk hir hir gux gwie ]4] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 176) Bwv hy ienswn! qMU curwsI l`K jUnW ’coN auBr ky AwieAw hYN qW jo icrMkwl qoN ivCiVAw pRBU iv`c lIn ho skyyN Aqy AwpxI ieh vwrI nw guAwvyN[ qyry keI jnm AsQUl SRyxI iv`c hoey hn, ijvyN ik iSlw Aqy phwV Awid (4)*; keI jnm bnspq SRyxI iv`c hoey hn (5); keI jnm pSU SRyxI iv`c hoey hn, ijvyN ik kIVy-pqMgy, hwQI, m`CI Aqy imRg (1); pMCI, rINgx vwly s`p, GoVy Aqy bYl ieiqAwidk (2); qMU curwsI l`K jUnW iv`c hI gyVy KWdw irhw hYN (5); ieh ienswn dw jnm qYƒ keI icrW dy bwAd imilAw hY (3); qMU swD sMgq iv`c juV ky pRBU dw aupdyS kmw, inr-ie`Cq syvw kr, hrI dw nwm gurmiq Anuswr jp; JUT, mwn-AiBmwn iqAwg, AwpxI haumY ƒ au~kw hI mwr ky pRBU iv`c lIn ho jw[ ieh hY jIvq mrnw, ijs nwl qMU pRBU dI drgwh iv`c prvwn ho ky inrMkwr dy dyS dw vwsI ho jwvyNgw[ ieh sB kuJ Akwl purK dI imhr Aqy bKSS sdkw hI huMdw hY (6-9)[ Akwl purK hI ies swrI isRStI dw rcxhwr hY[ aus dI ielwhI SkqI hI hr pdwrQ dw mu`F hY Aqy Akwl purK Awp ies SkqI rwhIN isRStI dy kx-kx iv`c iek-rs ivAwpk hY[ isRStI dI rcnw Aqy pdwrQW dy mu`F dI Koj kridAW ivigAwn vI Ajy qk sB qoN brIk ikxky, kuAwrk (Quark), imsn (Meson) Aqy ilptwn (Lepton) qk hI phuMc pwieAw hY, ijnHW ƒ auh swry pdwrQW dw mUl mMndw hY pr nwl hI ieh svIkwr krdw hY ik ieh zrUr iksy ielwhI SkqI qoN aupjy hn[ ivigAwn dI ies Koj Anuswr kuAwrk, imsn Aqy ilptwn qoN A`gy pRoton (Proton) Aqy inXUtRon (Neutron) bxy, ijnHW qoN inXUkilAs (Nucleus) bixAw jo ielYktRon (Electron) nwl rl ky AYtm (Atom) hoieAw, ijs ƒ AsIN kx kihMdy hW[ ienHW kxW (Atoms) dy myl Anuswr v`K-v`K qrIky dy mOlIkXUl (Molecules) bxdy hn[ ieh mOlIkXUl Awps iv`c v`K-v`K FWicAW Anuswr juV ky mwdw (Matter) AQvw pdwrQ bxdy hn, ijs qoN isRStI dIAW AsQUl, bnspq Aqy pSU SRyxIAW bxdIAW hn, ijs iv`c mnu`K vI AwauNdw hY[ ies qoN sp`St huMdw hY ik ijs SkqI qoN kuAwrk, imsn Aqy ilptwn aupjy hn, auhI SkqI hr pdwrQ dw mu`F hY, isRStI dI rcxhwr hY Aqy j`ry-j`ry iv`c rmI hoeI hY[ ies qoN is`D hMudw hY ik Akwl purK (ielwhI SkqI) hI sB ƒ pYdw krdw hY Aqy swirAW iv`c iek-rs ivAwpk hY[ ivigAwn A`gy d`sdw hY ik bRihmMf dy ies dwiery AMdr ieh SkqI nw kdy GtdI hY nw vDdI hY[ ivigAwnI ies ƒ SkqI sMBwl inXm (Law of conservation of energy) AwKdyy hn[ ies qoN Bwv hY ik pdwrQ dy nSt hox ’qy AsQUl dI bxqr zrUr bdl jWdI hY pr kx kdy ^qm nhIN hMudy Aqy kudrqI pRikirAw iv`c mOlIkXUl (Molecules) dy bxqr dI hyr-Pyr nwl Awpxy gux qy rUp vtw lYNdy hn[ ies qoN sp`St hY ik kx bxwaux vwlI SkqI nw GtdI hY nw vDdI hY Aqy nw hI nws huMdI hY[ gurU goibMd isMG swihb jI ies ielwhI SkqI bwry ieauN &rmwn krdy hn[ ijmI jmwn ky ibKY smsiq eyk joq hY ] nw Gwit hY n bwiF hY, n Gwit bwiF hoq hY ] (Akwl ausqiq) mnu`K dw sMswr iv`c Awaux dw audyS hY ik auh pRBU imlwp leI XqnSIl hovy[ iesy leI Akwl purK ny aus ƒ bu`DI b^SI hY qW ik auh nwm bwxI ismrn krky Akwl purK iv`c lIn ho sky[ Awpxw kwr-ivhwr
  • 8. Aqy jIvn-ikirAw iesy audyS ƒ mu`K r`K ky kry Aqy hr vyly pRBU imlwp leI qqpr rhy[ mnu`K ies dy ault duinAwvI Aqy srIrk ivSy-ivkwrW iv`c glqwn ho kwm, koRD, loB, moh Aqy hMkwr dy v`s pY igAw hY[ Awpxw audyS Bulw ky, mwieAw dy hnyry iv`c AwpxI isAwxp Anuswr ies isRStI dy ielwhI s`c ƒ l`Bx dI As&l koiSS krdw hY[ auh Bu`l jWdw hY ik aus dy AMdr ivAwpk Akwl purK dI ielwhI joq hI s`c hY ijs ƒ Akl (Intellect) rwhIN nhIN, pRym (Love) rwhIN AnuBv kIqw jw skdw hY[ ies sMswr iv`c ijqny ienswn AwauNdy hn auhnW ivcoN bySumwr pdwrQvwdI huMdy hn jo dunIAW iv`c Aw ky srIrk su`KW dI pUrqI leI AwpxI swrI Akl, SkqI Aqy swrw hI jIvn lw idMdy hn jo AjweIN hI jWdw hY[ ienHW ivcoN kuJ igxqI krqwr dI kudrq AQvw aus dI rcnw dI Koj iv`c hI l`gI rihMdI hY[ ieh ienswn mwdw dI Koj krky s`c l`Bx dI koiSS krdy hn, ijnHW ƒ swieMsdwn (Scientist) ikhw jWdw hY[ pRBU (s`c) jo AidRSt Aqy Akwr rihq hY, mwdw (Matter) dI Koj ivcoN nhIN l`iBAw jw skdw[ ieh AwpxI Akl rwhIN mwdw dI Koj nwl pdwrQ dy mUl kxW nwl joV-qoV krky nvIAW KojW (Invention) krn dI koiSS krdy rihMdy hn[ kxW pRiqkxW ƒ qoV-mroV ky SkqI auqpMn krdy hn[ ienHW swirAW dw iesqymwl Awpxy kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr dy ADIn kwrjW iv`c krdy hn[ ieh KojW Akwl purK dy kudrqI inXm iv`c d^l AMdwzI krdIAW hn Aqy is`ty vjoN mnu`K jwqI leI hwnIkwrk Aqy ^qrnwk is`D huMdIAW hn[ prmwxU bMb ienHW KojW dw hI ie`k ^qrnwk nmUnw hY jo A`j ienswn dI qbwhI dw sB qoN v`fw fr swbq ho irhw hY[ ie`Qy hI b`s nhIN A`j ienswn ny AwpxI Koj dy rwhIN jYivk Aqy rswieixk hiQAwrW qoN lY ky mnu`K qk bxwaux dI koiSS iv`c kudrq dy sMquln ƒ ivgwV ky Awpxy hI nukswn dw bIj bo ilAw hY[ gurU Arjn dyv jI &rmwauNdy hn ik jy koeI mnu`K Aiq Cotw prmwxU (Nucleus of Atom) bx ky AkwS qk, swry dIpW, lokW Aqy phwVW au~pr A`K dy ie`k Por iv`c hI ho Awvy, qW vI aus dw jIvn iksy bRhmigAwnI dy aupdyS (AiDAwqimk aupdyS) qoN ibnW s&l nhIN ho skdw Aqy aus ƒ s`c dI pRwpqI nhIN ho skdI[ prmwxo prjMq Awkwsh dIp loA isKMfxh ] gCyx nYx Bwryx nwnk ibnw swDU n isD´qy ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1360) kuJ ienswn AYsy vI hn jo AwpxI Akl (Intellect) dI i&lws&I nwl kudrq dy kwdr AQvw Akwl purK, jo AidRSt Aqy inrwkwr hY, ƒ l`Bx dI koiSS krdy hn[ auh swrIAW i&lws&IAW Aqy DrmW dIAW ikqwbW, gMRQW Aqy vyd SwsqrW dw AiDAYn krky AwpxIAW mnoGVq i&lws&IAW iv`c hI mgn rihMdy hn Aqy Awpxw jIvn ivArQ guAw lYNdy hn ikauNik Akwl purK kdy vI Akl dw ivSw nhIN irhw[ piV piV pMifq byd vKwxih mwieAw moh suAwie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 85) ienswn dI ie`k SRyxI ieho ijhI vI hY jo AwpxI haumY dy ADIn kIqy krm-kWfW nwl, ir`DIAW-is`DIAW qoN pRwpq kIqIAW qwkqW dy rwhIN pRBU dI pRwpqI krnw cwhuMdI hY[ ies SyRxI dy mnu`K krm-kWfW leI vrq, mon Aqy hor keI nym krdy hn[ ieh qIrQW dI Xwqrw krdy hn, nMgy Aqy krpwqI (pdwrQW ƒ BWifAW dI QW h`Q iv`c lY ky Kwxw) rihMdy hn[ keI mVHI mswxW, kbrW, dyhury Aqy bu`q pUjdy rihMdy hn[ dyvI dyviqAW ƒ ienswnW Aqy jwnvrW dI blI idMdy hn[ qIrQW ’qy v`sdy hn Aqy isr ’qy Awrw icrw ky mukqI dI AwSw r`Kdy hn[ ienHW ivcoN keI jog Aqy is`D Awsn krky pRBU pRwpqI locdy hn[ inaulI krm krdy hn, A`KW ƒ ie`k nukqy ’qy itkw ky is`DI pRwpq krdy hn (Mesmerism & hypnotism), K`t krm Aqy is`DW dy curwsI Awsn krdy hn[ aumr
  • 9. vDw ky ir`DIAW-is`DIAW dIAW qwkqW rwhIN q`qW dw Pyr bdl kr, Awpxy srIr dw vjUd bdl lYNdy hn[ vr- srwp dIAW qwkqW Aqy hor krmW iv`c glqwn ho, ivArQ hI jIvn guAw lYNdy hn[ moin BieE krpwqI rihE ngn iPirE bn mwhI ] qt qIrQ sB DrqI BRimE duibDw CutkY nwhI ]2] mn kwmnw qIrQ jwie bisE isir krvq Drwey ] mn kI mYlu n auqrY ieh ibiD jy lK jqn krwey ]3] kink kwimnI hYvr gYvr bhu ibiD dwnu dwqwrw ] AMn bsqR BUim bhu Arpy nh imlIAY hir duAwrw ]4] pUjw Arcw bMdn fMfauq Ktu krmw rqu rhqw ] hau hau krq bMDn mih pirAw nh imlIAY ieh jugqw ]5] jog isD Awsx caurwsIh ey BI kir kir rihAw ] vfI Awrjw iPir iPir jnmY hir isau sMgu n gihAw ]6] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 641) ienHW ir`DIAW-is`DIAW dIAW qwkqW rwhIN hI, Acl btwly is`DW ny q`qW dw hyr-Pyr krky, rUp bdl ky, gurU nwnk dyv jI ƒ bhuq frwauxw cwihAw prMqU siqgurU jI ’qy ienHW dI ie`k vI krwmwq nw c`lI[ gurU jI ienHW dy nwtk-cytk dyK ky muskrwauNdy rhy ik ieh iks qrHW pRBU mwrg qoN Bu`l ky idRStmwn iv`c Btkdy iPrdy hn[ ies bwry BweI gurdws jI dIAW vwrW iv`c ieauN vrxn AwauNdw hY: isiD bolin siB AvKDIAw qMqR mMqR kI Duno cVHweI[ rUp vtwey jogIAW isMG bwiG bhu ciliq idKweI[ ieik pir kir kY aufrin pMKI ijvY rhy lIlweI[ ieknw nwg hoie paux CoiVAw ieknw vrKw Agin vsweI[ qwry qoVy BMgirnwQ, iek ciV imrgwnI jlu qir jweI[ isDw Agin n buJY buJweI[ (BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 41) Bwv is`DW ny qMqrW-mMqrW dIAW DUxIAW lw ky bhuq sWg rcwey[ Syr, biGAwV Awid dw rUp vtw ky kOqk kIqy[ pMCI bx ky AkwS iv`c qwrIAW lweIAW[ s`p bx ky PuMkwry mwry Aqy ie`k ny A`g dI vrKw kIqI[ ie`k qwry qoVn l`gw Aqy ie`k imrgwxIAW ’qy cVH ky pwxI au~pr qrn l`gw pr ienHW ivcoN koeI vI gurU nwnk dyv jI ƒ v`s nw kr sikAw[ haumY ADIn kIqy gey krm-kWf Aqy jog is`D AwsnW qoN pRBU dI pRwpqI nhIN ho skdI[ ieh ienswn ivArQ hI K`p-Kpw ky Awpxw jIvn gvw lYNdy hn ikauNik Akwl purK qW pRym dw ivSw hY[ bhuq hI G`t ienswn AYsy hn jo Akwl purK iv`c SrDw, ivSvws Aqy pRym r`K ky aus iv`c lIn hox vwsqy XqnSIl rihMdy hn[ kotn mY nwnk koaU nwrwienu ijh cIiq ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1427)
  • 10. ijnHW pRymIAW iv`c ijqnw izAwdw pRBU ’qy SrDw, ivSvws Aqy pRym hovygw Enw hI auh gurmiq mwrg ’qy c`l ky, nwm bwxI jp ky, pRBU dI hzUrI ƒ AMqr-Awqmy AnuBv krngy[ ienHW ivcoN koeI ivrlw hI BwgW vwlw huMdw hY jo vwihgurU dI bKSS pRwpq krky, ies jnm iv`c hI AwpxI haumY (dyh-AiBmwn) ƒ au~kw hI imtw ky aus iv`c lIn ho jWdw hY[ ienswn dw pRBU-imlwp dw rsqw ie`k lgwqwr c`ldI prikirAw hY[ ies pOVI ’qy cVHidAW ienswn keI jnm lYNdw hY[ ies dOrwn ienswn ijqnw vD qoN vD pRBU ismrn aus (pRBU) dI hzUrI smJ ky, Awpw imtw ky qy mn dI ZrIbI Dwr ky krygw, EnI hI jldI auh pRBU dI bKSS pRwpq krky aus iv`c lIn ho jwvygw[ ijnHW pRymIAW dI ipCly jnmW dI nwm bwxI ismrn dI ijMnI izAwdw kmweI hovygI EnI hI jldI auh ies jnm iv`c AiDAwqimk rsqy ’qy izAwdw auqSwh nwl c`l ky qn, mn, qy Dn pRBU ƒ sONp ky aus dy hukm iv`c clidAW pRBU dI bKSS pRwpq krky, aus iv`c lIn ho skdy hn[ Akwl purK dw AnuBv hoxw SrDw, ivSvws Aqy pRym dw ivSw hY[ jo ienswn ies nukqy ƒ idRStIkox iv`c r`K ky, ies pusqk iv`c gurU swihbwn dy AwSy Anuswr drswey gey gurmiq isDWq gRihx krn dI koiSS krngy auhnW ƒ AiDAwqimk mwrg ’qy c`lx dw bhuq lwB hovygw[ ies pusqk iv`c keI jgHw ’qy iviSAW ƒ srl BwSw iv`c smJwaux vwsqy kuJ ivcwrW Aqy SbdwvlI dw vwr-vwr pRXog kIqw igAw hY, ijs dw audyS ividAwrQIAW Aqy sDwrn purSW ƒ pRBU imlwp leI AiDAwqimk mwrg smJwauxw hY[ bu`DImwn purS ies pusqk iv`c ilKy hoey iviSAW ƒ pihlW hI vDyry cMgI qrHW jwxdy hn[ ienHW iviSAW ’qy ivcwr kridAW keI qr`utIAW rih geIAW hoxgIAW auhnW vwsqy AsIN iKmw dy jwck hW[ 
  • 11. Akwl purK pRBU ie`k hY, jo swry bRihmMf dw rcxhwr, pwlxhwr Aqy KY krnhwr hY[ auh swry sMswr dy j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY[ auh inrml, inrwkwr (Akwr rihq) Aqy At`l hY ijs krky auh hI s`c hY[ auh sB kuJ krn krwvnhwr hY[ auh srb SkqImwn fr Aqy icMqw qoN rihq hY[ sBnW leI auh ipAwr dw somw hY[ ijs krky auh swirAW ƒ ipAwr hI vMfdw hY Aqy iksy nwl vYr eIrKw jW dÍYq nhIN krdw Aqy swirAW dI r`iKAw krdw hY[ swry bRihmMf dy sUrj, cMd, qwry Aqy auhnW qoN imixAw smW aus ny bxwieAw hY Aqy auh Awp smyN qoN rihq, siq ic`q AnMd dw srUp hY[ swry jIA aus dy ielwhI hukm Anuswr hI jnm-mrn dy c`kr iv`c pey rihMdy hn[ pr auh Awp ies gyV dy bMDnW qoN mukq hY[ auh AwpxI mOj iv`c Awpxy Awp qoN hI pRgt hoieAw hY[ Aqy AYsy pRBU dI pRwpqI kyvl gurU dI bKSS nwl hI ho skdI hY[ < siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ] Akwl purK Gt-Gt dw jwxnhwr hY[ Aqy jo aus ƒ SrDw nwl iDAwauNdw hY, aus ƒ auh Awpxy iv`c lIn kr lYNdw hY[ AMqrjwmI purK ibDwqy srDw mn kI pUry ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 13) Akwl purK swirAW dw dwqw hY[ Aqy swirAW ƒ irzk dyx vwlw hY[ AwKih mMgih dyih dyih dwiq kry dwqwru ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 2) Akwl purK bKiSMd ipqw hY[ hir jn rwKy gur goivMd ] kMiT lwie Avgux siB myty dieAwl purK bKsMd ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 681) Akwl purK isRStI qoN pihlW vI suqy-pRkwS (Awpxy Awp qoN pRgt) sI, Awpy Awip inrMjn soie[’ swry jugW (ipCly swry simAW) iv`c pRkwS irhw, hux vI pRkwS hY[ Aqy Awaux vwly simAW iv`c vI pRkwS rhygw[ Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ]1] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1) Akwl purK Akwr-rihq AidRStmwn hY[ auh APur (suMn) AvsQw iv`c swry sMswr dy j`ry-j`ry AMdr iek-rs ivAwpk hY[ swrw sMswr aus dw srgux (idRStmwn) srUp hY Aqy auh Awp inrgux hY Bwv mwieAw dy guxW qoN inrlyp hY[ Akwl purK ny swry sMswr dI rcnw kIqI hY Aqy Awp hI aus dw iDAwn kr irhw hY[ srgun inrgun inrMkwr suMn smwDI Awip ] Awpn kIAw nwnkw Awpy hI iPir jwip ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 290)
