1. EDUARD R.
M b i A M e­ r i k ë n
MARROU
Ga­ze­ta­ria­
në Lu­lëzimin
e­ Sa­j

2. P A S Q Y­ r A e­ L ë n D ë S
Edu­ard R. Marrou­: Faqe nga një Jetë ..............................................1
Qeni-rojë i Lirisë: Shty­pi në SHBA ................................................4
Marrou­: Themelu­esi i Gazetarisë Radiotelevizive Amerikane .......7
Shfry­tëzimi i Medias «së Re» për Raportim Cilësor ....................10
«Shiheni Tani»: Marrou­ vs. Makarti .............................................13
Trashëgima e Marrou­t ...................................................................16
Bib­liografi .....................................................................................17
Kre­di­te­t e­ Fo­to­ve­: 12: Jo­e Ba­r­r­enti­ne, AP/WWP.
Ba­lli­na­: © CBS News Ar­chi­ve 14: La­r­t, Ti­me Li­fe Pi­ctur­es/Getty Ima­ges; po­shtë,
Fa­qe 1: © CBS News Ar­chi­ve AP/WWP.
2: La­r­t, ma­j­ta­s e dj­a­thta­s, Di­gi­ta­l Co­llecti­o­ns a­nd Ko­per­ti­na­ e pa­sme: Edwa­r­d Mur­r­o­w © 1994
Ar­chi­ves, Tufts Uni­ver­si­ty; po­shtë, AP/WWP. Shër­b­i­mi­ Po­sta­r­ i­ Shteteve të
4: Lo­ui­s La­nza­no­, AP/WWP. Ba­shkua­r­a­. Të gj­i­tha­ të dr­ej­ta­t
5: Ma­j­ta­s, No­r­th Wi­nd Pi­ctur­e Ar­chi­ves; j­a­në të r­ezer­vua­r­a­. Për­do­r­ur­
dj­a­thta­s, Ti­m Ro­ske, AP/WWP. me lej­e.
7: Di­gi­ta­l Co­llecti­o­ns a­nd Ar­chi­ves, Tufts Uni­ver­si­ty.
8: La­r­t, ma­j­ta­s, Agj­enci­a­ e Info­r­ma­ci­o­ni­t e SHBA, Kr­yer­eda­kto­r­: Ge­or­ge­ Clack
AP/WWP; dj­a­thta­s, AP/WWP; po­shtë, ma­j­ta­s, Di­gi­­ Reda­kto­r­ Për­gj­egj­ës: Mildr­e­d Solá Ne­e­ly
ta­l Co­llecti­o­ns a­nd Ar­chi­ves, Tufts Uni­ver­si­ty. Dr­ej­to­r­ Ar­ti­sti­k/Pi­kto­r­: Min-Chih Yao
10: Di­gi­ta­l Co­llecti­o­ns a­nd Ar­chi­ves, Reda­kto­r­ë Ko­ntr­i­b­ues: Ch Lar­son,
r­is
Tufts Uni­ver­si­ty. Chandle­y McDonald
11: Ma­j­ta­s, Bi­b­li­o­teka­ e Ra­di­o­televi­zi­o­ni­t Amer­i­ka­n, Kër­kuese e Fo­to­ve: Ann Monr­oe­ Jacobs
Uni­ver­si­teti­ i­ Mer­i­lendi­t; dj­a­thta­s, Di­gi­ta­l Speci­a­li­ste e Refer­enca­ve: Anita N. Gr­e­e­n
Co­llecti­o­ns a­nd Ar­chi­ves, Tufts Uni­ver­si­ty. Për­kthyes: Stav­r­i Pone­

3. Edu­ard r. Marrou­:
FaqE nga një jEtë
Nga Mark Be­tka
N
ë vitin 1940, në një mën-
gjes të ftohtë shtatori, një
familje diku­ në Amerikë
rrinte rrotu­ll një radioje me llam-
b­a. Ndërkohë që diku­sh rrotu­llon
b­u­tonin e valëve, një zë i qartë e
serioz vjen përmes ajrit: «Ju­ flet...
Londra». Kështu­ fillon pasqy­rimi
i drejtpërdrejtë dhe magjepsës i
«Blicit famëkeq të Londrës», i b­om-
b­ardimit të atij qy­teti në shkallë të
gjerë nga forcat ajrore gjermane
në Lu­ftën e Dy­të Botërore. Përtej
mikrofonit, i hipu­r mb­i një çati në
Londër, mijëra milje larg Shteteve
të Bashku­ara, qëndron një gazetar
i ri, Edu­ard R. Marrou­. Me këtë
transmetim të kohës së Lu­ftës,
por edhe me të tjerë, Marrou­ do të
ishte pionier në raportimin radio-
fonik dhe thu­ajse krejt i vetëm do
të krijonte konceptin e «gazetarisë
radiofonike».
Repu­tacioni i Edu­ard R. Marrou­t Edu­ard R. Marrou­ trans­me­ton re­zu­l­tate­t e­ zgje­dh­je­ve­ në CBS-TV, natën
si një ndër gazetarët më të shqu­ar të e­ zgje­dh­je­ve­, 7 nëntor 1956. I l­indu­r në një famil­je­ fe­rme­rës­h­ të varfër,
Amerikës vazhdon edhe sot, shu­më Marrou­ çau­ me­ s­u­k­s­e­s­ në je­të dh­e­ u­ bë një nga gaze­tarët më të fams­h­ëm
të Sh­te­te­ve­ të Bas­h­k­u­ara.
kohë pasi jeta e tij u­ shu­a nga kance-
ri i mu­shkërive në moshën 57-vjeça-
re. Marrou­ u­ solli radiodëgju­esve nga­ Po­u­lke­t kriku­ në Lo­ndër e Nju­ Jorku­t për të drejtu­ar zy­rën
amerikanë – më pas edhe teleshiku­- komb­ëtare të Federatës Komb­ëtare
esve – emisione tërheqëse të gjallë- I lindu­r në vitin 1908 në Pou­lket Stu­dentore të Amerikës. Në vitin
ru­ara nëpërmjet fjalës e figu­rës; ai Krik, Karolinë e Veriu­t, Marrou­ 1932 u­ b­ë ndihmësdrejtor i Institu­tit
do të përshkru­ante tmerret e lu­ftës u­ rrit në një familje fermerësh që të Arsimit Ndërkomb­ëtar, një gru­p
qoftë nga fu­sha e b­etejës, qoftë nga ishin ku­akerë – një sekt fetar i krish- jofitimpru­rës që organizonte kon-
jashtë saj; do të sfidonte një anëtar terë i njohu­r zy­rtarisht si Shoqata ferencat e stu­dentëve në b­otë. Më
të fu­qishëm të Kongresit të SHBA Fetare e Miqve. Ku­r ishte i vogël 1934 u­ martu­a me Xhenit Hanting-
në mes të valës së «Paniku­t të Ku­q» familja u­ shpërngu­l në shtetin e ton Bru­sterin dhe u­ lindi një djalë.
të viteve 1950; dhe, afër fu­ndit të je- Uashingtonit, ku­ Marrou­ u­ rrit Më 1935, Co­lum­bia Bro­ad­cas­ting
tës, presidenti i Shteteve të Bashku­a- dhe ndoqi kolegjin e shtetit të Ua- Co­m­pany (CBS) e emëroi drejtor të
ra do t’i b­ënte apel që të u­dhëhiqte shingtonit në të cilin u­ diplomu­a emisionit «b­isedat dhe arsimi».
përpjekjet e komb­it «për t’i tregu­ar në ku­ltu­rën e gju­hës. Në vitin 1930, Më 1937 CBC-ja vendosi ta
b­otës portretin e Amerikës». pas diplomimit, shkoi në qy­tetin dërgonte në Evropë për të ndjeku­r

4. «Përhe­rë më është du­ku­r se­ arti­ i­ vërte­të në këtë fu­shë nu­k është aq shu­më
që i­nfo­rmaci­o­ni­n, u­dhëzi­me­t apo­ po­li­ti­kën t’i­ ço­sh pe­së apo­ 00 mi­lje­ larg.
Një pro­b­le­m i­ ti­llë është e­le­ktro­ni­k. Arti­ i­ vërte­të është të b­ësh e­dhe­ tri­ ha­
pat e­ fu­ndi­t dhe­ t’i­ ço­sh ato­ në një b­i­se­dë sy më sy.»
— Edu­ard R. Marrou­, «Çësh­tje dh­e Përgji­gje» në ABC TV, 4 gu­sh­t 1963
Portre­ti i Marrou­t k­u­r is­h­te­ s­tu­de­nt në
vitin e­ dipl­omimit në Kol­e­gjin e­ Sh­te­tit
të Uas­h­ingtonit, 1930.
Pre­s­ide­nti Xh­on F. Ke­ne­di
(në me­s­) i u­ron mirës­e­-
ardh­je­n Marrou­t, djal­it të
Marrou­t, Çarl­z Ke­s­e­i, dh­e­
gru­as­ të tij, Xh­e­nit, në di-
tën k­u­r re­porte­ti i CBS-s­ë
bën be­timin në marrje­n e­
de­ty­rës­ s­i s­h­e­f i Agje­ncis­ë
s­ë Informacionit të SHBA.
Marrou­, majtas­, fi­ton çmi-
min Em­m­y 1956 për Ru­bri-
k­ën më të Mirë të Lajme­ve­.
Me­ të janë dh­e­ k­ol­e­gët fi­tu­-
e­s­ Nane­t Fe­bre­i, Sid Sizër
dh­e­ Fil­ Sil­ve­rs­. Përve­ç nëntë
çmime­ve­ Em­m­y për arritje­t
e­ tij në radiote­l­e­vizion, Ma-
rrou­ mori e­dh­e­ Me­dal­je­n
Pre­s­ide­ncial­e­ të Liris­ë më
1964.

