4.
1. PROJENİN ADI
Beyin Göçü: Stratejik İnsan Sermayesi Erozyonu
2. PROJENİN AMACI
Bu projenin amacı; yurtdışında bulunmuş ve orada en az bir yıl eğitim almış bireylerin beyin
göçü hakkındaki tutumlarını incelemek, bu tutumların nedenlerini araştırmak ve beyin
göçünün önüne geçebilecek çözüm önerilerini ortaya koymaktır.
Araştırma hipotezlerimiz şunlardır:
H. 1. Beyin göçüne yönelik tutumlar gelir düzeyine göre farklılık gösterir.
H. 2. Beyin göçüne yönelik tutumlar yaşa göre farklılık gösterir.
H. 3. Beyin göçüne yönelik tutumlar cinsiyete göre farklılık gösterir.
H. 4. Kişiye sağlanan gelir miktarının az olması bu bireyin beyin göçü yapmasında etkilidir.
H. 5. Toplumsal etkiler kişinin beyin göçü yapmasında belirleyicidir.
H. 6. ArGe çalışmalarının arttırılması beyin göçünü azaltır.
3. GİRİŞ
Tarih boyunca birçok devlet nitelikli iş gücünün bir ülkenin gelişimine katkısını göz ardı
etmeyip, sahip oldukları iş gücünün niteliğini arttırmıştır. Sadece arttırmakla kalmamış,
gelişimini sürdürmeye devam eden ülkelerin nitelikli iş gücünü kendi ülkesinde toplamanın
türlü yollarını aramışlardır. Böylece nitelikli emeğe kısa yoldan sahip olabilmiş ve ülke
gelişimini en hızlı biçimde tamamlamak yolunda büyük adımlar atmışlardır.
Günümüzde gelişmiş ülke olarak ifade edebileceğimiz birçok ülke, 1960’dan beri uygulanan
pek çok göçmen politikası ile endüstriyel gelişimini, kendine çekmeyi başardığı nitelikli iş
gücü sayesinde hızlandırmış, gelecekte ulaşmak istediği hedeflerini aldığı beyin göçünü de
5. kullanarak yapılandırmıştır. 20. yüzyılda ve özellikle bu yüzyılın son dönemlerinde artan
nitelikli iş gücü ihtiyacının da etkisiyle ‘küreselleşme’nin hız kazanması beyin göçü
politikalarının etkisini daha da ön plana çıkarmıştır.
Bilim ve teknoloji bakımından hızla gelişen bir dünyada, ekonomik ve siyasi iktidarı
yakalamak ve aynı zamanda jeopolitik bölgedeki etkinliği arttırmak son derece önemlidir. Bu
yüzdendir ki 21. yüzyılda etkisi hissedilebilir projelere ortak olmak, bilgi toplumuna
geçmeyi, sahip olunan teknolojileri en etkin biçimde kullanabilmeyi ve nitelikli iş gücüne
sahip olabilmeyi önemli kılmıştır. Nitelikli iş gücünün ve yatırım yapmakta stratejik etkisi
olan sermayenin üretimde birbirini tamamlayıcı unsur olduğu unutulmaması gereken başka bir
noktadır.
Tarihin seyrinde incelediğimiz bilimler kadar eski bir geçmişe sahip beyin göçü henüz göç
veren herhangi bir devlet tarafından çözümüyle birlikte ele alınmamıştır. Fakat öte yandan göç
alan ve bizim gelişmiş olarak nitelendirdiğimiz devletler, bu konuyu tüm ayrıntısıyla ele almış
ve kendilerine hedef koydukları pek çok şeye ulaşabilmek için kayıpsız aldığı nitelikli iş gücü
sermayesini lehine çevrilebilir hale getirmiştir. Göç veren ülkenin ise ileride yapacağı
kazançları esas alarak oluşturduğu nitelikli iş gücünün oluşumu için yaptığı yatırımlar ülke
sermayesi için önemli bir alanı teşkil etmekte ve bu alana dair yatırımlar yapılması için diğer
alanlardan kesilen birtakım destekler her yıl pek çok ülkenin gelişimini olumsuz
etkilemektedir.
