Programowanie aplikacji biznesowych 4

1. Zmienne i tablice 1
Formularze
Protokół HTTP
Podstawą funkcjonowania stron WWW
jest protokół HTTP, którego używa
przeglądarka i serwer. Zasada jego
działania jest bardzo prosta. Gdy
chcemy obejrzeć dokument pod
podanym adresem URL, wysyłamy do
serwera tzw. żądanie HTTP zawierające
lokalizację zasobu oraz garść informacji
o nas samych.Serwer odnajdujelub generuje (np. przy pomocy PHP) odpowiedni dokument i odsyła wszystko jako
odpowiedź HTTP. Odpowiedź zawsze zawiera pewną ilość nagłówkówinformacyjnych orazopcjonalnątreść,wktórej
przesyłany jest dokument. Przeglądarka odbiera wszystko i rozpoczyna działanie. Protokół jest stosowany zarówno
do pobierania kodu HTML strony, jak i znajdujących się na niej obrazków, ściągania plików i innych danych
multimedialnych. Rodzaj pobieranej zawartości jest określany przez nagłówki.
Skrypty PHP zawsze pracują po stronie serwera, generując odpowiedzi HTTP na przychodzące do niego żądania.
Przeważnie koncentrujemy sięjedyniena budowaniu treści,ponieważinterpreter potrafi samodzielnieskonstruować
podstawowy zestaw odpowiednich nagłówków, który co najwyżej uzupełniamy. Bardzo często do wygenerowania
strony potrzebne są dodatkowe informacje, które najczęściej przechowywane są w bazie danych, a rzadziej - w
plikach.Skrypty pobierająz nich dane, poddająje obróbce i osadzają w kodzie HTML, który jest odsyłany do klienta.

2. Zmienne i tablice 2
Uwaga!
Gdy przeglądarka zaczyna wyświetlać dokument,skryptPHP już dawnoskończyłswoją pracę. Pamiętaj,że działanieTwoich skryptów nie
może wykroczyć poza ramyprotokołu HTTP,w szczególności reagowaćna zdarzenia w przeglądarce(np. kliknięciemyszką), ani
modyfikowaćfizyczniewysłanej treści.Do takich celówwykorzystywanesą innejęzyki itechnologie: JavaScript, AJAX.
Istotną częścią protokołu HTTP są rodzaje żądań (zwane "metodami") informujące o tym, co próbujemy zrobić.
Dwa podstawowe to:
1. Żądania GET - zwyczajne pobieranie dokumentu z serwera.
2. Żądania POST - wysłanie pewnych danych na serwer.
Istniejąjeszcze inne metody, które są corazpowszechniej stosowanew większych aplikacjach WWW,jedna k na
niektórych serwerach są one z nieznanych powodów poblokowane. Protokołem HTTP zajmiemy siędokładniej w
dalszej części podręcznika, tymczasem na razie będą nas interesować te dwie metody. Pierwsza z nich jest
wykorzystywana podczas zwykłego pobierania z serwera dokumentu, natomiast druga - przy formularzach.
Ogólnie o danych wejściowych
W żądaniu HTTP przenoszonych jest wiele informacji o tym, co użytkownik chce obejrzeć oraz o nim samym.
Wielu danych dostarcza takżesamserwer HTTP. Wszystkieone sąpodstawą dla aplikacji PHP do wygenerowania
odpowiedzi. Mechanizm ich odbierania ewoluował stopniowo. Pierwsze wersje języka rejestrowały wszystkie
nadesłane parametry, dane formularzy itd. jako zmienne, lecz było to wyjątkowo niebezpieczne. Dodając nowe
parametry można było rejestrować nowe zmienne, które mogły nadpisać zmienne używane w kodzie aplikacji
powodując jego błędne działanie(np. zyskaniepraw administratora strony przez atakującego). Programista nie
mógł także policzyć, ile danych właściwie trafiało do skryptu i gdzie są one zawarte.
Wszystko zmieniło się wraz z pojawieniem się PHP4. Obecnie wszystkie pola są rejestrowane w specjalnych,
tworzonych przez skrypttablicach asocjacyjnych posegregowanewedługmiejsca,zktórego nadeszły.PHP potrafi
odbierać informacje:
• Charakterystyczne dla metody GET (adresy URL)
• Charakterystyczne dla metody POST (zawartość formularzy)
• z serwera
• z ciasteczek
• z sesji (emulowanych przez PHP)
Adresy URL
Do adresu URL można dołączać po znaku zapytania dodatkowe
zmienne, np. www.example.com/strona.php?zmienna=wartosc&inna_zmienna=wartosc. Są
one przechowywane w tablicy $_GET. Ten sposób przekazywania danych wykorzystujemy tylko, gdy skrypt nie
wykonuje operacji mających efekty uboczne (np. może być wyszukiwani e, alejużnie dodawanielub usuwanie
rekordów) lub do przesyłania danych kontrolnych.W przeciwnym wypadku roboty indeksującestronę i proxy
ładujące strony z wyprzedzeniem mogą niechcący wykonywać operacje na serwerze. Ponadto cache
przeglądarki i dostawcówinternetowych może spowodować zignorowaniezapytań.
Przyjrzymy się zawartości tablicy:
array(1) {["parametr"]=> string(7) "wartosc"}
Tablica zawiera jeden element o nazwie parametr przechowujący wpisaną w adresie wartość.
Napiszemy teraz prosty skrypt wyświetlający informacje powitalne na podstawie danych z adresu:

3. Zmienne i tablice 3
<?php if(sizeof($_GET) == 2) { echo 'Witaj,'.$_GET['imie'].'
'.$_GET['nazwisko'].'!'; } else { echo 'Nieprawidłowa liczba parametrów!'; }
Nie przejmuj sięistnieniemkonstrukcji,której jeszczeniepoznaliśmy.Niektórzy pewnie domyślili się,co ona robi,
ale szczegóły będą podane już w następnym rozdziale. Na razie wpiszmy ją tak, jak jest. Funkcja sizeof()
pojawiającasięwkodzie zwraca ilość elementów w tablicy.Sprawdzamy w ten sposób,czy użytkownik podał to,
co trzeba. Kontrola nadchodzących danych jest niezwykle istotna i nigdy nie wolno jej zlekceważyć. Pominięcie
tego aspektu zazwyczaj kończy się dla skryptu tragicznie, bo jeżeli coś jest do zepsucia, na pewno znajdzie się
ktoś, kto tego dokona.
Stwórzmy prosty formularz XHTML wysyłający dane metodą GET:
<?xml version="1.0"encoding="utf-8"standalone="no"?><!DOCTYPEhtml PUBLIC "-//W3C//DTDXHTML 1.1//EN"
"http://www.w3.org/TR/xhtml11/DTD/xhtml11.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
<head> <title>Formularz XHTML</title>
</head>
<body> <form method="get"action="nazwaskryptu.php">
<p> <label>Podajimię: <input type="text"name="imie"/></label>
</p>
<p> <label>Podajnazwisko: <inputtype="text"name="nazwisko"/></label>
</p>
<p> <input type="submit" value="OK"/>
</p>
</form>
</body>
</html>
Choć tworzenie formularzy teoretycznie pasujedo następnej sekcji,tak naprawdę w tym momencie zwyczajnie
oszukujemy. Wypełnij ten formularz i wyślij go, a zobaczysz, że przeglądarka dokleiła do pliku podanego w
znaczniku FORM parametry utworzone na podstawie pól! Tak więc nasz skrypt nawet nie ma możliwości
stwierdzenia, skąd dane do niego przyszły! Poznajmy zatem metodę POST...
Formularze
Obsługa formularzy z prawdziwego zdarzenia, którymi można przesyłać setki informacji, odbywa się dosyć
podobnie, jak w przypadku użycia w formularzu metody "get" do przesyłania adresów z parametrami. Różnica
jest taka,że wszystko wysyła sięwyłącznie z formularza,który posiada parametr "method" ustawiony na "post"
oraz że korzysta się z tablicy $_POST wewnątrz samego skryptu. Przeróbmy nasze ostatnie dzieło tak, aby
pracowało w ten sposób.
<?php if(count($_POST) == 2) { echo 'Witaj,'.$_POST['imie'].'
'.$_POST['nazwisko'].'!'; } else { echo 'Nieprawidłowa liczba parametrów!'; }
W skrypcie podmieniamy jedynie nazwy tablic na $_POST. W formularzu musimy jeszcze zmienić metodę:

