SlideShare a Scribd company logo
1 of 2
Download to read offline
Colofon

                                                                                                                              Datum April 2007
                                                                                                                              Samengesteld door drs. Gilbert Bal en drs. Sergej Bulterman
                                                                                                                              Eindredactie Enrico Versteegh

Samen werken aan een                                                                                                          In opdracht van Stichting Stimulering Tuinbouw Bommelerwaard en Rabobank Bommelerwaard

                                                                                                                              Contactadres

duurzame Bommelerwaard                                                                                                        Rabobank Bommelerwaard
                                                                                                                              Postbus 6, 5300 AA Zaltbommel
                                                                                                                              Telefoon 0418 68 87 10

De Rabobank heeft haar wortels in de food & agri-sector. Al meer dan honderd jaar bouwt zij kennis op uit deze branches.      Rabobank Nederland
Bovendien is onze coöperatieve bank sterk betrokken bij de lokale omgeving. Aan deze betrokkenheid geven wij onder meer       Directoraat Kennis en Economisch Onderzoek
uiting door de sociaal-economische ontwikkeling van de Bommelerwaard te ondersteunen. De Bommelerwaard wordt al               UCP 515, Postbus 17100, 3500 HG Utrecht
decennia lang gekenmerkt door een sterk groeiende tuinbouwsector. Een sector die inmiddels van groot belang is voor           Telefoon 030 216 26 61
de regionale economie en continu in beweging is. ‘Harde’ gegevens over de ontwikkeling van de sector waren echter
niet bekend.                                                                                                                  Het totale rapport staat op het internet:
                                                                                                                              www.rabobankgroep.nl/kennisbank                                                                                                                                  Samen werken aan een
Rabobank Bommelerwaard heeft daarom in samenwerking met de Stichting Stimulering Tuinbouw Bommelerwaard (STUBO)
het directoraat Kennis en Economisch Onderzoek van Rabobank Nederland de opdracht gegeven een onderzoek te verrichten
naar de economische betekenis en het toekomstperspectief van de sector. De vraag hierbij was tweeledig. Wat heeft de sector
                                                                                                                              www.rabobank.nl/bommelerwaard
                                                                                                                                                                                                                                                                                               duurzame Bommelerwaard
nodig om een duurzame ontwikkeling door te maken? En op welke manier kan de sector zelf een bijdrage leveren aan een
duurzame Bommelerwaard? Deze leaflet vormt een beknopte afspiegeling van genoemde studie.
                                                                                                                                                                                                                                                                                               Toekomstperspectief van de tuinbouwsector

Het coöperatief handelen is binnen de Rabobank een algemeen gedachtegoed. Om de kansen die tuinbouwontwikkeling
biedt te benutten, zal coöperatief denken en handelen cruciaal zijn. Samen met alle belanghebbenden in de Bommelerwaard,
gemeente Zaltbommel en Maasdriel en provincie Gelderland moeten we komen tot een situatie waarin de tuinbouwsector
zich kan ontwikkelen, maar ook het wonen en werken plezierig blijven. Ik ga ervan uit dat de inhoud van het rapport een
bijdrage levert aan een leefbare en bloeiende Bommelerwaard.

Huub Haarlemmer
Directievoorzitter Rabobank Bommelerwaard                                                                                     ©
                                                                                                                                  Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld.
                                                                                                                                  Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de opdrachtgevers. De samenstellers
                                                                                                                                  en opdrachtgevers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor drukfouten of andere onvolkomenheden in deze publicatie.
Economisch belang tuinbouwsector groot
                                                                        Het belang van de Bommelerwaardse tuinbouw is groot. Zowel
                                                                        voor de regio als voor de sector in landelijk perspectief. Ruim 400
                                                                        bedrijven zorgen op ongeveer 900 hectare tuinbouwgrond met
                                                                        4.200 werknemers voor 108 miljoen euro toegevoegde waarde.
                                                                        Daarbij is qua teeltoppervlak de vollegrondsteelt dominant. In
                                                                        termen van toegevoegde waarde en werkgelegenheid domineert
                                                                        echter de glastuinbouw. Zo’n 60% van de toegevoegde waarde
                                                                        komt voor rekening van de chrysanten- en champignonteelt.             vervoer. Ook zorgt de gebrekkige aansluiting van deze wegen         onder druk komt te staan. Kijken we naar de kennis en het
                                                                        Beide branches zijn dan ook bepalend voor de richting waarin          op de A2 voor steeds meer congestie. Congestie die gepaard          ondernemerschap in de Bommelerwaard, dan ligt het voor de