Ülkemizden bir örnek verecek olursak; Her öğrencinin ortalama 4 yıl eğitim gördüğü göz
önünde bulundurulursa bir öğrencinin dört yıllık maliyeti en az 200 bin dolardır. Bu
1
bağlamda Tanzimat’tan beri süregelen ve 1929 yılında yürürlüğe giren 1416 sayılı kanunla
birlikte bilim ve teknolojinin ülkemize getirilmesi ve yüksek nitelikli iş gücü ihtiyacımızın
karşılanabilmesi adına öğrenci gönderilmeye başlanmıştır. Bu kontrollü bir biçimde
yapıldığında ülkesine geri dönen insan sermayesinin yurtdışında sağladığı bilgi birikiminin
ülkesine en iyi şekilde yansıtılması aynı zamanda yurtdışında çeşitli faaliyetlerde görev yapan
kurumlarla ilişkiye geçilebilmiş olunması da işbirliği imkânını sağlamaktadır. Bu amaçla
1
[Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Milli Eğitim Sayısal Veriler 2001, Ankara: MEB, 2001] ; [ÖSYM, Yüksek
Öğrenim İstatistikleri 19992000, No: 20005, Ankara: 20002002.
6. oluşturulabilecek girişimlerle para transferi sağlama gibi olanaklar artacak ve öğrenci
gönderen ülkelerin yükü azaltılacak ve gelişmelerine katkı sağlayacaktır.
4. KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE
4. 1. NİTELİKLİ İŞ GÜCÜ VE SERMAYE
Sermaye, bir işi kurmak ve bu işi yürütmek için gerekli olan anapara ve paraya çevrilebilir
yatırım aracıdır. Bir ülkede çeşitli yatırımlar oluşturulabilir fakat bunların sürdürülebilir
olması nitelikli iş gücü ile sağlanır. Bu bağlamda, insan gücü ve sermaye üretimde birbirini
tamamlayıcı unsurlardır. Aynı zamanda bu iki ana etmenin ekonomik büyüme üzerinde etkisi
de göz ardı edilmemelidir.
7.
Ekonomik gelişmenin önemli bir siyasi gücü de beraberinde getirdiği günümüzde, beyin göçü
alan ülke konumuna gelmek isteyen ülkelerin esas aldıkları noktaların:
1. Hukuk Sistemi ve Kurumlar
2. İnovasyon Potansiyeli
3. Bit
4. İnsan Kaynağı Kalitesi
olduğunu söylememiz son derece yerinde olacaktır. “Küresel Rekabet Edilebilirlikte Beyin
Göçü ve Beyin Kazanımı Konferansı Sonuç Kitabı”nda da yer alan tablodan anlaşıldığı gibi
bir ülke olarak siz ne kadar sağlam bir altyapı sağlarsanız sağlayın, bu altyapıyı ülke refahının
yükseltilmesi için kullanacak olan beyin takımına sahip değilseniz etkisi oldukça kısa süreli
olacaktır. Bu iş gücü nedir? Bir ülkeyeye neler sağlar? sorularına şöyle cevap verebilmemiz
mümkündür:
Bulundukları ülkede yeterli imkan sağlanamayan yüksek nitelikli beyin takımı kendilerini
daha iyi ifade edebilecek yerlerde bulunmaya eğilim göstermiş olup, gittikleri ülkenin gelişimi
açısından stratejik bir potansiyel güç olarak yer almışlardır. Bu potansiyel güçlerin yer
değiştirmeleri “beyin göçü” olarak adlandırılmaktadır.
1960’lı yıllarda yapılan çalışmalar beyin göçünün beyin göçü veren ülkelere nötr bir etkisi
olduğunu savunmuşlardır. Fakat 1970’li yılların başından itibaren Bhagwati ve Hamada
(1974) ve devam eden çalışmalar ile bu olayın göç veren ülkelere olumsuz etki yaptığı daha
fazla tartışılmaya başlanmıştır.
