amharic driving license book

1. አዘጋጅ
ዲዊት አይንካው
የማሽከርከር ስነ-ባህሪ ትምህርት
የትምህርቱ አሊማ፡- በማሽከርከር ሂዯት ውስጥ አሽከርካሪዎች መሌካም ያሌሆኑ ባህሪያትን አስወግዯው
መሌካም ባህሪን እንዱሊበሱ ማዴረግ ነው፡፡
የጠቃሚ ሐሳቦች ትርጓሜ፡-
→ ባህሪ፡- የሰዎች አስተሳሰብ፣ አመሇካከትና ዴርጊት ዴምር ውጤት ነው፡፡
→ ስነ-ባህሪ፡- በተሇያዩ የስነ-ባህሪ ጠበብቶች ዘንዴ በሁሇት መሌኩ ይተረጐማሌ፡፡
- ስነ-ባህሪ፡-የሰዎችንና የእንስሳትና ባህሪን ሳይንሳዊ በሆነ መንገዴ የሚያና ዱሲፕሉን ነው፡፡
- ስነ-ባህሪ፡-የአእምሮን አስተሳሰብ ሂዯት ሳይንሳዊ በሆነ መንገዴ የሚያጠና ዱሲፕሉን ነው፡፡
→ የማሸከርከር ስነ-ባህሪ፡- አሽከርካሪዋች በሚያሽከረክሩበት ወቅት የሚያሳዩትን ባህሪ የሚያጠና
የስነ-ባህሪ ዘርፍ ነው፡፡
የማሽከርከር ስነ-ባህሪ ጠቀሜታ፡- በተሽከርካሪና በሰው ህይወት ሊይ የሚዯርሰውን አዯጋና ህሌፇተ ህይወት
መቀነስ ነው፡፡
የማሽከርከር ስነ-ባህሪ የሚያሊብሰን መሌካም ባህሪያት
o ትህትና
o ርህራሄ
o ቤተሰባዊ እይታ
o እንዯዜጋ ህግና ዯንብን አክባሪ መሆን
o መንፇሳዊ ትስስር መፍጠርን
o ስነ-ምግባራዊና ምክንያታዊ መሆንን
o የፇጠራ አነዲዴ ሌምድችነ ማዲበርን ያሊብሳሌ፡፡
የስነ-ባህሪ ግቦች
1. ባህሪን መግሇፅ
2. የተሇያዩ ባህሪያት መንስኤ ማብራራት
3. አሁን ያሇንን ባህሪ ከግምት ውስጥ በማስገባት የወዯፊቱን መተንበይ
4. ባህሪን ማሻሻሌ ናቸው፡፡
የማሽከርከር ስነ-ባህሪያዊ ጉዲዮች
→ የማሽከርከር ስነ-ባህሪያዊ ጉዲዮች የሚባለት በማሽከርከር ሂዯት ውስጥ አስፇሊጊ የሆኑ ነጥቦች ሲሆኑ
እነርሱም፡-
1. ዝግጁነት
2. መነሳሳት (መነቃቃት)
3. መረጃን መሰብሰብ ናቸው፡፡
1. ዝግጁነት፡- የብስሇት፣ የችልታ፣ የትምህርትና የመነሳሳት የጋራ ውጤት ነው፡፡
- የዝግጁነት መገሇጫዎች፡- ከማሸከርከር ሂዯት በፊት በአሽከርካሪው ሉዯረጉ የሚገቡ ዝግጅቶችን ያጠቃሌሊሌ፡፡
- ጤነኛ መሆንን ማረጋገጥ
- ከአሌኮሌ መጠጥ ነፃ መሆን
- ያሇበቂ እረፍት ከ4 ሰዓት በሊይ አሇማሽርከር
- አዴካሚ መዴሐኒቶችን ወስድ አሇማሽከርከር
- አዯንዛዥ ዕፆችን ወስድ አሇማሽከርከር
- የዴካም ( የእንቅሌፍ ስሜት) እየተሰማን አሇማሽከርከር

2. - ሀይሇ ስሜት ውስጥ ሆኖ አሇማሽከርከር በዋነኛነት የሚጠቀሱ ናቸው፡፡
2. መነሳስት (መነቃቃት)፡- በሰዎች ውስጥ ያሇ ሁኔታ ሆኖ ባህሪን ወዯ ግብ የመሇወጥ ሂዯት ነው፡፡
3. መረጃን መሰብሰብ፡- መረጃን በመሰብሰብ ሂዯት ውስጥ ሶስት ዋና ዋና ዯረጃዎች ይገኛለ፡፡
- መገንዘብ
