1. GRUBE tekst: Ksenia Kaniewska / Elle Decoration
Krzesła Zig & Zag
(redizajn projektu
Bardzo
Gerrita Rietvelda), proj.
Kateryna Sokolova, 2006
Łódź design
Festival
Największe tego
Bliski Ws
chód
typu wydarzenie
w naszej części
Europy. Zeszłoroczna
edycja zgromadzila
ponad 40 tys.
widzów, a ponad
800 artystów z całego
świata prezentowało
swoje prace na
40 wystawach.
Tegoroczna,
piąta edycja pod
hasłem „Zmiana!”,
odbywająca się
między 20 a 30
października, po raz
pierwszy prezentować
będzie dizajn
Wschodu. Więcej
o festiwalu znajdzie-
cie na stronie
www.lodzdesign.com.
Fragment tryptyku
Maljuky, proj. Tereza Ba-
rabash, 2007
Dwadzieścia lat po upadku ZSRR i odzyskaniu przez Ukrainę
niepodległości Europa Zachodnia wciąż chyba nie pamięta,
że wschodnia granica kontynentu wcale nie leży na Bugu. Autorski
projekt „…i obudziłem się w Europie”, przygotowany w ramach
piątej edycji Łódź design Festival, pokazuje sztukę pozbawioną
ciężaru historii i wolną od epatowania martyrologią.
To emocjonalny zapis pewnej drogi, która biegnie przez Europę.
Drogi bez granic, szlabanów i wiz.
70 exklusiv ... #105 #105 ... exklusiv 71

2. GRUBE 4 niem czy architekturą. Wiza schengeńska to prawdziwa
przepustka do świata, o jakim marzą, a jakiego nie
chcą znać wyłącznie z internetu czy z katalogu wystaw,
1
na których nie mogli być. Rzeczywistość jednak nie
1. Lampa Egglight, proj. Igor Pinigin
(Studio Dorogaya), 2006 jest taka kolorowa. Odmowa wydania wizy to chleb
W
powszedni. Z problemem tym borykają się na co
2. Lampa Shark, Aleksandr Mukome-
lov (Mukomelov Studio), 2010 dzień praktycznie wszyscy artyści z Ukrainy – pisarze,
4. Biurko Zu, proj.
Roman Zubarev, 2010 muzycy, malarze. Projektanci z kalendarzem w ręku
spółczesny ukraiński 3. Fotel The Linne, proj. Alexander
Kozynets, 2011 robią przegląd najważniejszych europejskich imprez,
dizajn jest zjawiskiem 5. Krzesło The Simplest
Chair, proj. Grycja Erde, wybierają te, które są dla nich najważniejsze, i dopiero
trudnym do opisania,
2010 wtedy składają dokumenty do konsulatów. Najbardziej
trudnym do zidentyfiko-
przykro im jest, kiedy odmowa przychodzi na kilka dni
wania, ale chyba właśnie
przed planowanym terminem wyjazdu w celu np. ode-
dlatego tak fascynują-
brania nagrody. I jak się okazuje, nie ma znaczenia, czy
cym. Kiedy wpisujemy
zaprasza Francja, Włochy lub Anglia. Ani to, że hotele
w dowolną wyszukiwarkę internetową – nieważne,
już dawno są zarezerwowane, a dziennikarze czekają na
czy cyrylicą, czy łacinką – hasło „ukraiński dizajn”,
umówione wywiady. Tak samo trudno prowadzić inte-
mimo że pojawi się kilka tysięcy odnośników, większość
resy z zagranicznymi kontrahentami, no bo jak umawiać
w ogóle nie dotyczy wzornictwa. Poruszając się według
się z kimś na prezentację, kiedy człowiek całkowicie
tego klucza, z łatwością odnajdziemy setki stron
uzależniony jest od jakichś tam pań w urzędach, które
pełnych malowanych talerzy huculskich, rzeźbionych 5
ludzi dzielą na tych, co pojadą, i tych, co nie pojadą.