4. Zmienne i tablice 4
<html>
<head>
<title>Formularz HTML</title>
</head>
<body>
<form method="post" action="nazwaskryptu.php">
Podaj imię: <input type="text" name="imie"/><br/>
Podaj nazwisko:<input type="text" name="nazwisko"/><br/>
<input type="submit" value="OK"/>
</form>
</body>
</html>
I gotowe. Wyślijterazformularz.Zauważ,że żadna informacja niejestdoklejana do adresu,ponieważtransmisja
odbywa się niejako innym kanałem.
Nazwy tablic są trochęnieprecyzyjne.To, że wysłaliśmy żądaniemetodą POSTwcale nie oznacza, że tablica $_GETbędziewtedy zawsze
pusta. Możliwejest jednocześnewysłaniedanychformularzem wraz ze zmiennymi w adresie URL, cosprawi,że obie tablicebędą
posiadaćjakąś zawartość.
Z kursówjęzyka HTML wiadomo, że istniejąróżnetypy pól formularzy.Oto, jakiewartości otrzymujeod nich PHP:
<input type="text" name="nazwa"/>
- skrypt otrzymuje $_POST['nazwa'] z wartością wpisaną w pole formularza.
<input type="hidden" name="nazwa" value="wartosc"/>
- skrypt otrzymuje $_POST['nazwa'] z wartością wpisaną w danym znaczniku. Użyteczne do przesyłania
formularzem ukrytych informacji, o których typowy użytkownik wiedzieć nie musi.
<input type="radio" name="nazwa" value="wartosc"/>
- pozycje należące do tej samej grupy muszą mieć identyczną nazwę. $_POST['nazwa'] będzie zawierać
wartość tej pozycji, która jest aktualnie zaznaczona.
<input type="checkbox" name="nazwa"/>
- jeśli pole jest zaznaczone, $_POST['nazwa'] zawierać będzie słowo "on".
<select name="nazwa">...</select>
- $_POST['nazwa'] zawierać będzie wartość wybranego z listy elementu.
<input type="submit" name="nazwa"/>
- zmienna $_POST['nazwa'] zostanie utworzona, jeżeli akurat ten przycisk zostanie wciśnięty.
Dzięki temu można do formularzy wstawiać kilka przycisków "submit" i reagować inaczej w zależności od tego,
który z nich został naciśnięty.
Serwer
Na sam koniec zostawiliśmy sobie kilka informacji przekazywanych interpreterowi przez serwer WWW (np.
Apache). Zacznijmy od określenia adresu IP gościa:
<?php

5. Zmienne i tablice 5
echo 'Witaj,twój adres IP to '.$_SERVER['REMOTE_ADDR'].'!';
Ten skrypt pokaże nam adres IP komputera lub sieci,w której znajdujesięinternauta. W tym drugim przypadku
dalszeinformacjesąniepewne. Serwerowi potrzebny jestwyłącznie ten adres,aby móc gdzieś wysłać rezultat, a
pola $_SERVER['HTTP_X_FORWARDED_FOR'] lub $_SERVER['HTTP_CLIENT_IP'] sąbardzo niepewne - generuje je
właśnie serwer proxy, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by podszył się pod nie hacker. Uznawanie ważności
informacji tu zawartych było przyczyną wielu błędów bezpieczeństwa w popularnym skrypcie forów
dyskusyjnych phpBBi jeżeli naprawdęzależy Ci na nim, pozostań przy REMOTE_ADDR, a resztę traktuj wyłącznie
jako ciekawostkę.
Korzystając z funkcji gethostbyaddr() możemy uzyskać nazwę hosta, którego dotyczy adres IP:
<?php
echo 'Witaj,twój host to '.gethostbyaddr($_SERVER['REMOTE_ADDR']).'!';
Spróbujmy zidentyfikować przeglądarkę użytkownika:
<?php echo 'Twoja przeglądarka została zidentyfikowana jako:
'.$_SERVER['HTTP_USER_AGENT'].'!';
Pole to zawiera wyłącznie surowe informacje. Każda przeglądarka wpisuje tu co innego i dlatego wyciągnięcie
ładnych i pogrupowanych w odpowiednie kategorie danych to zadaniena więcej, niż jeden artykuł. Pozostańmy
zatem przy takiej postaci, a przetwarzaniem nagłówków przeglądarek zajmiemy się kiedy indziej.
Adres strony, z której przybyliśmy do naszego skryptu, znajduje się w zmiennej $_SERVER['HTTP_REFERER'].
Można wykorzystać go do utworzenia linków "Cofnij" albo do detekcji, jakich słów kluczowych używają ludzie
trafiający do nas zwyszukiwarek.Zauważ - szukane frazy zazwyczaj dołączane sąwłaśniedo adresów URL i w ten
sposób można je zdobyć.
Uwaga: nie można polegać na obecności i prawidłowości tej informacji. Istnieją przeglądarki i zapory ogniowe,
które ją usuwają lub wstawiają tam dowolny adres podany przez użytkownika.
<?php
echo 'Przybyłeś do nas ze strony: '.$_SERVER['HTTP_REFERER'].'!';
W chwili obecnej to tyle,jeżeli chodzi o pobieraniedanych.Dalszych informacji dowiemy sięwtrakcienastępnych
rozdziałów w miarę potrzeby.