Maatschappelijk Facilitair Contracteren, Round Table tussen verkoop en inkoop, 80 deelnemers, besproken zijn de maatschappelijke issues rondom maatschappelijk facilitair contracteren. Aanleiding was de staking in schoonmaak.

1. Ronde Tafel NEVI en
Mercuri International
In- en verkopers maken werk van maatschappelijk facilitair contracteren
Leveranciers en klanten in de facilitaire markt willen graag werk maken van maatschappelijk facilitair contracteren. Mis-
standen waar vooral schoonmakers de dupe van worden, zoals een te hoge werkdruk, moeten straks verleden tijd zijn. In
Hoevelaken waren zo’n zestig vertegenwoordigers van facilitaire bedrijven en klantorganisaties aanwezig om met elkaar het
gesprek aan te gaan.
Facilitair Contracteren Round Table discussie vond op 8 febru-
ari in Hotel de Klepperman in Hoevelaken plaats. Maatschap-
pelijk facilitair contracteren (MFC) betekent in de gezamenlijke
filosofie van NEVI en Mercuri: goede facilitaire dienstverlening
met de juiste balans tussen performance, rendement en kos-
ten. Met aan de ene kant inkoop die professioneel opdracht-
geverschap na dient te streven en aan de andere kant verkoop
die haar performance dient waar te maken.
Uniek
In hun welkomstwoord richtten de beide organisatoren hun
aandacht op een ander aspect van het evenement. Jacqueline
Jacqueline de Block
de Block wees de circa zestig deelnemers aan de sessie op het
Zijn de grenzen van de facilitaire contracten maatschappelijk unieke karakter van de avond. “Wij denken dat u geschiedenis
gezien bereikt? Naar aanleiding van deze vraag besloten NEVI gaat schrijven”, zo verwoordt ze haar niet geringe verwach-
en Mercuri International de handen ineen te slaan. De orga- tingen over de Ronde Tafel. “U zit vandaag om tafel met ge-
nisaties vertegenwoordigen twee werelden die ieder opgeslo- sprekspartners die normaal gesproken aan de andere kant van
ten zitten in hun eigen systeem en cultuur. John Weinstock de tafel zitten. Dat is nodig, want we hebben gemerkt dat we
(NEVI) en Jacqueline de Block (Mercuri) namen als team de or- op de facilitaire markt steeds verder van elkaar verwijderd ra-
ganisatie voor hun rekening van een evenement waarin zowel ken, vooral door de strijd om rendement.” Deze avond, zo zegt
de inkopende als de verkopende kant in de facilitaire markt ze, moet een aanzet zijn om te komen tot een maatschappelijk
elkaar zouden ontmoeten. Deze eerste Maatschappelijk verantwoorde samenwerking. “Een constructieve dialoog.”

2. John Weinstock refereert ook nog even aan het onlangs ver- naast voorzitter van FMN ook directeur van Skenn B.V., houdt
schenen advies van Actal waarin stond dat duurzame inkoop een pleidooi voor meer verantwoord marktgedrag in de Ne-
door de overheid te duur zou zijn. “NEVI neemt daar afstand derlandse facilitaire markt. “Facilitair contracteren is bij lange
van”, zo stelde hij. “Duurzaamheid is veel complexer dan men na nog niet maatschappelijk verantwoord”, zo stelt hij. Hij
denkt. Het is veel meer dan alleen het vastleggen van zaken in schetst de waarde van de facilitaire markt, die in Nederland
regeltjes, maar een megaverandering.” Hij haalt ter illustratie een belangrijke economische speler is. Met 62,8 miljard euro
een overgangsmodel van Jean-Paul Close (voorzitter van het (inclusief vastgoedlasten), wat overeenkomt met 13 procent
publiek-private samenwerkingsverband De Stad van Morgen) van het BNP, is de facilitaire markt in Nederland zelfs sterker
aan dat betrekking heeft op de overgang van een niet-duur- vertegenwoordigd dan in de rest van Europa. Ledder: “Gezien
zame naar een duurzame situatie. Hierin draait het om ener- de positie in Nederland is er maar erg weinig waardering. Faci-
zijds de moraliteit als beslissende factor bij het toevoegen van litaire dienstverlening wordt als vanzelfsprekend beschouwd.