łyżek czy tradycyjnie wyszywanych koszul. Z kolei
po dodaniu przymiotnika „współczesny” wyskoczy
mnóstwo linków do stron oferujących modę w każdym
2
RzemiosŁo
wydaniu, niekoniecznie rodem z Ukrainy. Zaproszeni przeze mnie projektanci nie mogli zrozu-
Żeby dotrzeć do przykładów współczesnego mieć, dlaczego jeszcze na tydzień przed wyjazdem nie
wzornictwa naszych wschodnich sąsiadów, musiałam mam dokładnie sprecyzowanych planów – kiedy i kogo
spędzić setki godzin w internecie, pisząc do niezliczo- odwiedzę. Bilet lotniczy rezerwowałam chyba na trzy
nych instytucji, galerii, szkół, gazet i organizacji, dni przed wylotem. Wszystko uzależniałam od spraw,
do swoich i czyichś przyjaciół. Powoli zapełniałam so- które musiałam pozałatwiać przed wyjazdem, a kupno
bie dysk zdjęciami i wizualizacjami przeróżnych przed- biletu zostawiłam na ostatnią chwilę. To przywilej
miotów i coraz bardziej utwierdzałam się w przekonaniu, obywatela kraju należącego do Unii Europejskiej. Mając
że najwyższy czas, aby ze zjawiskiem tym zaznajomić jednak doświadczenie w podróżowaniu po Ukrainie,
Europę Zachodnią. Kiedy już stworzyłam sobie bazę następne dni i tygodnie rozplanowałam co do godziny
projektów i osób, nadszedł moment, żeby zmierzyć się zaraz po wylądowaniu. Przede wszystkim od razu
ze wszystkim osobiście. Założenie było proste – poje- odbyłam obowiązkową wycieczkę na dworzec kolejowy
chać i odwiedzić wszystkie te osoby, zobaczyć gotowe w Kijowie, gdzie po odstaniu w długaśnej kolejce
prace, warsztaty, pracownie, spotkać się z ludźmi i ich zrozumiałam, dlaczego jednak nie powinnam wściekać
środowiskiem. Byłam więc w ich szkołach, domach, pra- się na przynajmniej kilkadziesiąt stojących przede
cowniach. Widziałam setki prototypów i gotowych prac. mną osób, które kupowały bilety z minimum dwu- czy
Pracownie to często piękne, wylizane pokoiki, a czasem trzytygodniowym wyprzedzeniem. Nieźle się musiałam
komórka na podwórku, gdzie z pomocą ojca czy brata nagimnastykować, żeby zaplanowaną podróż ułożyć
– przeważnie absolwenta tej samej uczelni – projektanci w logiczną całość, biorąc pod uwagę śladową liczbę
nocami toczą nogi stołów, wiercą, malują i szlifują. po latach pracy na państwowych posadach teraz Wash down! został wyróżniony na Salone Internationale del biletów, którymi dysponuje kasjerka. Na Ukrainie na
I to właśnie te wielopokoleniowe pracownie są jednym projektują tapety, podłogi i obicia mebli ze skór. Mobile w Mediolanie w 2002 roku. Niestety, poza pojedyn- wszystkie wieczorne pociągi, na trasy nawet 300- czy
z najciekawszych zjawisk, z jakimi się spotkałam. Wykonują pojedyncze zamówienia dla zamożniejszych czymi nagrodami zagranicznymi i pięknie wydanym albumem 400-kilometrowe, sprzedaje się wyłącznie miejsca
Ukraińców (przeważnie byłych sportowców lub ludzi z okazji dziesięciolecia Vodoparadu, wszystkie projekty pozo- leżące. Nie ma co się jednak buntować, ponieważ bilety
Wiza 3
związanych z polityką), ale ich głównymi odbiorcami są
Włosi, którzy skórami chętnie obijają ściany i kolumny
stają wyłącznie doskonale wykonanymi pracami konkursowymi.