4. 2. ARGE
Bilim ve teknoloji politikalarında kalkınma ve kazanılan potansiyel gücü korumak amacıyla
stratejik bir önemi olduğu bilinen Araştırma – Geliştirme faaliyetlerinin arttırılmasının gerek
altyapı gerekse ileriye dönük kazanımları arttıracağı bilinmektedir. Bu bağlamda özellikle
8. 1990’lardan itibaren evrensel bilime katkının arttırılması amaçlanmıştır. 1993’te kabul edilen
“Türk Bilim ve Teknoloji Politikası: 19932003” belgede aşağıdaki maddeler yer almaktadır:
a) Onbin nüfus başına bugün 7 olan araştırıcı sayısının 15'i aşması ,
b) Araştırma geliştirme harcamalarının, gayri safi milli hasıla içerisinde bugün %
0.33 olan payının % 1'i aşması,
c) Ülkemizin evrensel bilime katkısı açısından, dünya sıralamasında halen kırkıncı
sırada olan yerinin otuzunculuğa çıkarılması,
d) Ülke araştırma geliştirme harcamaları içindeki özel sektör payının % 18 olan
mevcut durumdan % 30'a çıkarılması alınan kararlardan birkaçıdır.
Nitelikli iş gücü ve sermaye bir ülkenin gelişimi etkisi tamamlayıcı unsurlardandır. Bunun
için de ArGe ve teknoloji yatırımlarını ve yurtdışında çalısanların geri dönüşünü cazip hale
getirecek, küresel rekabete karşı bizim hareketlebileceğimiz politikalar geliştirmemiz, ülkemiz
için hedeflediğimiz noktalara ulaşmamız açısından yol gösterici olacaktır. Aşağıda 1993
tarihinde kabul edilen “Türk Bilim ve Teknoloji Politikası: 1993 – 2003” den birtakım
maddeler yer almaktadır. Maddele incelendiğinde yetişmiş nitelikli işgücünün Türkiye’ye
çekilebilmesi için gerekli ortamın yaratılmasında devlet kurumları, üniversiteler ve iş dünyası
stratejik bir hedef altında ortak çaba ortaya koyulması gerektiğinin anlaşılması amaçlanmıştır.
Özel kuruluşlarının araştırmageliştirme harcamalarındaki payının arttırılmasına yönelik
önlemler
:
2
1) Küçük ve orta ölçekli işletmelerde araştırma geliştirme faaliyetlerinin özendirilmesi,
2) Türkiye'de yatırım yapan çok uluslu şirketlerin ülkemizde araştırma –geliştirme birimleri
kurmalarının özendirilmesi,
2
“Türk Bilim ve Teknoloji Politikası: 19932003”
9. 3) Risk sermayesi piyasası kurulmasını temin için risk sermayesi şirketlerinin özel sektör
eliyle geliştirilmesini teşvik edici yasal düzenlemeler konusundaki çalışmaların
sonuçlandırılması,
Yukarıdaki maddelerle de ifade edilen hedeflere ulaşmak amacıyla TÜBİTAK tarafından
Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı (UBYT) başlatılmış ve bu program 2006
yılında ULAKBİM’e devredilmiştir. Program halen bu kurum tarafından yürütülmektedir.
Program içinde belirlenen birtakım dergilerde yayın yapan akademisyenlere belli bir miktar
para ödenmektedir.
3
Bu programın hedefleri ile aynı doğrultuda kabul edebileceğimiz benzer bir uygulama ise
yükseköğretimde akademik atama ve yükseltmelerde yurtdışı veya uluslararası yayın yapma
zorunluluğudur. Ülkemizde bilimsel çalışmaya kaynak temin eden başlıca kurumalar
TÜBİTAK ve Üniversitelerdir. Aynı zamanda bu kurumların başarı ölçütü uluslararası yayına
yapılmış olan katkıdır. Yayın incelenmesi Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) tarafından
üniversite sıralamalarında bir başarı kriteri olarak belirlenmiştir. YÖK 2005 yılından itibaren
ISI WoS kapsamında üniversite adresli makale sayılarını ve öğretim üyesi başına düşen
makale sayısını incelemekte ve böylece üniversitelerin performans sıralamalarını ilgili
kurumlardan da aldığı bilgiler ışığında kendisi yapmakta ve resmi sayfasında her yıl
yayımlamaktadır (Seçen, 2011).