Innovatie: de kracht van de                                             de Bommelerwaardse tuinbouw zich ontwikkelt. De totale
                                                                        primaire productie neemt circa 18% van de regionale werk-
                                                                        gelegenheid voor zijn rekening.
                                                                                                                                              gaat met meer verkeersonveiligheid en geluidsoverlast.

                                                                                                                                              Een ander heikel punt vormt de lichtuitstoot van de glastuinbouw-
                                                                                                                                                                                                                  hand te denken dat dergelijke schokken kunnen worden op-
                                                                                                                                                                                                                  gevangen. Blijvende investeringen in teelt- en procesinnovatie
                                                                                                                                                                                                                  zijn echter noodzakelijk voor een duurzame tuinbouwsector in

Bommelerwaardse tuinbouwsector                                          Toegevoegde waarde van ruim
                                                                        165 miljoen euro
                                                                                                                                              bedrijven. De Bommelerwaardse ondernemers onderkennen
                                                                                                                                              dit probleem en werken aan oplossingen om deze lichtuitstoot
                                                                                                                                              te beperken. Het zijn juist de moderne tuinbouwbedrijven die
                                                                                                                                                                                                                  de Bommelerwaard.

                                                                                                                                                                                                                  Hiertoe is een goede samenwerking een belangrijke randvoor-
                                                                                                                                              investeren in lichtuitstootbeperkende maatregelen.                  waarde. Samenwerking tussen provincie en gemeente, tussen
                                                                        De economische betekenis van de tuinbouw voor de regio houdt                                                                              gemeente en ondernemers, tussen ondernemers onderling en
De Bommelerwaard beschikt al decennia lang over een sterk groeiende     niet op bij de telers. Zij onderhouden immers inkoop- en afzet-       Ook de ontsiering van het landschap is een doorn in het oog         tussen ondernemers en lokale bevolking. De groei van de sector
                                                                        relaties met toeleveranciers en afnemers. In het geval van de         van de Bommelerwaardse bevolking. In het verleden is te weinig      stelt immers anno 2007 aanzienlijke eisen aan onder meer de
                                                                        Bommelerwaard zijn deze toeleveranciers en afnemers vaak              aandacht geschonken aan de landschappelijke inpassing van de        infrastructuur. Maar deze groei is wel van doorslaggevend belang
tuinbouwsector. Een sector die doorlopend in beweging is en een grote   buiten de regio gevestigd. De ketenintegratie in de Bommeler-         (glas-)tuinbouw. Veel bedrijven vestigden zich aan de randen van    voor het lange-termijnperspectief van de Bommelerwaardse
                                                                        waard is daarmee zwak. In het gebied gevestigde toeleveranciers       de dorpskernen, waardoor zij in de ogen van de bewoners een         tuinbouwsector. Toekomstige uitbreiding dient plaats te vinden
                                                                        en afnemers zijn sterk gericht op (net) buiten de regio gevestigde    te belangrijke plaats in het landschap innemen.                     op passende locaties, met voldoende toekomstige groeiruimte,
stempel drukt op de regionale economie. Desondanks is het maat-         groente- en fruittelers, terwijl de Bommelerwaardse siertelers                                                                            een goede landschappelijke inpassing, voldoende afstand tot
                                                                        zich vooral richten op toeleveranciers en afnemers in andere          …waarvoor structurele samenwerking                                  de bewoonde wereld, een optimale bereikbaarheid en de kans
                                                                        Nederlandse tuinbouwgebieden. Ondanks deze zwakke keten-              een belangrijke randvoorwaarde vormt                                op cluster- en schaalvoordelen. Maatschappelijk draagvlak is
schappelijk draagvlak voor de ontwikkeling van de Bommelerwaardse       integratie is het totale tuinbouwcluster - dus telers én toe-                                                                             immers essentieel. Dat vergt enerzijds een inspanning van de
                                                                        leveranciers en afnemers - goed voor een toegevoegde waarde           Hoewel de sterke specialisatiegraad een belangrijke motor           ondernemers. Maar anderzijds ook van de samenleving, die
                                                                        van ruim 165 miljoen euro. De tuinbouw levert in al zijn facetten     is achter de krachtige ontwikkeling van de tuinbouw in de           de vruchten plukt van een sterk tuinbouwcluster. Hier ligt een
tuinbouwsector de laatste jaren afgenomen. Waar de sector in het        een forse bijdrage aan de regionale economie.                         Bommelerwaard, heeft deze ook zijn schaduwzijde. Zo is de           gezamenlijke opgave voor alle belanghebbenden. Op naar een
                                                                                                                                              vraag gerechtvaardigd wat te doen wanneer de internationale         duurzame Bommelerwaardse tuinbouwsector!
                                                                        De krachtige ontwikkeling van de tuinbouw in de Bommelerwaard         concurrentiepositie van de chrysanten- en champignonteelt
verleden alle ruimte kreeg om uit te breiden, raken de ontwikkelings-   is een rechtstreeks gevolg van de sterke specialisatiegraad. Deze
                                                                        zorgt voor een uitstekende basis voor kennisuitwisseling en
                                                                        innovatie. De Bommelerwaardse tuinbouw kenmerkt zich door
mogelijkheden nu uitgeput. Met alle gevolgen van dien. Want de kracht   jonge ondernemers met lef. Lef om te investeren en lef om
                                                                        kwaliteit steevast voorop te stellen. Met daarbij oog voor duur-
                                                                        zame productietechnieken. Een verduurzaming die we (nog)
van de tuinbouwsector in de Bommelerwaard staat of valt met ruimte      niet terug zien in het maatschappelijk draagvlak voor verdere
                                                                        ontwikkeling van de regionale tuinbouw.