- ትኩረት
- ማስተዋሌ
→ 3.1 መገንዘብ፡- በስሜት ህዋስ አማካኝነት መረጃን የመቀበሌና ወዯ አእምሮ የመሊክ ሂዯት ነው፡፡
→ 3.2 ትኩረት፡- ከዯረሰን መረጃ ውስጥ ዋናውንና ተፇሊጊው የመምረጥ ሂዯት ነው፡፡
→ 3.3 ማስተዋሌ፡- የዯረሰን መረጃ የማቀናበር፣ ውሳኔና ትርጉም የመስጠት ሂዯት ነው፡፡
ሇባህሪ መሇዋወጥ መንስኤዎች
→ ባህሪ በዋነኛነት ከቤተሰብና ከአካባቢ ይወረሳሌ ነገር ግን ይህ ባህሪያት በተሇያዩ ምክንያቶች ሉሇዋወጥ
ይችሊሌ፡፡
- የቤተሰብ ውርስ
- የምንኖርበት አካባቢ
- አካሊዊ ሁኔታ
- ኃይሇ ስሜት
- ትምህርትና ስሌጠና ናቸው፡፡
የአሽከርካሪዎች ሙያዊ ስነ- ምግባር
ሙያ፡- በተወሰነ መሌክ በትምህርትና በስሌጠና የሚገኝ የስራ መስክ ነው፡፡
ስነ-ምግባር፡- መሌካሙን መጥፎውን መሇየት የሚያስችሌና መጥፎውን በመተው መሌካሙን እንዴንከተሌ
የሚያበረታታ እሴት ነው፡፡
ሙያዊ ስነ-ምግባር፡- ባሇሙያው በተሰማራበት የስራ መስክ ውጤታማ እንዱሆንና መሌካም ባህሪን እንዱሊበስ
የሚያዯርጉ መርሆችን ያመሇክታሌ፡፡
ሙያዊ ስነ- ምግባራቸውን ጠብቀው የሚያሽከረክሩ አሽከርካሪዎች የሚያሳዩአቸው ባህሪያት
→ ከጠጡ አይነደም ከነደም አይጠጡም
→ ረጅሙን የግንባር መብራት በከተማ ክሌሌ ውስጥ አይጠቀሙም
→ በነርሱ ምክንያት ህይወት እንዱጠፋ አይፇሌጉም
→ የፍጥነት ወሰን ገዯብን ያከብራለ
→ ሇጉዞቸው እቅዴ አውጥተው ይጠቀማለ፡፡
→ የተሽከርካሪያቸውን አካሌ ዯህንነት ይጠብቃለ፡፡
የአሌኮሌ መጠጥ በማሽከርከር ሊይ ያሇው ተፅዕኖ
የማሽከርከር ሙያ የአእምሮን አዛዥነትና የአካሌ እንቅስቃሴን አቀናጅቶ የሚጠይቅ ሙያ ነው፡፡ በተቃራኒው
የአሌኮሌ መጠጥ የአካሌ እንቅስቃሴን ከመግታት ባሻገር የአእምሮንና የነርቭ ስርዓትን ያዛባሌ፡፡
የአሌኮሌ መጠጥ የሚጠጡ አሽከርካሪዎች የሚያሳዩአቸው ባህሪያት
→ በራሳቸው ረዴፍ ውስጥ አሇመቆየት
→ ከፍጥነት ወሰን ገዯብ በሊይ ማሽከርከር
→ በዴንገት ፍጥነት መጨመርና መቀነስ
→ ከፊትና ከጐን ያለ ተሽከርካሪዎችን ተጠግቶ ማሽከርከር
→ የግንባር መብራትን ሳያበሩ ማሽከርከር
→ ተገቢውን ምሌክት በተገቢው ቦታ አሇማሳየት

3. → ሇህግና ዯንብ ተገዢ አሇመሆን ከሚጠቀሱት ውስጥ ዋና ዋናዎቹ ናቸው፡፡
የአሌኮሌ መጠጥ በጠጡ ወቅት ስሇማሸከርከር መወሰዴ ያሇባቸው እርምጃዎች
- የአሌኮሌ መጠጥን በቤት ውስጥ የመጠጣት ሌምዴ ማዲበር
- ተሽከርካሪውን ያሌጠጣ አሽከርካሪ እንዱያሽከረክር ማዴረግ
- የህዝብ ትራንስፖርት መጠቀም
- የጠጣንበት ቦታ ማዯር
ሞገዯኛ (ክሌፍሌፍ) አነዲዴ
→ ሞገዯኛ (ክሌፍሌፍ) አነዲዴ የሚባሇው በተዯጋጋሚ በተረበሸ ስሜት ውስጥ ሆኖ