Ukraińskie firmy nie są zainteresowane współpracą z ro-
są śmiesznie tanie (oczywiście jak na polską kieszeń),
a podróż wyjątkowo komfortowa. Czysta, wykrochma-
i visa położonych wysoko w górach eleganckich chaletów. dzimymi dizajnerami. Ukraina chyba jeszcze nie jest gotowa, lona pościel (nie żadna tam fizelina), szerokie wagony,
Kateryna Sokolova mieszka obecnie w Kijowie. Ze mną
jednak umawia się w położonym niedaleko rosyjskiej Ukraińskie Turystom podczas urlopu najbardziej potrzebny jest
przecież spokój, a podobno nic tak nie wycisza ścian
żeby zaprosić wychowanków własnych uczelni projektowych
do współpracy. I problemem wcale nie jest tu kwestia dotarcia
wygodne przedziały i herbata nie z plastikowych kub-
ków, ale z prawdziwej szklanki w metalowym koszyczku.
granicy Charkowie. Tu się urodziła, tu skończyła
uniwersytet, tu też mieszkają jej rodzice. Wsiadam firmy nie są jak właśnie miękka skórka.
Co roku każdy członek rodziny Sokolovów przygo-
do nich. To już zasada, że częściej po projekty Ukraińców
zgłaszają się firmy zagraniczne niż miejscowe przedsiębiorstwa.
Ruszam w stronę Krymu. Nocny pociąg. Wagon,
tym razem tzw. plackartnyj – miejsca sypialne bez po-
do metra w centrum miasta. Mijam przepyszne sece-
syjne kamienice, pomnik Lenina na Majdanie Swobody, zainte- towuje nowy projekt na konkurs Vodoparad. Równo
dziesięć lat temu koncern Vlada Ltd z Charkowa wymy-
W ten sposób współpracę z francuskim koncernem produ-
kującym elektronikę rozpoczęła właśnie Kateryna Sokolova.
działu na przedziały. Pociąg ruszył wieczorem z Kijowa,
ja dosiadam się w nocy gdzieś na trasie. Wszyscy śpią.
drugim co do wielkości w Europie placu miejskim,
kapiącą złotem prywatną (sic!) cerkiew i zagłębiam
resoWane ślił konkurs na projekt elementu wyposażenia łazienki
– umywalki lub prysznica. Każdego roku kilkadziesiąt
Francuzom spodobały się jej projekty przypominających
biżuterię dla kobiet słuchawek Bluetooth. Projektantka śmieje
Białe tobołki zawiniętych w prześcieradła równiutko
poukładanych na półkach ludzi od razu na myśl przy-
się w labirynt charkowskiego metra. Wychodząc parę
stacji dalej, mam wrażenie, że oto nagle znalazłam
Współpracą osób z całego kraju nadsyła swoje prace. Nie są to tylko
wizualizacje. Żaden projekt nie kończy się jedynie ry-
się, że zyskała tym samym kolejną ważną umiejętność – zawód
elektronika. Pracuje w domu, z biurem we Francji kontaktuje
wodzą kostnicę. Z jedną różnicą – tu temperatura mimo
późnej pory nie schodzi poniżej trzydziestu stopni.
się w jakimś małym miasteczku – niska zabudowa,
rzędy identycznych domów stłoczonych za wysokimi
z rodzimymi sunkiem. Na każdy konkurs projektanci muszą wykonać
gotowy produkt. Od początku do końca. Nauczeni są,
się mailowo lub telefonicznie.