ISI WoS verilerine göre 1990 yılında Türkiye adresli bilimsel yayın sayısı 1.154 iken 2009
yılında sayı 24.916’ya yükselmiştir. Bilimsel yayın sayısı bakımından Türkiye’nin dünya
sıralamasındaki yeri 1990’lı yılların başında 41. sırada iken 2007 yılında 18. sıraya
yükselmiştir (TÜBİTAK, 2010). Kazanılan bu başarıda kamu yatırımları, uygulanan UBYT
programı ve belirlenen akademik yükselme kriterlerinin etkisi yadsınamaz. Yapılan bu
3
Binici, Kasım, “Türkiye’de Yayın Göçü: Web of Science ve ULAKBİM Ulusal Veri Tabanlarında İndekslenen
Yayınlar Üzerine bir İnceleme”(2012)
10. uygulamalar ile 1993 yılında istenilen hedefe ulaşılmıştır. Yapılan incelemelerde özellikle
1997 yılından itibaren makale sayısının artış hızıyla teşvik edilen yayınların artış hızının
ortalama aynı olduğu gözlenmiştir. Bu sonuç iki faktörün arasındaki güçlü ilişkiyi ortaya
koymaktadır (Arıoğlu ve Girgin, 2003). Hızlı yayın artışına “Türkiye’de bilim adamlarının
büyük bir bilimsel atılım içinde bulundukları” yorumu yapılsa da yayınlara verilen dönütlerin
sayıları yeterli bulunmamıştır (Baysal ve Seçen, 2005). Turkiye’deki bu yayın artışı dair
Devlet Planlama Teşkilatı sitesindeki bir slaytta yer alan yoruma dikkat edilmesi gerekir.
(Devlet Planlama Teşkilatı, 2010):
“Bu çalışmaların sonuçları ne yazık ki istenilen düzeyde katma değeri yüksek yeni ürün ve teknolojilere
dönüştürülememektedir. Yani yaptığımız ArGe çalışmaları ülkemizin sosyoekonomik ihtiyaçlarını karşılamaktan
ziyade, gelişmiş ülkelerin ArGe faaliyetlerine girdi sağlamaktadır”.
Doğrudan gelişmiş ülkelere sağlanan yayın göçüne 2002 yılında yapılan bir incelemede, ISI
WoS’da taranan ulusal dergi sayılarının az (320) olması sebebiyle başta Brezilya olmak üzere
Yeni Zelanda, İrlanda, Avusturya, Belçika, Meksika ve Yunanistan gibi bazı ülkeler sürekli
kendi ülkelerinin dışına yayın transferi yapmışlardır. Diğer taraftan Almanya, Birleşik Krallık,
Fransa, Hollanda, Japonya ve Rusya gibi ülkeler yayınlarını büyük çoğunlukla kendi
ülkelerinde çıkarttıkları taranan (1001500) dergilerde değerlendirmişlerdir (Arıoğlu ve
Girgin, 2002).
Ülke olarak gerek ekonomik gerekse kalkınma politikalarına yönelik atacağımız her adımda
Ar–Ge çalışmalarının hedeflerimize ulaşmamız için sağlam ve önemli bir altyapı kazandırdığı
unutmadan geliştirmemiz gerektiği önemli bir husustur.
Beyin gücünün ayrıştırılabilir etkisine yönelik verebileceğimiz en iyi örneklerden biri
İsrail’dir. Özellikle 60 yıl önce en basit üretimi dahi gerçekleştirmekte büyük sıkıntılar
yaşayan ülke, 1990 – 2000 yılları arasında Sovyetler Birliği’nden göç eden nüfusun da
etkisiyle bugün uçak üretiminden, Cisco, Intel ve Google gibi teknoloji devlerinin önemli
üretim fonksiyonlarına kadar pek çok alanda aktif üretim gerçekleştirmektedir.