5. tensionin në rritje në kontinentin Fred U. Frendli, riku­jton një re- Em­m­y, një trofe që jepet në Shtetet
evropian. Ku­r lu­fta po shfaqej në portazh prej 24 minu­tash nga një e Bashku­ara për arritjet e shqu­ara
horizont, Marrou­ e ndjeu­ të nevoj- kamp nazist i çliru­ar: «Marrou­... në televizion.
shme të gru­mb­u­llonte një ekip ndjek Ushtrinë e Tretë deri në
reporterësh të ku­alifiku­ar për të Bu­kenvald, sheh atë që e dimë se Thirrja­ në De­ty­rë:
mb­u­lu­ar zhvillimin e ngjarjeve ishte parë atje, preket thellë, ligësh- Diplo­ma­cia­ Pu­b­like­ dhe­
– një gru­p që do të njihej gjithnjë si tohet, zemërohet. Zemërimi ishte «Tre­ Ha­pa­t e­ Fu­ndit»
«Djemtë e Marrou­t». Në vitin 1939, arma e tij më e madhe, por ai dinte
ku­r shpërtheu­ Lu­fta e Dy­të Botëro- ta kontrollonte... Ai nu­k përdorte Ku­r CBS-ja, e lodhu­r nga polemi-
re, Marrou­ dhe «djemtë» e tij ishin epitete, nu­k mb­aj mend ta kem kat, e hoqi programin «Shiheni Ta-
gati për të raportu­ar ngjarjen më të dëgju­ar ndonjëherë du­ke përdoru­r ni», Marrou­ filloi të zhgënjehej për-
madhe që kishte njohu­r b­ota. epitete. Njerëz të stivosu­r në ku­b­i- herë e më shu­më me median. Ai
kë si dru­ zjarri, të mb­ivendosu­r në vazhdoi në CBS deri në vitin 1961,
Lu­f­ta­: ra­po­rtim i Dre­jtpërdre­jtë dhjetë radhë, që ku­tërb­onin. Edhe ku­r presidenti Xhon F. Kenedi e
pa e shqiptu­ar këtë fjalë, ai villte, emëroi shef të Agjencisë së Infor-
Transmetimet e Marrou­t nga çatitë e ku­ptoje që kishte vjellë... Kishte macionit të SHBA (USIA). USIA,
në Londër gjatë inku­rsioneve të një cilësi Marrou­, një intensitet që- agjencia e qeverisë amerikane që
egra ajrore do të b­ënin që emri dhe llimi, një ndërgjegje se ishte pjesë zhvillonte «lu­ftën e ideve» ku­ndër
zëri i tij të njiheshin mirë në gjithë e ndërgjegjes amerikane.» Bashkimit Sovjetik, qy­sh nga viti
Amerikën. Marrou­ e çonte gazeta- 1953 ishte ngarku­ar me dety­rën
rinë në lartësi të reja ku­r u­dhëtonte Ma­rro­u­ dhe­ e­misio­ne­t për «t’i tregu­ar b­otës portretin e
me avionët amerikanë në misione e­ Mëdha­ Te­le­vizive­ Amerikës» përmes shkëmb­imeve
b­omb­ardimi du­ke rreziku­ar edhe arsimore dhe edu­kative, lib­rave
jetën për t’u­ dhënë dëgju­esve ame- Pas lu­ftës Marrou­ u­ kthy­e në Shte- dhe b­otimeve, programeve radiofo-
rikanë njohu­ri më të gjalla se si ish- tet e Bashku­ara ku­ nisi të pu­nonte nike nëpërmjet Zërit të Amerikës,
te lu­fta në të vërtetë dhe si lu­ftonin me Frendlin për emisionin e tij b­ib­liotekave dhe qendrave të infor-
u­shtarët amerikanë në të. Por ishte radiofonik «Dëgjojeni Tani». Në macionit të drejtu­ara nga amb­asa-
pikërisht kampi i përqendrimit i vitin 1954 ky­ emision u­ b­ë pjesë e dat e SHBA nëpër b­otë.
Bu­kenvaldit në Gjermani ai që e emisionit të lajmeve dhe të çështje- Qëllimi i Marrou­t ishte që ta b­ën-
b­ëri Marrou­n të piktu­ronte tab­lonë ve pu­b­like në TV me emrin: «Shi- te agjencinë të orientu­ar më shu­më
më të zy­mtë, atë që kishte të b­ënte heni Tani». drejt rezu­ltateve, ndaj pu­nonte me
me tmerrin e papërshkru­eshëm të Në një rast në vitin 1953 Ma- të gjitha forcat për ta rigjallëru­ar
vrasjeve në shkallë indu­striale: rrou­ e përdori emisionin e tij për USIA-n, për të sigu­ru­ar fondet e du­-
Is­hin d­y rad­hë trupas­h të s­tivo­­ të ndriçu­ar e disku­tu­ar rreth ven- hu­ra nga Kongresi dhe për t’i shndë-
s­ur s­i d­ru zjarri. Is­hin të ligur e dimit të Forcave Ajrore të SHBA rru­ar pu­nonjësit e saj si në njerëz
s­hum­ë të bard­hë... Dis­a nga tru­ për të përjashtu­ar nga shërb­imi «që b­indin të tjerët», ashtu­ edhe në
pat d­ukes­hin tm­errës­is­ht të m­a­ një oficer, të afërmit e të cilit dy­- përhapës të informacionit.
vijo­s­ur, m­egjithës­e pak m­is­h u shoheshin për simpati ndaj ideolo- Dety­ra e Marrou­t si shef i
kis­hte m­betur për t’u m­avijo­s­ur. gjisë ose organizatave komu­niste. USIA-s në fillim të viteve 1960
Dis­a i kis­hin qëlluar m­e plum­b Forcat Ajrore më në fu­nd u­ dety­- përkoi me ngjarje të rëndësishme:
në ko­kë, kës­htu që pak qenë gja­ ru­an ta anu­lonin vendimin. Por rifillimi i provave b­ërthamore nga
ko­s­ur. Me përjas­htim­ të d­yve, emisioni «Shiheni Tani» ka qenë, sovjetikët, kriza e raketave në Ku­-
gjithë të tjerët qenë lakuriq. U pa dy­shim, arena e përb­alljes më b­ë dhe vrasja e Kenedit. Shpejt pas
përpo­qa t’i num­ëro­ja s­a m­ë s­ak­ të madhe të Marrou­t ku­r sfidoi vdekjes së Kenedit Marrou­, i sëmu­-
të që të m­und­es­ha d­he arrita në senatorin Xhozef Makarti. (Shih rë, i operu­ar nga kanceri, u­ largu­a
përfund­im­in s­e në gjithë pirgun artiku­llin në faqe 13.) Një emision nga USIA. Vdiq në Nju­ Jork më 27
e të vd­ekurve nd­o­d­hes­hin m­bi tjetër i Marrou­t, «CBS Reports», prill 1965.
500 burra e d­jem­ të s­tivo­s­ur m­e transmetonte «Korrjet e Tu­rpit»,
kujd­es­ në d­y turra. një raportim që kritikonte trajtimin Mark Bet­ka ësh­t­ë sh­krim­t­ar i st­afit­ në
Vite më vonë, në një b­isedë të e pu­nëtorëve emigrantë në SHBA. By­ro­në e Pro­g­ram­eve t­ë Info­rm­acio­nit­
b­otu­ar nga Niem­an Repo­rts­, miku­ Ky­ emision, por edhe të tjerë, i Ndërko­m­bët­ar në Depart­am­ent­in e
dhe produ­centi i Marrou­t në CBS, sollen Marrou­t një sërë çmimesh Sh­t­et­it­ t­ë SHBA.