  • 12. Akwl purK dw vwsw s`cKMf hY[ au~Qy siq hI siq hY Aqy hor kuJ vI nhIN[ ieh s`cKMf mnu`K dy srIr iv`c hI hY, ij`Qy surq Sbd-gurU iv`c lIn ho ky phuMcdI hY[ sc KMif vsY inrMkwru ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 8) s`cKMf AQvw inrMkwr (Akwr-rihq AvsQw / Awqimk mMfl) ielwhI su`KW dw Gr hY ij`Qy phuMc ky mnu`K siq-ic`q-AnMd iv`c lIn ho jWdw hY Aqy su`K hI su`K mwxdw hY[ inrMkwr kY dyis jwih qw suiK lhih mhlu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 595) pwvn gurbwxI iv`c Akwl purK dy vwsy ƒ bygm purw Sihr vI ikhw igAw hY[ auh Sihr AQvw AvsQw, srIr dy iv`c hI hY, ij`Qy koeI Zm nhIN[ ie`Qy ienswn dI surq Sbd-gurU iv`c lIn ho ky phuMcdI hY[ ies AvsQw iv`c koeI d`uK, AMdySw, icMqw, i&kr nhIN Aqy nw hI koeI prySwnI hY[ nw mwl au~qy koeI cuMgI hY, nw Bu`l dw fr hY Aqy nw hI Gwty qoty dw fr hY[ Akwl purK dy Gr sdw AnMd hI AnMd bixAw rihMdw hY[ bygm purw shr ko nwau ] dUKu AMdohu nhI iqih Twau ] nW qsvIs iKrwju n mwlu ] KauPu n Kqw n qrsu jvwlu ]1] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 345) 
  • 13. srIr, mn Aqy Awqmw swrw idRStmwn sMswr Akwl purK dw srIrk FWcw hY, ijs dI auh rcnw krky aus dy j`ry-j`ry iv`c iek- rs ivAwpk hY[ iehu jgu scY kI hY koTVI scy kw ivic vwsu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 463) iesy qrHW hI sMswr dy hr ie`k jIv dw srIrk FWcw hY, ijs iv`c Akwl purK Awqmw dy rUp iv`c suuBwiemwn hY[ jdoN qk ieh Awqmw srIrk FWcy ƒ cyqn SkqI (Conscious Energy) idMdI rihMdI hY, auh ijaUNdw rihMdw hY pr jdoN cyqn SkqI dyxI bMd kr idMdI hY qW srIr murdw ho jWdw hY[ ies srIr iv`c ie`k hor vI AidRSt rUp clwiemwn SkqI hY, ijs ƒ mn (haumY - AMqvwihk AQvw sUKSm srIr) ikhw jWdw hY; jo srIrk FWcy ƒ siQr nhIN rihx idMdw[ ies mn krky mnu`K iv`c bVy auqrwE-cVHwE AwauNdy hn[ ieh mn AwpxI Awqmw qoN AigAwnI ho, Awpxy srIr ƒ kudrqI inXmW iv`c nhIN r`Kdw Aqy bhu-rogW dw iSkwr ho ky inrbl ho jWdw hY[ srIr (Body) - mnu`K prmwqmw dy hukm iv`c srIr, Awqmw Aqy mn dy sMjog nwl bixAw hY[ srIr dI rcnw pMj q`qW qoN hoeI hY: DrqI, pwxI, AgnI, hvw Aqy AkwS[ gurU swihb &rmwauNdy hn: pMc qqu imil iehu qnu kIAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1039) ienswn dy srIr dI rcnw, mwq grB AMdr mwqw-ipqw dy rkq ibMd nwl SurU huMdI hY[ ibMdu rkqu imil ipMfu srIAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1026) aus smyN srb-ivAwpI prmwqmw (Awqmw) hwzr-nwzr hI sI[ ielwhI inXm Anuswr AMqvwihk srIr (sUKSm srIr) aus AMdr prvyS kr jWdw hY Aqy mnu`K dy jIvn dI au~qpqI SurU huMdI hY[ gurU swihb d`sdy hn ik ieh mnu`Kw srIr hrI (pRBU) dI guPw hY, ij`Qy suAwsW dw vwjw v`j irhw hY[ ies dy nON drvwzy hn (do A`KW, do kMn, do nwiskw, ie`k muK, ieMdrI Aqy gudw) ijnHW qoN mn inkl ky bwhrmuKI ho duinAwvI ivhwr krdw hY[ dsvW duAwr gupq hY, ij`Qy inrMkwr dw vwsw hY[ ienswn dI surq kyvl nwm bwxI ismrn krky, haumY ƒ au~kw hI mwr ky ie`Qy phuMcdI hY Aqy AMdr v`sdy Sbd-gurU (Akwl purK) iv`c lIn ho jWdI hY[ hir jIau guPw AMdir riK kY vwjw pvxu vjwieAw ] vjwieAw vwjw paux nau duAwry prgtu kIey dsvw gupqu rKwieAw ] gurduAwrY lwie BwvnI ieknw dsvw duAwru idKwieAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 922) mnu`K dI au~qpqI dI ies ikirAw dw vrxn gurbwxI iv`c ies pRkwr AwauNdw hY[ pauxY pwxI AgnI kw mylu ] cMcl cpl buiD kw Kylu ] nau drvwjy dsvw duAwru ] buJu ry igAwnI eyhu bIcwru ]1] kQqw bkqw sunqw soeI ] Awpu bIcwry su igAwnI hoeI ]1]rhwau]
  • 14. (sRI gurU gMRQ swihb AMg 152) Bwv ieh srIr hvw, pwxI, AgnI, DrqI Aqy AkwS dy myl qoN aupijAw hY ijs auprMq ies AMdr ie`k QW nw itkx vwly cMcl mn dw vwsw ho jWdw hY[ srIr dy nON duAwr ies cMcl mn dy Asr hyT rihMdy hn ijnHW qoN mn bwhr-muKI ho ky sMswr dy kwr-ivhwr krdw hY[ auh dsvyN duAwr qW hI pu`j skdw hY jy auh nwm ismr ky haumY ƒ au~kw hI mwr lvy[ ieh ieko ielwhI ivcwr hY, ijs nwl mnu`K Awqm-drsI bxdw hY[ aus ƒ smJ l`gdI hY ik ivcwr krn vwlw, bolx vwlw Aqy suxn vwlw auhI Awqm dyv hY[ aus iv`c lIn ho ky hI mnu`K bRhmigAwnI bx skdw hY[ srIr dI bxqr auprMq jdoN qk mnu`K dw sUKSm srIr (mn) mwqw dy grB iv`c bx rhy sQUl srIr iv`c hMudw hY, qd qk aus dI surq Awqmw nwl juVI rihMdI hY Aqy srIr dI hoNd dw hMkwr AQvw dyh AiBmwn nhIN huMdw[ ry nr grB kuMfl jb AwCq aurD iDAwn ilv lwgw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 93) pr grB ’coN jnm lYx qoN bwAd dunIAW ’qy AwauNidAW hI ienswn Akwl purK ƒ Bulw idMdw hY[ grB Coif imRq mMfl AwieAw qau nrhir mnhu ibswirAw ]1] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 93) jgq iv`c jnm lYNidAW hI mnu`K dI haumY pRbl ho jWdI hY Aqy aus dI rucI aus dy ipCly kIqy krmW Anuswr mwVy jW cMgy krmW iv`c l`g jWdI hY[ mnu`K dw ipAwr AQvw moh pihly mwqw dy du`D iv`c r`uJdw hY[ QoVHw isAwxw hox ’qy mW-ipau dI soJI pYNdI hY[ qIjI AvsQw iv`c BYx-Brw Aqy hor sMbMDIAW dI pCwx SurU ho jWdI hY, cOQI AvsQw iv`c KyfW nwl ipAwr aupjdw hY[ iPr pMjvIN AvsQw iv`c ienswn dI Kwx-pIx dI lwlsw bxdI hY[ CyvIN AvsQw iv`c kwm pRbl ho jWdw hY[ s`qvIN AvsQw iv`c ienswn duinAwvI pdwrQ iek`Ty krky Awpxy v`loN sohxw Gr bxw ky, ivAwh krw ky v`s jWdw hY[ A`TvIN AvsQw iv`c pdwrQW ƒ iek`Ty krn dI icMqw iv`c kRoD pRbl huMdw hY ijs nwl srIr ƒ qrHW-qrHW dIAW ibmwrIAW l`gdIAW hn Aqy srIr inrbl ho jWdw hY[ Aw^r ienHW duinAwvI iK`cW iv`c glqwn mnu`K dI aumr FlxI SurU ho jWdI hY, kys ic`ty ho jWdy hn Aqy suAws inrbl ho jWdy hn[ AMq mn (sUKSm AQvw AMqvwihk srIr) dyh ƒ iqAwg Awpxy kIqy krmW Anuswr vwps Awvwgvn dy gyV iv`c D`ikAw jWdw hY[ pihlY ipAwir lgw Qx duiD ] dUjY mwie bwp kI suiD ] qIjY BXw BwBI byb ] cauQY ipAwir aupMnI Kyf ] pMjvY Kwx pIAx kI Dwqu ] iCvY kwmu n puCY jwiq ] sqvY sMij kIAw Gr vwsu ] ATvY k®oDu hoAw qn nwsu ] nwvY Dauly auBy swh ] dsvY dDw hoAw suAwh ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 137) ies qoN ault AiDAwqimk mwrg dy pWDIAW dI surq SurU qoN hI pRBU imlwp dI iK`c iv`c rihMdI hY[ auh duinAwvI Xwqrw krdy hoey vI Kwx-pIx, rihx-sihx is`Dw-swdw r`Kdy hn[ Awpxw ivkws Aqy pwlx-poSx kudrqI inXmW Anuswr krdy hoey irSt-puSt Aqy sv`sQ rihMdy hn[ aunHW dw srIr SUgr, tI.bI., kYNsr, idl dIAW Aqy hor srIrk ibmwrIAW nwl inrbl AQvw kmzor nhIN huMdw[ gurmuK jn kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr dy ivSy-ivkwrW v`l AwkriSq nhIN huMdy[ ipCly jnmW dy krmW Anuswr ijs qrHW dI jIv dI AiDAwqimk
  • 15. AvsQw huMdI hY, Enw hI auh ivSy-ivkwrW qoN inrlyp rih Awqimk mwrg v`l vDdw jWdw hY[ jdoN aus dI surq nwm bwxI ismrn kr, pRBU iv`c lIn ho jWdI hY, qd aus ƒ AMqr-Awqmy hI swry bRihmMf dw igAwn ho jWdw hY[ auh pRBU iv`c lIn ho ky s`cKMf dw vwsI bxdw hY Aqy pRBU dy swry guxW ƒ pRwpq kr lYNdw hY[ iehI kwrn hY ik gurbwxI iv`c ies srIr ƒ hrI mMdr ikhw igAw hY, ijs iv`c mn ny Sbd-gurU dw cylw (is`K) bx pRBU iv`c lIn hoxw hY[ hir mMdru eyhu srIru hY igAwin rqin prgtu hoie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1346) mn (Mind) - AMqvwihk AQvw sUKSm srIr) - mn haumY, surq Aqy bu`DI dw vjUd hY[ mn dI haumY dy sUKSm srUp ƒ AMqvwihk srIr ikhw jWdw hY, jo AidRSt huMdw hY[ mrn auprMq mnu`K dy pMj BUqk srIr ƒ qW sskwr, d&n jW jl prvwh kr id`qw jWdw hY pr aus dw AMqvwihk srIr nws nhIN huMdw, blik jIvn dOrwn kIqy krmW Anuswr Awvwgvn dy gyV iv`c GMumdw hY Aqy muV-muV jnm lYNdw hY[ ies dw nws, ienswn dI izMdgI iv`c hI nwm bwxI ismrn krky, pRBU iv`c lIn hox ’qy huMdw hY[ ienswn dI haumY mrdI hY, qd hI pRBU dw imlwp hMudw hY[ mn dI haumY qoN kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr aupjdy hn[ ieho ivSy ivkwr hI mnu`K dI haumY ƒ pRbl krdy hn[ mn dI sB qoN au~cI Aqy syRSt AvsQw ivvyk-bu`DI hY, ijs iv`c bhuq au~cI AiDAwqimk ivcwr SkqI hY jo mn ƒ AMdr v`s rhI Awqmw dy iv`c lIn hox leI pyRrdI hY[ mn iv`c ivvyk-bu`DI dy SuB gux qW hI prvyS krngy, jy auh Bly purSW dI sMgq krygw[ jy mn kusMgq krygw qW ivSy-ivkwrW iv`c glqwn ho, Awpxy srIr ƒ rogI bxw ky kmzor ho jwvygw Aqy Awvwgvn iv`c hI Btkdw rhygw[ prmysr qy BuilAW ivAwpin sBy rog ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 135) Awqmw (Spirit) - mnu`Kw srIr dy FWcy AMdr mOjUd prmwqmw ƒ Awqmw ikhw jWdw hY[ ieho Awqmw srIr iv`c cyqn SkqI hY, swirAW dI ijMd jwn hY Aqy Gt-Gt iv`c ibrwj ky hrkq dyx vwlI hY[ jdoN ieh Awqmw srIr ƒ cyqn SkqI dyxw bMd kr idMdI hY qW mnu`K mr jWdw hY[ srIr, mn Aqy Awqmw dw sMjog hI jIvn hY Aqy srIr, mn Aqy Awqmw dw ivjog hI mOq hY[ sMswr iv`c sMjog-ivjog dI kwr prmwqmw dy hukm iv`c hI cldI hY[ kwieAw hMis sMjogu myil imlwieAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 139) kWieAw hMs QIAw vyCoVw jW idn puMny myrI mwey ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 579) ArQwq jIv iv`c v`s rhy prmwqmw ƒ Awqmw ikhw jWdw hY, jo AibnwsI, srb SkqImwn Aqy swry ielwhI guxW dw BMfwr hY[ mn jy bu`DI dy ADIn c`l ky AwpxI Awqmw nwl juVygw qW ieh byAMq SkqIAW Aqy guxW dw mwlk ho jwvygw[ SkqISwlI mn Awpxy srIr dy swry rog dUr krky, qMdrusq ho ky Aqy pRBU dw nwm jp ky ies sMswr dI Xwqrw s&l kr skdw hY[ gurU swihb PrmwauNdy hn ik ivSy-ivkwrI mn vwly mnu`K ƒ iBAwnk ibmwrIAW, du`K-klyS Aw Gyrdy hn[ ijnHW dw ielwj srIr iv`c v`s rhI Awqmw iv`c hY, ijs qoN mn ieh ielwhI dvweI AQvw SkqI lY ky srIrk Aqy mwnisk swrIAW ibmwrIAW dUr krn dy smr`Q ho skdw hY[ srb rog kw AauKdu nwm ]
  • 16. (sRI gurU gMRQ swihb AMg 274) jdoN ienswn dI ibrqI bwhrmuKI huMdI hY qW aus dI ilv prmwqmw nwloN tu`t jWdI hY Aqy iqRSnw haumY dw srUp Dwr ky mn dy rUp iv`c pRgt huMdI hY[ ijauN-ijauN iqRSnw vDdI hY, iqauN-iqauN kwm, kRoD, loB. moh Aqy hMkwr dy ivSy-ivkwr vDdy jWdy hn Aqy mn pRBU qoN ivCV ky nrkW dy Awvwgvn iv`c ipAw rihMdw hY[ ADrm vD jWdw hY Aqy iBAwnk Xu`D, lVweIAW iCV jWdIAW hn[ BucwL, qUPwn, hVH, kwl, kihr, iBAwnk ibmwrIAW Aqy hor kudrqI musIbqW (Natural Calamities) Awid Aw GyrdIAW hn, jo DrqI dw sMquln ivgwV idMdIAW hn[ DrqI aupir kot gV Buiecwl kMmMdy [ JKiV Awey qruvrw srbq hlMdy [ fiv lgY aujwiV ivic sB Gwh jlMdy [ hV Awey kin QMmIAin drIAwau vhMdy [ AMbir pwty iQglI kUiVAwr krMMdy [ sWgY AMdir swbqy sy ivrly bMdy ]21] (BweI gurdws jI, vwr 35, pauVI 21) ijQY nwmu jpIAY pRB ipAwry ] sy AsQl soien caubwry ] ijQY nwmu nw jpIAY myry goiedw syeI ngr aujwVI jIau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 105) AYsy smyN Drm dI r`iKAw leI Aqy DrqI dw Bwr hOlw krn leI prmwqmw dw ByijAw hoieAw, koeI nw koeI mhWpurS Avqwr Dwrdw hY Aqy ijnHW dI pryrnw sdkw jdoN jIv sqsMg krdw hY qW bu`DI mn ƒ pRBU v`l pRyrdI hY ik qUM ijs qoN ivCiVAw sI aus nwl lIn ho ky siq-ic`q-AnMd mwx[ gurbwxI PrmwauNdI hY: mn qUM joiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 441) mnu`K dw srIr hirmMdr hY ikauNik aus iv`c Akwl purK dI joq hY[ jy mn ivSy-ivkwrW iv`c glqwn ho jwvy qW ieho hI srIr nrk bx jWdw hY Aqy ieho hI srIr iPr svrg bx skdw hY jy mnu`K pRBU dw nwm ismr ky, aus dI rzw, hukm Aqy Bwxy iv`c Aw jwvy[ mnu`K dy mn dI AvsQw Anuswr aus dy srIr ivcoN aus dy ierd- igrd qrMgW (Vibrations, waves, rays, etc.) aupjdIAW hn[ jo vI kmzor mn vwlw ienswn ienHW qrMgW dy sMprk iv`c AwauNdw hY, jy ieh qrMgW cMgIAW hox qW aus ’qy cMgw qy jy ieh mwVIAW hox qW mwVw Asr huMdw hY[ iesy qrHW hI kutMb iv`c vI jy swirAW mnu`KW dy mn sqo guxI vwly hoxgy qW auh kutMb svrg dw AnMd mwxdw hY AQvw swry kutMb dw sm`ucw mn sqo guxI ibrqI vwlw ho jWdw hY[ ies dy ault jy mnu`K ivSy-ivkwrI mn vwly hoxgy qW ausy kutMb ƒ nrk bxw dyxgy[ jdoN ie`k kutMb cMgy jW mwVy mn dw rUp Dwr lYNdw hY qW iPr ies cMgy- mMdy mn dw kwl-c`kr, ijauN-ijauN ivsQwr krdw hY qW ipMfW, SihrW, sUibAW, mulkW dy lok vI aus qrHW dw mn Dwr lYNdy hn[ iesy qrHW hI sMswr dy swry mnu`K, mn dI ijs AvsQw iv`c hoxgy, smu`cy sMswr dw vwqwvrx ausy qrHW dw hI bx jwvygw[ iesy kwrn hI AiDAwqimk mhWpurSW ny sMswr dI AwXU ƒ mnu`KW dI AvsQw Anuswr cwr jugW iv`c vMf id`qw sI ijvyN siqjug, qRyqw, duAwpr qy kljug[ ies qrHW dIAW AvsQwvW hux vI ktuMb, ipMfW, SihrW Aqy ielwikAW iv`c rih rhy mnu`KW dI mwnisk AvsQw Anuswr vrq rhIAW hn[