Tymczasem w pracowni taty pokazuje mi swoje krzesła
Rano zaspany tłum wylewa się na peron. Mimo
wczesnej pory dworzec w Symferopolu tętni życiem.
ogrodzeniami, małe, karłowate drzewa owocowe,
plątanina winorośli. Jedynym wysokim budynkiem
dizajnerami że powinni być jednocześnie malarzami (projekty ma-
lują akwarelami) i inżynierami (każdy musi umieć sam
Zig & Zag ze sklejki. To wariacja na temat kultowego projektu
Gerrita Rietvelda z 1932 roku. Swoje wzbogaciła o półkę na
To baza przesiadkowa do wszystkich mniejszych
miejscowości Krymu. Zostawiam bagaż w przechowalni
jest piękna, do niczego tu jednak niepasująca bryła wykonać baterię, kran, prysznic). Ekspozycja wygląda gazety. Kateryna, jak większość projektantów z Ukrainy, co i idę na spotkanie z Aleksandrem i Oleną. Parą są
nowiutkiej cerkwi ormiańskiej. W uroczym domku jak salon pokazowy jakiegoś włoskiego czy niemieckie- roku stara się jeździć do Mediolanu na święto dizajnu ISaloni. zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym. Razem
mieszka rodzina Sokolovów. Już od progu czuję zapach go koncernu. Perfekcyjnie wykonane realizacje tworzą Projektanci sami starają się o wizy turystyczne, sami kupują bi- tworzą Mukomelov Studio. Olena Tseluiko urodziła
skóry i kleju. Jedno z pomieszczeń dwupiętrowego stałą wystawę w siedzibie firmy. Tylko część trafia na lety, wynajmują przez internet mieszkania i ruszają całą grupą się w Eupatorii. Godzinami opowiada fascynujące hi-
domu przeznaczono na pracownię. Rodzice, absolwenci konkursy zagraniczne. W ten sposób na przykład ojciec do Włoch. Jeżeli wiza na to pozwala, zwiedzają dalej Europę, storie o swoim egzotycznym miasteczku. Umiejętność
wydziału „promdesignu” charkowskiego uniwersytetu, Kateryny, Nikolai Sokolov, za swój skórzany sedes przeważnie śladem ważnych imprez związanych z projektowa- tę z pewnością przejęła od mamy, która od lat prowadzi
72 exklusiv ... #105 #105 ... exklusiv 73

3. GRUBE wycieczki śladami krymskich Tatarów. Aleksandr Muko-
melov pochodzi z Symferopola. Jest chyba najbardziej
utytułowanym projektantem z Ukrainy, świadczy o tym
między innymi pokaźna kolekcja nagród Red Dot.
Wszystkim zadaję to samo pytanie: jak wyobrażają
sobie przyszłość projektowania na Ukrainie, skoro
1
nie ma szansy na wdrażanie projektów do miejscowej
produkcji, a współpracę z zagranicą utrudnia między
innymi system wizowy? Projektanci z Mukomelov Wielofunkcyjna ławka
Studio, mimo międzynarodowych sukcesów, nie Lying-in, proj. Kateryna
i Valeryi Kuznetsov (pracow-
zamierzają wyprowadzać się z Ukrainy, a tym bardziej nia Decorkuznetsov), 2008
z Krymu. Ich podstawowym sposobem komunikacji
ze światem jest internet. Oboje projektują wnętrza
(Olena jest architektem), a na brak zamówień nie
narzekają. Wykonują zlecenia z całego kraju, spotykają
się ze swoimi klientami, dużo podróżują, ale najchętniej
pracują w rodzinnym mieście. W Symferopolu mają
swoje biuro i warsztat, gdzie większość prototypów
Pracownia Decorkuznetsov mieści się w wysokim
mieszkaniu w stuletniej kamienicy położonej w cichej
potrzebę indywidualności. Początkowo oznaczało to: mieć
inaczej, ale lepiej niż sąsiad. Jeśli więc sąsiad miał obite
samoWystaRCzalni
Moja podróż po Ukrainie trwała, z małymi przerwami,
wykonują z pomocą ojca Aleksandra. Większe i bardziej dzielnicy miasta. Z balkonu rozpościera się widok skórą drzwi, to nasze trzeba było natychmiast obić podwójną
prawie dwa tygodnie. Pokonałam samochodem
skomplikowane zamówienia zlecają miejscowym na Dniepr. Lśniąca gruba krecha rzeki przecina warstwą, sąsiad miał kryształowy żyrandol (czyt. plastikową
i pociągami kilka tysięcy kilometrów, odwiedziłam
fabrykom. Największy problem mają wbrew pozorom horyzont. Kateryna i Valeryi Kuznetsovie stanowią imitację), to był znak, że trzeba szukać dwa razy większego.