ማሽከርከርና የተሳሳተ ግምትና ማጠቃሇያ መስጠትን ያጠቃሌሊሌ፡፡
ሇምሳላ - አሌኮሌ፣ አዯንዛዥ ዕፅ፣ ከባዴ መዴሐኒት ወስድ፣ በእንቅሌፍ፣ በዴብርት እንዱሁም ከባዴ ህመም
ውስጥ ሆኖ ማሽከርከር
- ተናድ፣ ተቆጥቶ፣ በእሌህ ስሜት ውስጥ ሆኖ ማሽከርከር
- በፍርሀትና በጭንቀት ውስጥ ሆኖ ማሽከርከር
- በማሽከርከር ሂዯት ውስጥ አትኩሮትን ላሊ ቦታ ማዴረግ የትራፊክ ህጐች ግንዛቤ አሇመኖር
በዋናነት የሚጠቀሱ ነጥቦች ናቸው፡፡
የሞገዯኛ አነዲዴ ፇርጆች
→ የሞገዯኛ አነዲዴ ፇርጆች በሶስት ክፍልች ይከፇሊለ፡፡
1. ትዕግስት ማጣት
2. ተፅዕኖ የማዴረግ ትግሌ
3. ግዳሇሽነትና የመንገዴ ሊይ ፀብ ናቸው፡፡
1. ትዕግስት ማጣት
- የትራፊከ መብራትን አሇማክበር (ቀይ መብራት መጣስ)
- ያሇ አግባብ ረዴፍ መሇዋወጥ (መሽልክልክ)
- ከተፇቀዯ የፍጥነት ወሰን ገዯብ በሊይ ማሽከርከር
2. ተፅዕኖ የማዴረግ ትግሌ
- ተሽከርካሪን ሊሇማሳሇፍ መንገዴ መዝጋት
- በተዯጋጋሚ የተሽከርካሪ ጡሩምባ በማሰማት በምሌክት መሳዯብ
- በበቀሌ ስሜት በዴንገት ፍሬን መያዝ
3. ግዳሇሽነትና የመንገዴ ሊይ ፀብ
- በአሌኮሌ መጠጥ ተመርዞ ማሽከርከር
- መሳሪያ መዯገንና መተኮስ
- ተሽከርካን በማቆም ከተሽከርካሪ ወርድ መዯባዯብ
ሞገዯኛ አሽከርካሪ ሊሇመሆን መዯረግ ያሇባቸው ጥንቃቄዎች
→ በጣም በዯከመን፣ በተበሳጨን፣በተቆጣን ጊዜ አሇማሽከርከር
→ ወዯምንፇሌግበት ቦታ ሇመዴረስ በቂ ጊዜ መመዯብ
→ ከተቻሇ የጉዛ ፕሮግራም በስራ መግቢያና መውጫ ሰዓት አሇማዴረግ
→ ሉያዘገየን የሚችሌ ሁኔታ ከተፇጠረ ሇምንሄዴበት አካሌ ማሳወቅ
ሞገዯኛ አሽከርካሪ ሲያጋጥመን መዯረግ ያሇባቸው ጥንቃቄዎች
→ ረዴፍን ሊሇመሌቀቅ ፋክክር ውስጥ አሇመግባት
→ ፀያፍ ስዴቦችን ችሊ ማሇት
→ የአይን ሇአይን ግንኙነትን ማስወገዴ
→ እይታችን ወዯምናሽከረክርበት ቦታ ብቻ ማዴረግ
→ ሳይበሳጩ ዘና ብል ማሽከርከርና ሁኔታውን ሇህግ አስከባሪ ማሳወቅ

4. ሶስቱ የማሽከርከር ባህሪያት ዘርፎች
እነዚህ ባህሪያት በማሽከርከር ውስጥ የሚታዩ የተሇያዩ ባህሪዎች መነሻ ወይም ግንድች ናቸው፡፡
1. የስሜት ባህሪ
2. የመገንዘብ (የአእምሮ) ባህሪ
3. የክህልት ባህሪ
1. የስሜት ባህሪ፡- ፍሊጐትን፣ አመሇካከትን እሴትን መነሳሳትና መሰሌ ግቦችን ያሇመ የሰዎች ባህሪ ነው፡፡
2. የመንገዘብ (የአእምሮ) ባህሪ፡- መረዲትን ማሰብን ምክንያትንና ውሳኔ መስጠትን ያካተተ የሰዎች ባህሪ ነው፡፡
3. የክልት ባህሪ፡- በአእምሮ አዛዥነት በአካሌ እንቅስቃሴ የሚፇፀምን ማንኛውንም ተግባር ያካተተ የሰዎች ባህሪ