  • 17. pRBU idAwlU-ikrpwlU Aqy im`T bolVw hY, auh iksy ƒ du`K qklI& nhIN idMdw[ jo ieh d`uK, klyS Aqy musIbqW AwauNdIAW hn, BwvyN auh srIrW ’qy Awaux jW kutMbW, SihrW, sUibAW, mulkW, sMswr Awid ’qy, ieh au~QoN dy jIvW dy smu`cy mn dIAW BYVIAW qrMgW krky AwauNdIAW hn[ ieh BYVIAW qrMgW kudrq dy sMquln iv`c hlcl mcw idMdIAW hn[ ieh swry du`K, klyS Aqy iBAwnk GtnwvW mnu`KW dy mnW ’qy jdoN TokrW mwrdIAW hn qW auh pScwqwp krdy hn, ijs nwl auhnW dy mnW iv`c vYrwg aupjdw hY Aqy auh pRBU mwrg v`l pRryirq huMdy hn[ ij`Qy pRBU-BgqI vwly cMgy ienswnW dI igxqI G`t Aqy ivSy-ivkwrW vwly ienswnW dI igxqI izAwdw hovygI qW au~Qy auhnW dI igxqI Anuswr ibmwrIAW Aqy musIbqW vI ausy qrHW izAwdw AwauxgIAW[ ies dy ault jy pRBU-BgqI vwly cMgy ienswnW dI igxqI izAwdw hovygI qW ieho hI musIbqW auhnW dI igxqI Anuswr GtdIAW jwxgIAW Aqy jy swry dy swry hI ielwhI rMg iv`c r`qy hoxgy qW auh DrqI sqjugI AQvw svrg bx jwvygI[ BwvyN auh kutMb, ipMf, Sihr, sUbw jW mulk hovy[ sw DrqI BeI hrIAwvlI ijQY myrw siqguru bYTwAwie ] sy jMq Bey hrIAwvly ijnI myrw siqguru dyiKAw jwie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 310) swrw sMswr iqMnW vsqUAW ’qy ADwrq hY; pihlw ienswn dw srIr, dUjw aus iv`c aus dw clwiemwn mn Aqy qIjw Awqm-rUp prmwqmw[ smu`cy qOr ’qy jy ielwhI idRStIkox nwl smJIey qW ieh sMswirk FWcw pRBU dw srIr hY, ijs iv`c auh srb-ivAwpI j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY Aqy swry jIA-jMqW dw mn smu`cy qOr ’qy sMswr dw mn bx jWdw hY[ sRI gurU gRMQ swihb jI dw aupdyS ienHW iqMnW vsqUAW ƒ sMboDn krdw hY; pihlw idRStmwn AQvw jIvW dy srIr Aqy sMswirk FWcw, jo mwieAw dw srUp hY[ dUsrw clwiemwn SkqI AQvw mn, jo jIvW dy srIrW Aqy sMswr ƒ iek-rs siQr nhIN rihx idMdw[ qIsrw Akwl purK, jo j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY Aqy jIvW dy srIr iv`c Awqm-rUp ho ky cyqn SkqI idMdw hY[ ijmI jmwn ky ibKY smsiq eyk joq hY [ nw Gwit hY nw bwiF hY, n Gwit bwiF hoq hY [ (Akwl ausqiq) mn AQvw AMqvwihk srIr dI sMswirk Xwqrw Awqmw jo prmwqmw dw srUp hY Aqy mn jo haumY dw vjUd hY, srIr dy hr ie`k sYl (Cell) iv`c iek-rs ivAwpk hY[ ieh sYl Awqimk SkqI nwl kwrj krdy hn[ jdoN Awqmw mn ƒ cyqn SkqI dyxI bMd kr idMdI hY qW mnu`K dw isRStI ’qy AMq (mOq) ho jWdw hY[ Awqmw prmwqmw dw rUp hox krky j`ry-j`ry iv`c ivAwpk hY[ ieh nw ikqoN AwauNdI hY qy nw ikqy jWdI hY[ mnu`K dw mn (haumY) AQvw AMqvwihk/ sUKSm srIr dy rUp iv`c aus dI dyhI ivcoN inkl ky, ielwhI hukm iv`c AkwS mMflW iv`c GuMmdw rihMdw hY[ jdoN qk ies dI haumY iblkul ^qm nhIN ho jWdI, audoN qk ieh sUKSm srIr (mn) jnm-mrn dy gyV iv`c Awpxy pUrbly krmW Anuswr ipAw rihMdw hY[ Awpxy krmW Anuswr ielwhI hukm iv`c jIv ny iPr jdoN isRStI ’qy jnm lYxw huMdw hY Aqy jdoN mwqw-ipqw dy rkq ibMd imldy hn qW srb-ivAwpI prmwqmw, Awqmw dy rUp iv`c au~Qy hI mOjUd huMdw hY qy AMqvwihk srIr (mn) AkwS mMflW ivcoN Aw ky au~Qy prvyS krdw hY[ aus qoN bwAd mwqw-ipqw dy rkq ibMd (combined genetic material) ivkisq hoxw SurU krdy hn qW auh Awpxy ierd-igrd sYl-vwl
  • 18. bxw ky protoplwzm iek`Tw krky ie`k sYl dw rUp Dwrn krdy hn[ ies sYl dy iv`c jIv dw mn Aqy Awqmw iek-rs ivAwpk hMudy hn[ iPr ieh sYl ie`k qoN do, do qoN cwr dI guxW Anuswr vDdw jWdw hY[ nvyN bxy sYlW iv`c jIv dw mn qy Awqmw iek-rs ivAwpk rihMdy hn[ ieh sYl iesy AOsq (ratio) iv`c vDdy-vDdy mW dy grB iv`c b`cy dw srIrk rUp Dwrx kr lYNdy hn[ ienHW sYlW dw ivkws Awqmw dI cyqn SkqI nwl hI hMudw hY[ jIv dw mn swry sYlW iv`c iek-rs ivAwpk huMdw hY[ ies leI grB smyN mwqw dy iKAwlW dw qy Kwx-pIx Awid dw Asr jIv ’qy pYNdw hY[ ieh inSicq hY ik jy mW dy i^Awlwq Aqy Kwxw-pIxw swqivk (Positive) hovygw qW b`cy ’qy Asr vI swqivk (Positive) pvygw[ ies dy ault, jy mwqw dw swrw vwqwvrx qwmisk (Negative) hovygw qW b`cy ’qy Asr qwmisk (Negative) pvygw[ ies krky purwqn simAW iv`c Awm qOr ’qy grBvqI iesqrIAW ies dOrwn pRBU dw nwm ismrn krdIAW qy gurmuKW dw ieiqhws Awid pVHdIAW sn[ auh Bojn vI swqivk gRihx krdIAW sn[ A`j vI keI SuB ivcwrW vwlIAW grBvqI iesqrIAW iesy qrHW hI krdIAW hn[ A`j dI ivigAwink Koj vI ies g`l dI puStI bhuq cMgI qrHW krdI hY Aqy AYsIAW bhuq imswlW imldIAW hn, ijs qoN ieh sp`St huMdw hY ik swqivk (Positive) qy qwmisk (Negative) vwqwvrx dw pRBwv, grB smyN b`cy dy ivkws ’qy bhuq gihrw Asr krdw hY[ jdoN b`cw pYdw huMdw hY qW aus dI prikirAw qoN pqw l`gdw hY ik aus dy iv`c ikMnI ku haumY hY Aqy ikMnw ku auh haumY qoN rihq hY[ b`cw ijMnw izAwdw rovygw Aqy qVPygw, aus iv`c ipCly jnm dI haumY EnI hI izAwdw hovygI[ guris`K, gurmuK, AvqwrI-purS SWqmeI rUp iv`c rihMdy hn, ijs qoN zwhr huMdw hY ik auhnW iv`c haumY bhuq hI G`t jW iblkul hI nhIN hY[ jykr b`cy dw mn kmzor hovygw qW aus ’qy aus dy mwqw-ipqw, BYx- BrwvW AQvw kutMb dy vwqwvrx dw Asr izAwdw hovygw Aqy auh ausy qrHW dw bxdw jwvygw[ pr ijs b`cy iv`c Awqimk SkqI izAwdw hovygI qW SurU qoN hI aus dw cMgw pRBwv swry kutMb ’qy pYxw SurU ho jwvygw[ ies swrI ikirAw iv`c mwqw dI BUimkw bhuq hI mhq`qw r`KdI hY[ mwqw cwhy qW Awpxy b`cy ƒ gurmuK, sMq-mhwqmw bxw skdI hY jW bdI dy i^AwlW Anuswr cor, fwkU, ivSy-ivkwrI Awid bxw idMdI hY[ Awqimk rs vwlw pRBwvSwlI b`cw nw kyvl Awpxy pirvwr ’qy swqivk (Positive) Asr pwvygw blik Awpxy ierd-igrd smwj ’qy vI aus dw pRBwv bhuq cMgw pvygw[ jy kr b`cy dw kutMb cMgw vI hovy pr jy auh kusMgq iv`c pY igAw qW b`cw ivgV ky Awpxy pirvwr dy AwSy qoN dUr ho jwvygw[ ies dy ault mwVy pirvwr vwlw b`cw jy cMgI sMgq krygw qW auh nyk ienswn bx jwvygw[ b`cw AwpxI haumY Anuswr kwm, kRoD, loB, moh Aqy AhMkwr dy ivSy-ivkwrW iv`c pYNdw hY[ ijauN-ijauN ieh ivSy-ivkwr vDdy hn, iqauN-iqauN aus dI haumY vI vDdI rihMdI hY[ ieh ivSw bhuq v`fw hY ijs dw ies pusqk iv`c ivsqwr pUrvk vrxn nhIN kIqw jw skdw pr ieh sp`St hY ik srIr dw hr ie`k sYl, ivSy- ivkwrW dy swqivk (Positive) Aqy qwmisk (Negative) Asr ƒ kbUl krdw hY[ imswl dy qOr ’qy kwm vwSnw A`KW, kMnW, nwisk dI vwSnw, mUMh dw sprS Aqy srIr dy swry sprS nwl AwauNdI hY[ Awqimk bl vwlw jIv ienHW qoN bhuq hI inrlyp rihMdw hY Aqy ies dy ault ivSy-ivkwrI jIv ienHW iv`c hI glqwn ho jWdw hY[ mn dI clwiemwn SkqI AQvw auhnW dy swqivk (Positive) Aqy qwmisk (Negative) i^Awl, Kurwk Aqy vwqwvrx jIv dy Genetic Material ’qy bhuq izAwdw Asr krdw hY, ijs nwl jIv dw ivkws ausy Anuswr hI huMdw hY[ jy jIns maUtySn (Genes Mutation) mn dI clwey mwn SkqI Aqy vwqwvrx nwl swqivk (Positive) pwsy v`l hovygw qW jIv srIrk qOr ’qy irSt-puSt Aqy Awqimk bl vwlw hovygw[ jy jIns dw maUtySn qwmisk (Negative) v`l hovygw qW auh ivSy-ivkwrI Aqy inrbl hovygw[
  • 19. srIr dIAW ieMdrIAW ies DrqI qy cOrwsI l`K jUnW dy iv`coN ienswn sB qoN syRSt hY ikauNik ies dy iv`c ivvyk bu`DI hY ijs dy ADIn AiDAwqimk krm krky ieh pRBU iv`c lIn ho skdw hY[ Asl iv`c ienswn ƒ srIr pRBU dy imlwp leI hI imilAw hY: BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ] goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 12) ey srIrw myirAw iesu jg mih Awie kY ikAw quDu krm kmwieAw ] ik krm kmwieAw quDu srIrw jw qU jg mih AwieAw ] ijin hir qyrw rcnu ricAw so hir min n vswieAw ] gur prswdI hir mMin visAw pUrib iliKAw pwieAw ] khY nwnku eyhu srIru prvwxu hoAw ijin siqgur isau icqu lwieAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 922) mnu`Kw srIr dIAW pMj krm ieMdrIAW hn: h`Q, pYr, mUMh, ilMg gudw Aqy pMj igAwn ieMdrIAW hn: A`KW, jIB, n`k, kMn Aqy cmVI[ ieh igAwn ieMdrIAW rUp, rs, gMD, Sbd Aqy sprS Awid pMj iviSAW dw igAwn Aqy AnuBv krdIAW hn[ srIr dy swry krm ieMdry Aqy igAwn ieMdry AiDAwqimk krm krn leI pRBU ny id`qy hn, ijs nwl ienswn dw pRBU imlwp dw mnorQ pUrw ho ky jnm sPlw huMdw hY[ hsq (h`Q) prmwqmw ny jIv ƒ h`Q dsW nOhW dI s`cI ikrq Aqy srb`q dI syvw krn vwsqy bKSy hn: jyqy jIA qyqy siB qyry ivxu syvw Plu iksY nwhI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 345) Gwil Kwie ikCu hQhu dyie ] nwnk rwhu pCwxih syie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1245) ienswn dsW nOhW nwl Drm dI ikrq kry, dsvMD k`F ky gurU vwly pwsy lwvy qW aus ƒ Awqm-mwrg dI soJI huMdI hY[ h`Q syvw krky piv`qr huMdy hn Aqy gurU dI KuSI imldI hY: qy hsq punIq pivqR hih myrI ijMduVIey jo hir jsu hir hir lyKih rwm ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 540) pKw PyrI pwxI Fovw hir jn kY pIsxu pIis kmwvw ] nwnk kI pRB pwis bynµqI qyry jn dyKxu pwvw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 749) hsq crn sMq thl kmweIAY ] nwnk iehu sMjmu pRB ikrpw pweIAY ]
  • 20. (sRI gurU gMRQ swihb AMg 299) jykr ies sMswr iv`c Aw ky h`Q kukrm krdy hn qW auh Awqm-GwqI bx jWdy hn Aqy jIv cOrwsI l`K jUnW iv`c Btkdw rihMdw hY: vFIAih hQ dlwl ky musPI eyh kryie ] nwnk AgY so imlY ij Kty Gwly dyie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 472) imiQAw hsq pr drb kau ihrih ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 269) crn (pYr) crn srn gur eyk pYfw jwie cl ] siqgur koit pYfw AwgY hoie lyq hY ] (BweI gurdws jI) Akwl purK ny crn bKSy hn, qW jo mnu`K dsW nOhW dI s`cI ikrq kry, gurmiq gwfI-rwh ’qy c`l ky lukweI dI syvw kr Awpxw jIvn s&lw kry[ crn clau mwrig goibMd ] imtih pwp jpIAY hir ibMd ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 281) syv kIqI sMqoKIeI ijn@I sco scu iDAwieAw ] En@I mMdY pYru n riKE kir suik®qu Drmu kmwieAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 466) riK riK crn Dry vIcwrI ] duibDw Coif Bey inrMkwrI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 685) jy auh crn glq mwrg ’qy c`lx leI vrqy jwx qW jIv KuAwr hMudw hY Aqy aus dy crn ivArQ hn: imiQAw crn pr ibkwr kau Dwvih ] imiQAw mn pr loB luBwvih ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 269) qgu n pYrI qgu n hQI ] qgu n ijhvw qgu n AKI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 471) mUMh mUMh mnu`K dy Bojn Kwx dy kMm AwauNdw hY, ijs nwl aus dw srIr sv`sQ rihMdw hY qy iPr auh sv`sQ srIr nwl syvw-ismrn krky Awpxw jnm sPlw kr skdw hY[ pr keI swkq mnu`K swrI aumr mUMh nwl Kwx- pIx dy rs ivc hI l`gy rihMdy hn qy nwm jp ky jnm sPlw nhIN krdy[ Aijhy mnu`KW leI gurbwxI dw PYslw ies pRkwr hY : KWidAw KWidAw muhu GTw, pYnMidAW sBu AMgu]
  • 21. nwnk iDRgu iqnw dw jIivAw ijn sic n lgo rMgu] (sRI gurU gRMQ swihb - AMg 523) jyqw mohu prIiq suAwd ] sBw kwlK dwgw dwg ] dwg dos muih cilAw lwie ] drgh bYsx nwhI jwie ]3] (sRI gurU gRMQ swihb AMg 523) jo isrP Kw-Kw ky iF`f vDweI jWdw hY qy nwm nhIN jpdw, aus bwbq gurU Amrdws jI bcn krdy hn : iPtu ievyhw jIivAw ijqu Kwie vDwieAw pytu ] nwnk scy nwm ivxu sBo dusmnu hyqu ] (sRI gurU gRMQ swihb jI AMg 790) Bgq kbIr jI AwKdy hn ik auhI mUMh BwgW vwlw hY ijs mUMh nwl rwm dw nwm aucwirAw jWdw hY qy auh mnu`K Awp qW piv`qr huMdw hI hY, aus dy sMgI-swQI vI nwm jpx v`l juV jWdy hn : kbIr suoeI muKu DMin hY, jw muiK khIAY rwmu ] dyhI iks kI bwpurI, pivqRü hoiego gRwmu] (sRI gurU gRMQ swihb jI AMg 1370) ieMdrI (ilMg) gurmiq Anuswr jq-sq sMjm r`Kxw cwhIdw hY Aqy kyvl sMswr dI au~qpqI leI hI ieMdrI ƒ vrqx dw hukm hY: jqI sdwvih jugiq n jwxih Cif bhih Gr bwru ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 469) jqu pwhwrw DIrju suinAwru ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 8) ieMdRI bis kir suxhu hir nwmu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 299) jqu squ sMjmu irdY smwey ] cauQy pd kau jy mnu pqIAwey ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 686) guris`K dw jIvn ies qrHW dw hoxw cwhIdw hY ik jdoN qk b`cw grB iv`c hovy jW jnm qoN bwAd jdoN q`k mwqw dw du`D pINdw hovy, audoN q`k auh jq-sq vwlw jIvn bqIq kry[ purwqn vkqW iv`c guris`KW dw jIvn ieho ijhw hI huMdw sI Aqy auh kwm dy ADIn ho ky Bog-vwSnw kdy nhIN sn krdy[ prmwqmw ny ieMdrI srIr ƒ swP Aqy sv`sQ r`Kx leI SrIr dw jihrIlw mwdw (kyvl ipSwb) bwhr k`Fx leI bKSI hY qW jo irSt- puSt rih ky srIr dy nwl syvw-ismrn krky ies jnm ƒ sPlw kIqw jw sky[ gudw