kilkadziesiąt osób, niezliczone ilości kompletnie róż-
ze znalezieniem porządnych rzemieślników, którzy bardzo nietypowy (jak na Ukrainę) przykład biznesu Kandelabry, wypchane ptaki, złote kolumny, plafony, wanny
nych miast i miasteczek, obejrzałam setki projektów
zgodziliby się wykonywać pojedyncze egzemplarze rodzinnego. Valeryi urodził się w Rosji. Kiedy był mały, z hydromasażem. I to wszystko w klasycznej chruszczowce.
i gotowych realizacji, aby na własne oczy przekonać
ich projektów przeznaczone na konkursy i wystawy. rodzina przeniosła się na Ukrainę. To była najlepsza Nadeszły lata 90. Telewizja kablowa, supermarkety, potem
się o paradoksie ukraińskiego dizajnu – w kraju,
Wykwalifikowany rzemieślnik, potrafiący tradycyjnymi decyzja, wspomina. Tu skończył uczelnię i zaczął internet. Dostępne było wszystko to, co na Zachodzie. Pojawiły
który w ogóle nie ma zaplecza projektowego i własnej
metodami pracować w skórze, metalu czy szkle, to pracować jako lekarz. Kiedy kilkanaście lat temu poznał się magazyny modowe i wnętrzarskie. „Elle”, „Vogue”, „Bazaar”.
tradycji projektowej, dwadzieścia lat po upadku
prawdziwy skarb. Starsi powymierali, młodzi nie kształ- Katerynę, wtedy studentkę promdesignu, zakochał się Zmęczeni tandetą, imitacją i podróbą, Dynastią dla ubogich,
Związku Radzieckiego i odzyskaniu przez Ukrainę
cą się już do pracy w takich zawodach. nie tylko w dziewczynie, ale i w jej fachu. Początkowo Ukraińcy zaczęli doceniać hasła: „minimalizm”, „dobry projekt”,
niepodległości, narodził się bardzo indywidualny,
Olena i Aleksandr wykonują więc swoje projekty tylko podglądał, potem doradzał, w końcu całkowicie „trwałość”. Co ciekawe, na Ukrainie nie ma Ikei, za to jest salon
konceptualny nurt dizajnu. I choć trudno określić,
w pojedynczych egzemplarzach, a później szukają porzucił biały fartuch dla projektowania. Dziś mówi, Roche Bobois. Ważna staje się marka, oryginał, ale niestety nie
czy funkcjonowanie pojedynczych projektantów
zagranicznych firm, które pracują w podobnej techno- że gdyby skończył ten sam wydział co żona, na pewno jest to marka ukraińska. Państwo nie umie i nie docenia swoich
i pracowni rozsypanych po całym kraju traktować
logii. Śledzą proces produkcji wiodących koncernów, w ich projektach nie widać byłoby tyle pasji i poczucia
należy jako rodzaj eksperymentu, czy to początek
głównie włoskich, niemieckich i francuskich. A potem humoru. – Każda uczelnia o tym profilu – dodaje – ma
zjawiska, które określać możemy mianem „ukraińskie-
piszą do producenta. W ten sposób udało się podpisać w sobie trochę sztywnego akademizmu.