waarde aan de klant, omgeving, aarde en eigen organisatie. Als het huishouden, maar dan iets groter en complexer. Een
Aan de andere kant de complexiteit die hiermee gemoeid commodity.” Wanneer men kijkt naar de marktsituatie, dan
gaat. De supply chains en de daarbij behorende leveranciers is er volgens Ledder sprake van een verdringingsmarkt waarin
zul je transparant en inzichtelijk moeten maken voor jezelf en inkoop dominant is.
omgeving. Hierdoor ontstaat er nieuw inzicht wat kan leiden
tot interne of externe chaos en conflicten. Een extreem voor-
beeld hiervan hebben we gezien tijdens de staking van vorig
jaar onder schoonmakers. De weg naar een duurzame situatie
raakt dus je hele organisatie en dus ook je businessmodel. Wil
je dit afstemmen, dan vraagt dat om de juiste inzicht en dia-
loog. Uit cijfers van Twijnstra Gudde is de facilitaire markt de
afgelopen twee jaar gekrompen terwijl het aanbod is geste-
gen. Ook voor 2010/2011 is het beeld helaas niet beter. “Alle
ingrediënten om niet te willen veranderen zijn aanwezig. Ie-
dereen wil meer voor minder doen.”
Sprekers Wim Ledder
Knelpunten zijn, zo zegt Ledder, de dominantie van de prijsge-
dreven inkoop, maar ook een aantal andere zaken. Hij noemt
daarbij de korte doorlooptijden van contracten, waardoor er
weinig oog is voor investeringen in kwaliteit, maar ook het
gegeven dat het meetbare het aflegt tegen de zo relevante
zachte factoren. Ook twee knelpunten zijn het verlies van fa-
cilitaire deskundigheid bij de opdrachtgever en de door de
economische omstandigheden gedreven marktwerking. “Hier
worden kansen gemist”, zegt de FMN-voorman. “De facilitaire
markt biedt bij uitstek de kans om vorm te geven aan intenties
om de zwakkeren in de samenleving te laten integreren”, zo
Jacques Reijniers noemt hij een voorbeeld. Maar het is meer dan dat alleen. Het
vinden van een goede balans tussen partnerschap en markt-
Gastsprekers Jacques Reijniers (NEVI-hoogleraar Inkoopma- gedrag straalt duurzame professionaliteit uit. Ook is er de mo-
nagement aan de Nyenrode Business University) en Wim gelijkheid om branchebreed initiatieven te ondersteunen als
Ledder (voorzitter Facilitair Management Nederland) leggen de code in de schoonmaak- en glazenwassersbranche te vol-
na dit welkomstwoord de aandacht op de sector en de kan- gen, zoals geïnitieerd door brancheorganisatie OSB, zo houdt
sen die maatschappelijk facilitair contracteren biedt. Ledder, hij zijn gehoor voor.

3. Spanning een moderator. “Echter, de organisatie geeft een richting aan.
NEVI-hoogleraar Jacques Reijniers vindt vooral dat de markt Dus het gaat erom hoe inkopers en verkopers worden aange-
zelf actie moet ondernemen, wil er daadwerkelijk iets veran- stuurd.”
deren. “Als we afhankelijk zijn van de mensen in de politiek,
dan maak ik me zorgen.” Ook merkt hij een groot verschil tus- Een aanbeveling die deze groep geeft, is dat de inkoper en ver-
sen theorie en praktijk wanneer het gaat om gebezigd beleid. koper beide tot overeenstemming moeten komen en vervol-
“Het in praktijk brengen van duurzaam beleid ligt vaak lastig. gens binnen de eigen organisatie verder zien wat men moet
Ik stel vast dat het gat tussen bestuurder en de operationele doen om dat te bereiken. “Organisaties blijven zeggen: ‘Als
laag erg groot is.” Organisaties zijn dikwijls nog helemaal niet het maar niet duurder wordt’, of ‘We moeten het rendement
ingericht op duurzaamheid. “Wat ik zie, is dat we 21e eeuwse wel kunnen blijven halen’. De inkoper blijft kostenbespaarder.