om door te groeien. Wat te doen als de internationale concurrentie-     Op weg naar meer maatschappelijk
                                                                        draagvlak…
positie van de sector onder druk komt te staan?                         De laatste jaren is dit draagvlak onder bewoners van de Bommeler-
                                                                        waard aanzienlijk afgenomen. Een van de grootste bezwaren
                                                                        is het sterk toegenomen vrachtverkeer. De plattelandswegen
                                                                        zijn onvoldoende berekend op het steeds zwaarder wordende

More Related Content

More from Willem van der Velden

Regionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapport
Regionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapportRegionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapport
Regionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapportWillem van der Velden
 
Sociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvatting
Sociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvattingSociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvatting
Sociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvattingWillem van der Velden
 
Sociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatie
Sociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatieSociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatie
Sociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatieWillem van der Velden
 
Toeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatie
Toeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatieToeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatie
Toeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatieWillem van der Velden
 
Toeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
Toeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoekToeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
Toeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoekWillem van der Velden
 
Triple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoek
Triple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoekTriple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoek
Triple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoekWillem van der Velden
 
Tuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoek
Tuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoekTuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoek
Tuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoekWillem van der Velden
 
Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek
Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek
Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek Willem van der Velden
 
Wonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvatting
Wonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvattingWonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvatting
Wonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvattingWillem van der Velden
 
Wonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoek
Wonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoekWonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoek
Wonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoekWillem van der Velden
 
De Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapport
De Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapportDe Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapport
De Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapportWillem van der Velden
 
Maakindustrie in Noord-Brabant, presentatie
Maakindustrie in Noord-Brabant, presentatieMaakindustrie in Noord-Brabant, presentatie
Maakindustrie in Noord-Brabant, presentatieWillem van der Velden
 
Logistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochure
Logistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochureLogistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochure
Logistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochureWillem van der Velden
 
De Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
De Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoekDe Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
De Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoekWillem van der Velden
 
De Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvatting
De Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvattingDe Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvatting
De Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvattingWillem van der Velden
 