  • 22. gudw, AMqVIAW ivcoN Kwd pdwrQ dy zihrIly mwdy ƒ srIr ivcoN bwhr k`Fx leI hY qW jo sv`sQ srIr mwnvqw dI syvw kridAW nwm-ismrn krky jIvn-Xwqrw sPlI kry[ gudw swƒ swP suQrw r`Kxw cwhIdw hY Aqy kwm dy ADIn ivSy-ivkwrI krmW nwl durvrqoN gurmiq mwrg iv`c ivvrijq hY[ (kysW Aqy msqk dw krm) kys pRBuU v`loN bKSy kysW dI AiDAwqimk mh`qqw dw vrxn SbdW rwhIN nhIN kIqw jw skdw[ gurU swihbwn ny bwxI iv`c pRBU dy ipAwry gurmuK AQvw bRhmigAwnI leI kysW rwhIN bhuq siqkwr drswieAw hY: gur ky crn kys sMig Jwry ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 387) kysw kw kir bIjnw sMq cauru Fulwvau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 745) myry rwm hir jn kY hau bil jweI ] kys kw kir cvru Fulwvw crx DUiV muiK lweI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 749) kys sMig dws pg Jwrau iehY mnorQ mor ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 500) gurmuiK roim roim hir iDAwvY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 941) msqk gurU swihbwn Aqy aunHW iv`c AByd hoey pUrn bRhmigAwnI gurmuKW dy A`gy msqk Jukwx nwl jIv dy mn iv`c grIbI Aqy hlImI AwauNdI hY[ ies qrHW krn nwl haumY GtdI hY, ijs nwl jIv pRBU dy nyVy huMdw hY Aqy jIvn dI sPlqw leI gurU swihb dI bKiSS pRwpq krdw hY: jo dIsY gurisKVw iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 763) so sIsu Blw pivqR pwvnu hY myrI ijMduVIey jo jwie lgY gur pYry rwm ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 540) jlu Fovau ieh sIs kir kr pg pKlwvau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 813) msqku Apnw Byt dyau gun sunau rswl ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 810)
  • 23. sMq crn Drau mwQY cWdnw igRih hoie AMDyrY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1301) jau qau pRym Kylx kw cwau ] isru Dir qlI glI myrI Awau ] iequ mwrig pYru DrIjY ] isru dIjY kwix n kIjY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1412) jy isr ƒ AsIN duinAwvI hwr-iSMgwr leI vrqWgy qW haumY dw ik`lw hor Tukygw Aqy pRBU qoN by-mu`K ho ky Asih kSt shwrWgy: ijn isir sohin ptIAw mWgI pwie sMDUru ] sy isr kwqI muMnIAin@ gl ivic AwvY DUiV ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 417) jo isru sweI nw invY so isru kIjY kWie ] kuMny hyiT jlweIAY bwlx sMdY Qwie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1381) (igAwn ieMdRy) nyqr (A`KW) nyqr gurbwxI pVHn Aqy aus dy aupdyS Anuswr swirAW iv`c prmwqmw ƒ dyKx vwsqy bxy hn[ gurU dy hukm iv`c s`c Aqy dsW nOhW dI kwr kmwauNdy hoey nyqrW dw AiDAwqimk iesqymwl krnw cwhIdw hY: qy nyqR Bly prvwxu hih myrI ijMduVIey jo swDU siqguru dyKih rwm ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 540) nyqRhu pyiK drsu suKu hoie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 290) nYx n dyKih swD is nYx ibhwilAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1362) ey nyqRhu myirho hir qum mih joiq DrI hir ibnu Avru n dyKhu koeI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 922) nyqRI siqguru pyKxw sRvxI sunxw gur nwau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 517) khY nwnku eyih nyqR AMD sy siqguir imilAY idb idRsit hoeI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 922) jykr nyqr kwbU nw kIqy Aqy dunIAW dy ivSy-ivkwrW iv`c Kic`q ho gey ijvyN ik gMdIAW qsvIrW, tI.vI., nwtk-cytk dyKxy, iksy prweI iesqrI dw rUp-rMg BYVI nzr nwl dyKxw, dUsry dy Dn-mwl dOlq ƒ dyK ky sVnw Awidk, qW ienHW vwsqy gurU swihb dw Prmwn hY:
  • 24. imiQAw nyqR pyKq pr iqRA rUpwd ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 269) pr iqRA rUpu n pyKY nyqR ] swD kI thl sMqsMig hyq ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 274) AKI sUqku vyKxw pr iqRA pr Dn rUpu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 472) rsnw (jIB) rsnw dw mu`K mMqv pRBU dw nwm ismrn krky aus iv`c lIn hoxw hY Aqy gurmiq Anuswr dsW nOhW dI ikrq kridAW s`c Aqy im`Tw bolxw hY, iksy ƒ iP`kw, kOVw, JUT nhIN bolxw, inMidAw nhIN krnI qy rsW-ksW iv`c nhIN pYxw: rsnw jpqI qUhI qUhI ] mwq grB qum hI pRiqpwlk imRq mMfl iek quhI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1215) rsnw gux gopwl iniD gwiex ] sWiq shju rhsu min aupijE sgly dUK plwiex ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 713) kIriq pRB kI gwau myrI rsnW ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1298) bolhu jsu ijhbw idnu rwiq ] pRiB ApnY jn kInI dwiq ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 286) mnu myro gju ijhbw myrI kwqI ] mip mip kwtau jm kI PwsI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 485) jy ieh rsnw nwm nhIN jpdI Aqy lokW dI inMdw krdI hY qy JUT boldI hY qW aus dw ieh hwl huMdw hY: rsnw jpY n nwmu iqlu iqlu kir ktIAY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1362) rsnw iPkw bolxw inq inq hoie KuAwru ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 594) ey rsnw qU An ris rwic rhI qyrI ipAws n jwie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 921) imiQAw rsnw Bojn An sÍwd ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 269) nws (n`k)
  • 25. duinAwvI qOr ’qy nwsW suAws lYx vwsqy bxIAW hn jo pRikrqI dI SkqI ƒ SrIr iv`c iljWdIAW hn Aqy SrIr iv`coN jihrIly mwdy ƒ hvw dy rUp iv`c bwhr k`FdIAW hn[ prMqU AiDAwqimk qOr ’qy ienHW iv`c pRwx v`sdy hn, ijMnw iv`c gurU dw Sbd zwhrw-zhUr, hwzrw-hzUr pRvyS ho ky ienswn dI ibrqI ƒ pRBU iv`c lIn krdw hY: eyku sbdu myrY pRwin bsqu hY bwhuiV jnim n Awvw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 795) ieh ismrn dI qIsrI pOVI hY[ pihlI pOVI bYKrI’ hY ijs iv`c zbwn nwl ismrn krI dw hY[ dUjI m`Dmw’, ijs iv`c kMT vwihgurU-vwihgurU aucwrn kry Aqy qIsrI pOVI psMqI’ hY ijs iv`c suAwsW nwl ismrn krI dw hY qy cOQI pOVI prw’, ijs iv`c surq Sbd iv`c lIn ho jWdI hY[ ieh AvsQw gurU dI bKiSS nwl ismrn kridAW-kridAW sihj-suBwey Awpy hI Aw jWdI hY[ ienHW swrIAW pOVIAW dw ivsQwr sihq vrnx nwm jpx dI jugq’ iv`c id`qw igAw hY[ swis swis ismrhu goibMd ] mn AMqr kI auqrY icMd ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 295) jo swis igrwis iDAwey myrw hir hir so gurisKu gurU min BwvY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 305) swis igrwis jphu jpu rsnw nIq nIq gux gweIAY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 382) jy jIv ivSy-ivkwrW Aqy vwSnwvW dI sugMDI leI nwsW dI durvrqoN kry qW auh Btkdw hoieAw AwpxI jIvn-Xwqrw nSt kr lYNdw hY[ rsu suienw rsu rupw kwmix rsu prml kI vwsu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 15) sRvn (kMn) sRvn prmwqmw dI ausqq Aqy js suxn vwsqy bxy hn qW ik swfw AMqhkrx swP ho ky pRBU iv`c lIn ho jwvy: ey sRvxhu myirho swcY sunxY no pTwey ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 922) iQiq pweI cUky BRm gvn ] suin nwnk hir hir jsu sRvn ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 287) nYnI dyiK drsu mnu iqRpqY sRvn bwxI gur sbdu suxeIAw ] suin suin Awqm dyv hY BIny ris ris rwm gopwl rveIAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 833)
  • 26. ienswn inMdw sux ky haumY vDwauNdw hY[ hrI-js C`f ky gMdy gIq Awid dy kMn-rs iv`c pY jWdw hY qW aus dI Btkxw Aqy cMclqweI vDdI jWdI hY Aqy jIv pRBU-imlwp dy mwrg qoN Btk jWdw hY[ gurbwxI dw aus vwsqy ieh Prmwn hY: kMnI sUqku kMin pY lwieqbwrI Kwih ] nwnk hMsw AwdmI bDy jm puir jwih ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 472) imiQAw sRvn pr inMdw sunih ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 268) AwKxu AwiK n rijAw sunix n rjy kMn ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 147) cmVI cmVI iv`c sprS dw gux hY, ijs nwl swnUM iksy vsqU dy TMFy-q`qy, nrm-kTor qy hox jW nw hox dw igAwn huMdw hY[ mnmu`K mnu`K cmVI dy sprS duAwrw ivkwrW ivc pY ky kwm vwSnw ivc hI glqwn hoieAw rihMdw hY, Aijhy mnu`K cmVI nUM swjn-sMvwrn iv`c hI l`gy rihMdy hn[ Aijhy mnu`KW leI Bgq kbIr jI bcn krdy hn : Aink jqn kir kwieAw pwlI ] mrqI bwr Agin sMig jwlI ] coAw cMdnu mrdn AMgw ] so qnu jlY kwT kY sMgw ] (gurU gRMQ swihb jI AMg 325) ijvyN vwSnw dy ADIn iksy AOrq-mrd dy srIr nUM sprS krn nwl kwm vwSnw pYdw huMdI hY, ievyN hI AwqmdrSI mhWpurSW dy crn sprS krn nwl mn ivc rUhwnI qrMgW pYdw hudIAW hn Aqy aunHW vrgy bxn leI AiDAwqmk rsqy ’qy c`lx leI auqSwh pYdw huMdw hY[ (izMdgI Aqy mOq) duinAwvI qOr ’qy izMdgI Aqy mOq izMdgI : Awqmw, dyhI Aqy sUKSm AQvw AMqvwihk srIr (haumY AQvw mn) dw sMjog hY[ jdoN qk Awqmw SrIr ƒ cyqn SkqI idMdI rihMdI hY, audoN qk srIr ijauNdw rihMdw hY[ mOq : prmwqmw jdoN Awqmw dy srUp iv`c srIr iv`c v`sidAW hoieAW aus ƒ cyqn SkqI dyxw bMd kr idMdw hY qW SrIr murdw ho jWdw hY Aqy ies dw sUKSm AQvw AMqvwihk SrIr AkwS mMflW iv`c prvyS kr jWdw hY[ AiDAwqimk qOr ’qy izMdgI Aqy mOq izMdgI : jdoN mnu`K dI surq pRBU nwl juV jWdI hY qW gurbwxI Anuswr AiDAwqimk qOr ’qy aus ƒ ijauxw kihMdy hn[
  • 27. mOq : jdoN mnuK dI surq pRBU qoN tu`t ky iqRSnw ADIn ho, dunIAW iv`c K`icq ho ky pRBU ƒ Bul jWdI qW gurbwxI Anuswr aus ƒ mOq kihMdy hn[ AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] (sRI gurU gRMQ swihb AMg 9) jn nwnku nwmu ley qw jIvY ibnu nwvY iKnu mir jwieAw ] (sRI gurU gRMQ swihb AMg 87) AiDAwqimk qOr ’qy ijauNidAW mrnw jdoN ienswn nwm-bwxI dw ismrn krky AwpxI haumY mwr ky siq-ic`q-AnMd dI AvsQw iv`c phuMc jWdw hY qW aus ƒ ijauNidAW mrnw kihMdy hn, ikauNik aus dI haumY mr jWdI hY qy auh ielwhI KyVy iv`c rih ky AiDAwqimk qOr ’qy praupkwr krdw hY[ ies ƒ hI jIvn-mukq kihMdy hn ikauNik ienswn dyh iv`c huMidAw hoieAW hI mukqI pw jWdw hY[ jIvn mukiq so AwKIAY mir jIvY mrIAw ] (sRI gurU gRMQ swihb AMg 449) sbid mrY so mir rhY iPir mrY n dUjI vwr ] (sRI gurU gRMQ swihb AMg 58) pRBU qoN iv`CV ky mnu`K dunIAwvI qOr ’qy vwr-vwr ijauNdw-mrdw rihMdw hY Aqy Awvwgvn dy gyV iv`c ipAw rihMdw hY[ ies bwry pMnw 36 ’qy ivsQwr nwl smJwieAw igAw hY[ 
  • 28. krm Drm krm ikRXwmwn, pRwrbD, sMicq jdoN prmwqmw qoN jIv dI ilv Cu`tdI hY qW iqRSnw duinAwvI PurinAW ƒ jnm idMdI hY[ Purny (iKAwl) krm dw m`uF bMnHdy hn[ iksy Purny ƒ ikRXwmwn (Implement) kr dyxw krm hY[ krm ƒ muV-muV duhrwaux nwl Awdq bxdI hY Aqy Awdq ƒ muV-muV duhrwaux nwl suBwau bxdw hY[ Awpxy suBwau krky hI mnu`K Awvwgvn dy aUc-nIc dy gyV iv`c pYNdw hY[ krm iqMn pRkwr dy huMdy hn:- 1. ikRXwmwn krm - auh krm jo SrIr Dwrn qoN bwAd ies jnm iv`c kIqy gey AQvw ies jnm iv`c jo kMm kIqy hn Aqy hux kIqy jw rhy hn[ (a) in`qX - hr roz kIqy jwx vwly krm[ (A) nYim`qk - jo krm (kMm) iksy Kws mOky jW idn idhwVy ’qy kIqy jWdy hn jYsw ik gurpurb, smwgm, AKMf pwT, idn iqauhwr, smwijk Aqy hor in`jI AwriQk kMm[ 2. pRwrbD krm - ipCly jnm dy krm AQvw dyh dy ArMB krn vwly krm ijhVy krmW duAwrw dyh dI pRwpqI huMdI hY jW hoeI hY[ 3. sMicq krm - ipCly jnmW dy bwkI cly AwauNdy krm, ijnHW dw Bog mnu`K ny Ajy qk nhIN BoigAw huMdw jW ijnHW dw inbyVw hoxw bwkI hovy[ krm inbyVw (Awvwgvn) mnu`K dI surq (mn dI rucI) bu`DI dy ADIn jo krm krdI hY auh SuB krm huMdy hn Aqy mn (ijs dw vjUd ivSy-ivkwrW dw hY) dy ADIn kIqy gey krm mwVy huMdy hn[ mnu`K dy kIqy hoey ieh swry krm aus dy AMqhkrn iv`c sUKSm kMipaUtr (Computer) jW typ irkwrf vWg drj huMdy jWdy hn[ nwnk jIA aupwie kY iliK nwvY Drmu bhwilAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 463) ienHW krmW dI pUMjI dy lyKy hI jIv ies isRStI ’qy AwauNdw hY, Awqmw dy sMjog nwl aus qoN Awqm SkqI lY ky kwr-ivhwr krdw hY, pr SrIr qy Awqmw dy ivjog kwrn AQvw jdoN Awqmw qoN cyqn SkqI imlxI bMd ho jWdI hY qW jIv dI mOq ho jWdI hY[ sMjogu ivjogu duie kwr clwvih lyKy Awvih Bwg ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 6) hr ienswn ƒ Awpxy kIqy hoey cMgy jW mwVy krmW dw PL zrUr Bogxw pYNdw hY[ jyhw bIjY so luxY krmw sMdVw Kyqu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 134)