ነው፡፡
የማሽከርከር ባህሪ ስነ-ባህሪያዊ ዘርፎች
እነዚህ የማሽከርከር ባህሪ ስነ- ባህሪያዊ ዘርፎች ሶስቱን የማሽከርከር ባህሪያት ዘርፎችን ጉሌብትናና ጉዴሇት
ይተነትናለ፡፡
→ የማሽከርከር ባህሪ ስነ- ባህሪያዊ ዘርፎች ሶስት ሲሆኑ እነሱም
1. ኃሊፊነት
2. ጥንቃቄ(ዯህንነት)
3. ብቃት
1. ኃሊፊነት
- ስሜታዊ ኃሊፊነት
→ ሇላልች ማሰብና ስነምግባራዊነት
- ስሜታዊ ኃሊፊነት ጉዴሇት
→ ራስ ወዲዴነት
-አእምሮአዊ ኃሊፊነት
→ አእምሮአዊ ጤንነት
- አእምሮአዊ ኃሊፊነት ጉዴሇት
→ አዯገኛ የሆነ ባህሪ
- ክህልታዊ ኃሊፊነት
→ዯስታና እርካታ
- ክህልታዊ ኃሊፊነት ጉዴሇት
→ ውጥረትና ዴብርት
2. ጥንቃቄ (ዯህንነት)
- ስሜታዊ ዯህንነት
→ራስን ማዘጋጀት
- ስሜታዊ ዯህንነት ጉዴሇት
→በአጋጣሚ የመጠቀም ፍሊጐት
- አእምሮአዊ ዯህንነት
→ሚዛናዊ ባህሪ
- አእምሮአዊ ዯህንነት ጉዴሇት
→ ሚዛናዊነት የጐዯሇው ባህሪ
- ክህልታዊ ዯህንነት
→ የመረጋጋት ስሜት
- ክህልታዊ ዯህንነት ጉዴሇት
→ የተጋነነ አፀፋ
3. ብቃት
-ስሜታዊ ብቃት
→ዯንብን ማክበርና ሌበ ሙለነት
-ስሜታዊ ብቃት ጉዴሇት
→በህግ አሇመገዛትና በራስ አሇመተማመን
-አእምሮአዊ ብቃት
→ እውቀትና ግንዛቤ
-አእምሮአዊ ብቃት ጉዴሇት
→ በመረጃ ያሌተዯገፇ አስተሳሰብ
-ክህልታዊ ብቃት
→ ጠንቃቃነት (ንቁነት)
-ህልታዊ ብቃት ጉዴሇት
→ ትኩረት ማጣት

5. የመሌካም አሽከርካሪ ባህሪያት የማዲበር ስሌት
አንዴ አሽከርካሪ በተሇያየ የትራፊከ ሁኔታ ውስጥ የላልችን ህይወት ብልም ንብረት ከአዯጋ መጠበቅ ያስችሊሌ፡፡
→ ስሜትን ሇመቆጣጠር የስራችን ጥሩ ፍቅር እንዱኖረን ማዴረግ
→ መሌካም ያሌሆኑ ሁኔታዎችን ሇይቶ ማወቅና ማስወገዴ
→ ስሜታችን መቆጣጠር በማንችሌበት ሁኔታ አሇማሽከርከር
ራስን በራስ የማረም ሂዯት
አንዴ አሽከርካሪ የራሱ ስህተት በራሱ የማረም ሂዯት ማከናወን መሌካም ባህሪ ያሇው አሽከርካሪ ያሰኘዋሌ፡፡
እራሱን በራስ የማረም ሒዯት ሶስት ዯረጃዎች አለት እነሱም ሶስቱ “መ” ዎች ይባሊለ፡፡
1. መጠንቀቅ፡- አለታዊ ሌማድች አለብኝ ብል ጥንቃቄ መውሰዴ፡፡
2. መመስከር፡- ስህተት ስንፇፅም ስህተት መፇፀማችንን አምኖ መቀበሌ፡፡
3. መቀየር፡- ስህተት ነው ብሇን ያመንበትንና ጥንቃቄ አወሰዴንበትን ጉዴሇት አርሞ መገኘት፡፡
ውጤታማ የመግባባት ክህልትን (ማዲበር ስሌቶች)
በዕሇት ዕሇት እንቅስቃሴ (ግንኙነት) ውስጥ የሚፇጠሩ ክስተቶችን በሰሊም መጨረስ የሚያስችለ መንገድች
ናቸው፡፡
1. መቻቻሌ
2. ማካፇሌ
3. አዛኝ (አሳቢ) መሆን
4. መዯራዯር ናቸው፡፡