go dizajnu”, Europa z pewnością musi zacząć liczyć
kilka intratnych kontraktów. Owocem najważniejszego Kateryna przyznaje, że czasem „zawiesza się” nad
są jak
2
się z pracami naszych wschodnich sąsiadów. Nie ma
chyba jest wprowadzenie do produkcji lampy... Nazwa jednym małym elementem, zastanawiając się, jak zrobić
jeszcze mowy o żadnym stylu czy nurcie narodowym,
producenta na razie musi pozostać tajemnicą, ale już
w listopadzie w katalogu jednej z najlepszych francu-
coś fajnego, ale zgodnie ze wszystkimi prawidłami
projektowania. W końcu pasuje. Wtedy wkracza mąż, rozBitkoWie ale w kraju o tak młodej demokracji, gdzie nietrudno
odnaleźć resztki postsowieckiej mentalności i gustu,
skich firm wnętrzarskich pojawi się produkt sygnowany
ukraińskim Mukomelov Studio.
odwraca kartkę do góry nogami, postawi parę kresek,
które do grobu wpędziłyby niejednego profesora, na morzU, cieszą jest to pozytywny trend. Pokazuje bowiem, że mło-
dym Ukraińcom, absolwentom uczelni artystycznych,
PRzeklęta
i zadowolony mówi: – Teraz jest super! Trzeba to zrobić!
Chwilę później pojawia się wizualizacja, a po paru się z napotkania projektowych czy architektury, którzy bez wątpienia
odebrali doskonałe wykształcenie, dużo bliżej do
1. Komoda Piano, proj.
Roman Shpelyk, 2011
kReatyWność dniach do pracowni wjeżdża nowy mebel.
Kuznetsovie, jak przyznają, największy problem każdej żyWej Europy Zachodniej, niż nam się może zdawać.
W swoim fachu muszą być samodzielni i samowy-
2. Krzesło Organy, proj.
Natalia Aulova, 2011
Jadę na wschód. Dniepropietrowsk. Prawdziwa
metropolia. Stolica biznesu. W tym mieście wszystko
mają właśnie z kreatywnością. Wymyślone projekty
natychmiast realizują. Żyją głównie z projektowania istoty, która starczalni. Ale bez obaw, rodzime firmy jeszcze się
o nich upomną, tyle że wtedy może się okazać, iż
3. Siedzisko Dog, proj.
Andrey Bondarenko, 2011
musi być „naj”. Szerokie co najmniej na trzy pasma ulice
z ledwością mieszczą tysiące samochodów zapy-
wnętrz, więc na takie małe kaprysy mogą sobie pozwo-
lić. Twórczo wyżywają się w czyichś wnętrzach, które dzieli ich los na zatrudnienie projektantów, których prace dziś
pokazujemy, ich po prostu nie stać.
chających od samego świtu centrum. Nieprzerwany zapełniają własnymi meblami. Mają jednak kilka zasad
4. Krzesło Duga Chair, proj. Oni sami na razie pytani o takie hasła jak
Oleksandr Shestakovych, sznur aut przelewa się z jednego brzegu Dniepru na – po pierwsze, przede wszystkim naturalne materiały:
„konkurencja” czy „rywalizacja w środowisku”
2011 drugi. Rzeka, wpływając do miasta i przecinając je na drewno i kamień, a po drugie, nie projektują wnętrz,
odpowiadają, że to elementy ukraińskiemu dizajnowi
dwie części, zwęża się znacznie. Niech nas nie zmyli pod którymi nie mogliby się podpisać.
