Eliza anglikanoa, ebangelikoa eta luteranoa

1. Ingalaterrako Eliza ofiziala 1534an sortu zen, bertako
errege Enrike VIII.ak Aita Santuarekin eta Erromako
elizaren doktrina, instituzio eta printzipioekiko loturak
hautsi zituenean.

2. ELIZA
EBANGELIKOA
Ebanjelismoa kristau-federako iturri bakartzat ebanjelioa hartzen
duen edozein doktrina edo jarrera. Bereziki Erdi Aroko zenbait
mugimendu (kataro, frantziskotar, etab.ez) eta Erreforma ondoko eliza
protestanteaz esaten da
Bere jarraitzaileek Eliza ebanjelikoak osatzen dituzte. Eliza hauek
eklesiologia (gobernu) arloan, liturgia (gurtza-estiloia) arloan edo
bigarren mailako sinismetan aldeak izan arren, guztiek bere doktrinan
hiru sineste oinarriak onartzen dituzte: Hirutasuna, Kristoren Fedearen
bitarteko salbamena eta Bibliaren hutsezintasuna.
Protestantismoaren barruko elizak, XX. mendeko bukaeran eta XXI.
mendeko hasieran, bere jarraitzaileek "ebanjelikoak" dute izena,
protestantismo liberaletik aldentzeko.

3. ELIZA ORTODOXOA
• Eliza ortodoxoa kristau eliza da, Jesus Nazaretekoa eta 12 apostoluen garaietatik
dirauena. Jarraitzaileak kontuan hartuta, hirugarren kristau komunitatea nagusiena
da, Eliza Katoliko Erromatarra eta Eliza Protestanteen ondoren, 300 milioi jarraitzaile
izanik.
• Hedapena.
• Eliza ortodoxoa bere burua Mediterraneo itsasoaren ekialdeko kristau komunitateen
oinordekotzat du bere burua, hau ez da Vatikanoren gustukoa. Bere doktrina teologikoa
IV. eta VIII. mendeen artean eginiko zazpi kontzilio ekumenikotan finkatu zen.
Eztabaida batzuk izan ondoren, Ekialdeko Eliza Ortodoxoa eta
Eliza Katoliko Erromatarra banatu ziren Ekialdeko Zisma izan ondoren, 1054ko
uztailaren 16an. Kristautasun ortodoxoa Ekialdeko Europatik hedatu zen
Bizantziar Inperioaren ospea eta misiolarien lanari esker.
• Egun erlijio nagusia da Bielorrusian, Bulgarian, Errumanian, Errusian, Georgian,
Grezian, Mazedoniako Errepublikan, Moldavian, Montenegron, Serbian, Ukrainan eta
Zipren. Gainera baditu jarraitzaile asko Bosnia-Herzegovinan (biztanleriaren 1/3a),
Polonian (600.000), Kazakhstanen (%30a), Uzbekistanen (milioi 1), Estonian
(%25a), Letonian (%35a), Albanian (%5a), Azerbaijanen (%5a) eta Libanon.
Emigrazioa dela eta, komunitate handiak daude Alemanian, Argentinan, Australian,
Erresuma Batuan, Espainian, Estatu Batuetan, Frantzian eta Kanadan.
• Eliza ortodoxoa 15 eliz autozefaletan antolatuta dago. Eliza bakoitzak bere eliz-
patriarkatua du. Patriarkatu zaharrenak Antiokian, Konstantinopolisen, Alexandrian
eta Jerusalemen badaude ere, nagusia Moskukoa da.

4. Eliza luteranoa Alemanian garatuta dago. Jatorria dauka
Martin Lutherrek egindako mugimendu protestanteekin
Inperio Germanioan, Eliza berritzearen helburuarekin.
Luterano batzuek, kristautasunetik sustraitutako eliza
hau 1517ko urriaren 30ean sortu zela uste dute.
Luteranoek Jesusengan, Jainkoarengan eta Trinidad
Santuarengan sinesten dute. Luteranoek esaten dutenez,
Jainkoak bekatariak haien fedeagatik justifikatzen ditu,
eta ekintza onak egiteagatik.