11. `Tarihsel olarak ülkeler arasındaki savaşlar toprak ve doğal kaynakları ele geçirmek amacıyla
yapılmıştır. Şimdiki savaş teknoloji ve onun kontrolü yarışıdır. Gelecek nesiller için yeni
tehlike beyin göçüdür.`
4
4. 3. Kazanılan Güçlü Sermayenin Politikaya Etkisi
Ulusal olarak atacağımız pek çok iyileştirme ve geliştirme politikasının etkileri kazanılan
ekonomik güçle aynı doğrultuda etki ettiği unutulmaması gerekilen bir noktadır. Bu nedenle
ekonomik kalkınmanın gerekli sermaye ve altyapı ile yetiştirilen nitelikli iş gücü ile
sürdürebilir olması temel amaçlarmızdan biri olmalıdır.
Türkiye gerek jeopolitik gerekse tarihi ve kültürel bağları bakımından stratejik bir üs
konumundadır. ’Ortadoğu ülkelerini gerçek ve uygulanabilir barış antlaşmasında sadece
Türkiye’nin birleştirebileceğine inanıyorum.’
5
ArGe, teknoloji yatırımlarını güçlü ekonomik destekle oluşturduğumuzda yurtdışında gidilen
ülkenin önemli bir yapısını oluşturan nitelikli iş gücü yeni birçok fırsatı da ülkemize
kazandırmış olacaktır. Şu an pek çok ülkede gerek fen bilimi gerekse sosyal bilimi üzerinde
ihtisas yapan birçok bilim adamı bulunmaktadır. Bu doğrultuda bu bilim adamlarından
alınacak birtakım kazançların ülke ekonomisine sağlayacağı olumlu etkiler son derece açıktır.
Hem siyasal alanda etkin bir unsuru hem de ekonomik kazancı sağlayacak olan tersine beyin
göçü politikalarıyla bu durum ülke olarak lehimize çevrilebilir hale getirilecektir.
5. YÖNTEM
5. 1. Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evrenini yurtdışına gitmiş ve orada en az bir yıl eğitim almış bireyler
oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın örneklemini Ankara ili içerisinde faaliyet gösteren iki farklı öğrenci değişim
programından seçilen lise öğrencileri ve çeşitli yollarla iletişime geçilmiş, üniversite öğrencisi
4
Şimon Peres (9. İsrail Cumhurbaşkanı)
5
Passig, David, 2050 (s. 15)
12. (veya mezunu), yüksek lisans öğrencisi (veya mezunu), doktora öğrencisi (veya mezunu) basit
tesadüfî örneklem yoluyla seçilen toplam 200 farklı öğrenci oluşturmaktadır. Anket uygulanan
öğrencilerin 104’ünü kız ve 86’sını ise erkek öğrencidir. Bu 200 kişi içinde ise 116 lise
öğrencisi (veya mezunu) (yurtdışında eğitim almış), 44 üniversite öğrencisi (veya mezunu), 24
yüksek lisans öğrencisi (veya mezunu), 16 ise doktora öğrencisi (veya mezunu)
bulunmaktadır. Araştırmaya katılan kişilerin yaş ortalaması ise 23,8’dir.
14.
5. 3. Ölçme Araçları
Araştırma esnasında veri toplama tekniği olarak anket uygulanmıştır. Anketin hazırlanması
esnasında anketi hazırlayan akademisyenin izni alınıp, örnek sorular incelenerek çalışmadan
faydalanılmıştır.
Anketin içeriğinde;
6
SosyoDemografik Bilgiler Formu: Katılımcıların cinsiyeti, yaşı, öğrenim durumları ve gelir
durumları sorulmuştur. Anket sonuçlarının güvenilirliği sağlamak adına katılımcılardan
‘Yurtdışına hiç gittiniz mi?’ sorusuna cevap verilmesi istenmiştir. Buna ek olarak, katılan
bireylerden yurtdışına gidişini beyin göçü olarak değerlendirebilecekleri tanıdığa sahip olup
olmadıklarının da belirtilmesi istenmiştir.
Beyin göçü tutum ifadeleri bölümünde katılımcının beyin göçüne yönelik bakış açısının
tespit edilmesini kolaylaştırmak amacı ile beyin göçüne etkisi olduğu düşünülen alanların
tespiti için tutum ifadeleri ayrı başlıklarda incelenmiştir. Bu bağlamda katılımcı bireylerin
cinsiyetine, öğrenim ve gelir duruma bağlı olarak tutumları saptanmaya çalışılmıştır.