  • 29. ienHW krmW dy lyKy hI mnu`K dw AMqvwihk (sUKSm) SrIr Awvwgvn dy gyV iv`c GuMmdw hY Aqy muV-muV jnm lYNdw hY[ ieh AMqvwihk srIr jo haumY dw vjUd hY, ienswn dI izMdgI iv`c hI cMgy purSW dI sMgq krky, SuB krm kmw ky, nwm bwxI dw ismrn krky pRBU iv`c lIn hox ’qy hI nws huMdw hY[ ipCly Aaugux bKis ley pRBu AwgY mwrig pwvY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 624) ieho kwrn hY ik is`K Drm iv`c SuB krm kmwaux Aqy BYVy krm iqAwgx v`l bhuq zor id`qw igAw hY ikauNik SuB krmW rwhIN hI ienswn au~cI AiDAwqimk AvsQw iv`c phuMc ky ielwhI AnMd mwx skdw hY[ ienswn ies DrqI ’qy krm kmwaux leI hI AwieAw hY ijs dy kIiqAW auh Awpxy Asl mnorQ (pRBU pRwpqI) ƒ pUrw kr sky[ iesy kwrn gurbwxI ny DrqI ƒ DrmswL vI AwiKAw hY[ iqsu ivic DrqI Qwip rKI Drm swl] (gurU gRMQ swihb jI - AMg - 7) ienswn ny ikrq krnI, vMf Ckx Aqy nwm jpx vrgy SuB guxW ƒ Apxwauxw hY[ ikrq kridAW is`K Awpxy kwr-ivhwr gurU dy hukm iv`c gurU dw smJ ky kry[ ies iv`c rqI Br vI aus dI AwpxI haumY nw hovy[ pRBU dy hukm iv`c Awpxy &rz inBwey Aqy ies dy bdly iksy vI duinAwvI pdwrQ dI ie`Cw nw kry Aqy kyvl pRBU dI bKSS locy[ ies ƒ gurU-Gr dw krm Xog isDWq kihMdy hn[ krm krq hovY inhkrm ] iqsu bYsno kw inrml Drm ] kwhU Pl kI ieCw nhI bwCY ] kyvl Bgiq kIrqn sMig rwcY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 274) gurbwxI dw &Yslw hY ik ielwhI hukm iv`c ienswn dw koeI vI krm ibrQw nhIN jWdw Aqy ie`k iCx- mwqr vI kIqw hoieAw SuB krm QweyN pYNdw hY[ ieku iqlu nhI BMnY Gwly ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 784) ies qoN ault jo ienswn Awpxy kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr dy ADIn ivSy-ivkwrW dy kMm krdw hY aus dw mn ies dunIAW iv`c vI ivkwrW dI B`TI iv`c jldw rihMdw hY Aqy Awvwgvn dy gyV AQvw vwr-vwr inclIAW jUnW dy jMmx mrn dy gyV iv`c pY ky nrkW dw BogI bxdw hY[ hr mnu`K ƒ AwpxI haumY ADIn kIqy hoey krmW dw lyKw AMq Akwl purK dy hukm iv`c Bugqxw hI pYNdw hY[ kIqw Awpo Awpxw Awpy hI lyKw sMFIAY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 473) ienswn swrI aumr jo krm krdw irhw hY AMq smyN auho hI aus dI Xwd dw ih`sw bxdy hn[ ijqu lwgo mnu bwsnw AMiq sweI pRgtwnI ]6] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 242) AMq smyN jo vI iKAwl ienswn dI surq iv`c AwauNdw hY, ielwhI inXm Anuswr auh Aglw jnm aus muqwbk hI lYNdw hY[ jy koeI pRwxI AMq smyN Dn dOlq dw iDAwn kridAW pRwx iqAwgdw hY qW aus ƒ s`p dI jUn iv`c jnm lYxw pvygw[ jy auh AMq smyN AwpxI Bog-vwSnw dw iDAwn kry qW vysvw dI jUn iv`c jnm lvygw[ jy koeI pRwxI AwpxI AOlwd ƒ Xwd kry Aqy AYsI icMqw iv`c mr jwvy qW auh sUr dI jUnI pYNdw hY[ iesy
  • 30. qrHW jy koeI pRwxI AMq smyN Awpxy mihl mwVIAW ƒ hI mn iv`c vsweI r`Ky Aqy AijhI icMqw iv`c mr jwvy qW auh BUqW pRyqW dI jUn iv`c jw if`gdw hY[ AMq smyN mnu`K nUM auh hI cIz Xwd AwauNdI hY, ijs nwl aus ny swrI aumr moh kIqw hovy, ies leI Bgq jI rhwau vwlI pMgqI ivc kihMdy hn ik hy BweI! qUM kdy vI pRBU dw nwm nw Bulw, hr vyly aus dw ismrn krdw rih qW ik mrn vyly vI auh qyrI Xwd ivc Aw sky qy ijs nUM mrdy smyN prmwqmw Xwd Awvy, auh mukq ho ky prmwqmw ivc AByd ho jWdw hY[ ies bwry gurbwxI dw &rmwn hY: AMiq kwil jo lCmI ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ] srp join vil vil AauqrY ]1] ArI bweI goibd nwmu miq bIsrY ] rhwau ] AMiq kwil jo iesqRI ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ] bysvw join vil vil AauqrY ]2] AMiq kwil jo liVky ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ] sUkr join vil vil AauqrY ]3] AMiq kwil jo mMdr ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ] pRyq join vil vil AauqrY ]4] AMiq kwil nwrwiexu ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ] bdiq iqlocnu qy nr mukqw pIqMbru vw ky irdY bsY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 526) ieh qW isrP tUk-mwqr imswlW hI id`qIAW geIAW hn[ prMqU nwl hI gurbwxI ieh vI ieSwrw krdI hY ik mwieAwDwrI, ivSy-ivkwrI Aqy moh-mmqw iv`c PisAw hoieAw ienswn Awpxy krmW Anuswr k`uqy-ib`ly, pSUU-pMCI qy hor kIVy-mkOVyy Awid bx ky Awpxy krmW Anuswr Btkdw hoieAw, Awpxy krmW dw Pl Bog ky iPr dubwrw mwns jnm iv`c Aw jWdw hY[ jy mnu`K ƒ swD sMgq pRwpq ho jwvy qW nwm bwxI dy ismrn nwl aus dy ipCly Aqy vrqmwn jnmW dy swry mwVy krm AQvw pwp Kqm ho jWdy hn Aqy auh inrml ho ky pRBU iv`c lIn ho ky jIvn-mukq ho jWdw hY[ mihmw swDU sMg kI sunhu myry mIqw ] mYlu KoeI koit AG hry inrml Bey cIqw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 809) nhIN qW mwVy krmW dw PL mnu`K ƒ zrUr hI Bogxw pYNdw hY BwvyN du`K Bogxy pYx jW inclIAW jUnW dy Awvwgvn dy gyV iv`c goqy Kwxy pYx[ AMq aus dI BlweI vI iesy iv`c hI hY ikauNik ies qrHW aus dy pwp kt jWdy hn[ kyiqAw dUK BUK sd mwr ] eyih iB dwiq qyrI dwqwr ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 5) ies PL ƒ Bugq ky hI mnu`K ƒ siq ic`q-AnMd-prmwqmw iv`c lIn hox dI vwrI imldI hY[ AMq krm inbyVw audoN hI huMdw hY jdoN mnu`K Awpxy jIvn kwl iv`c SuB krm kr, haumY ƒ au~kw hI imtw ky AQvw jIvn- mukq ho ky nwm bwxI ismrdw hoieAw pRBU dI Xwd iv`c pRwx iqAwg jwvy[ ies qrHW aus dw AMqvwihk SrIr nws ho jWdw hY[ auh Akwl purK iv`c lIn ho Awvwgvn dy gyV ’coN mukq ho jWdw hY[
  • 31. ieh gurU nwnk dyv jI mhwrwj dw clwieAw hoieAw hI ielwhI mwrg hY ijs ƒ Apxw ky mnu`KI Xwqrw s&l hMudI hY[ mnu`K AwpxI surq ƒ Sbd-gurU iv`c lIn krky Awvwgvn qoN mukq ho skdw hY[ nrk, surg Aqy mokS nrk - surq dw pRBU qoN ivCV ky dunIAW iv`c Kicq ho jwxw nrk hY[ surg / bYkuMT - surq dw pRBU iv`c lIn hoxw hI svrg hY[ jIvn-mukq - ijs mnu`K ny kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr ’qy kwbU pw haumY mwr ky surq ƒ pRBU iv`c lIn kr ilAw AQvw bRhmigAwnI bx igAw, aus ƒ ies izMdgI iv`c jIvn-mukq kihMdy hn[ auh praupkwrI jIv bxdw hY Aqy Akwl purK dI rzw, hukm Aqy Bwxy iv`c rihMdw hY[ pRB kI AwigAw Awqm ihqwvY ] jIvn mukiq soaU khwvY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 275) ibdyh mukq - ijs dw dyh AiBmwn (haumY) mr igAw Aqy pRBU iv`c lIn ho igAw, auh ibdyh mukq hY[ ies ƒ jIvn-mukq vI ikhw jWdw hY[ mukqI (mokS) - kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr dy ivSy-ivkwrW Aqy haumY dy bMDnW qoN Cutkwrw hI mukqI hY[ ienswn AwpxI surq ƒ pRBU iv`c lIn krky hI mukqI pRwpq krdw hY[ Drm ‘s`c’ AQvw prmwqmw dI Koj Aqy imlwp leI jo inXm pwlx krny pYNdy hn, auhnW ƒ Drm ikhw jWdw hY[ Drm ie`k Awqimk Koj hY ijs nwl s`c dI pRwpqI huMdI hY[ swrw mwdw sMswr prmwqmw dy srgux srUp dw idRStmwn FWcw hY[ prmwqmw ie`k hY jo Awpxy hI nym Anuswr byhqrIn qrqIb nwl swry sMswr iv`c iek-rs ivAwpk hY Aqy aus dI cyqn SkqI hI swrI kwienwq iv`c zwhrw-zhUr hY[ mnu`KI SrIr dy j`ry-j`ry iv`c mOjUd prmwqmw ƒ Awqmw ikhw jWdw hY, ies krky Awqmw (jo ik prmwqmw dI hI AMS hY) hI isRStI dI kyNdrI AslIAq hY[ nw koeI pdwrQ, nw koeI hor SkqI Aqy nw hI koeI idRStmwn vsqU ies dw Durw hY[ scweI qW ieh hY ik Awqimk dunIAW hI kyvl s`cI dunIAW hY[ ies Awqimk Koj leI jo inXm ienswn ƒ pwlxy pYNdy hn, auh Drm hY[ pwvn gurbwxI Anuswr swry DrmW ’coN au~qm Drm hrI dw nwm jpxw hY Aqy ieho hI jIv dw srb-sRySt inrml krm hY[ srb Drm mih sRyst Drmu ] hir ko nwmu jip inrml krmu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 266) gurU swihb &rmwauNdy hn ik mYN swry Brm C`f ky ie`ko-ie`k prmwqmw dI ArwDnw kIqI hY jo ik sdw iQr rihx vwlw Drm hY[ qij siB Brm BijE pwrbRhmu ] khu nwnk Atl iehu Drmu ]4]
  • 32. (sRI gurU gMRQ swihb AMg 196) is`K Drm ie`k Akwl purK ƒ mMnxw, aus iv`c lIn hox vwsqy aus dI ArwDnw (is&q slwh) dy inXmW (isDWqW) dI is`iKAw lY ky aus iv`c Awpxw jIvn Fwlxw is`K Drm hY[ is`K Drm dy isDWq gurU nwnk dyv jI ny gurbwxI rwhIN pRgt kIqy[ Akwl purK ny ds gurU swihbwn (gurU nwnk dyv jI, gurU AMgd dyv jI, gurU Amrdws jI, gurU rwmdws jI, gurU Arjn dyv jI, gurU hirgoibMd jI, gurU hir rwie jI, gurU hirikRSn jI, gurU qyZ bhwdr jI Aqy gurU goibMd isMG jI) dy srUp iv`c vrq ky gurbwxI dI rcnw krky lukweI ƒ s`c dw aupdyS idRVHwaux leI is`K Drm dw mu`F bMinHAw Aqy smyN-smyN isr gurU swihbwn ny ies dy inXm bxwey[ gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny 1699 eI: dI ivswKI ƒ AMimRq Ckw ky, pMj ipAwirAW ƒ gurU-pMQ dy rUp iv`c Qwp ky Aqy aunHW pwsoN Awp AMimRq Ck ky is`K Drm dI rihq mrXwdw p`kI kr id`qI[ 1708 eI: iv`c hzUr ny is`K Drm dy pYrokwrW ƒ jo ik gurU swihbwn dy SrIr iv`c vrq rhy Sbd-gurU nwl juVy hoey sn, jugo-jug At`l sRI gurU gRMQ swihb iv`c vrq rhy Sbd-gurU nwl joiVAw[ kyvl ie`k dI pUjw is`K Drm iv`c rcxhwr (pRBU) qoN ielwvw, aus dI iksy vI rcnw dI pUjw nhIN kIqI jWdI, ijvyN ik AgnI, jl, vwXU, cMd, sUrj, dyvI-dyvqy jW koeI vI bu`q Awid[ ies leI is`K Drm iksy vI qrHW mwdw-pRsq (Materialistic) nhIN hY Aqy Akwl purK dI rcnw iv`c aus dw hukm mMn ky duinAwvI Aqy AiDAwqimk &rz inBwauNidAW ienswn Awpxw jIvn s&l krdw hY[ gurbwxI iv`c &rmwn hY:- jo pwQr kau khqy dyv ] qw kI ibrQw hovY syv ] jo pwQr kI pWeI pwie ] iqs kI Gwl AjWeI jwie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1160) Bwv p`Qr dI mUrqI bxw ky aus ƒ srb-ivAwpI prmwqmw smJ ky syvw krnI Aqy aus p`Qr dI mUrqI A`gy fMfEq bMdnw krky pUjw krnI ivArQ hY[ AiDAwqimk mwrg dy pWDI leI ieh swrI Gwl AjweIN jWdI hY[ dUsry DrmW dy krm-kWfW dI mnwhI is`K Drm iksy vI pRkwr dy dUjy DrmW dy krm-kWfW ƒ nhIN mMndw ijvyN ik iqlk, vrq-nym, jnyaU Dwrn krnw, dIvy bwlxy, sUqk, srwD, jwnvrW dI blI cVHwauxI, mUrqIAW ƒ DUp-dIp dyxw, mon Dwrn krnw, inaulI krm, iQ`q-vwr, joiqS iv`idAw, kbrW, mVHIAW-mswxW ƒ pUjxw Awidk[ iesy pRkwr jMglW iv`c nMgy qury iPrn vrgy krm-kWf dI vI s^q mnwhI hY[ gurbwxI dw &Yslw hY ik prmwqmw qW sB iv`c v`sdw hY pr iPr vI mwieAw dy pRBwv qoN inrlyp hY[ kwhy ry bn Kojn jweI ] srb invwsI sdw Alypw qohI sMig smweI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 684)
  • 33. gurU swihb &rmwauNdy hn ik dunIAW dy idKwvy mwqr jo Drm dI AwV iv`c krm-kWf qy pKMf krdy hn, auhnW dy swry SuB guxW ƒ pMj ivSy-ivkwrW dI Agn swV idMdI hY Aqy auh Awvwgvn dy gyV iv`c hI pey rihMdy hn[ ies qoN Cutkwrw pwaux leI is`K Drm, vwSnw rihq pUrn SrDw pRym nwl krqwr dI is&q slwh krn dI pryrnw krdw hY[ krm Drm pwKMf jo dIsih iqn jmu jwgwqI lUtY ] inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw inmK ismrq ijqu CUtY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 747) gurU goibMd isMG jI mhwrwj PrmwauNdy hn ik hy mnu`K jy qUM pRBU dw nwm aus nUM ihrdy iv`c hwzr-nwzr smJ ky pUrI SrDw qy pRym nwl aus iv`c lIn hox leI nhIN jpdw qW qyry kIqy hoey hor swry Dwrimk krm- Drm byArQy hI hn, ijnHW nwl qUM prmwqmw nUM pRwpq nhIN kr skdw[ sB krm Pokt jwn ] sB Drm inhPl mwn ] ibn eyk nwm ADwr ] sB krm Brm ibcwr ] (Akwl ausqiq) jwq-vrn dw KMfn is`K Drm smu`cI mwnv jwqI leI srb-sWJw Drm hY[ ie`Qy Drm jwq Aqy vrn dy ADwr ’qy koeI vMf nhIN[ ienswn jwq Aqy vrn kwrn nhIN blik SuB krmW krky AQvw s`c (pRBU) ƒ Awpxy AMdr vsw ky hI mhwn Aqy sRySt purS bxdw hY[ jwiq jnmu nh pUCIAY sc Gru lyhu bqwie ] sw jwiq sw piq hY jyhy krm kmwie ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1330) iesqrI dw snmwn is`K Drm iv`c iesqrI ƒ mrd dy brwbr ruqbw hwsl hY[ is`KI iv`c sqI Aqy kuVI mwr vrgIAW smwijk kurIqIAW dw s^q KMfn hY[ purwqn kurIqI Dwrnw qoN ault ivDvw dubwrw ivAwh krw skdI hY Aqy mrd vWg hI iesqrI gurduAwry dI syvw sMBwl kr skdI hY[ gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI mhwrwj qk swry gurUAW ny iesqrI ƒ smwijk, Dwrimk AzwdI Aqy Awdr mwx idvwaux leI bVw hI prcwr Aqy aupdyS kIqw[ gurbwxI iv`c &rmwn hY ik iesqrI jwqI ƒ nIvW ikauN AwKIey, jo mhWpurSW Aqy rwijAW ƒ jnm dyx vwlI hY[ so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 473) gRihsq mwrg prvwn is`K Drm iv`c pRBU pRwpqI leI gRihsq mwrg ƒ bhuq mh`qqw id`qI geI hY[ ienswn ny smwj iv`c rihMidAW, smwijk inXmW dw pwlx kridAW, AiDAwqimk mwrg ’qy c`l ky prmwqmw iv`c lIn hoxw hY[ gurbwxI iv`c gRihsq qoN Bwv hY ik ienswn dunIAW iv`c ivcridAW hoieAW nwm bwxI jpy Aqy AwpxI iesqrI,