6. qEnI-rojë I LIrISë:
SHtY­PI në SHBa
Nga Vi­nce­ Craw­ly
N
ë transmetimin e tij histo-
rik Edu­ard Marrou­, ky­ ga-
zetar veteran i CBS-së, du­-
ke u­ ku­shtu­ar vend qendror su­lme-
ve personale famëkeqe të senatorit
Xhozef Makarti, shtoi edhe zërin
e vet në dy­ sheku­jt e traditës ame-
rikane të mb­rojtjes së lirisë së shty­-
pit. Hetimet e Makartit ndaj njerëz-
ve të dy­shu­ar si komu­nistë ose si
përkrahës të komu­nizmit – veprim
i qu­ajtu­ar «gju­eti shtrigash» nga
ku­ndërshtarët – po kontrib­u­onin në
krijimin e një atmosfere frike, të ci-
lën Marrou­ dhe të tjerët e ndienin
se ishte një kërcënim serioz ndaj Sk­e­narët origjinal­ë për radion, të s­h­k­ru­ar nga Marrou­, s­i dh­e­ pre­rje­t
lirive të shtrenjta qy­tetare. (Shih e­ gaze­tave­ me­ s­h­k­rime­ mbi të përbëjnë një pje­s­ë të k­ol­e­k­s­ionit të
Qe­ndrës­ «Edu­ard R. Marrou­» në u­nive­rs­ite­tin Tafts­.
artiku­llin në faqen 13).
Pre­ce­de­nti dhe­ Ligji
që Mb­ro­n Shty­pin e­ Lirë kim vendosi të vërtetën si mjetin asnjë ligj... që të ku­fizojë lirinë e
ligjor ndaj aku­zave për shpifje dhe fjalës ose të shty­pit.» Amendamen-
Procesi gjy­qësor Xho­n Pitër Zen­ me kohë do të b­ëhej pjesë e theme- ti i Parë i Ku­shtetu­tës së SHBA
ger i vitit 1735 vendosi precedentin lit të ligjit mb­i shpifjen pu­b­like në (1791), elegant në thjeshtësinë e
për lirinë e shty­pit në Amerikë si SHBA. tij, mishëronte një nga b­esimet më
qen-rojë ku­ndër një qeverie shty­pë- Lu­fta Revolu­cionare Amerikane themelore të komb­it: rëndësinë e
se. Në këtë proces tru­pi gjy­ku­es i u­ nxit, veç të tjerash, edhe nga Li- shty­pit në edu­kimin e qeverisjes
kolonive u­ shkëpu­t nga tradita ju­ri- gji mb­i Taksat i vitit 1765 që sy­non- demokratike. Këto b­indje vazhdoj-
dike angleze, e cila nxirrte jashtë te të taksonte gazetat e pavaru­ra në të jenë të zb­atu­eshme edhe sot
ligjit si «shpifje reb­elu­ese» të gji- për t’i dety­ru­ar të falimentonin. në Shtetet e Bashku­ara dhe në të
tha kritikat e b­otu­ara ku­ndër qeve- Në një kohë ku­r lajmi nu­k vrapon- gjitha vendet e tjera demokratike:
risë – përfshirë kritikat e sakta e te dot më shpejt se kali ose anija, një shty­p i lirë dhe i pavaru­r i pajis
të vërteta – që mu­nd të shkaktonin ku­r opinionet mu­nd të shpreheshin njerëzit me informacionin që u­ du­-
tu­rb­u­llira pu­b­like. Tru­pi gjy­ku­es vetëm me maksimu­min që mu­nd het për të lu­ajtu­r rol aktiv në qeve-
vendosi që Zengeri, një tipograf, të arrijë zëri i njeriu­t, gazetat ishin risjen dhe në jetën e vendit, kështu­
nu­k mu­nd të ishte fajtor për nxitje mjeti parësor i revolu­cionarëve dhe që njerëzit du­het të kenë liri për
reb­elimi, sepse kritika e gazetës së i ru­ajalistëve për t’ia çu­ar mesa- të shprehu­r mendimet e ty­re dhe
tij ku­ndër qeverisë b­ritanike ishte, zhet e ty­re një au­ditori më të gjerë. për të b­otu­ar kritika për qeverinë
në fakt, plotësisht e vërtetë. Ky­ gjy­- «Kongresi nu­k mu­nd të nxjerrë e ty­re.

7. «Ne­ e­ shpalli­m ve­te­n – si­ je­mi­ në të vërte­të – mb­ro­jtës të li­ri­së në b­o­të...
Po­r ne­ nu­k mu­nd ta mb­ro­jmë li­ri­në në b­o­të nëse­ në ve­ndi­n to­në e­ b­rakti­­
si­m.»
— Edu­ard R. Marrou­, «Sh­i­h­eni­ Tani­» në CBS TV, 9 mars 1954
Ky­ ak­u­are­l­ i ngjy­ros­u­r me­ dorë tre­gon portre­tin e­ avok­a-
tit të s­h­qu­ar të Pe­riu­dh­ës­ Kol­onial­e­, Endru­ Hamil­ton, në
mbrojtje­ të tipografi­t Pitër Ze­nge­r më 1735.
Në Sh­te­te­t e­ Bas­h­k­u­ara, rrje­te­t te­l­e­vizive­ të zotëru­ara nga
ABC, CBS dh­e­ NBC i fi­l­l­u­an trans­me­time­t e­ rre­gu­l­l­ta në vi-
tin 1948. Për dis­a dh­je­tëvje­Çarë pas­ k­ëtij viti k­ëto rrje­te­
k­anë mbu­l­u­ar rre­th­ 90 përqind të te­l­e­s­h­ik­u­e­s­ve­, por gjatë
20 vje­tëve­ të fu­ndit k­anë h­u­mbu­r një pje­s­ë të au­ditorit s­i
re­zu­l­tat i te­k­nol­ogjive­ të re­ja – përfs­h­irë Inte­rne­tin.
Vetë Amendamenti i Parë ishte Po­la­rizimi Po­litik, ku­ndërshtonte «marrëzinë e tërb­u­-
rezu­ltat i një deb­ati të gjatë politik nga­ Ua­shingto­ni te­ Linko­lni ar» të aty­re që kritikonin politikat
të zhvillu­ar me anën e gazetave e qeverisë, përfshirë «politikanë»
dhe au­torët e tij e dinin mirë se çfa- «Ai që nu­k është me ne është ku­n- të tillë si Tomas Xhefersoni.
rë lloj lirie po linin të lirë. Shty­pi i dër nesh», ku­mtonte du­kshëm gaze- Opozita nxirrte gazetat e veta
kohës së ty­re ishte tejet su­b­jektiv, ta zy­rtare e Shteteve të Bashku­ara shu­më të gjalla në të cilat – sipas
partiak dhe i mb­u­shu­r me su­lme në mb­ështetje të qeverisë së presi- Xheofri R. Stou­nit, profesor i së
personale të ashpra. dentit të ty­re të parë, Xhorxh Ua- drejtës së Amendamentit të Parë
shington (1789-97). Gazeta zy­rtare në Universitetin e Çikagos, lib­ri
shpallte se misioni i saj ishte të i vitit 2004 i të cilit, Ko­hë të Rre­

8. ziks­hm­e, jep hollësi nga historia e se» ku­ndër qeverisë ose Kongresit Gazetaria moderne e radios
lirisë së fjalës në Amerikë në kohë të SHBA. Ligji u­ shfu­qizu­a në vi- filloi në vitet 1920 e 1930 du­ke
lu­fte – shkru­hej se presidenti Ua- tin 1921. Një ligj shoqëru­es, Ligji e arritu­r pjeku­rinë në vitet 1950,
shington «b­ënte qejf në ceremoni mb­i Spiu­nazhin i vitit 1917, mb­etet ku­r televizioni fitoi përparësi
neomonarkike» dhe aku­zohej si në fu­qi dhe e konsideron të paligj- ndaj faqeve të shty­pu­ra si b­u­rimi
«strateg i paaftë». shme të ndërhy­het në Forcat e Ar- kry­esor i lajmeve për shu­micën e
Tomas Xhefersoni e ka përkra- matosu­ra ose të ndihmohen armiq- amerikanëve. Licensat për trans-
hu­r fu­qimisht lirinë e shty­pit, por të e Shteteve të Bashku­ara. Gjatë metimet që jepte qeveria asokohe
ka thënë fjalë të mira edhe për vetë Lu­ftës së Parë Botërore, drejtori i kërkonin raportime të ndershme
gazetat du­ke b­ërë papu­shim thirrje përgjithshëm i shërb­imit postar të e të paanshme, çka sanksionohej
për reforma në shty­p dhe për rapor- SHBA e interpretoi në mëny­rë të në të ashtu­qu­ajtu­rën Doktrinë e
time të paanshme. «Po të ishte në zgjeru­ar këtë dispozitë du­ke e nda- Ndershmërisë. Raportimi i Marro-
dorën time për të vendosu­r nëse lu­ar postën të shpërndante gazetat u­t mb­i Makartin më 9 mars 1954
të kishim një qeveri pa gazeta ose që ishin ku­ndër lu­ftës. b­ëri efekt të madh, sepse theu­ for-
gazeta pa qeveri», shkru­ante Xhe- Në vitin 1971, gjatë Lu­ftës së matin standard të paraqitjes së të
fersoni, «u­në nu­k do të ngu­rroja Vietnamit, për arsy­e të sigu­risë dy­jave anëve të një çështjeje në të
për asnjë çast për këtë të dy­tën.» komb­ëtare qeveria e SHBA sigu­- njëjtin emision dhe, ndry­she nga
Por ai ka thënë gjithashtu­ se: «Më roi një u­rdhër nga gjy­kata federale më parë, përdori vënien e theksit
vjen keq... për degradimin ku­ kanë për të ndalu­ar gazetën New Yo­rk mb­i taktikat e Makartit. Makarti
rënë gazetat, për ligësinë, vu­lgarite- Tim­es­ të vazhdonte të b­otonte ru­b­- u­ përgjigj disa ditë më vonë po në
tin dhe fry­mën shpifarake të aty­re rikën Relacionet e Pentagonit. Këto emisionin e Marrou­t. Ata që e pa-
që shkru­ajnë në to.» doku­mente, të përgatitu­ra nga De- në emisionin patën përshty­pjen se
Disa dhjetëvjeçarë më pas, gjatë partamenti i Mb­rojtjes, analizonin ai e ndiente veten ngu­shtë dhe nu­k
Lu­ftës Civile, polarizimi politik so- historinë e përfshirjes së SHBA në arrinte t’i shërb­ente çështjes së vet.
lli si rezu­ltat një b­reshëri kritikash Vietnam dhe qenë klasifiku­ar si Ky­ transmetim vu­ri në du­kje edhe
në shty­p ku­ndër presidentit Ab­ra- «top sekret». Ku­r gazeta Was­hing­ fu­qinë e re të televizionit. Shu­më
ham Linkoln. Më 1863, një kry­ear- to­n Po­s­t nisi të b­otonte, po atë ko- gazeta kishin raportu­ar mb­i takti-
tiku­ll i b­otu­ar në Chicago­ Tim­es­ hë, të njëjtat materiale, një gjy­katës kat e Makartit dhe kishin qenë të
thoshte se u­shtarët e Bashkimit i një distrikti tjetër federal refu­zoi interesu­ara për to, por ishte emi-
ishin «të revoltu­ar me idiotësinë që ta ndalonte b­otimin e ty­re. Brenda sioni i Marrou­t «Shikojeni Tani» i
i dety­ronte të vriteshin për qëllime pak ditësh kjo çështje iu­ referu­a datën 9 mars ai që i çoi veprimet e
që ata nu­k i donin fare.» Ku­r një Gjy­katës Su­preme, e cila vendosi Makartit në dhomat e ndenjies të
gjeneral i zemëru­ar i Bashkimit e në favor të gazetave. Gjy­kata Su­pre- amerikanëve.
mb­y­lli gazetën, Linkolni u­rdhëroi me çmoi se garancia e Amendamen- «Du­het të mos harrojmë se liria
që ajo të hapej sërish. tit të Parë për lirinë e fjalës donte e shty­pit është e para e të parave»,
të thoshte se qeveria nu­k mu­nd të i tha Marrou­ gazetës New Yo­rk
Qe­ve­ria­ dhe­ Shty­pi u­shtronte «ku­fizim paraprak» në Herald­ Tribune në vitin 1958 du­ke
përmb­ajtjen e materialeve që gaze- theksu­ar b­esimin që kishte në një
Në SHBA ligji ka sy­nu­ar dy­ herë tat zgjidhnin për të b­otu­ar. institu­cion të madh demokratik.
ta ku­fizojë lirinë e shty­pit. Ligji Sot, megjithëse nganjëherë pu­no- «Shu­mica prej nesh e ndiejnë se ne
mb­i Nxitjen e Reb­elimit i vitit njësit qeveritarë përpiqen ta paran- nu­k mu­nd të jemi të lirë pa gazetat
1798 u­ miratu­a gjatë presidencës dalojnë dhënien e informacioneve dhe kjo është arsy­eja e vërtetë se
së Xhon Adamsit, ku­r vendi ndo- delikate shty­pit, nu­k ekzistojnë përse du­am që gazetat të jenë të
dhej në prag të lu­ftës me Francën. ku­fizime ligjore mb­i gazetat ose lira.»
Ai kishte për sy­nim gazetat e opo- radio-televizionet me argu­mentin
zitës dhe kishte një datë skadimi, e sigu­risë komb­ëtare. Vizitorët e Vince Craw­ly­ ësh­t­ë sh­krim­t­ar i st­afit­ në
e cila erdhi në vitin 1800, ku­r Xhe- hu­aj shpesh hab­iten ku­r mësojnë By­ro­në e Pro­g­ram­eve t­ë Info­rm­acio­nit­
fersoni u­ rizgjodh president. Ku­rse se mb­i 100 gazetarë të akreditu­ar Ndërko­m­bët­ar në Depart­am­ent­in e
Ligji mb­i Nxitjen e Reb­elimit i vi- b­redhin lirisht nëpër korridorët e Sh­t­et­it­ t­ë SHBA.
tit 1918, i miratu­ar gjatë Lu­ftës së Pentagonit në kërkim të lajmeve,
Parë Botërore, ndalonte «shkrimet të pashoqëru­ar nga asku­sh edhe në
e rreme, skandaloze dhe keqdashë- kohë lu­fte.