Katılımcıların yurtdışı eğitim olanaklarından faydalanan bireyler hakkındaki düşünceleri ve
yurtdışının bu bireylerin iş yaşamına etkisine yönelik tutumları saptanmaya çalışılmıştır.
Katılımcıların yurtdışında eğitim aldıktan sonra ülkelerindeki ve yurtdışındaki çalışma
koşullarına yönelik tutumları ile ileride kariyerlerinde verecekleri kararın ne yönde olabileceği
nedenleri ile birlikte saptanmaya çalışılmıştır.
Katılımcıların ülkedeki istihdam, çalışma koşulları ve kendilerine sağlanan gelir durumuna
dair düşünceleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
5. 4. Veri Analizi
Uygulanan anketlerin değerlendirilmesi, sonuçların istatistiksel veri ve grafik haline
dönüştürülmesi Windows Excel programı ile yapılmıştır.
6
Yavuz, Sinan, Hacettepe 2013
15.
6. SAYILTILAR
Katılımcıların dağıtılan anketleri dikkatlice okuyup, doğru ve içten cevaplar verdikleri
varsayılmaktadır.
Katılımcıların anket sorularına cevap verirken başkalarının baskısı altında kalmadığı
varsayılmaktadır.
Belirtilen örneklemin yurtdışına gitmiş ve orada en az bir yıl eğitim almış bireyleri temsil
ettiği varsayılmaktadır.
Katılımcıların ‘ArGe’, ‘istihdam’, ‘sermaye’, ‘refah’ gibi sorularda geçen kavramların
anlamlarını bildikleri varsayılmıştır.
7. BULGULAR VE TARTIŞMA
Demografik Bilgilerin Değerlendirilmesi
1 Cinsiyet
17.
Grafik 3: Katılımcıların % 12’si 01000 TL, % 12’si 10002000 TL, % 18’i 20003000 TL,
%26’sı 30004000 TL ve % 32’si 4000 + TL gelir seviyesindedir.
Grafik 3.a: Gelir durumu (0 – 1.000) olan kişilerin öğrenim durumları
21. Grafik 5: Yurtdışında en az bir yıl eğitim almış bireylerden bu sorunun cevabı alınmak
istenerek beyin göçü hakkında örnek verebilecekleri bir tanıdıklarının olup olmadığının
öğrenilmesi amaçlanmıştır.
BEYİN GÖÇÜ TUTUM İFADELERİNİN İNCELENMESİ
B.3. Kişilerin iş bulmasında yurtdışında eğitim alıp almamış olmaları etkilidir.
22. Bu soru katılımcılara yurtdışında eğitim görmüş olmanın iş yaşamına etkilerinin ne yönde
olduğunu belirlemek amacıyla sorulmuştur. Elde edilen veriler de göz önünde
bulundurulduğunda, yurtdışında eğitim alan bir bireyin daha kolay iş bulabileceği görüşü
ağırlık kazanmaktadır.
Burada dikkat çekilmesi gereken diğer bir husus; gelir düzeyi yükseldikçe kişilerin sözkonusu
yargıya katılma yüzdelerinin düşmesidir.
B.5. İleride yurtdışında çalışmak isterim.
23.
Gelir durumu göz önüne alınarak incelenen bireylerin maddi durumlarına bakıldığında, daha
çok diğerlerinden daha az bir gelir tutarına sahip olan bireylerin genellikle ekonomik nedenli
beyin göçü yapacakları yorumu yapılabilir.
B.7. Ne olursa olsun ülkemde çalışmak isterim.
24.
Katılımcıların gelir durumu incelendiğinde diğerlerinden daha çok gelir tutarına sahip olan
bireylerin başka bir ülkede çalışma yapmak istemediğini; fakat gelir durumu diğerlerine
nispeten biraz daha az olan bireylerde bu yöne doğru bir eğilim olmayacağını söylenilebilir.