  • 34. pirvwr qy sMqwn pRqI Awpxy &rz ƒ inBwey prMqU auhnW iv`c hI nw gRisAw rhy[ blik hr ie`k AMdr prmwqmw dI joq jwx ky praupkwrI bxy[ gurbwxI Anuswr mn dw prmwqmw nwl imlwp hI sB qoN v`fw gRihsq hY[ srb`q dw Blw is`K Drm dw audyS hY ik ienswn dI surq pRBU dI hzUrI smJ ky, nwm bwxI ismrn krky, ielwhI joq (Sbd-gurU) iv`c lIn ho jwvyy, jo swirAW jIvW iv`c iek-rs ivAwpk hY[ sBnW jIvW iv`c aus pRBU dI hI joq boldI hYY[ aus dI zhUrIAq (Presence) krky hI swry jIv hoNd iv`c hn[ sBY Gt rwmu bolY rwmw bolY ] rwm ibnw ko bolY ry ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 988) ies leI swƒ smu`cI mnu`K jwqI iv`c prmwqmw dI joq smJ ky ibnw iksy mzHb, jwq-pwq, dyS, kOm dy ivqkry dy, pRym krnw cwhIdw hY Aqy mwnvqw dy Bly leI inSkwm syvw krnI cwhIdI hY[ gurU dI sMgq pRwpq hox nwl jIv ƒ iksy nwl vYr-ivroD nhIN huMdw qy koeI aus ƒ Eprw nhIN idsdw[ auh sB nwl pRym-Bwvnw vwlw vrqwE krn l`g pYNdw hY[ ibsir geI sB qwiq prweI ] jb qy swDsMgiq moih pweI ]1] rhwau nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sMig hm kau bin AweI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1299) hr ie`k is`K jdoN vI gurU A`gy Ardws krdw hY qW AMq iv`c ieh mMgdw hY: nwnk nwm cVHdI klw qyry Bwxy srb`q dw Blw ] srb`q dw Blw mMgx nwl jIv dy ihrdy ivcoN dÍYq Kqm ho jWdI hY Aqy mn inmrqw iv`c Aw jWdw hY[ auh Akwl purK dI hzUrI ƒ izAwdw pRqIq krdw hY ijs nwl ieh mnu`Kw jnm s&l hMudw hY[ srb`q dy Bly dIAW is`K ieiqhws iv`c bVIAW imswlW hn ijvyN ik gurU dy is`KW ny Awpxy ivroDIAW dI vI syvw qy mdd kIqI[ AsIN A`j Red Cross ƒ bVI mwnqw idMdy hW pr gurU goibMd isMG jI ny ies qoN vI au~cy- su`cy ielwhI imSn dI nINh Awpxy inmwxy guris`K BweI GnHeIAw jI koloN A`j qoN 300 swl pihly hI rKvw id`qI sI[ Red Cross ieh hY ik jdoN do ivroDI rwjsI DiVAW dI jMg huMdI hY qW aunHW dy ispwhIAW Aqy jnqw dI syvw leI qIsrI inrp`K sMsQw, fwktrI shwieqw (Medical aid) idMdI hY ijs qrHW ik World Health Organization Aqy United Nations Organization Awid[ gurU goibMd isMG jI mhwrwj dy imSn iv`c lVn vwlw is`K DVw Awpxy ivroDI DVy dy P`tV ispwhIAW ƒ pwxI iplwauNdw Aqy m`lHm-p`tI krdw irhw hY[ BweI GnHeIAw jI ny AnMdpur swihb dy mYdwny jMg iv`c aus vkq dI muZl hkUmq dy muslmwn ispwhIAW dI ies p`KoN syvw krky ies ielwhI imSn ƒ inBwieAw[ ies leI gurU goibMd isMG jI dw ielwhI imSn A`j klH dy Red Cross dy imSn nwloN ikqy vDyry au~cw hY[ A`j vI guris`K gurU swihb dI KuSI lYx vwsqy iesy qrHW hI dUsry DrmW dy lokW dI mdd krdy hn Aqy hr kOm Aqy mzHb leI gurU dw sWJw lMgr clwauNdy hn[ guris`K gurmiq mwrg ’qy c`lx leI gurU goibMd isMG jI mhwrwj dw ieh aupdyS Awpxy ihrdy ’c vswaux dw pUrw-pUrw Xqn krdy hn[ mwns kI jwq sbY eykY pihcwnbo[ (Akwl ausqiq)
  • 35. is`K Drm dI ivl`Kxqw is`K Drm bVw hI is`Dw-swdw, AmlI (Practical) qOr ’qy pRBU pRwpqI dw Dwrimk rsqw hY ijs iv`c iksy zor zbrdsqI, krm-kWf, pKMf Aqy vihm-Brm iv`c pYx dI loV nhIN[ gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI mhwrwj qk swry gurU swihbwn ny kyvl ielwhI BweIcwry dw hI aupdyS id`qw Aqy jwq-pwq, AmIrI-ZrIbI vrgy dÍYq-Bwv dw KMfn kIqw[ pRBU imlwp leI Awpxy aupdyS iv`c ielwhI ZrIbI, Akwl purK dI hzUrI Aqy pRBU-pRym ƒ ihrdy iv`c vsw ky haumY ƒ au~kw hI mwr dyx dI jugqI, jo siqgurU nwnk dyv jI mhwrwj ny ies kljug dy iBAwnk iqRSnw dI Agn iv`c d`Jy hoey smyN iv`c pRgt kIqI, auh Awpxy Awp iv`c ie`k imswl hY[ haumY ƒ imtw ky hI mnu`K Akwl purK iv`c lIn ho skdw hY[ A`j qk is`K Drm dy prcwr Aqy pswr dw mu`K swDn gur-aupdyS Aqy guris`KW dw jIvn irhw hY[ is`K Drm dy prcwr leI nw kdy jor- jbrdsqI Drm pirvrqn hoieAw Aqy nw kdy kIqw jWdw hY[ ies qrHW jor- jbrdsqI krnw Akwl purK dy hukm iv`c TIk nhIN[ jy ipCokV v`l nzr mwrIey qW gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI qk Aqy ienHW qoN A`gy bwbw bMdw isMG jI bhwdr Aqy mhwrwjw rxjIq isMG jI dy rwj smyN vI kdy iksy ƒ is`K bxn leI koeI duinAwvI pdwrQW dw lwlc, fr-BYA jW zor-zbr nhIN kIqw igAw[ blik ihMdU Aqy muslmwn Awpxy Awpxy DrmW ƒ inBwauNdy hoey gurU swihbwn dy aupdyS kmw ky Akwl purK dI bKSS sdkw AiDAwqimk mwrg dy pWDI bxy[ is`K Drm dy moFI gurU nwnk dyv jI ny hmySw AiDAwqimk mwrg ’qy c`lx vwsqy sWJIvwlqw Aqy AwpsI BweIcwry dw aupdyS id`qw ik ikrq kro, vMf Cko Aqy nwm jpo[ iksy vI Drm dw ivAkqI iemwndwrI nwl ies rsqy ’qy c`l ky pRBU dy dr ’qy phuMc skdw hY Aqy ibnW iksy dÍYq Bwvnw, mzHb, jwq-pwq dy ivqkry dy mwnvqw dI syvw kr skdw hY[ ie`k pwsy ij`Qy gurU swihb ny ihMdU bRwhmxW, jogIAW, sMinAwsIAW Aqy hor au~cy purSW ƒ aunHW dy Drm ’qy c`ldy hoey ielwhI gux gRihx krn dw aupdyS kIqw, dUjy pwsy mOolwixAW Aqy kwzIAW ƒ aupdyS id`qw ik auh cMgy muslmwn qd hI bx skdy hn jy auh A`lw qwlw dy d`syy hoey inXm Aqy gux AiDAwqimk mwrg au~qy c`lx leI Apxwaux[ gurU swihb ny d`isAw ik Akwl purK ƒ imlx dw Drm qW ie`k hI hY[ ienswn Awpxy krmW krky hI cMgw jW mwVw huMdw hY[ m`ky ivKy jdoN kwzIAW Aqy mOlwixAW ny gurU nwnk dyv jI ƒ pu`iCAw:- puCin Poil ikqwb no ihMdU vfw ky muslmwnoeI ? (BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 33) qW gurU nwnk dyv jI ny jvwb id`qw ik: bwbw AwKy hwjIAw suiB Amlw bwJhu dono roeI[ (BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 33) Bwv jy SuB Aml nw hoey qW ihMdU Aqy muslmwn dovyN hI KuAwr hoxgy[ gurU mhwrwj dw ielwhI aupdyS ieMnw pRBwvSwlI huMdw sI ik kOfy rwKS, jwdUgrnI nUrSwh, s`jx T`g vrgy v`fy-v`fy Awpxw suBwA bdl ky Akwl purK dy rsqy qur pYNdy[ BweI joD jI, jo gurU nwnk dyv jI dy is`K sn Aqy AMimRq vyly ieSnwn krky gurbwxI pwT krdy sn, dy jIvn qoN pRyirq ho ky vYSnv dyvI dy aupwsk BweI lihxw jI ieMny izAwdw pRBwivq hoey ik auh gurU nwnk dyv jI dI is`KI kmw ky AijhI AvsQw ’c phMuc gey
  • 36. ik dUjy gurU nwnk Bwv gurU AMgd dyv jI bxy[ Ascrj ieh hY ik ie`k is`K dy jIvn ny dyvI dy aupwsk ƒ gurU bxw id`qw[ ievyN hI gurU Amrdws jI Aqy gurU rwmdws jI vI is~KI jIvn qoN pRBwivq ho qIsry qy cOQy gurU nwnk bxy[ pMjvyN gurU, gurU Arjn dyv jI dy smyN muslmwnW dy bhuq v`fy &kIr sweIN mIAW mIr jI is`KI jIvn vyK ky gurU swihb dy AinMn SrDwlU bxy, ienHW ƒ gurU swihb ny hirmMdr swihb AMimRqsr dw nINh p`Qr r`Kx iv`c vI Swml kIqw[ gurU swihb ny gurU gRMQ swihb jI dI sQwpnw krn smyN is`K gurUAW qoN ielwvw musilm pIr &kIrW, ihMdU BgqW, bRwhmxW, rwjpUq qy sUdrW dI bwxI ƒ Swml krky Drm inrpyKqw Aqy sWJIvwlqw dw aupdyS qW id`qw hI pr nwl hI is`K Drm dI ivl`Kxqw ƒ j`g pRdriSq kr id`qw[ A`j AsIN jdoN gurU gRMQ swihb jI ƒ m`Qw tykdy hW qW nw kyvl is`K gurUAW dI bwxI ƒ, blik swry muslmwn, bRwhmx Aqy SUdrW dI bwxI ƒ vI m`Qw tykdy hW ikauNik is`K Drm d`sdw hY ik swrI bwxI Akwl purK qoN hI AweI hY[ iesy pRkwr CyvyN gurU, gurU hirgoibMd swihb jI ny vI muslmwn XqIm b`cy pYNdy KW dI pwlxw krky AwpxI POj dw bhuq v`fw jrnYl bxwieAw pr kdy aus ƒ ieslwm C`f ky is`K ho jwx leI iksy iksm dy lwlc rwhIN pRyirq nhIN kIqw Aqy nw hI koeI zor-zbr kIqw[ gurU swihb jI ny jdoN sRI hirgoibMdpur Sihr vswieAw qW ij`Qy is`KW vwsqy gurduAwry dw inrmwx kIqw ausy qrHW Awpxy muslmwn SrDwlUAW leI msijd vI bxvweI qW jo auh Awpxy mzHb muqwbk Awpxy A`lw qwlw dI s`cy idloN iebwdq kr skx[ gurU swihb ny aunHW ƒ gurU nwnk dyv jI dy ielwhI mwrg dw aupdyS qW id`qw prMqU is~K bxn vwsqy iksy iksm dw lwlc jW zbr krky nhIN pRyirAw[ iesy pRkwr s`qvyN gurU, gurU hirrwie jI ny AiDAwqimk aupdyS idMdy hoey ihMdUAW, muslmwnW Aqy is`KW leI sWJw mu&q hspqwl clwieAw[ Awp jI ny bwdSwh Swh jhwn dy mrdy hoey lVky dwrw iSkoh ƒ Awpxy hspqwl qoN dvweI Byj ky aus dI jwn bcweI pr is`K bxn leI zor-zbrdsqI jW lwlc nhIN id`qy[ A`TvIN pwqSwhI gurU hirikRSn swihb jI ny vI id`lI jw ky gurU nwnk dyv jI dy s`c dy mwrg Aqy sWJIvwlqw dw aupdyS id`qw Aqy cyck vrgI iBAwnk ibmwrI qoN ihMdUAW, muslmwnW Aqy is`KW ƒ bcwieAw[ ies dOrwn gurU swihb jI dy jIvn Aqy aupdySW qoN pRBwivq ho ky suqy-is`D hI rwjw jY isMG, AOrMgzyb dy Coty lVky Aqy id`lI dy lok is`KI dw aupdyS kmwaux l`g pey[ gurU qyZ bhwdr jI ny qW praupkwr dI isKr hI Coh leI[ Awp jI ny ihMdU pMfqW ƒ musilm hkUmq dI zor-zbrdsqI Aqy Drm pirvrqn qoN bcwaux leI AwpxI kurbwnI id`qI, ijs kwrn Awp jI ƒ iqlk jMU dw rwKw’ vI ikhw jWdw hY[ AOrMgzyb v`loN pu`Cx ’qy ik ihMdUAW leI quhwƒ kurbwn hox dI kI loV hY? qW Awp jI ny au~qr id`qw, “hy AOrMgzyb! jy muslmwnW ’qy vI ies qrHW dw mzHb pirvrqn dw zulm huMdw qW mYN aunHW leI vI AwpxI jwn kurbwn kr idMdw[” gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny iesy prMprw ƒ kwiem r`iKAw[ Awp jI SsqrW dy DnI Aqy sUrbIr XoiDAW dI POj dy mwlk sn[ Awp jI ny AnykW lVweIAW lVIAW Aqy ij`qIAW prMqU kdy iksy dy rqI Br vI ielwky jW rwj ’qy kbzw nhIN kIqw Aqy nw hI duinAwvI rwj kwiem kIqw[ muslmwnW dy au~Gy pIr bu`DU Swh, s`Xwd byg qy sYd KW vrgy bwdSwh AOrMgzyb dI POj dy keI jrnYl Awp jI dI lVweI iv`c mdd krdy sn Aqy gurU swihb dy AinMn SrDwlU bx ky aunHW dy crnW iv`c hwzr ho ky aunHW dw ielwhI aupdyS kmwauNdy sn[ gurU swihb ny kdy aunHW ƒ is~K bxn vwsqy hdwieq nhIN kIqI pr Pyr vI Bwrq dyS dI lukweI ny gurU swihb dy aupdyS Aqy aunHW dy is`KW dy jIvn qoN pRBwivq ho ky is`K Drm ƒ vD cVH ky ApxwieAw[
  • 37. gurU swihb dy AinMn syvk bwbw bMdw isMG bhwdr jI ny vI gurU swihb dw aupdyS kmwauNdy hoey zwlmW dy ivru`D lVweIAW lVIAW Aqy rwj Bwg kwiem kIqw ijs iv`c bZYr iksy jwq-pwq jW mzHb dy ivqkry dy ZrIb ikswnW ƒ zmInW dw mwlk bxwieAw Aqy ielwhI smwjvwd dI nINh r`KI pr is`K Drm dy pswr leI iksy ivAkqI jW mzHb au~qy zor-zulm nhIN kIqw Aqy nw hI koeI duinAwvI lwlc id`qy[ lukweI is`KW dy jIvn qoN pRBwivq ho ky is`KI ƒ ApxwauNdI rhI ijs dI ie`k Adu`qI imswl vrxn Xog hY[ muZl bwdSwh dw hukm sI ik is`K ij`Qy vI imlx kql kr id`qy jwx[ iesy qihq bwbw bMdw isMG bhwdr Aqy aunHW dy is`K ispwhIAW ƒ jdoN zwlm hkUmq kYd krky id`lI lY jw rhI sI qW ie`k jvwn ihMdU lVky ny is`KW nwl ShId hox vwsqy Awpxy Awp ƒ kYd krvw ilAw[ aus dI mW ny bwdSwh A`gy PirAwd kIqI ik myrw lVkw ihMdU hY, ^udw dy vwsqy aus ƒ irhwA kr id`qw jwvy[ muZl bwdSwh ny pukwr kbUldy hoey lVky dI irhweI dw hukm dy id`qw[ ies ’qy lVky ny ikhw ik mYN is`K hW, ieh JUT boldI hY Aqy ieh myrI mW hI nhIN[ mYN Awpxy is`K BrwvW nwl ShIdI pw ky prmwqmw dy dr ’qy prvwn hoxw hY[ Aw^r ieh nOjvwn b`cw &qih gjwauNdw hoieAw Awpxy is`K BrwvW nwl ShId ho igAw[ Bwv sw& hY ik is`KI dw pRBwv eynw sI ik lukweI mOq dw fr huMidAW hoieAW vI is`KI ApxwauNdI rhI[ iesy pRkwr is`K imslW Aqy mhwrwjw rxjIq isMG jI dy rwj smyN vI ieh prMprw kwiem rhI Aqy iksy ƒ vI is`K bxn vwsqy lwlc, zor-zbrdsqI jW s^qI nhIN kIqI geI[ ie`QoN qk ik mhwrwjw rxjIq isMG jI dy keI au~c drjy dy Aihlkwr Aqy vzIr muslmwn sn[ Awp jI dy rwj iv`c ikMny vI v`fy gunwh AQvw kql vrgy sMgIn jurm leI vI iksy ƒ mOq dI szw nhIN sI id`qI jWdI[ sMswr Br iv`c is`KI dI ivl`Kxqw dI ieh ijaUNdI jwgdI imswl, drswauNdI hY ik is`K ikMny idAwlU Aqy ikrpwlU hn[ jy is`K Drm ƒ koeI gihrweI nwl Kojy qW auh ies nqIjy ’qy phuMcygw ik ieh swrI mwnvqw dw Drm hY[ pwvn gurbwxI iv`c keI AYsy pRmwx AwauNdy hn ij`Qy gurU swihbwn ny hor DrmW dy AnuXweIAW ƒ is`K Drm Apxwaux dw kdy aupdyS nhIN sI id`qw blik aunHW ƒ smJwieAw ik auh Awpxy Drm qy iemwndwrI nwl c`ldy hoey s`c dw aupdyS kmwaux qW hI auh s`cy-su`cy sMinAwsI, pMfq, bRwhmx, vYSno, jogI, muslmwn, m`ulW, kwzI, SyK Aqy hwzI bx skdy hn[ 1. sMinAwsI ƒ aupdyS: so sMinAwsI jo siqgur syvY ivchu Awpu gvwey ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1013) 2. pMfq ƒ aupdyS: so pMifqu jo mnu prboD ] rwm nwmu Awqm mih soDY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 274) 3. bRwhmx ƒ aupdyS: so bRwhmxu jo bRhmu bIcwrY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 662) 4. bYsno ƒ aupdyS: bYsno so ijsu aUpir supRsMn ] ibsn kI mwieAw qy hoie iBMn ]
