Գրիգոր լուսավորչ որպես առաջին հաց կաթողիկոս

1. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ
ՈՐՊԵՍ ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՅ
ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

3. Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ
Ներսիսյանին է հանձնել Գրիգոր
Լուսավորչի մասունքների մի մասը, որը
պահպանվում է Երևանի Սբ Գրիգոր
Լուսավորիչ Մայր եկեղեցու գավթում:
Գրիգոր Լուսավորչի՝ Մեծ Հայոց սբ
Գրիգորի պաշտամունքը V դարից տարածվել
է նաև Բյուզանդիայում: Մասնավորապես
Հունաստանի բազմաթիվ եկեղեցիներում ու
վանքերում կան սբ Գրիգոր Լուսավորչին
նվիրված սրբապատկերներ,
որմնանկարներ, խճանկարներ, նշխարներ
ու մասունքներ:

4. Մասունքներ:
Գրիգոր Լուսավորչի պաշտամունքը հնուց
եղել է նաև Ռուսաստանում: Մոսկվայի Կարմիր
հրապարակի կենտրոնում՝ Վասիլի Երանելու
տաճարի համալիրում, ավելի քան 5 դար
կանգնած է Գրիգոր Լուսավորչին նվիրված
Գրիգոր Հայի եկեղեցին (Церковь “Григории
епископа Великой Армении”
Գրիգոր Լուսավորչի սրբապատկերներ
կան Կրեմլի Ավետման և Սպասկու
տաճարներում, Պսկովի, Դոնի Ռոստովի,
Կոլոմնայի և այլ քաղաքների
եկեղեցիներում: Գրիգոր Լուսավորչի
որմնանկարներ կան նաև Նովգորոդի
Ներեդիցա տաճարում:

7.  Հռոմի Դիոկղետիանոս կայսեր
օգնությամբ 287 թ-ին Մեծ
Հայքի թագավորության գահը
բարձրացած Տրդատ Գ, իր
հովանավորի օրինակով, սկզբում
հալածեց քրիստոնյաններին՝ իբրև
քաղաքական վտանգավոր ուժի, իսկ
նրանց պարագլուխ Գրիգոր
Լուսավորիչին նետեց Արտաշատ
քաղաքի Խոր Վիրապ կոչվող
մահապարտների բանտը։ Սակայն
շուտով համոզվելով, որ Հայսատանի
նկատմամբ Հռոմը վարում է
խարդախ ու զավթողական

8. քաղաքականություն,
Տրդատը հիասթափվեց նրա
«դաշնակցությունից» և
դադարեցրեց նաև
քրիստոնյանների
հալածանքները։ Երկու
թշնամի տերությունների
միջև գտնվող Տրդատը
գերադասեց այդ ուժը
ծառայեցնել սեփական
պետության շահերին։

9.  Քրիստոնեությունը, որը I-III դարերին
Ասորիքից ու Փոքր Ասիայից ներթափանցել և
տարածվել էր Հայաստանում, 3-րդ
դարի վերջին արդեն դադարել էր սոսկ
ճնշվածների կրոն լինելուց։ 301-ին
քրիստոնեությունը Հայաստանում ճանաչվեց
պետական կրոն։ Նոր կրոնը բռնությամբ
տարածվեց ժողովրդի մեջ և դարձավ իշխող
դասակարգի գաղափարական զենքը։ Գրիգոր
Լուսավորիչը 302-ի սկզբին 16 նախարարի
ուղեկցությամբ և թագավորական
հրովարտակով մեկնեց Կեսարիա,
եպիսկոպոսների ժողովում Ղևոնդիոս
արքեպիսկոպոսից ձեռնադրվեց Հայոց
եպիսկոպոսապետ։

10.  Գրիգոր Լուսավորիչը զորքի
ուղեցությամբ կործանեց հայ
հեթանոսական մեհյանները և
հիմնեց եկեղեցիներ։ Համառ
կռիվներից հետո նա կործանեց
հայոց հեթանոսական կրոնի
հինավուրց
կենտրոն Աշտիշատ ավանի մեհյանը
և տեղը հիմնեց Մայր եկեղեցին։
Մինչև 302-ի նոյեմբերը մնալով
Տարոնում Գրիգոր Լուսավորիչը
գնաց Բագավան և այնտեղ մկրտեց
Տրդատ արքային ու

11.  հայ ավազանու
ներկայացուցիչներին։
Այնուհետև մկրտեց հայ
ժողովրդին ու զինվորներին։
Հեթանոս հայոց Ամանորի մեծ
տոնը Գրիգոր Լուսավորիչը
վերափոխեց քրիստոնեական
տոնախմբության:Նույն ձևով հայ
ազգային շատ սովորույթներ
ներմուծվեցին քրիստոնեության
մեջ։