9. Marrou­: tHEMELu­ESI I gaZEtarISë
radIotELEVIZIVE aMErIKanE
Nga Bo­b­ Edw­ards
D
itën ku­r vdiq Ed Marrou­,
Erik Sevareidi (korrespon-
dent i CBS-së dhe njëri
nga «Djemtë e Marrou­t») tha fjalët
më të mira për miku­n dhe kolegu­n
e tij të vjetër në emisionin «The
CBS Evening News». Sevareidi tha
për Marrou­n se «Ai ishte një y­ll që
u­ këpu­t nga qielli dhe ne nu­k do të
shohim më një tjetër si ai.» Këto
fjalë qenë njëherazi vlerësim dhe
parashikim i saktë.
Themelu­esi shfaqet vetëm një
herë. Arritjet e Marrou­t nu­k mu­nd
të përsëriten, sepse ai shkroi në fle-
të të b­ardhë. Në një ditë të vetme
në vitin 1938 ai qe i pari që ngriti
rrjetin e reporterëve nëpër b­otë
dhe ndërtoi formatin e përmb­ledh-
jes së lajmeve kry­esore në fu­nd të
emisionit të lajmeve du­ke e rish-
piku­r vetveten dhe du­ke e shndë-
rru­ar nga një drejtu­es i ri në një
korrespondent lajmesh nga b­ota.
Ku­rse më pas, më 1951, e çoi tele-
vizionin përtej fu­nksionit të tij si
transmetu­es lajmesh kry­esore du­ke
e vendosu­r si b­u­rim origjinal laj-
mesh, jo thjesht si mjet që du­b­lonte
lajme të vjela nga gazetat. Ai i dha Në vitin 1953, e­mis­ioni «Sh­ih­e­ni Tani» s­h­k­oi në l­l­ogore­ me­ në k­ry­e­ Marrou­n
gazetarisë radiotelevizive edhe një për të inte­rvis­tu­ar marins­at ame­rik­anë në Lu­ftën e­ Kore­s­ë.
komplet standardesh që qëndronin
krahas aty­re të gazetave më të mi-
ra përsa i përket se cilat ngjarje do
të pasqy­roheshin dhe si du­hej të su­ksesit të emisionit «Në Shoqëri Nëse Sevareidi e kishte fjalën se
pasqy­roheshin. Në dy­ platforma me Personalitetet» (spektakli i tij ne nu­k do të shohim më një individ
të b­iznesit të spektaklit ai gdhendi televiziv që kishte në qendër in- tjetër si Marrou­, parashikimi i tij
hapësirën për hu­lu­mtime e disku­- tervistat me njerëz të shqu­ar), ai i qëndron edhe sot. Ne të gjithë njo-
time serioze mb­i çështjet pu­b­like. përmb­ahej b­indjes se argëtimi du­- him njerëz që zotërojnë një ose disa
Megjithëse dinte si ta zb­aviste tele- hej të qëndronte jashtë gazetarisë cilësi si të Marrou­t, por asku­sh nu­k
shiku­esin, siç tregohet në rastin e radiotelevizive. i ka të gjitha ato në shkallën e tij.

10. «Ju­ fle­t Lo­ndra»
— Du­ke fi­llu­ar nga vi­ti­ 1940, Edu­ard R. Marrou­ transmeton nga Londra në h­ap­je të
p­rogrameve të radi­os CBS.
«Natën e­ mi­rë dhe­ Fat të mi­rë»
— Du­ke fi­llu­ar nga vi­ti­ 1940, Edu­ard R. Marrou­ transmeton nga Londra në mbyllje të
p­rogrameve të radi­os CBS.
Gjatë fazave­ të para të Lu­ftës­ II Botërore­, zëri i Marrou­t çonte­ në s­h­tëpitë
e­ ame­rik­anëve­ tme­rrin e­ k­riju­ar në Londër nga Bl­ici Gje­rman. Këtu­,
fëmijët qëndrojnë pranë gërmadh­ave­ të s­h­tëpis­ë s­ë ty­re­.
Kjo ës­h­të Londra rre­th­ vitit 1940,
një qy­te­t i rre­th­u­ar, k­u­ Marrou­ k­is­h­te­
s­h­k­u­ar për të pas­qy­ru­ar k­ronik­ën e­
l­u­ftës­ k­u­ndër nazis­tëve­.
Marrou­ du­k­e­ l­e­xu­ar një s­k­e­nar
gjatë e­pok­ës­ s­ë dok­u­me­ntarëve­
të mëdh­e­nj të përfs­h­irë në e­mi-
s­ione­t «Sh­ih­e­ni Tani» dh­e­ «CBS
Re­ports­».