  • 38. (sRI gurU gMRQ swihb AMg 274) 5. KqRI (kC`qrI) leI aupdyS : (51) KqRI so ju krmw kw sUru ] puMn dwn kw krY srIru ] Kyqu pCwxY bIjY dwnu ] so KqRI drgh - prvwxu ] (gurU gRMQ swihb jI AMg 1411) 6. jogI ƒ aupdyS: AMjn mwih inrMjin rhIAY jog jugiq iev pweIAY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 332) 7. muslmwn ƒ aupdyS: muslmwxu mom idl hovY ] AMqr kI mlu idl qy DovY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084) 8. mu`lW ƒ aupdyS: so mulW jo mn isau lrY ] gur aupdyis kwl isau jurY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1159) 9. kwzI ƒ aupdyS: scu kmwvY soeI kwjI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084) 9. SyK ƒ aupdyS: soeI syKu mswieku hwjI so bMdw ijsu njir nrw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084) 10. hwjI ƒ aupdyS: jo idlu soDY soeI hwjI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1084) 
  • 39. gurU / Sbd-gurU gurU (siqgurU) gurU Sbd dy Swbidk ArQ hn: gu- hnyrw Aqy rU- dUr krnw; ArQwq AigAwn dy hnyry ƒ dUr krky igAwn dw pRkwS krn vwlw gurU hY[ gurmiq iv`c gurU pd Akwl purK leI vriqAw igAw hY[ gurU goibMd isMG jI mhwrwj cOpeI swihb iv`c d`sdy hn ik isRStI dy isrjx kwl qoN pihly Aqy ies dy KY hox qoN bwAd vI jo AibnwsI, siQr AQvw At`l hYY, auh hI sB dw gurU hY[ Awid AMq eykY Avqwrw ] soeI gurU smiJXhu hmwrw ] (cOpeI swihb) auh pRBU hI gurU rUp ho ky Awpxy aupdyS nwl swfy AigAwnqw dy hnyry ƒ dUr krky igAwn dw pRkwS krdw hY[ ijs ienswn AMdr haumY dw au~kw hI nws ho jWdw hY Aqy aus dy hirmMdr rUpI SrIr iv`c kyvl bRhm (Akwl purK) dw hI vwsw huMdw hY qW auh gurU rUp ho ky ienswnI jIvW ƒ AiDAwqimk mwrg ’qy c`lx dw aupdyS idMdw hY[ vwsqv iv`c ieho hI gurU hY[ gurU nwnk dyv jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI qk Aqy hux gurU gRMQ swihb jI iv`c auh hI Sbd-gurU v`s irhw hY ijs dw AsIN pRBU imlwp leI aupdyS kmwauxw hY[ gurU jo vI bcn AQvw bwxI aucwrdw hY auh inrMkwr dw hI &rmwn hY Aqy Sbd-gurU hY[ bwxI gurU gurU hY bwxI ivic bwxI AMimRqu swry ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 982) Bwv gurU dI bwxI hI is`K dI gurU hY Aqy gurU, bwxI iv`c Awp ibrwjmwn hY ArQwq Sbd-gurU hI gurU hY Aqy aus iv`c swry AMimRq rUpI ielwhI pdwrQ hn[ jdoN kYlwS prbq ’qy krwmwqI is`D gurU nwnk dyv jI au~pr krwmwqW kr-krky hwr gey qW AKIr gofy tyk id`qy Aqy pRSn kIqw ik nwnk! qyrw gurU kOx hY ijs dw qMU cylw hYN: qyrw kvxu gurU ijs kw qU cylw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 942) gurU nwnk dyv jI ny au~qr id`qw ik myrw gurU Sbd hY Aqy myrI surq aus dw cylw (is`K) hY[ sbdu gurU suriq Duin cylw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 943) ies qoN sp`St huMdw hY ik nwsvMq hsqI AQvw dyh jW iksy iksm dI mUrqI Aqy bu`q Awidk kdy gurU nhIN ho skdI[ Sbd-gurU, jo AibnwsI hY Aqy hr ie`k jIv iv`c rimAw hoieAw hY, auho hI gurU hY[ sMq Aqr isMG jI msqUAwxy vwilAW koloN dyhDwrI gurU bwry ivcwr pu`Cx ’qy Awp jI ny &rmwieAw, “dyh nw A`j qk gurU hoeI hY Aqy nw hI kdy hovygI[” gurU nwnk dyv jI mhwrwj jdoN ÒdyhÓ iv`c ivcrdy sn qW hmySw hI Sbd-gurU dw aupdyS idMdy sn[ auprokq ivcwr qoN ieh is`D huMdw hY ik ienswn ƒ AiDAwqimk mwrg ’qy c`l ky pRBU iv`c lIn hox leI gurU dI AgvweI Aqy aus dw aupdyS kmwauxw zrUrI hY[ ies bwry gurbwxI dw &rmwn ies pRkwr hY[ ibnu siqgur iknY n pwieE ibnu siqgur iknY n pwieAw ] siqgur ivic Awpu riKEnu kir prgtu AwiK suxwieAw ]
  • 40. siqgur imilAY sdw mukqu hY ijin ivchu mohu cukwieAw ] auqmu eyhu bIcwru hY ijin scy isau icqu lwieAw ] jgjIvnu dwqw pwieAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 466) ijs ienswn dw koeI gurU nhIN, gurbwxI iv`c aus ƒ ingurw AwiKAw igAw hY, jo bMjr DrqI dy smwn hY ijs iv`c guxW dI koeI &sl pYdw nhIN ho skdI[ gurU swihb &rmwauNdy hn ik pUry gurU dI Srn qoN ielwvw ienswn dI koeI FoA nhIN[ gurU-hIx mnu`K kurwhy pY jWdw hY qy hmySw K`jl-KuAwr huMdw hY Aqy ies krky aus dw qW nW lYxw jW sMgq krnI vI burI hY[ siqgur bwJhu guru nhI koeI ingury kw hY nwau burw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 435) nwm nwm ArQwq Sbd-gurU prmwqmw ƒ sMboDn krnw hY, jo hr ie`k jIv dy AMdr Aqy isRStI dy j`ry-j`ry iv`c ivAwpk hY[ ienswn dI surq ny aus dw cylw, syvk AQvw is`K bx ky aus iv`c lIn hoxw hY[ Awm qOr ’qy nwm’ Sbd iksy jIv, vsqU jW sQwn leI vriqAw jWdw hY prMqU gurbwxI iv`c nwm’ Sbd prmwqmw dw vwck hY[ pRBU dy krm Aqy gux, nwm (vwihgurU) ismrn dy pRqIk hn[ pRBU dy byAMq guxW dI ausqq jIv leI nwm-ismrn bx jWdI hY[ ijs vsqU dw Akwr jW Skl hovy, aus dw nwm vI huMdw hY[ pRBU inrwkwr hY ies krky sMswirk qOr ’qy aus dw koeI nwm nhIN hY, prMqU ienswn ny aus ƒ ismrn vwsqy aus dy ielwhI guxW Aqy krmW Anuswr nwm r`Ky hn[ pRBU dy Anyk nwm, rUp Aqy gux hn jo ibAwn nhIN kIqy jw skdy[ qyry nwm Anykw rUp Anµqw khxu n jwhI qyry gux kyqy ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 358) gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny jwpu swihb iv`c ielwhI SkqI ƒ ÒinRnwmyÓ ikhw Aqy &rmwieAw ik auh inrwkwr hY, aus dw koeI srUp, l`Cx, vrn, Aqy jwq-pwq nhIN hY[ aus dw rUp-rMg, ryK Aqy pihrwvw vI koeI nhIN d`s skdw[ aus dw srUp sdw At`l, AnBau pRkwS, sÍY pRkwS AQvw suqy pRkwS hY Aqy aus ƒ byAMq ikhw jWdw hY[ auh kroVW dyviqAW dw v`fw mwlk dyvqw hY qy SwhW dw pwqSwh mMinAw jWdw hY[ auh iqMnW lokW AQvw DrqI, AkwS qy pqwl dw rwjw hY[ swry jIv AQvw dyvqy, mnu`K, AigAwnI Aqy swrI bnspq aus ƒ byAMq- byAMq kihMdI hY[ aus dy swry nwvW ƒ kOx ibAwn kr skdw hY? isAwxy purSW ny aus dy krm jo rzw ’c huMdy hn, AnuBv krky aus dy nwm r`Ky hn[ c`k® ichn Aru brn jwiq Aru pwiq nihn ijh ] rUp rMg Aru ryK ByK koaU kih n skq ikh ] Acl mUriq AnBau pRkws Aimqoij kih`jY ] koit ieMdR ieMdRwx swhu swhwix gix`jY ] iqRBvx mhIp sur nr Asur nyq nyq bn iqRx khq ] qv srb nwm kQY kvn krm nwm brnq sumiq ] (jwpu swihb)
  • 41. gurU swihb A`gy &rmwaNdy hn ik hy pRBU! qMU smJ qoN pry byAMq hYYN Aqy qyrw srgux srUp dw pswrw (kudrq) jIv ƒ Ascrj kr irhw hY[ qU Acrju kudriq qyrI ibsmw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 563) ArQ ivcwr krky pqw c`ldw hY ik ijMny prmwqmw dy nwm hn auh eISvr dI iksy nw iksy is&q dy vwck hn, rwm- rimAw hoieAw, hrI- pwpW ƒ dUr krky mn ƒ hirAw krn vwlw, goibMd- isRStI dw mwlk, rhIm- rihm krn vwlw ieiqAwidk[ ieh swry nwm pRBU dI iksy ie`k is&q ƒ jpx vwly dy ihrdy iv`c vswauNdy hn pr ijs vyly is`K pUry pRym nwl vwh’ Sbd aucwrdw hY qW “qMU Ascrj, qMU byAMq hYN” is`K dy ihrdy iv`c Aw vsdw hY qy ie`k Kws ivsmwd rMg iv`c swrIAW is&qW dw pRBwv rom-rom iv`c rm jWdw hY[ vwihgurU gurmMqr ÒvwihgurUÓ Sbd, pRBU dy byAMq guxW ƒ jIv dy ihrdy iv`c pRPuilq krky, surq ƒ Awpxy iv`c smw lYNdw hY[ ArQ ivcwr krky vyKIey qW vwihgurU dy Swbidk ArQ hn: vwhu- qMU byAMq, guu- AMDyrw, rU- dUr krnw ArQwq AigAwn dy AMDyry ƒ dUr krky igAwn dw pRkwS krn vwly, qUM byAMq hYN[ ies leI prmwqmw dy ielwhI rMgx iv`c rMgy jwx leI vwihgurU gurmMqr hI sB qoN sRySt hY ikauNik eISvr dy swry gux ies iv`c Aw jWdy hn[ jy vwihgurU ƒ ihrdy iv`c hwzr-nwzr smJ ky inScy nwl jipAw jwvy qd pihlW qW AMqhkrn dI mYl dUr hMudI hY, iPr pRym dI rMgq cVHnI SurU ho jWdI hY[ smW pw ky pRym dw nSw ieMnW vD jWdw hY ik SrIr ABwv ho jWdw hY ikauNik surq SrIr qoN au~pr au~T ky Sbd-gurU iv`c lIn ho jWdI hY Aqy hr rMg iv`c ipAwrw hI ipAwrw nzr Awaux l`g pYNdw hY[ aus ƒ hr jIv iv`c prmwqmw dI joq idsdI, suxdI Aqy pRqIq huMdI hY[ jo vI Awqm pswrw AQvw sMswr dI rcnw hY auh rcxhwr pRBU dI hY ijs ƒ koeI hor nhIN rc skdw[ iehI kwrn hY ik jigAwsU pRBU qoN ibnW hor iksy ƒ nhIN mMndw[ bRhmu dIsY bRhmu suxIAY eyku eyku vKwxIAY ] Awqm pswrw krxhwrw pRB ibnw nhI jwxIAY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 846) iesy leI gurmiq dy rsqy ’qy c`lx vwsqy hr ie`k is`K ƒ vwihgurU ismrn dw AwdyS hY[ vwihgurU gurmMqr dw jwp krn nwl haumY dw nws hMudw hY Aqy pRBU dI pRwpqI hMudI hY: vwihgurU gurmMqR hY jip haumY KoeI ] (BweI gurdws jI, vwr 13, pauVI 2) hy pRBU! qUM s`c srUp hYN, At`l hYN, mu`FlI SkqI hYN Aqy sdw qyrw hI zhUr hY[ qMU hI vwihgurU hYN Aqy byAMq hYN[ siq swcu sRI invwsu Awid purKu sdw quhI vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1402) hy vwihgurU! sB Awp dw hI sdkw hY[ jugW-jugMqrW qoN syvkW dy BMfwry Awp Brn vwly ho[ syvk kY BrpUr jugu jugu vwhgurU qyrw sBu sdkw ]
  • 42. (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1403) gurU Arjn dyv jI mhwrwj &rmwauNdy hn ik aus srb SkqImwn pRBU ƒ iksy dI muQwjI nhIN Aqy nw iksy dI prvwh (fr) hY[ gurU swihb inmrqw dy Gr iv`c Aw ky &rmwauNdy hn ik qMU aus gurU ƒ ismr jo byAMq hY[ vymuhqwjw vyprvwhu ] nwnk dws khhu gur vwhu ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 376) sRI gurU goibMd isMG jI mhwrwj srbloh gRMQ iv`c ÒsRI muK vwkÓ bwxI iv`c &rmwauNdy hn ik inAwsirAW ƒ Awsrw dyx vwlw Aqy sMswr ƒ qwrn vwlw ie`k Akwl purK hI hY[ vwihgurU, jo s`cw mMqr hY, aus ƒ jp ky hI s`cy pwqSwh qyrI bKSS (&qih) hoeI hY[ BXo insqwr Asrun sy qwr ilXo gur jgq sBY ] Swh goibMd isMG Pqih siqgur kI vwhgurU vwhgurU sc mMqR AKXY ] pwvn gurbwxI &rmwauNdI hY ik ijs mnu`K ny gurmMqr dw ismrn nhIN kIqw aus dw jIvn iDRg hY qy auh Awvwgvn ’c Btkdw rihMdw hY[ auh mnu`K ku`qy, sUr, Koqy, kW qy s`p dI inAweIN hY[ gur mMqR hIxs´ jo pRwxI iDRgMq jnm BRstxh ] kUkrh sUkrh grDBh kwkh srpnh quil Klh ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1356) ies krky mnu`K AMimRq Ck ky, gurU vwlw bx ky pMjW ipAwirAW ny jo gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dI hzUrI iv`c vwihgurU gurmMqr dw nwm idRVHwieAw hY, aus dw hmySw ismrn kry[ mUl mMqR < siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ] < (bIj mMqRü srb ko igAwnu ]) (sRI gurU gMRQ swihb AMg 274) srb SkqImwn pRBU ie`k hY jo Sbd-gurU (inrgux srUp) dy rUp iv`c pRgt hoieAw[ iPr auh sMswr dI rcnw krky srgux srUp iv`c pRgt huMdw hY[ auh sMswr ƒ pwldw hY Aqy smyN Anuswr KY vI krdw hY[ auh AwpxI rcnw dy j`ry-j`ry iv`c iek-rs ivAwpk hY[ siq nwmu - vwihgurU s`c dw srUp AQvw AslIAq hY jo sdw hI At`l hY Aqy rhygw[ krqw - vwihgurU swry sMswr dw rcxhwr hY Aqy sB kuJ krn krwaux vwlw Awp hI hY[ purKu - vwihgurU swry sMswr dw mwlk hY Aqy swry jIA-jMq aus dy ADIn hn[ inrBau - vwihgurU ƒ iksy dw fr nhIN ikayuNik auh inrMkwr hY Aqy aus dw koeI srUp nhIN[ inrvYru - vwihgurU vYr rihq pRym dw srUp hY ikauNik auh inrMkwr hY[
  • 43. Akwl mUriq - vwihgurU dI hsqI (mUrq) jo inrwkwr hY, auh kwl qoN rihq ArQwq AibnwsI hY[ AjUnI - vwihgurU jnm-mrn qoN rihq hY[ auh dUsry jIvW vWg jUnW iv`c nhIN AwauNdw[ sYBM - aus dw pRkwS Awpxy Awp qoN hoieAw hY AQvw auh suqy-pRkwS hY[ gur pRswid - Akwl purK dw AnuBv gurU dI ikRpw nwl hI hMudw hY jo aus dw hI srUp hY[ hrI dw nwm hI sB mMqrW dw mUl hY Aqy sB rsW dw somw hY[ mUl mMqRü hir nwmu rswiexu khu nwnk pUrw pwieAw ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1040) ]jpu] Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ] jpu - aus vwihgurU (s`c- ielwhI AslIAq) dw nwm jp jo:- Awid scu - SurU qoN hI AQvw sMswr bxn qoN pihly vI AslIAq Aqy srb-ivAwpI sI[ jugwid scu - jugW-jugMqrW AQvw ipCly swirAW simAW iv`c vI ivAwpk sI[ hY BI scu - vrqmwn iv`c vI ivAwpk hY[ nwnk hosI BI scu - Biv`K iv`c vI ivAwpk rhygw[ jdoN sMswr nw vI hovygw qW vI auh suBwiemwn AQvw siQr rhygw[ hrI dw nwm, s`c mMqr hI sdw kwiem rihx vwlw hY[ scu mMqRü qumwrw AMimRq bwxI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 562) 