De Kracht van de Vallei, volledig rapport
De Kracht van de Vallei, volledig rapportDe Kracht van de Vallei, volledig rapport
De Kracht van de Vallei, volledig rapportWillem van der Velden
 

More from Willem van der Velden (20)

Economie Almere 2012, presentatie
Economie Almere 2012, presentatieEconomie Almere 2012, presentatie
Economie Almere 2012, presentatie
 
Regionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapport
Regionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapportRegionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapport
Regionaal economisch onderzoek Uden Veghel, volledige rapport
 
Sociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvatting
Sociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvattingSociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvatting
Sociaal-economische visie op Land van Cuijk en Maasduinen; samenvatting
 
Sociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatie
Sociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatieSociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatie
Sociaal economische schets Nederlands-Duitse grensstreek, 2008, presentatie
 
Toeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatie
Toeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatieToeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatie
Toeristisch-recreatief perspectief Groningen, presentatie
 
Toeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
Toeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoekToeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
Toeristische kracht Land van Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
 
Triple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoek
Triple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoekTriple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoek
Triple P Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, volledig onderzoek
 
Tuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoek
Tuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoekTuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoek
Tuinbouwvisie Bommelerwaard, volledig onderzoek
 
Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek
Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek
Vestigen in de Duitse grensstreek, 2008, volledig onderzoek
 
Wonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvatting
Wonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvattingWonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvatting
Wonen, werken en winkelen in de Liemers, 2012, samenvatting
 
Wonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoek
Wonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoekWonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoek
Wonen, werken en winkelen in De Liemers, 2012, volledig onderzoek
 
De Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapport
De Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapportDe Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapport
De Kracht van de Ondernemer Vlietstreek-Zoetermeer, 2012, volledig rapport
 
Nieuw Haags Peil, brochure
Nieuw Haags Peil, brochureNieuw Haags Peil, brochure
Nieuw Haags Peil, brochure
 
Maakindustrie in Noord-Brabant, presentatie
Maakindustrie in Noord-Brabant, presentatieMaakindustrie in Noord-Brabant, presentatie
Maakindustrie in Noord-Brabant, presentatie
 
Logistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochure
Logistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochureLogistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochure
Logistieke kansen voor de Zeeuwse Delta, brochure
 
De Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
De Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoekDe Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
De Toeristische Kracht van het Land canb Cuijk en Maasduinen, volledig onderzoek
 
De Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvatting
De Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvattingDe Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvatting
De Kracht van Stad en Midden Groningen, samenvatting
 
De Kracht van Oss, volledig rapport
De Kracht van Oss, volledig rapportDe Kracht van Oss, volledig rapport
De Kracht van Oss, volledig rapport
 
De Kracht van Oss, samenvatting
De Kracht van Oss, samenvattingDe Kracht van Oss, samenvatting
De Kracht van Oss, samenvatting
 
De Kracht van de Vallei, volledig rapport
De Kracht van de Vallei, volledig rapportDe Kracht van de Vallei, volledig rapport
De Kracht van de Vallei, volledig rapport
 