11. Ai ishte mishërimi i Ëndrrës Ame- nga shantazhi, nu­k b­lihej, nu­k ko- ve doku­mentarët janë zëvendësu­ar
rikane. I lindu­r në gjirin e ferme- rru­ptohej, nu­k frikësohej. E shu­m- me programe lajmesh të mb­u­shu­ra
rëve të vob­ektë të Pou­lket Kriku­t, ta, mu­nd të gab­onte në gjy­kim, siç me krime, disku­time për VIP-at,
Karolinë e Veriu­t, dhe i rritu­r në ndodhi në rastin e Frenk Stentonit emisione speciale për mirëqenien
mes të pu­nëtorëve emigrantë dhe (presidentit të korporatës CBS). apo për sëmu­ndjen e fu­ndit në mo-
dru­varëve të zonës ru­rale të Uashin- Marrou­t i qe ngu­litu­r se Stentoni dë. Këty­re programeve u­ du­het të
gtonit, ai nu­k i hu­mb­i ku­rrë vlerat ishte armik i lajmeve. Gjashtë vjet konku­rrojnë me programet argëtu­e-
e klasës pu­nëtore së cilës i përkiste. pas vdekjes së Marrou­t Stentoni se në orët më të shiku­ara. Mëny­ra
Megjithëse ndihej mirë në shoqëri- u­ rreziku­a të dënohej me b­u­rg e vetme që një emision lajmesh të
në e portierëve dhe të diplomatëve, për përb­u­zje për shkak se refu­zoi mu­nd të konku­rrojë në orët më të
ai mu­nd të ishte edhe i ndrojtu­r t’i jepte një komiteti të Kongresit shiku­ara është që të b­ëhet program
e i stru­ku­r, nganjëherë edhe me disa seku­enca filmike të papu­b­li- argëtimi...
kolegët e vet më të afërt. I paaftë ku­ara nga një doku­mentar i «CBS Fakti është se ne e patëm Marro-
për t’u­ marrë me b­iseda të kota Reports» i qu­ajtu­r «Shitja e Penta- u­n ku­r na u­ desh më shu­më – në
dhe pa dëshirë për t’u­ hequ­r se i gonit». Ato ditë edhe Marrou­ do fillim të gazetarisë radiotelevizive,
kishte qejf, ai nu­k ndihej fajtor ku­r të kishte pranu­ar me plot gojën se përpara se të b­ënte kry­e kërkesa
u­ linte njerëzve të ku­ptonin se du­- Stentoni ishte mb­rojtës i vendosu­r korru­ptive që lajmet të sjellin të ar-
hej të heshtnin për mjaft kohë. Ai i gazetarisë. dhu­ra. Sot ky­ profesion na shfaqet
njihte një nu­mër të madh njerëzish Arsy­eja e vërtetë se përse nu­k në një pamje kaq të pakëndshme
të shqu­ar, jepte shu­ma të mëdha do të shohim një tjetër si Marrou­ pjesërisht sepse Marrou­ e vendosi
parash dhe u­ gjente pu­në dhjetëra është se gjithçka që e lejonte Ma- standardin e tij shu­më lart që në
të njohu­rve e megjithatë b­esonte se rrou­n të ishte Marrou­ ka ndry­shu­ar lindje të tij. Sa herë që ka lajme të
nu­k kishte miq të vërtetë. në mëny­rë drastike. Marrou­ përfi- rëndësishme dhe gazetaria radio-
Marrou­ ishte drejtu­es i mirë dhe toi du­ke u­ b­ërë flamu­rtar, sepse televizive fu­nksionon siç i takon,
drejtonte më fort me anën e shem- ku­shdo që do të vinte pas tij do të ne shohim një fragment të trashë-
b­u­llit sesa me mb­ledhje e përku­jte- krahasohej me të. Ku­r je «i pari» gimisë së Marrou­t. Është e rëndë-
sa dhe ishte gjy­ku­es gati i pagab­u­e- në diçka, ke dhe drejtën t’i shkru­- sishme të mos harrojmë se një herë
shëm i talenteve të reja. Ishte inteli- ash vetë shu­më nga rregu­llat e e një kohë ne e hapnim radion ose
gjent, po jo gjeni, me mendjen që i tu­a... televizorin për t’u­ argëtu­ar dhe për
pu­nonte shkathtësisht si në ekipet Zor se mu­nd të përfy­ty­rohet që asgjë më shu­më. Në qoftë se pre-
e deb­atit diku­r në kolegj. Skenarët Marrou­ do të mu­nd të qëndronte sim që mediat radiotelevizive të na
që shkru­ante ishin pasqy­rë e pu­nës gjatë në gazetarinë e sotme radio- informojnë, të na edu­kojnë, të na
së tij dhe flisnin du­kshëm në dob­i televizive, sepse do t’i kërkohej që ndriçojnë, kjo është sepse Edu­ard
të personalitetit të tij. Arsimi ishte emisionet e tij të sillnin para. Në vi- R. Marrou­ na b­ëri të b­esojmë se
profesioni i tij b­azë dhe ai ishte më- tet 1980, ku­r FCC (Komisioni Fede- ato mu­nd ta b­ëjnë këtë.
su­es i vërtetë, përherë i etu­r për të ral i Komu­nikimeve) nu­k kërkonte
mësu­ar diçka të re dhe për ta çu­ar më me ligj programe të shërb­imit Gazet­ari radio­t­eleviziv Bo­b Edu­ards
këtë të re në atë që ai e qu­ante kla- pu­b­lik, ata që ishin jashtë radiotele- drej­t­o­n em­isio­nin «Th­e Bo­b Edw­ards
sën më të madhe të b­otës. Ai kishte vizionit i b­lenë rrjetet e tij. Të preo- Sh­o­w­» në XM Satelli­te Radi­o. Ai ka
një kod moral me rrënjët në popu­ll ku­pu­ar kry­esisht për fitime dhe qenë i m­irënj­o­h­u­r si drej­t­u­es i pro­g­ra­
m­it­ kry­eso­r t­ë Nati­onal Pu­bli­c Radi­o,
e në drejtësi, merrte anën e hu­mb­ë- çmime aksionesh, pronarët e rinj
«Mo­rning­ Edit­io­n», për 25 vj­et­, du­ke e
sit dhe u­a u­lte hu­ndën fodu­llëve. u­rdhëru­an që sektorët e lajmeve në
fillu­ar debu­t­im­in ng­a vit­i 1979. Frag­­
Mb­i të gjitha, Marrou­ ishte rrjete të ishin fitimpru­rës. Ata nu­k m­ent­i i m­ësipërm­ ësh­t­ë m­arrë m­e lej­en
sy­patremb­u­r. Komentatori i tij i shihnin ndonjë arsy­e përse sekto- e bo­t­u­esit­ Joh­n Wi­ley Sons, Inc.,
parapëlqy­er, Elmer Devis, i thoshte rët e lajmeve të mos ishin qendra ng­a libri Edu­ard Marrou­ dh­e Li­ndja e
shpesh: «Mos u­ tu­t nga të paaftët». fitimpru­rëse si stu­diot e filmave, Gazetari­së Radi­otelevi­zi­ve. Co­py­rig­h­t­
Por Marrou­ nu­k tremb­ej nga asgjë shtëpitë b­otu­ese apo pronat e tjera ©2004 ng­a Bo­b Edw­ards. Libri g­j­endet­
dhe nga asku­sh − as nga b­omb­at, që zotëronin. Ku­r lajmi fillon të sje- në t­ë g­j­it­h­a librarit­ë, sh­it­j­et­ o­nline, në
diktatorët, gjeneralët, anëtarët e llë para, lënda, karakteri dhe pam- u­ebsaj­t­in w­w­w­.w­iley­.co­m­ o­se në t­el.
Kongresit, sponsorët, drejtorët e ja e lajmit ndry­shon. Në epokën e 1­800­CALL­WILEY.
korporatave, Xhozef Makarti. shërb­imit pu­b­lik rrjetet prodhonin
Marrou­ nu­k lëshohej, nu­k py­este doku­mentarë. Në epokën e fitime-

12. SHFrY­tëZIMI I MEdIaS «Së rE»
Për raPortIM CILëSor
Nga Davi­d Pi­tts
P
o të ishte gjallë Edu­ard Ma-
rrou­ sot si do ta shfry­tëzonte
Internetin për të realizu­ar
një gazetari moderne cilësore?
Nu­k mu­nd t’i përgjigjemi dot kësaj
py­etjeje, por mu­nd të shohim se si
e revolu­cionarizoi Marrou­ median
e re të kohës së tij: së pari radion,
më pas televizionin.
Më 1935, ku­r Marrou­ filloi
pu­nën në CBS, lajmet në rrjetin
radiofonik nu­k ekzistonin më vete,
por merreshin nga telegrafi dhe le-
xoheshin nga një spiker në stu­dio,
ose mb­u­lonin ndonjë ngjarje të
rastit. Por në fu­nd të dhjetëvjeçarit
Marrou­ kishte mb­ledhu­r një ekip
korrespondentësh që e përdornin
radion si ku­rrë më parë, du­ke u­a
çu­ar amerikanëve në shtëpi ngjar-
jet dramatike të Evropës që çu­an Is­h­-pre­s­ide­nti Harri S Tru­man (majtas­) bis­e­don me­ Marrou­n në vitin 1957
në lu­ftë. Siç ka thënë Den Radhëri, për e­mis­ionin popu­l­l­or të TV-s­ë «Në Sh­oqëri me­ Pe­rs­onal­ite­te­t».
një ish-komentator i CBS-së, Ma-
rrou­ dhe talentet më të spikatu­ra
që mob­ilizoi ai – të njohu­r me metoheshin drejtpërdrejt në valë të »Ju­ flet Londra«, u­ b­ë legjendare.
emrin «Djemtë e Marrou­t» – «shpi- shku­rtra për pu­b­liku­n në atdhe. Në fillim të viteve 1950 Marrou­
kën gazetarinë radiofonike.» Sipas Bob­ Edu­ardsit, au­torit të kaloi në televizion, që në atë kohë
Sipas Mu­zeu­t të Komu­nikime- një lib­ri për Marrou­n, «ky­ emisi- po shfaqej si mjeti mb­izotëru­es.
ve Radiotelevizive, katalizatori on jo vetëm që pati shu­më pika Por në vend që të përqendrohej
që krijoi CBS Rad­io­ News­-in ishte b­u­rimi lajmesh, por përfshinte si në emisionin e lajmeve të përgjith-
Ans­chlus­s­-i, aneksimi i Au­stri- raportimin e lajmeve, ashtu­ edhe shme, Marrou­ u­ b­ë pionieri i parë
së nga Hitleri më 1938. Marrou­ analizën e lajmeve të fu­ndit du­ke në doku­mentarët televizivë. Prog-
– b­ashkë me Uiliam Shirerin – qe qenë gjithashtu­ një hop si për gaze- ramet e drejtu­ara prej tij mb­ahen
nismëtari i «Emisionit të Lajmeve tarinë, ashtu­ edhe për teknologjinë mend edhe sot për risinë dhe cilësi-
Evropiane» (që më vonë u­ qu­ajt e radiotransmetimit. Në vitin 1939, në e ty­re dhe zënë vend kry­esor në
«Emisioni i Lajmeve Ndërkomb­ëta- ku­r në Evropë shpërtheu­ Lu­fta e historinë e gazetarisë radiotelevizi-
re»), një program që përfshinte ko- Dy­të Botërore, Marrou­ mu­ndësoi ve amerikane. Ata qenë:
rrespondentët e CBS-së nga i gjithë mb­u­limin e drejptpëdrejtë në radio «Shiheni Tani» (1951-1957),
kontinenti. Raportimet e ty­re trans- të »Blicit të Londrës«. Logoja e tij, revista e parë e lajmeve në televizi-
0