  • 44. is`KI mwrg is`K, snmuK, guris`K, gurmuK jo iesqrI jW purS ie`k Akwl purK ’qy inScw r`Ky, ds gurU swihbwn qy sRI gurU gRMQ swihb jI ƒ Awpxw gurU mMny Aqy gurbwxI dy aupdySW dI is`iKAw lY ky aus iv`c Awpxw jIvn Fwlx dw pUrw-pUrw Xqn kry, iksy hor Drm ƒ nw mMny prMqU n&rq iksy nwl nw kry, auh is`K hY[ hr ie`k is`K ƒ gurU goibMd isMG jI mhwrwj dy hukm Anuswr KMfy bwty dw AMimRq Ck ky gurU vwlw bxnw zrUrI hY[ ies qrHW gurbwxI Anuswr aus dy ihrdy iv`c siqgurU dw BYA Aqy Bwau aupjdw hY ijs nwl auh nwm bwxI ismr ky, AwpxI cqurweI, dlIl Aqy isAwxp ƒ C`f ky, haumY (dyh AiBmwn) ƒ mwrn dw Xqn krdw hY qW jo auh pRBU iv`c lIn ho sky[ is~K- jo gurU pwsoN Sbd-gurU dI is`iKAw AQvw aupdyS lvy[ snmuK- jo is`K Sbd-gurU dw aupdyS kmw ky gurU dy nyVy ho jwvy[ guris`K- jo sws-igrws nwm ismr ky siqgurU ƒ prvwn ho jwvy[ gurmuuK- jo siqgurU dI bKSS nwl AwpxI haumY ƒ au~kw hI mwr ky pRBU iv`c lIn ho jwvy AQvw inrMkwr dy dyS dw vwsI ho jwvy[ is`K dw AMimRq vylw gurU nwnk dyv jI Aqy hor sMqW-BgqW ny ismrn krn leI AMimRq vyly ƒ sRySt d`isAw hY[ AMimRq vyly qoN Bwv hY Aglw idn jo rwq dy bwrW vjy qoN bwAd cVHdw hY[ ijnHW kol smW huMdw hY qy pRBU imlwp dI iK`c huMdI hYYY, auh rwq dy bwrW vjy qoN bwAd jdoN vI smW l`gy au~T ky, ieSnwn krky nwm bwxI ismrn iv`c ju`t jWdy hn pr hr ie`k is`K au~dm krky, sUrj cVHn qoN G`to-G`t iqMn GMty pihlW au~T ky ieSnwn kry Aqy nwm bwxI dw ismrn kry[ gurU rwmdws jI AMimRq vyly dI mhwnqw Aqy aus dy nwl juVI guris`K dI rihxI-bihxI ƒ gurbwxI iv`c ies qrHW smJwauNdy hn: gur siqgur kw jo isKu AKwey su Blky auiT hir nwmu iDAwvY ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 305) Bwv gurU dw is`K AMimRq vyly au~T ky ieSnwn krky nwm bwxI jpdw hY[ A`j qk iksy vI Avqwr, pYgMbr, AOlIey jW gurU ny AMimRq vyly ƒ ieMnI mhwnqw nhIN id`qI, ijMnI ik gurU nwnk pwqSwh ny id`qI hY[ gurU nwnk dyv jI mhwrwj AMimRq vyly ƒ vwihgurU dI is&q slwh krn dw smW d`sdy hn[ AMimRq vylw scu nwau vifAweI vIcwru ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 2) AMimRq vyly nwm jpx dI AwpxI v`KrI hI ivSySqw Aqy mh`qqw hY[ hr ie`k mnu`K AwpxI sKSIAq dy muqwbk cMgIAW jW mwVIAW ikrnW C`fdw hY[ r`b dy ipAwry BwvyN auh iksy Drm, jwq-pwq, rMg-rUp dy hox auh AMimRq vyly au~T ky krqwr dw nwm jpdy hn[ auhnW dy ihrdy ivcoN jo Awqimk lihrW Aqy ikrnW vwXU mMfl iv`c prvyS krdIAW hn, auh AMimRq vyly nwm jpx vwly jigAwsUAW dI ibrqI joVn iv`c shwieqw krdIAW hn[ dUjy pwsy AYSo-ieSrq krn vwly lok A`DI rwq qk duinAwvI s`uKW iv`c glqwn, AMq Awpxw pyt Br, Qk
  • 45. t`ut ky sON jWdy hn[ ienHW dIAW BYVIAW ikrnW AMimRq vyly qoN pihlW hI m`Dm pY ky Kqm ho jWdIAW hn[ ies qrHW AMimRq vyly dw smW AijhIAW mMd BwvnwvW qoN rihq huMdw hY[ AMimRq vyly koeI Sor-Srwbw Aqy rOlw-r`pw nhIN huMdw[ swrI kudrq sihj suBwA r`bI rMg iv`c ilpq huMdI hY[ ijs dw Asr AMimRq vyly au~T ky nwm jpx vwly jigAwsUAW dy ihrdy iv`c pYNdw hY Aqy auhnW dI ibrqI sihj suBwA krqwr nwl juV jWdI hY[ rwq vyly smyN isr sOx nwl SrIr ƒ Arwm iml jWdw hY Aqy idmwZ qro-qwzw ho jWdw hY[ ies qrHW ienswn AMimRq vyly au~T ky iekwgrqw nwl qwzw dm ho ky krqwr dw nwm jp skdw hY[ AMimRq vyly au~T ky nwm jpx vwly purS ƒ jo mn dw KyVw Aqy Awqimk SkqI imldI hY aus nwl auh bVy auqSwh nwl swrw idn inrlyp ho ky Awpxy kwrobwr ƒ cMgI qrHW inBwauNdw hY Aqy auh krm XogI bx jWdw hY[ gurU swihb bwxI iv`c AMimRq vyly nwm jpx dI bhuq mh`qqw drswauNdy hn[ ijs qrHW v`qr (nmI) vwlI zmIn iv`c bIj pwieAw jwvy qW hI auh cMgw au~gdw hY, iesy qrHW AMimRq vyly jykr nwm rUpI hir Dn dw bIj ihrdy iv`c bIijAw jwvy qW auh ieMnw pRPuilq hovygw ik Bgq jn ijMnW mrzI Kwx Krcx, auh Gtygw nhIN[ hir Dnu AMimRq vylY vqY kw bIijAw Bgq Kwie Kric rhy inKutY nwhI ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 734) gurbwxI iv`c &rmwx hY ik ijs ny AMimRq vyly jwg ky nwm bwxI ismrn nhIN kIqw auh ijauNidAW hI mirAw hoieAw hY[ PrIdw ipCl rwiq n jwigEih jIvdVo muieEih ] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 1383) gurU dw is`K AMimRq vyly au~T ky nwm jpdw hY Aqy iPr idn-rwq AQvw hr vyly pRBU dw ismrn krdw hY, ijs nwl aus dy swry du`K, klyS, icMqw Aqy rog imt jWdy hn Aqy Awqimk su`K dI pRwpqI hMudI hY[ JwlwGy auiT nwmu jip inis bwsur AwrwiD ] kwrHw quJY n ibAwpeI nwnk imtY aupwiD ]1] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 255) BweI nMd lwl jI &rmwauNdy hn ik ijhVw mnu`K AMimRq vyly au~T ky nwm bwxI ismrn leI sqsMgq iv`c nhIN jWdw, auh v`fw gunwhgwr qy qn^whdwr hY[ pRwqihkwl sqsMig n jwvY, qnKwhdwr vhu vfw khwvY ] is`K dw in`qnym in`qnym qoN Bwv hY is`K dw hr roz dw gurmiq nym AQvw AiDAwqimk inXm (Spiritual Discipline). ijs qrHW duinAwvI pRwpqIAW vwsqy vI ienswn ƒ inXm b`D rihxw pYNdw hY ijvyN ik POj, puils, iv`idAk sMsQwvW Aqy hor duinAwvI kwr-ivhwr krn iv`c pUrI qrHW inXm pwlxy pYNdy hn[ iesy qrHW s`c dy pWDI AQvw AiDAwqimk ividAwrQI (is`K) leI vI inXm pwlxy zrUrI hn jo ies ikqwb dy ivSy is`K dI rihxI-bihxI’ iv`c drswey gey hn[
  • 46. AMimRq vyly a~uT ky ieSnwn krky vwihgurU dw ismrn Aqy pMjW bwxIAW dw in`qnym krnw is`K dw mu`Flw inXm hY[ idn ƒ kwrobwr kridAW hoieAW vwihgurU jW mUl mMqr dw jwp krdy rihxw, Swm ƒ rhrwis Aqy sOx qoN pihlW soihlw swihb dw pwT krnw hY[ ieh in`qnym s`c dy mwrg dI s&lqw leI v`fmu`lw swDn Aqy jp-qp hY[ ies dy swhmxy pRBU-pRwpqI leI kIqy swry krm-kWf, Gr bwhr C`f ky jMglW iv`c, BoirAW iv`c, gu&wvW iv`c qrHW-qrHW dy kSt shwr ky jp-qp krnw Awidk, sB quu`C hn[ in`qnym dIAW bwxIAW qoN ielwvw jy ho sky qW guris`K Awsw dI vwr Aqy suKmnI swihb jI dw pwT vI krn dI zrUr koiSS kry ikauNik purwqn guris`KW dy in`qnym iv`c ieh bwxIAW vI Swml sn[ ie`QoN qk ik auh sMpUrn pMj gRMQI dw pwT vI rozwnw kirAw krdy sn[ is`K ƒ gurduAwry jw ky sMgq dy drSn krky gurU dw aupdyS suxnw cwhIdw hY[ in`qnym dIAW bwxIAW dw vyrvw ies pRkwr hY: AMimRq vyly: jpu jI swihb, jwp swihb, qÍ pRswid sv`Xy, kibXobwc bynqI cOpeI Aqy AnMd swihb[ sMiDAw smyN: so dru rhrwis swihb[ rwq ƒ sOx smyN: soihlw swihb[ jpu jI swihb: ies pwvn bwxI dw nW jpu’ hY Aqy ies nwl lgwey Sbd jI swihb’ siqkwr Xog vrqy jWdy hn[ ieh bwxI gurU nwnk dyv jI duAwrw ricq, sRI gurU gMRQ swihb jI dI ArMBk rwg-mukq bwxI hY Aqy AMg 1 qoN 8 qk AMikq hY[ ieh bwxI < siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ] qoN ArMB huMdI hY ijs ƒ mUl mMqr ikhw igAw hY[ ies iv`c gurU swihb ny Akwl purK dy mu`Fly guxW dw vrxn kIqw hY[ A`gy swrI bwxI Aqy sRI gurU gMRQ swihb iv`c ricq hor bwxI vI iesy mUl mMqr dw hI ivsQwr rUp hY[ ies bwxI dw smu`cw Bwv s`c dy srUp < dw igAwn idRV krw ky jigAwsU ƒ Awpxy jIvn iv`c s`c dI Gwlxw kridAW s`c nwl lIn ho jwx leI auqSwihq krdw hY[ ies bwxI iv`c bwkI dy swry ivSy, iesy mUl ivSy dI hI prkrmW krdy hn[ jwpu swihb: jwpu swihb gurU goibMd isMG jI mhwrwj jI dI rcnw hY, ijs iv`c 199 bMd hn[ ies dw ivSw inrol Akwl purK dI ausqq hY jo aus dy iBMn-iBMn ielwhI guxW Aqy krmW dw AnuBv krky kIqw igAw hY[ ieh bwxI ibRj, dyvnwgrI, sMsikRq, &wrsI, ArbI Aqy aus vkq jo pMjwb dI pRc`lq bolI sI, iv`c rcI geI hY[ ies iv`c gurU jI ny Awpxy v`loN rcy hoey kuJ Sbd vI vrqy hn[ qÍ pRswid sv`Xy: ieh bwxI gurU goibMd isMG jI mhwrwj duAwrw ricq Akwl ausqiq’ dw Bwg hY[ ies bwxI iv`c klgIDr pwqSwh ny iBMn-iBMn krm-kWfW, qIrQW, m`qW, XoDy sUrbIrW Aqy jqI, paux-AhwrIAW, bu`qW Aqy kbrW ƒ pUjx vwilAW dw vrxn krky d`isAw hY ik ieh ies qrHW pRBU ƒ nhIN pw skdy, jdoN qk ienHW dI surq SrDw pRym nwl pRBU dy guxW dI ausqq, ismrn Aqy kIrqI iv`c lIn nw ho jwvy[ jy swry jIv ies qrHW dI pRymW BgqI Aqy inr-ie`Cq syvw krngy qW gurU mhwrwj jI kihMdy hn ik auh smW dUr nhI jdoN swry sMswr iv`c ielwhI vwqwvrn ho jwvygw[ ies bwxI dw smu`cw Bwv mnu`K ƒ shI AiDAwqimk mwrg drsw ky srb-ivAwpI Aqy srb SkqImwn Akwl purK dI crnI lwauNdw hY[ kbXo bwc bynqI cOpeI: ieh bwxI vI dsvIN pwqSwhI gurU goibMd isMG jI mhwrwj duAwrw ricq hY[ ies bwxI dw pRmu`K mMqv pRBU A`gy Ardws bynqI hY jo srb SkqImwn Akwl purK ƒ Awpxw ieSt dyv mMn ky aus
  • 47. dy crnW iv`c kIqI geI hY[ isRStI dI rcnw bwry Aqy dyviqAW dw vrxn kIqw igAw hY[ ies dw ivSw pRBU A`gy bynqI hY ik hy Akwl purK! swfy swry AOgux k`t ky swƒ Awpxy guxW iv`c lIn kr lY[ gurU swihb jI ny ieh vI d`isAw hY ik myrw gurU iek Akwl purK hI hY[ Awid AMq eykY Avqwrw] soeI gurU smiJXhu hmwrw] (sRI dsm gRMQ - cOpeI swihb) AnMdu swihb: ieh bwxI sRI gurU Amrdws jI mhwrwj dI rcnw hY Aqy rwmklI rwg iv`c sRI gurU gMRQ swihb iv`c drj hY[ ies bwxI dIAW 40 pOVIAW hn[ ies iv`c jIv ƒ pRBU imlwp leI pryrnw kIqI geI hY Aqy gurU swihb ny d`isAw hY ik pRBU nwloN tu`t ky jIv mwieAw iv`c gRisAw jWdw hY pr jy pRBU nwm iv`c ilv juV jwvy qW auh mwieAw iv`c rihMidAW hoieAW vI Akwl purK ƒ pw lYNdw hY[ so dru rhrwis swihb: ies bwxI dI bxqr ies pRkwr hY: so dru, so purKu, kbXobwc bynqI cOpeI, AnMdu swihb (pihlIAW pMj pauVIAW qy AMqlI pauVI) Aqy hor Sbd[ soihlw swihb: ieh pwvn bwxI sRI gurU gMRQ swihb jI iv`c rwg gauVI dIpkI mhlw 1 qoN SurU huMdI hY[ ies bwxI ivcly qIsry Sbd 'ggn mY Qwlu' rwhIN gurU nwnk dyv jI ny kudrq v`loN hI kwdr dI ho rhI AnoKI AwrqI nUM bVy rOick FMg nwl ibAwn kIqw hY Aqy jdoN pRis`D ivdvwn rivMdr nwQ tYgor nUM Bwrq dw rwStrI gIq 'jn gn mn' ilKx qoN bwAd smu`cy sMswr dw koeI AMqrrwStrI gIq ilKx leI ikhw igAw qW aus ny iesy Sbd nUM gurU nwnk dyv jI v`loN aucwirAw igAw AMqrrwStrI gIq d`isAw[ ies bwxI iv`c ku`l pMj Sbd hn[ ieh bwxI guris`K rwq ƒ sOx ligAW pVHdw hY[ is`K dI rihxI-bihxI sRI gurU gRMQ swihb jI iv`c gurU rwmdws jI mhwrwj is`K dI rihxI-bihxI bwry d`sdy hn ik gurU dw is`K AMimRq vyly au~T ky ielwhI bwxIAW (jpu jI swihb, jwpu swihb, suDw sv`Xy, cOpeI swihb Aqy AnMd swihb sMpUrn) dw in`qnym kryy[ AMqr-Awqmy AMimRq rUpI nwm dy srovr iv`c surq dIAW cu`BIAW lwvy[ jo s`cI pRym- Bwvnw nwl gurU dw aupdyS kmw ky, aus ƒ ihrdy iv`c hwzr-nwzr smJdw hY, aus dy jnmW-jnmWqrW dy swry du`K-pwp Aqy klyS k`ty jWdy hn[ iPr hor gurbwxI pVHy, kIrqn kry jW suxy, idny bihMidAW-auTidAW, h`QW pYrW nwl kMm kridAW hoieAW, rsnw nwl nwm-bwxI jpdw rhy[ sMiDAw ƒ so dru rhrwis, sOx l`igAW soihlw bwxI dw in`qnym kry[ ieh swrw aupdyS s`cy mn nwl kmwaNuidAW hoieAW guris`K dI AvsQw bhuq au~cI ho jWdI hY Aqy auh suAwsW nwl hr vkq ismrn krn l`g pYNdw hY aus guris`K ’qy vwihgurUU idAwl ho jWdw hY Aqy aus dy ihrdy ’c Awqimk igAwn AQvw bRhm-igAwn dw aupdyS vsw idMdw hY[ auh is`K gurmiq dI kmweI krdw hoieAw is`K qoN guris`K AQvw Awqm-drsI bx jWdw hY[ gurU swihb AYsy guris`K dI crn DUV mMgdy hn jo Awp vwihgurU dw nwm jpdw hY Aqy dUsirAW ƒ vI jpwauNdw hY[ gur siqgur kw jo isKu AKwey su Blky auiT hir nwmu iDAwvY ] audmu kry Blky prBwqI iesnwnu kry AMimRq sir nwvY ] aupdyis gurU hir hir jpu jwpY siB iklivK pwp doK lih jwvY ] iPir cVY idvsu gurbwxI gwvY bhidAw auTidAw hir nwmu iDAwvY ] jo swis igrwis iDAwey myrw hir hir so gurisKu gurU min BwvY ] ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI iqsu gurisK gurU aupdysu suxwvY ]
  • 48. jnu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY ]2] (sRI gurU gMRQ swihb AMg 305) BweI gurdws jI guris`K dI rihxI-bihxI ibAwn krdy hoey kihMdy hn ik mYN auhnW guris`KW qoN bilhwr jWdw hW, jo gurU dI m`q gRihx krky ihrdy iv`c ZrIbI vswauNdy hn, prweI iesqrI dy rUp ƒ mMd Bwvnw nwl nhIN dyKdy, prwey Dn ƒ lYx dw loB nhIN krdy, prweI inMdw, cuglI suxn qoN Awpxy Awp ƒ bcwauNdy hn[ siqgurU dw aupdyS kmwauNdy qy Awpxy Awp ƒ sMjm iv`c r`K ky QoVHw KWdy Aqy QoVHw sONdy hn[ auprokq d`sI hoeI rihxI-bihxI dy guris`K hI sihj AvsQw ¬ƒ pRwpq krdy hn[ hauN iqsu Goil GumwieAw, gurmiq irdY grIbI AwvY ] hauN iqsu Goil GumwieAw, pr nwrI dy nyiV n jwvY ] hauN iqsu Goil GumwieAw, pr drbY no hQu n lwvY ] hauN iqsu Goil GumwieAw, pr inMdw suix Awpu htwvY ] hauN iqsu Goil GumwieAw, siqgur dw aupdysu kmwvY ] hauN iqsu Goil GumwieAw, QoVw svY QoV hI KwvY ] gurmuiK soeI shij smwvY ] (BweI gurdws jI vwr 12, pauVI 4) AsIN gurU-aupdyS Anuswr Awqm-drsI qW hI bx skdy hW jy AsIN AMimRq Ck ky gurU vwly bx ky auprokq d`sI rihq mrXwdw ’qy c`l ky, pRBU dI hzUrI smJ ky nwm bwxI ismrn krIey[ ies vwsqy gurU vwlw bxn leI is`K ƒ gurU pMQ-^wlsw AQvw pMjW ipAwirAW qoN AMimRq Ck ky, auhnW duAwrw id`qy gurU-aupdyS ƒ kmwauxw pvygw[ BweI dysw isMG jI rihqnwmy iv`c ilKdy hn ik gurU goibMd isMG jI mhwrwj Aiq dI ZrIbI iv`c &rmwauNdy huMdy sn ik jo is`K sMpUrn rihq mrXwdw iv`c rihMdw hY auh myrw mwlk hY Aqy mYN aus dw syvk hW[ rihxI rhY soeI isK myrw ] Eh swihb mY aus kw cyrw ] (rihqnwmw BweI dysw isMG jI) gurU ƒ is`K dI rihq ipAwrI hY aus dw srIr nhIN[ rihq ipAwrI muJ ko is`K ipAwrw nwih ] 