Samenwerken aan een duurzame Bommelerwaard, samenvatting

  • 1. Colofon Datum April 2007 Samengesteld door drs. Gilbert Bal en drs. Sergej Bulterman Eindredactie Enrico Versteegh Samen werken aan een In opdracht van Stichting Stimulering Tuinbouw Bommelerwaard en Rabobank Bommelerwaard Contactadres duurzame Bommelerwaard Rabobank Bommelerwaard Postbus 6, 5300 AA Zaltbommel Telefoon 0418 68 87 10 De Rabobank heeft haar wortels in de food & agri-sector. Al meer dan honderd jaar bouwt zij kennis op uit deze branches. Rabobank Nederland Bovendien is onze coöperatieve bank sterk betrokken bij de lokale omgeving. Aan deze betrokkenheid geven wij onder meer Directoraat Kennis en Economisch Onderzoek uiting door de sociaal-economische ontwikkeling van de Bommelerwaard te ondersteunen. De Bommelerwaard wordt al UCP 515, Postbus 17100, 3500 HG Utrecht decennia lang gekenmerkt door een sterk groeiende tuinbouwsector. Een sector die inmiddels van groot belang is voor Telefoon 030 216 26 61 de regionale economie en continu in beweging is. ‘Harde’ gegevens over de ontwikkeling van de sector waren echter niet bekend. Het totale rapport staat op het internet: www.rabobankgroep.nl/kennisbank Samen werken aan een Rabobank Bommelerwaard heeft daarom in samenwerking met de Stichting Stimulering Tuinbouw Bommelerwaard (STUBO) het directoraat Kennis en Economisch Onderzoek van Rabobank Nederland de opdracht gegeven een onderzoek te verrichten naar de economische betekenis en het toekomstperspectief van de sector. De vraag hierbij was tweeledig. Wat heeft de sector www.rabobank.nl/bommelerwaard duurzame Bommelerwaard nodig om een duurzame ontwikkeling door te maken? En op welke manier kan de sector zelf een bijdrage leveren aan een duurzame Bommelerwaard? Deze leaflet vormt een beknopte afspiegeling van genoemde studie. Toekomstperspectief van de tuinbouwsector Het coöperatief handelen is binnen de Rabobank een algemeen gedachtegoed. Om de kansen die tuinbouwontwikkeling biedt te benutten, zal coöperatief denken en handelen cruciaal zijn. Samen met alle belanghebbenden in de Bommelerwaard, gemeente Zaltbommel en Maasdriel en provincie Gelderland moeten we komen tot een situatie waarin de tuinbouwsector zich kan ontwikkelen, maar ook het wonen en werken plezierig blijven. Ik ga ervan uit dat de inhoud van het rapport een bijdrage levert aan een leefbare en bloeiende Bommelerwaard. Huub Haarlemmer Directievoorzitter Rabobank Bommelerwaard © Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de opdrachtgevers. De samenstellers en opdrachtgevers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor drukfouten of andere onvolkomenheden in deze publicatie.
  • 2. Economisch belang tuinbouwsector groot Het belang van de Bommelerwaardse tuinbouw is groot. Zowel voor de regio als voor de sector in landelijk perspectief. Ruim 400 bedrijven zorgen op ongeveer 900 hectare tuinbouwgrond met 4.200 werknemers voor 108 miljoen euro toegevoegde waarde. Daarbij is qua teeltoppervlak de vollegrondsteelt dominant. In termen van toegevoegde waarde en werkgelegenheid domineert echter de glastuinbouw. Zo’n 60% van de toegevoegde waarde komt voor rekening van de chrysanten- en champignonteelt. vervoer. Ook zorgt de gebrekkige aansluiting van deze wegen onder druk komt te staan. Kijken we naar de kennis en het Beide branches zijn dan ook bepalend voor de richting waarin op de A2 voor steeds meer congestie. Congestie die gepaard ondernemerschap in de Bommelerwaard, dan ligt het voor de Innovatie: de kracht van de de Bommelerwaardse tuinbouw zich ontwikkelt. De totale primaire productie neemt circa 18% van de regionale werk- gelegenheid voor zijn rekening. gaat met meer verkeersonveiligheid en geluidsoverlast. Een ander heikel punt vormt de lichtuitstoot van de glastuinbouw- hand te denken dat dergelijke schokken kunnen worden op- gevangen. Blijvende investeringen in teelt- en procesinnovatie zijn echter noodzakelijk voor een duurzame tuinbouwsector in Bommelerwaardse tuinbouwsector Toegevoegde waarde van ruim 165 miljoen euro bedrijven. De Bommelerwaardse ondernemers onderkennen dit probleem en werken aan oplossingen om deze lichtuitstoot te