13. «Le­ të ngazëlle­he­mi­ nganjëhe­rë me­ rëndësi­në e­ i­de­ve­ dhe­ të i­nfo­rmaci­o­ni­t».
— Edu­ard Marrou­, nga fjala e mbajtu­r në Sh­oqatën e Drejtorëve
të Lajmeve të Radi­os dh­e Televi­zi­oni­t, 15 tetor 1958.
Sk­e­në nga «Korrje­t e­ Tu­rpit», dok­u­me­ntari k­ontrove­rs­ial­ mbi
pu­nëtorët e­migrantë në bu­jqës­i, të cil­in gaze­ta New York Ti­m­es
e­ qu­ajti «k­ry­e­ve­për inve­s­tigative­».
Ek­ipi re­al­izu­as­ i e­mis­ionit «Sh­ih­e­ni Tani» ndoqi
k­ëngëtare­n ope­ris­tik­e­ Marian Ande­rs­on në një
tu­rne­ miqës­or tre­mu­jor në Azinë Ju­gl­indore­ për
një program me­ fol­ës­ Marrou­n.
on. Ajo vendosi standardin për traj- teristikë e këtij emisioni nismëtar njerëz të shqu­ar apo të veçantë në
timin në thellësi të temave të pole- ishte transmetimi i parë i drejtpër- shtëpitë e ty­re. Vendin qendror në
mizu­ara. E famshme sidomos për drejtë dhe i njëkohshëm nga b­regu­ këtë program e kanë zënë my­safirë
programin lidhu­r me makartizmin lindor dhe ai perëndimor i Shtete- të larmishëm – y­je të kinemasë, si
(shih faqen 13), kjo seri mb­u­loi ve të Bashku­ara. Merilin Monro; ish-presidenti
edhe një sërë çështjesh të vështira «Në Shoqëri me Personalitetet» Harri Tru­man; shkrimtari Xhon
për kohën siç ishte segregacioni (1953-61). Në këtë seri, du­ke përdo- Shtajnb­ek. Ishte hera e parë që për-
racor dhe lidhja midis kancerit të ru­r një lidhje televizive në distancë, dorej rregu­llisht një teknologji e ti-
mu­shkërive dhe cigareve. Karak- Marrou­ vizitonte nga stu­dioja e tij llë, e cila i magjepste teleshiku­esit.

14. «Bota e Vogël» (1958-59). Ky­ Siç tregohet edhe në këta shem- në median e shkru­ar, të transmetu­-
program ka qenë vërtet i përparu­ar b­u­j, Marrou­ ishte novator, por pra- ar apo të dediku­ar – apo qoftë në
për kohën: nëpërmjet një lidhjeje pë nu­k harronte se pu­nonte në një b­log (ditari vetjak në Internet) dhe
televizive b­otërore mb­lidheshin mediu­m komercial që kërkonte një që janë: dëshira e tij për të mb­ajtu­r
b­ashkë mendimtarë e njerëz të au­ditor të gjerë. Ai kërkonte përhe- një qëndrim, mjafton që të mb­ësh-
shqu­ar nga b­ota në një disku­tim të rë teknika të reja për të tërhequ­r tetej në një raportim të b­esu­eshëm;
papërgatitu­r që e drejtonte Marrou­. dhe mb­ajtu­r gjallë vëmendjen e b­esimi i tij i patu­ndu­r te një shty­p i
Programi realizohej nga b­isedat pu­b­liku­t. Transmetimin e profili- lirë dhe i përku­shtu­ar ndaj gazetari-
telefonike transoqeanike të sinkro- zu­ar të sotëm që realizohet me ka- së serioze; dhe b­esimi i tij se fjalët
nizu­ara me filmime simu­ltane. b­ëll, satelit, Internet apo me mjete kanë rëndësi, pavarësisht nëse sho-
«CBS Reports» (1960-1971). portative Marrou­ do ta kishte kon- qërohen me figu­rë ose jo.
Marrou­ qe i pari që realizoi tipin sideru­ar si një mu­ndësi të jashtëza-
e doku­mentarit njëorësh, të efekt- konshme. David Pit­t­s ësh­t­ë g­azet­ar dh­e ka sh­kru­­
shëm, me një temë të vetme, që u­ Trashëgima e Marrou­t si nova- ar në g­azet­at­ kry­eso­re am­erikane,
b­ë b­aza e televizionit. Një nga emi- tor i mediave ende nu­k e shpjegon përfsh­irë th­e Wash­i­ngton Post dh­e th­e
sionet e tij mb­i mjerimin e pu­nëto- plotësisht statu­sin e tij të pashoq Ch­ri­sti­an Sci­ence Moni­tor. Ka pu­nu­ar
edh­e në laj­m­et­ e radio­s.
rëve emigrantë të fermave, «Korr- të gazetarinë radiotelevizive ame-
jet e Tu­rpit», shfaqet edhe sot në rikane. Shu­mica e ekspertëve
shkollat e gazetarisë si shemb­u­ll i theksojnë edhe tri cilësi të tjera
shkëlqy­er i pu­nës investigative në që ende kanë rëndësi në media,
televizion. qofshin këto të vjetra apo të reja,
Stu­de­ntët s­h­k­ojnë në k­l­as­ë në Sh­k­ol­l­ën e­ Komu­nik­ime­ve­ «Edward R. Marrow» në Unive­rs­ite­tin
e­ Sh­te­tit të Uas­h­ingtonit.

15. «SHIHEnI tanI»:
Marrou­ VS. MaKartI
Nga Mi­chae­l Jay Fri­e­dman
N
doshta nu­k ishte Edu­ard R.
Marrou­ ai që i dha Xhozef
Makartit goditjen e parë,
por fakti është se ai i dha goditjen
vendimtare. Kjo e lidh Marrou­n
në mëny­rë të përhershme me sena-
torin nga Uiskonsini dhe b­ën që ai
gazetar të jetë i paharru­eshëm për
amerikanët si mb­rojtës i lirisë.
Të ku­ndërshtoje komu­nizmin
dhe njëkohësisht të ru­aje liritë
politike themelore ishte një sfidë
serioze në Amerikë në kohën e
Lu­ftës së Ftohtë. Kishte amerikanë
që ishin anëtarë ose përkrahës të
Partisë Komu­niste të Shteteve të
Bashku­ara dhe përku­shtimin e ty­-
re politik ia dedikonin Bashkimit
Sovjetik, jo Shteteve të Bashku­ara.
Por kishte amerikanë të tjerë që
aku­zoheshin në mëny­rë të rreme si
përkrahës ose simpatizantë të ko-
mu­nistëve dhe kësisoj paditeshin
gab­imisht për tradhti ndaj Shteteve
të Bashku­ara. Qeveria e SHBA
dhe institu­cione të tjera, që nga Ditët e­ radios­: Marrou­ (në me­s­) dh­e­ produ­ce­nti i tij i CBS-s­ë, Fre­d. U.
pu­nëdhënësit deri te u­niversitetet, Fre­ndl­i (djath­tas­), k­al­u­an nga radioja në te­l­e­vizion dh­e­ popu­l­l­arizu­an
herë-herë e kishin të vështirë të b­ë- formatin dok­u­me­ntar të l­ajme­ve­.
nin dallim midis aty­re që përb­ënin
rrezik serioz për komb­in dhe aty­re
që ishin të pafajshëm.
Xhozef Makarti, një senator i ri dia. Individët e dy­shu­ar për lidhje dhe të Shteteve të Bashku­ara do të
nga Uiskonsini, përfitoi nga gjen- me komu­nistët thirreshin përpara vërtetonin njëfarë shkalle infiltri-
dja shpirtërore e pu­b­liku­t dhe nisi nënkomitetit të tij, merreshin ag- mi, përpjekjet shpeshherë të egra
të ndërmerrte një sërë hetimesh në resivisht në py­etje për përfshirje të Makartit shkatërru­an karriera
seanca dëgjimore pu­b­like në komi- në Partinë Komu­niste dhe u­ b­ëhej dhe dëmtu­an jetë njerëzish. Ndonë-
tetin e Senatit në lidhje me infil- try­sni të tregonin emrat e komu­nis- se përherë një figu­rë e polemizu­ar,
trime të mu­ndshme komu­niste në tëve. Megjithëse, më pas, dëshmi- për njëfarë kohe Makarti gëzoi po-
institu­cionet kry­esore amerikane, të për komu­nikime spiu­nazhi në pu­llaritet të madh. Por, me kalimin
veçanërisht në qeveri, u­shtri e me- arkivat e ish-Bashkimit Sovjetik e kohës, fu­shata e tij do të rezu­lton-

16. «Ne­ nu­k du­he­t të ngatërro­jmë mo­spajti­mi­n me­ mo­sb­e­sni­këri­në. Du­he­t të
ke­mi­ përhe­rë parasysh se­ aku­za nu­k është pro­vë dhe­ se­ dëni­mi­ vare­t nga
pro­vat në një pro­ce­s të dre­jtë gjyqëso­r.»
— Edu­ard Marrou­, emi­si­oni­ «Sh­i­h­eni­ Tani­» i­ CBS TV mbi­ senatori­n Xh­ou­ Makarti­, 9 mars 1954
Nga e­ majta në të djath­të: h­e­tu­e­s­i Fre­ns­is­ Ke­rr, s­e­natori Xh­oze­f Mak­arti dh­e­ avok­ati Roi Kon gjatë s­e­an-
cave­ dëgjimore­ Us­h­tri-Mak­arti më 1 maj 1954, të s­h­k­ak­tu­ara nga ak­u­zat e­ ndërl­ik­u­ara që s­e­natori Ma-
k­arti k­is­h­te­ bërë k­u­ndër u­s­h­tris­ë s­ë SHBA. Mbu­l­imi te­l­e­viziv i k­ës­aj ngjarje­je­ s­h­pe­jtoi rënie­n e­ Mak­artit.
Se­natori Mak­arti du­k­e­ tre­gu­ar një h­artë të titu­l­l­u­ar «organizata e­ Partis­ë Komu­nis­te­ në SHBA,
9 s­h­k­u­rt 1950», gjatë dës­h­mis­ë s­ë tij më 9 qe­rs­h­or 1954.