z pewnością jeszcze obce. Nie ma mowy o rywalizacji
jednak to, co zobaczymy na mapie, bo w rzeczywistości
w środowisku, w którym ludzie z radością wymieniają
spacer mostem z jednego brzegu na drugi zajmie
nam przynajmniej kilkadziesiąt minut. Nowiuteńkie,
ChRuszCzoWka projektantów. Rodzime firmy produkują od lat te same wzory się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami. Są jak
To w ogóle problem, z jakim boryka się większość mebli. Całkowity brak zaplecza produkcyjnego powoduje, rozbitkowie na morzu, cieszą się z napotkania każdej
głównie terenowe auta, lśniące wieżowce i kolorowe
ukraińskich projektantów. Klientów nie brakuje. że zniechęceni projektanci szukają własnych sposobów na żywej istoty, która dzieli ich los. Z taką samą radością
3 4 witryny sklepów najlepszych marek. Nowoczesne
Gorzej z gustem. U części, też tej zamożnej, pokutuje promocję. przyjęli zaproszenie na wystawę: …i obudziłem się
budynki zgrabnie wpasowane w starą zabudowę. Szkło,
niestety jeszcze mentalność postsowiecka. Kiedyś Decorkuznetsov, mając już pewną pozycję na rynku w Europie, która odbędzie się podczas piątej edycji
metal, cegła. Fantazyjnie wygięte nowoczesne latarnie
wszystkie mieszkania wyglądały podobnie: meblościan- – własny showroom, pracownię, porządną stronę internetową, Łódź Design Festival. Nie mogli uwierzyć, że ktoś
i podświetlane donice na kwiaty. Drogowskazy dla
ka, przeszklony barek z milionem gadżetów, na każdej gdzie na bieżąco pojawiają się nowości – może sobie pozwolić „z zagranicy” postanowił pokazać ich prace. Zespoło-
zakupoholików: city plaza, shopping center, sushi planet.
ścianie inna fototapeta (w kuchni mewy nad morzem, na produkcję mebli, lamp i drobnych elementów do deko- wo. I to nie dlatego, że nie byli pewni, jak ich projekty
„Big! New! Best!” – krzyczą kolorowe napisy. Pani dys-
w sypialni górskie szczyty, a w salonie chiński ogród, racji wnętrz własnego projektu. I wszystko z miejscowych wypadną w zderzeniu z dizajnem Europy Zachodniej.
kretnie zmiata z chodnika każdy najmniejszy papierek,
jakaś świątynka i tysiące kolorowych kwiatów). produktów – drewna, cieniusieńkiej jak papier kory brzozowej Oni po prostu nie mogli uwierzyć, że jest możliwe
chłopcy w kamizelkach z napisem „service” na plecach
Rzeźbione ramki na zdjęcia, falbaniaste firanki i ciężkie na abażury (szczególnie sprawdza się w przytulnych kawiar- przeprowadzenie takiego eksperymentu. Wizy,
montują kolejny wielki neon. Paręset metrów dalej
pluszowe zasłony były mile widziane. Obowiązkowo niach), a nawet kamieni rzecznych, z których Valeryi stworzył granice i cła do tej pory były barierą nie do pokonania.
kwadrat placu zamyka monumentalna, pamiętająca
zabudowany balkon. Co bogatsi dekorowali go jeszcze kolekcję ściennych wieszaków na ubrania. Wciąż mają nowe Czy coś się więc zmieniło? Nic. Ja nie walczę z przepi-
radzieckie czasy budowla jakiejś instytucji państwowej.
lśniącym talerzem satelity. Kiedy upadł Związek pomysły. Ostatnio kilka swoich dawnych grafik i rysunków sami ukraińskimi, walczę z granicami mentalnymi,
Wielkim czarnym paluchem całującym się pod pomni-
Radziecki, już nie trzeba było przywozić fototapet przetransponowali na wzory płytek łazienkowych. Stworzyli które Ukrainie wciąż tarasują drzwi do Europy.
kiem dzieciakom wygraża Lenin, a tuż za nim złocą się
z Polski i dywanów z Turcji. Ludzie zaczynali czuć kolekcję mozaiki, którą już zainteresowali się Włosi. EX
kopuły kilkusetletniej cerkwi.
74 exklusiv ... #105 #105 ... exklusiv 75