doelstellingen willen behalen met een 20e eeuwse organisa- Momenteel laat men de kwaliteit bewust naar beneden gaan
tie. Wie is bijvoorbeeld in de lead? De inkoper? Nee, want de en beknibbelen we op het aantal uren om kosten te bespa-
facilitity manager heeft het budget en kent de consequenties ren.” Een andere groep geeft ook een aanbeveling op dit vlak.
van beleidsdoelstellingen. Toch staat de inkoper in de schijn- “We moeten criteria vaststellen en daarop beoordelen in deze
werpers, want in de praktijk wordt deze aangestuurd om te branche. Verkopers zouden niet overal maar op moeten in-
besparen. Juist hier zou de facilitaire manager op moeten schrijven om hun marktvolume te verhogen. Aan de andere
staan om te stimuleren op duurzaamheid.” kant: tarieven van 13,75 euro, daar moet je als inkoper ook
niet intrappen.”
De markt is niet ingericht op innovatie, zo signaleert hij nog
een knelpunt. “Je moet de leverancier de kans geven om de Economie
beste te zijn. Ik zie te vaak dat er een bestek wordt geschre- Ging de eerste stelling nog over de professionaliteit in het vak,
ven op basis van oude kennis en ervaringen. Dat nodigt niet de tweede stelling legde de focus op de omgeving waarin in-
uit tot innovatieve ideeën bij leveranciers.” In het strategische en verkopers moeten opereren. “De huidige economische si-
proces en bij het opstellen van specificaties ligt, zeker voor tuatie zorgt ervoor dat er geen ruimte is voor maatschappelijk
overheidsbedrijven, een enorme kans om de markt te betrek- facilitair contracteren”, zo luidde deze. “Bullshit”, is het spon-
ken bij duurzaam facilitair contracteren. Van commodity naar tane antwoord dat van één van de tafels komt. “Wij zijn het
samen innoveren, of van inkoop naar co-creatie, zo noemt hij hier niet mee eens. Als je gelooft in het kortetermijndenken,
het. “De vraag is, hoeveel tijd willen we hierin investeren? Wat dan klopt dit misschien, maar dat denken levert uiteindelijk
we zien bij commodities is dat inkopers er het liefst zo min niets op. Het gaat juist om strategische keuzes op de lange
mogelijk tijd in willen stoppen. Dat levert spanning op.” termijn.” Dit blijkt een breed gedeeld sentiment te zijn. Want
ook andere groepen zijn het volledig oneens met de stelling.
Ronde tafels “Prijsvechters maken misbruik van de economische situatie,
Met deze twee presentaties kon het niet anders zijn of de maar daar redden ze het niet mee. Waarmee wel? Partner-
deelnemers aan de ronde tafels (waaronder veel hoofden fa- ship en langetermijndenken.” Een van de tafels boog zich nog
cilitair inkoop, categoriemanagers, directieleden van facilitaire even over het kostenplaatje van een strategische keuze voor
dienstverleners en operationele managers) moesten wel op MFC. “Kost het meer geld? Daar kwamen we niet helemaal
scherp staan voor enkele constructieve gesprekken. Voor de uit, maar het dwingt wel tot innovatief en creatief denken.”
ronde tafelsessies hanteerden NEVI en Mercuri vier stellingen
rond maatschappelijk facilitair contracteren. In kleine groepen Na een korte adempauze waren er nog twee prikkelende stel-
bogen in- en verkopers, steeds gelijkmatig verdeeld, zich aan lingen voor de deelnemers. “Het invoeren van een code, keur-
acht tafels over vier stellingen. De eerste stelling (“De profes- merk of convenant is de oplossing voor maatschappelijk faci-
sionaliteit van inkopers en verkopers is onvoldoende om echt litair contracteren”, was daarvan de eerste. “Dit zou zeker een
inhoud te geven aan maatschappelijk facilitair contracteren”) katalysator kunnen zijn, maar het dient vooral een bewust-
leverde al direct levendige gesprekken op. De moderators van wordingsdoel dat daarna in het DNA van de eigen organisatie
de vier tafels die zich hiermee bezighielden, kwamen met moet komen.” Een positieve stap, maar er is een ‘maar’, zo is
verschillende verslagen. “De professionaliteit is aanwezig en de tendens in de discussies. “Een stap in de goede richting,
zichtbaar. Ook wat MVO is, is inhoudelijk bekend”, zo stelde maar het moet wel breed gedragen worden”, concludeerde

4. een tafel. “Hier liggen kansen, maar het kan juridisch gedoe allemaal wel kennis genomen van het werk van Kotter en dan
als gevolg hebben”, zegt weer iemand anders. Toch kan een denk ik: ‘hé, dat is een meetlat en dit zijn precies de stappen
code een leidraad geven voor maatschappelijk verantwoord van die meetlat. Waarom gebruiken we die niet?’” Organisa-
gedrag, zo vindt men. Een code zal echter alleen effect heb- toren NEVI en Mercuri hebben inmiddels al een vervolgeve-
ben als de inkoper er de leverancier naar vraagt. De code zal nement ingepland, en wel op dinsdag 20 september 2011.