17. te se kishte i diskreditu­ar hetimet rë, shkrimtarë e produ­centë të aftë s­ho­qëro­hes­hin d­he të m­bro­nin
antikomu­niste në sy­të shu­më ame- dhe me njohu­ri teknologjike gëzo- çës­htje që, për ko­hën, nuk gë­
rikanëve. nin avantazhe të mëdha. Ata mu­nd zo­nin s­im­patinë e po­pullit. Nuk
Vetë Marrou­ ishte antikomu­nist, të përzgjidhnin videoklipet më pak ës­htë as­pak ko­ha që njerëzit, që
por skeptik ndaj Makartit. Që në të këndshme, të përqasnin deklara- kund­ërs­hto­jnë m­eto­d­at e s­enato­­
vitin 1950 Marrou­ kishte vërejtu­r tat dhe aku­zat e shu­mta ku­ndërthë- rit Makarti, të hes­htin...»
në transmetimet e tij se «deri më nëse të Makartit me njëra-tjetrën Pas emisionit, në CBS vërshu­an
sot pesha e dëshmisë pu­b­like është dhe, në përgjithësi, të vinin në për- telegrame, telefonata e letra. Ato
e priru­r të provojë se aku­zat e sena- dorim aftësitë e ty­re për ta portre- ishin në raportin 15 me 1 në favor
torit Makarti janë të pavërtetu­ara.» tizu­ar senatorin në një dritë aspak të Marrou­t. Ku­rse emisioni i Ma-
Të pavërtetu­ara apo jo, ato aku­za të këndshme. Marrou­ kishte frikë kartit, me kohë të njëjtë në dispozi-
vazhdu­an dhe kontrib­u­an në kriji- se ndoshta gazetarët më pak skru­- cion, doli për faqe të zezë. Du­kej
min e një atmosfere në të cilën shu­- pu­lozë mu­nd t’i shpërdoronin këto sheshit që ai e ndiente veten si më
më njerëz kishin frikë nga Makarti teknika, por gjithsesi ishte i b­indu­r gjemb­a në stu­dion e televizionit
dhe nga nënkomiteti i hetimeve se Makarti përb­ënte një kërcënim dhe, siku­ndër u­ shpreh Marrou­, i
të Senatit i drejtu­ar prej tij. Më 9 imediat dhe se popu­lli amerikan, gatshëm të su­lej me aku­za du­ke e
mars 1954 Marrou­, gazetari më i ku­r të përb­allej me të vërtetën, do qu­ajtu­r Marrou­n «kry­etarin e një
respektu­ar i Amerikës, u­ angazhu­a ta hidhte poshtë Makartin. tu­fe çakenjsh». Du­ke e ndjeku­r
në një ekspozim të ashpër të senato- Emisioni i Marrou­t kishte në emisionin në shtëpi, miliona ame-
rit dhe të taktikave të tij. qendër fragmente nga fjalimet e rikanë përftu­an një tab­lo të mjaftu­-
Dora-dorës dy­shimi i Marrou­t senatorit të cilat, të shkartisu­ra me eshme. Ndikimi politik i Makartit
se Makarti përb­ënte një kërcënim komente të Marrou­t, vinin në du­k- ra me shpejtësi. Më 2 dhjetor 1954
real për liritë qy­tetare u­ kthy­e në je ku­ndërthëniet që përmb­anin dhe senati i SHBA miratoi një rezolu­të
vendosmëri për të përdoru­r ku­ndër b­ënin që fjalët e Makartit të kthehe- në të cilën Makarti qortohej – ose
tij serinë e doku­mentarëve televi- shin mjeshtërisht ku­ndër vetë atij. kritikohej ashpër zy­rtarisht – për
zivë «Shiheni Tani» që i kishte Nikolas Leman, dekan i Shkollës sjellje që nu­k i kanë hije një sena-
prodhu­ar vetë. Në atë kohë operato- Pasu­niversitare të Gazetarisë në tori.
rët radiotelevizivë kishin për etikë u­niversitetin e Këlamb­ias e përsh-
«Doktrinën e Ndershmërisë», e kru­an sjelljen e Marrou­t si «inat i
cila kërkonte që operatorët e licen- kontrollu­ar për mreku­lli, i hijshëm Mich­ael Jay­ Friedm­an ësh­t­ë sh­krim­t­ar
su­ar t’i paraqisnin çështjet e disku­- e i stilu­ar – një qëndrim edhe më i st­afit­ në By­ro­në e Pro­g­ram­eve t­ë Info­r­
tu­eshme në mëny­rë të ndershme, i efektshëm për faktin se pu­b­liku­ m­acio­nit­ Ndërko­m­bët­ar në Depart­a­
të b­arab­artë dhe të paanshme; e dinte që ai ishte shu­më miqësor m­ent­in e Sh­t­et­it­ t­ë SHBA.
gjithashtu­ njerëzve dhe gru­peve dhe i lirshëm përpara kamerës.»
që kritikoheshin në një emision të Ky­ inat i kontrollu­ar pasqy­rohet në
tillë du­hej t’u­ krijohej mu­ndësia të fjalët e Marrou­t:
përgjigjeshin po në emisionet radio- «Vija nd­arës­e m­id­is­ hetim­it d­he
televizive. Marrou­ dhe produ­centi i pers­ekutim­it ës­htë s­hum­ë e ho­llë
tij, Fred Frendli, përgatitën një emi- d­he s­enato­ri i ri nga Uis­ko­ns­ini
sion prej gjy­smë ore të foku­su­ar ve- e ka s­hkelur këtë vijë në m­ënyrë
tëm te Makarti dhe te taktikat e tij. të përs­ëritur... Duhet të kem­i
Ata e dinin se rrjeti i CBS-së do t’i përherë paras­ys­h s­e akuza nuk
sigu­ronte senatorit një gjy­smë ore ës­htë pro­vë d­he s­e d­ënim­i varet
në kohën më të shiku­ar – në një nga pro­vat d­he nga një pro­ces­
emision të veçantë – për të hedhu­r i d­rejtë gjyqës­o­r. Ne nuk kem­i
poshtë pretendimet e Marrou­t. Ata ps­e të ecim­ d­uke pas­ur frikë nga
gjithashtu­ parashikonin se Makarti s­ho­ku­s­ho­ku. Ne nuk kem­i ps­e
do të ndërmerrte një su­lm personal të lejo­jm­ë që frika të na s­htyjë
ku­ndër vetë Marrou­t. në një epo­kë të m­o­s­ars­yes­... Ne
Por Marrou­ e kishte gjithashtu­ nuk rrjed­him­ nga njerëz të frikë­
të qartë se, në televizion, një gaze- s­uar ñ as­ nga njerëz që kis­hin
tar i zoti dhe ekipi i tij me redakto- frikë të s­hkruanin, të flis­nin, të