beperken. Het zijn juist de moderne tuinbouwbedrijven die de Bommelerwaard. Hiertoe is een goede samenwerking een belangrijke randvoor- investeren in lichtuitstootbeperkende maatregelen. waarde. Samenwerking tussen provincie en gemeente, tussen De economische betekenis van de tuinbouw voor de regio houdt gemeente en ondernemers, tussen ondernemers onderling en De Bommelerwaard beschikt al decennia lang over een sterk groeiende niet op bij de telers. Zij onderhouden immers inkoop- en afzet- Ook de ontsiering van het landschap is een doorn in het oog tussen ondernemers en lokale bevolking. De groei van de sector relaties met toeleveranciers en afnemers. In het geval van de van de Bommelerwaardse bevolking. In het verleden is te weinig stelt immers anno 2007 aanzienlijke eisen aan onder meer de Bommelerwaard zijn deze toeleveranciers en afnemers vaak aandacht geschonken aan de landschappelijke inpassing van de infrastructuur. Maar deze groei is wel van doorslaggevend belang tuinbouwsector. Een sector die doorlopend in beweging is en een grote buiten de regio gevestigd. De ketenintegratie in de Bommeler- (glas-)tuinbouw. Veel bedrijven vestigden zich aan de randen van voor het lange-termijnperspectief van de Bommelerwaardse waard is daarmee zwak. In het gebied gevestigde toeleveranciers de dorpskernen, waardoor zij in de ogen van de bewoners een tuinbouwsector. Toekomstige uitbreiding dient plaats te vinden en afnemers zijn sterk gericht op (net) buiten de regio gevestigde te belangrijke plaats in het landschap innemen. op passende locaties, met voldoende toekomstige groeiruimte, stempel drukt op de regionale economie. Desondanks is het maat- groente- en fruittelers, terwijl de Bommelerwaardse siertelers een goede landschappelijke inpassing, voldoende afstand tot zich vooral richten op toeleveranciers en afnemers in andere …waarvoor structurele samenwerking de bewoonde wereld, een optimale bereikbaarheid en de kans Nederlandse tuinbouwgebieden. Ondanks deze zwakke keten- een belangrijke randvoorwaarde vormt op cluster- en schaalvoordelen. Maatschappelijk draagvlak is schappelijk draagvlak voor de ontwikkeling van de Bommelerwaardse integratie is het totale tuinbouwcluster - dus telers én toe- immers essentieel. Dat vergt enerzijds een inspanning van de leveranciers en afnemers - goed voor een toegevoegde waarde Hoewel de sterke specialisatiegraad een belangrijke motor ondernemers. Maar anderzijds ook van de samenleving, die van ruim 165 miljoen euro. De tuinbouw levert in al zijn facetten is achter de krachtige ontwikkeling van de tuinbouw in de de vruchten plukt van een sterk tuinbouwcluster. Hier ligt een tuinbouwsector de laatste jaren afgenomen. Waar de sector in het een forse bijdrage aan de regionale economie. Bommelerwaard, heeft deze ook zijn schaduwzijde. Zo is de gezamenlijke opgave voor alle belanghebbenden. Op naar een vraag gerechtvaardigd wat te doen wanneer de internationale duurzame Bommelerwaardse tuinbouwsector! De krachtige ontwikkeling van de tuinbouw in de Bommelerwaard concurrentiepositie van de chrysanten- en champignonteelt verleden alle ruimte kreeg om uit te breiden, raken de ontwikkelings- is een rechtstreeks gevolg van de sterke specialisatiegraad. Deze zorgt voor een uitstekende basis voor kennisuitwisseling en innovatie. De Bommelerwaardse tuinbouw kenmerkt zich door mogelijkheden nu uitgeput. Met alle gevolgen van dien. Want de kracht jonge ondernemers met lef. Lef om te investeren en lef om kwaliteit steevast voorop te stellen. Met daarbij oog voor duur- zame productietechnieken. Een verduurzaming die we (nog) van de tuinbouwsector in de Bommelerwaard staat of valt met ruimte niet terug zien in het maatschappelijk draagvlak voor verdere ontwikkeling van de regionale tuinbouw. om door te groeien. Wat te doen als de internationale concurrentie- Op weg naar meer maatschappelijk draagvlak… positie van de sector onder druk komt te staan? De laatste jaren is dit draagvlak onder bewoners van de Bommeler- waard aanzienlijk afgenomen. Een van de grootste bezwaren is het sterk toegenomen vrachtverkeer. De plattelandswegen zijn onvoldoende berekend op het steeds zwaarder wordende