dan doorwerken de keten in. Ook is er hier een duidelijk ver- “Op alle thema’s die nu besproken zijn, is nog wel een verdie-
schil tussen privaat en publiek. “De publieke sector kan via de pingsslag te maken. Wat bijvoorbeeld als we de competenties
code eisen stellen en daarvoor meer betalen, bijvoorbeeld in van in- en verkopers gaan opschalen?”, zegt John Weinstock.
bonussen. Privaat ligt dat moeilijker. Daar stelt men zich elke “Bovendien, een evenement als dit is nodig. We willen een
dag de vraag: ‘hoeveel heb ik vandaag verdiend?’. Zij gaan mo- cultuurshift realiseren en daarin moeten we met elkaar in ver-
menteel voor continuïteit en minder marge.” binding blijven. Het is heel interessant dat we op basis van
de rijdende trein van duurzaamheid als twee uiterste partijen,
Attitude zonder intermediairs, met elkaar het gesprek aangaan over
Voor de laatste stelling hadden Weinstock en De Block de deze thema’s.” Overigens blijft hij met belangstelling de an-
woorden zorgvuldig afgewogen. “Maatschappelijk facilitair dere initiatieven in de branche volgen, zoals de gedragscode
contracteren vraagt om een attitudeverandering bij inkoop en waar OSB aan werkt. “Uiteindelijk hebben we allemaal de-
verkoop.” Er is bewust gekozen voor ‘attitude’ in plaats van zelfde doelstelling van maatschappelijk facilitair contracteren
‘cultuur’, vertellen ze. “Bij cultuur kun je nog naar een ander voor ogen. Kennisdeling en krachtenbundeling zullen we niet
wijzen, maar bij attitude komt het echt bij jezelf te liggen.” nalaten.”
Toch vonden velen dat juist draagvlak van boven, op bestuurs-
niveau, het belangrijkst is. “Alleen de top van de organisatie
kan een attitudeverandering tot stand brengen, anders is het
vechten tegen de bierkaai.” Bij alle bedrijven is zo langzamer-
hand veel kennis over MVO aanwezig, maar theorie is niet
hetzelfde als de praktijk. “Want wie zegt daadwerkelijk dat je
daar een klant op mag verliezen? De attitude moet nog uitge-
dragen worden. Hoever wil een bedrijf gaan in MVO? Ieder-
een wacht nog een beetje op elkaar.” Een groep deelnemers
bracht hier direct een nuance op aan. “De attitudeverande-
ring is al in gang gezet. Het gaat eerst om bekendheid creëren,
maar nu moeten we wel verder.”
“Inkoper, kom uit je hok en ga praten met de verkoper”, zou
een zeer bondige weergave kunnen zijn van alle ronde tafel-
gesprekken. Jacques Reijniers zag daarnaast ook veel lessen
uit verandermanagement voorbijkomen en wees erop dat er
tal van best practices en onderzoeken zijn waaruit veel valt
John Weinstock
te leren. “We zitten in een vernieuwingsproces. We hebben
Wilt u aanwezig zijn bij de volgende bijeenkomst op 20 september, of heeft u vragen? Neem dan contact op met:
NEVI Mercuri International
John Weinstock Jacqueline de Block
Orfeoschouw 2 Olympia 1d
2726 JC Zoetermeer 1213 NS Hilversum
t (088) 33 00 700 t 035-6217352
j.weinstock@nevi.nl block@mercuri.nl
www.nevi.nl www.mercuri.nl