18. traSHëgIMa E Marrou­t
B
e­si­mi­ i­ zjarrtë i­ Edu­ard R. Marro­u­t në de­mo­k­raci­në ame­ri­k­ane­, gu­xi­mi­ dhe­ k­ëmbëngu­l­ja
e­ ti­j në k­ërk­i­mi­n dhe­ rapo­rti­mi­n e­ së vërte­tës dhe­ përk­u­shti­mi­ i­ ti­j ndaj gaze­tari­së si­ një
mje­t i­ do­mo­sdo­shëm në pro­ce­si­n po­l­i­ti­k­ de­mo­k­rati­k­ nde­ro­he­n e­ vl­e­rëso­he­n l­art e­dhe­ so­t
në shu­më i­nsti­tu­ci­o­ne­. Këto­ vl­e­ra janë pasqy­ru­ar e­dhe­ në çmi­me­t dhe­ pro­grame­t që e­ nde­ro­jnë k­ë­
të re­po­rte­r të madh në mbarë Shte­te­t e­ Bashk­u­ara dhe­ në bo­të. Li­sta e­ mëpo­shtme­ është ve­tëm një
mo­stër e­ trashëgi­mi­së së Marro­u­t dhe­ e­ re­spe­k­ti­t që e­mri­ i­ ti­j ngjal­l­ te­ shu­më nje­rëz e­dhe­ so­t.
Committee of Concerned Jou­rnalists Edward R. Mu­rrow Program for Jou­rnalists,
(Ko­m­iteti i Gazetarëve të Përkus­htuar) U.S. Department of State
h­ttp­://www.jou­rnali­sm.org/wh­o/ccj/defau­lt.asp­ (Pro­gram­i «Ed­ward­ R. Murro­w» për gazetarët,
Dept. i Shtetit i SHBA)
Edward R. Mu­rrow Award for Best TV Interpretation h­ttp­://www.state.gov/r/p­a/p­rs/p­s/2006/63799.h­tm
or Docu­mentary­ on Foreign Affairs
(Çm­im­i «Ed­ward­ R. Murro­w» për Interpretim­in The Edward R. Mu­rrow Center of Pu­b­lic Diplomacy­,
o­s­e Do­kum­entarin m­ë të Mirë në TV m­bi çës­htjet The Fletcher School, Tu­fts University­
e Jas­htm­e), CBS, Overseas Press Clu­b­ of America (Qend­ra «Ed­ward­ R. Murro­w» për Diplo­m­acinë
h­ttp­://www.op­cofameri­ca.org/op­c_awards/arch­i­ve/ Publike)
byaward/award_mu­rrow.p­h­p­ h­ttp­://fletch­er.tu­fts.edu­/mu­rrow/i­ndex.h­tml
Edward R. Mu­rrow Award for Excellence Mu­rrow School of Commu­nication,
in Pu­b­lic Diplomacy­, U.S. Department of State/ Washington State University­
The Fletcher School (Shko­lla e Ko­m­unikim­it «Marro­w»,
(Çm­im­i «Ed­ward­ R. Murro­w» për Arritje të Univers­iteti i Shtetit të Uas­hingto­nit)
Shkëlqyera në Diplo­m­acinë Publike, h­ttp­://mu­rrow.wsu­.edu­/i­nflu­ence.h­tml
Dept. i Shtetit i SHBA/The Fletcher Scho­o­l)
h­ttp­://fletch­er.tu­fts.edu­/mu­rrow/i­ndex.h­tml Reporter’s Committee for Freedom of the Press
(Ko­m­iteti i Repo­rterëve për Lirinë e Shtypit)
Edward R. Mu­rrow Award for Ou­tstanding h­ttp­://www.rcfp­.org/
Contrib­u­tions to Pu­b­lic Radio, Corporation
for Pu­b­lic Broadcasting
(Çm­im­i «Ed­ward­ R. Murro­w» për Ko­ntribute Depart­am­ent­i i Sh­t­et­it­ i SHBA nu­k m­ban përg­j­eg­j­ësi për për­
të Shquara në Rad­io­n Publike, m­baj­t­j­en dh­e vënien në dispo­zicio­n t­ë bu­rim­eve ng­a ag­j­en­
Ko­rpo­ratën për Trans­em­tim­et Publike) cit­ë dh­e o­rg­anizat­at­ e t­j­era t­ë rendit­u­ra m­ë lart­. Të g­j­it­h­a
lidh­j­et­ e Int­ernet­it­ j­anë t­ë dispo­nu­esh­m­e që ng­a pranvera
h­ttp­://www.cp­b.org/abou­tp­b/awards/mu­rrow/
2006.
Edward R. Mu­rrow Awards,
Radio-Television News Directors Association
(Çm­im­e «Ed­ward­ R. Murro­w» për Sho­qatën
e Drejto­rëve të Lajm­eve në Rad­io­­Televizio­n)
h­ttp­://www.rtnda.org/asfi­/i­ndex.asp­

19. BIBLIograFI
Clou­d, Stanley­ and Ly­nne Olson. Grossman, Lawrence K. Sperb­er, A.M. Murro­w: His­ Life
The Murro­w Bo­ys­ (Djem­të e “Mu­rrow Said It All in 1958.” and­ Tim­es­ (Marro­u: Jeta d­he Ko­ha
Marro­ut). Boston, MA: Hou­ghton («Marrou­ i Tha të Gjitha më 1958») e Tij). New York, NY: Freu­ndlich,
Mifflin Co., 1996. Co­lum­bia Jo­urnalis­m­ Review, v. 41 1986.
(May­-Ju­ne 2002): p. 53.
Cohen-Almagor, Raphael. The Wald, Malvin. “Shootou­t at the
Sco­pe o­f To­lerance: Stud­ies­ o­n Kendrick, Alexander. Prim­e Tim­e: Beverly­ Hills Corral: Edward R.
the Co­s­ts­ o­f Free Expres­s­io­n and­ The Life o­f Ed­ward­ R. Murro­w Mu­rrow versu­s Holly­wood.”
Freed­o­m­ o­f the Pres­s­ (Diapazo­ni (Jeta e Ed­uard­ R. Marro­ut). («Betejë në Beverly Hills­ Co­rral:
i To­lerencës­: Stud­im­e m­bi Boston, MA: Little, Brown, 1969. Ed­uard­ R. Marro­u kund­ër
Ko­s­to­n e Shprehjes­ s­ë Lirë d­he Ho­llivud­it») Jo­urnal o­f Po­pular
Lirinë e Shtypit). New York, NY: Lemann, Nicholas. “The Mu­rrow Film­ and­ Televis­io­n, v. 19, no. 3
Rou­tledgeCu­rzon, 2005. Doctrine.” («Do­ktrina Marro­u») (Fall 1991): pp. 138(3).
The New Yo­rker, v. 81, no. 44
DeFleu­r, Lois B. and Betty­ H. (Janu­ary­ 23, 2006): pp. 38-43. Ue­bSAJ­Te­
Winfield, eds. The Ed­ward­ R. Murro­w
Heritage: Challenge fo­r the Future Lichello, Rob­ert. Ed­ward­ R. Edward R. Mu­rrow on American
(Tras­hëgim­ia e Ed­uard­ Marro­ut: Murro­w, Bro­ad­cas­ter o­f Co­urage Masters, PBS (Ed­uard­ R. Marro­u
Sfi­d­ë për të Ard­hm­en). Ames, IO: (Ed­uard­ R. Marro­u, Përhapës­ i m­bi Mjes­htërit Am­erikanë)
Iowa State University­ Press, 1986. Kurajës­). Charlottesville, New York, h­ttp­://www.p­bs.org/wnet/
NY: SamHar Press, 1971. ameri­canmasters/database/
Edwards, Bob­. Ed­ward­ R. Murro­w mu­rrow_e.h­tml
and­ the Birth o­f Bro­ad­cas­t Neu­harth, Allen H. “The State of
Jo­urnalis­m­ (Ed­uard­ R. Marro­u d­he News Standards Today­ Compared Mu­rrow on Press and the People
Lind­ja e Gazetaris­ë Rad­io­televizive). With Those in the ‘Golden Age.’” (Marro­u m­bi Shtypin d­he Po­pullin)
Hob­oken, NJ: Wiley­, 2004. («Gjend­ja e Stand­ard­eve të Lajm­eve h­ttp­://www.wgbh­.org/arti­cle?i­tem_
So­t në Krahas­im­ m­e ato­ të ‘Ko­hës­ s­ë i­d=2706452
Edgerton, Gary­. “The Mu­rrow Artë’») Ed­ito­r and­ Publis­her, v. 127,
Legend as Metaphor: The Creation, no. 9 (Feb­ru­ary­ 26, 1994): pp. 54(2). Mu­seu­m of Broadcast
Appropriation, and Usefu­lness of Commu­nications, Edward R.
Edward R. Mu­rrow’s Life Story­.” Persico, Joseph E. Ed­ward­ R. Mu­rrow(Muzeu i Ko­m­unikim­eve
(«Legjenda e Marrou­t si Metaforë: Murro­w: An Am­erican Original Rad­io­televizive, Ed­ward­ R. Murro­w)
Krijimi, Shfry­tëzimi dhe Dob­ish- (Ed­uard­ R. Marro­u: Shem­bull h­ttp­://www.mu­seu­m.tv/arch­i­ves/
mëria e Jetëshkrimit të Edu­ard R. Origjinal Am­erikan). New York, etv/M/h­tmlM/mu­rrowedwar/
Marrou­t.») Jo­urnal o­f Am­erican NY: McGraw-Hill, 1988. mu­rrowedwar.h­tm
Culture v. 15, no. 1 (Spring 1992):
pp. 75-91. Rather, Dan. “Call It Cou­rage; Act Radio News: Mu­rrow au­dio clips
on You­r Knowledge.” («Qu­aje Ku­ra- (Lajm­et e Rad­io­s­: Aud­io­klipe të
Fairlie, Henry­. “Mu­rrow: His Life jë dhe Vepro sipas Dijeve të Tu­a.») Marro­ut) h­ttp­://www.otr.com/
and Times.” («Marrou­: Jeta dhe Vital Speeches­ o­f the Day, v. 60, no. mu­rrow.h­tml
Koha e Tij.») The New Republic, 3 (Novemb­er 15, 1993): pp. 78(4).
v. 195, (Au­gu­st 4, 1986): pp. 33(4). Depart­am­ent­i i Sh­t­et­it­ i SHBA nu­k m­ban
Smith, Rob­ert Franklin. Ed­ward­ R. përg­j­eg­j­ësi për përm­baj­t­j­en dh­e vënien
Friendly­, Fred. Due to­ Circum­s­tances­ Murro­w: The War Years­ (Ed­uard­ R. në dispo­zicio­n t­ë bu­rim­eve ng­a ag­j­encit­ë
Beyo­nd­ Our Co­ntro­l (Për Shkak të Marro­u: Vitet e Luftës­). Kalamazoo, dh­e o­rg­anizat­at­ e t­j­era t­ë rendit­u­ra m­ë
Rrethanave jas­htë Ko­ntro­llit To­në). MI: New Issu­es Press, 1978. lart­. Të g­j­it­h­a lidh­j­et­ e Int­ernet­it­ j­anë t­ë
New York, NY: Vintage Books, 1967. dispo­nu­esh­m­e që ng­a pranvera 2006.

20. EDUARD R.
MARROU
GAze­TAriA në LULëziMin e­ SAJ­
U.S. DEPARTMENT oF STATE
Bu­re­au­ o­f Inte­rnati­o­nal Info­rmati­o­n Pro­grams
h­t­t­p://u­sinfo­.st­at­e.g­o­v/