B.18. Ülkedeki istihdamın artmasıyla beyin göçünün azalacağına inanıyorum.
25.
Ülkedeki istihdamın artmasıyla yeni iş imkanlarının doğup doğmacağını tespit etmek
istediğimiz bu grafiklerde, istihdamın artmasıyla yeni iş imkanlarının artacağı katılımcı
bireyler tarafından da doğrulanmıştır.
B.19. Eğitimli pek çok insan çalışabileceği alan bulamamaktadır.
26.
Ülkemizdeki iş imkanlarının eğitimli bireyler için yeterli olup olmadığı tespit edilmek
istenmiştir ve sonuç grafiklerimizde de gösterilmiş olduğu gibi eğitimli pek çok birey yeterli
iş imkanı olmadığını düşünmektedir.
27. B.24. Beyin göçü yapan kişilerin başka toplumlara para karşılığı çalıştıklarını
düşünürüm.
Katılımcıların yurtdışında çalışan bireyler hakkında ne düşündükleri tespit edilmek
istenmiştir.
31.
Yukarıdaki grafikte de gösterildiği gibi katılımcı kadınların % 40’ı, erkeklerin ise % 33’ü
yurtdışında daha rahat iş imkânı olduğunu belirtmiştir. Aynı zamanda ankete katılan
kadınların % 12’si bu yargıya “ne katılıyorum ne katılmıyorum” şeklinde cevap vermiş
olmasına rağmen erkeklerde bu oran % 21 olmuştur.
B.5. İleride yurtdışında çalışmak isterim.
Grafiklerde de gösterilmiş olduğu gibi kadınların % 34’ü, erkeklerin ise % 33’lük bir kısmı
ileride yurtdışında çalışmak istediğini belirtmiştir.”Kesinlikle katılıyorum” cevabı vermiş
kadın ve erkek yüzdelerinin de birbirine yakın olması bakımından, bu konuda cinsiyet
yönünden anlamlı bir farklılık olmadığını söyleyebiliriz.
B.6. İleride yurtdışında eğitim almak isterim.
32.
Grafiklerde de gösterildiği gibi, katılımcı kadın ve erkek bireylerin % 38’i ileride yurtdışında
eğitim almak istediği belirtmiştir. Bunun yanında yine katılımcı kadın bireylerin % 8’i
yurtdışında eğitim alamaya sıcak bakmadığını ifade ederken erkeklerde bu oran % 12
olmuştur. Yurtdışında eğitim alma isteği kadınlarda da erkeklerde de birbirine yakın oranlarda
gerçekleşmiştir.
B.9. Artan üniversite sayısının beyin göçünü engellediğini düşünürüm.
Grafiklerde görüldüğü gibi; kadınların % 31’lik bir kısmı artan üniversite sayısının beyin
göçünü engellemediğini ifade ederken erkeklerde bu oran % 12 olmuştur. Kadın bireylerde bu
konu hakkında herhangi bir fikre sahip olmayan bireylerin oranı % 19 iken erkeklerde % 36
olmuştur.
B.10. Farklı düşüncelere saygı beyin göçünü engeller.
33.
Grafiklerde de gösterilmiş olduğu gibi, farklı düşüncelere saygının beyin göçünü engellediğini
düşünmeyen katılımcı kadın bireylerin oranı % 31 iken, erkeklerde ise % 37’lik bir oran
düşüncelerini bu yönde ifade etmiştir. Erkek katılımcıların farklı düşüncelere saygı konusunu
kadınlara oranla daha fazla dikkate aldıklarını sözyleyebiliriz.
B.11. Yaşanan ekonomik krizlerin beyin göçünü arttıracağını düşünürüm.
Grafiklerde de görüldüğü gibi yaşanan ekonomik krizlerin beyin göçünü arttırdığını düşünen
katılımcı kadınların oranı % 46 iken, erkeklerde % 42 olmuştur. Toplamda kadınların % 65’i,
erkeklerin % 67’si bu yargıya katılmaktadır.
B.21. Ülkemizde çalışma imkanlarının ve özgür ortamın sınırlı olduğunu düşünüyorum.
34.
Yukarıdaki grafiklere dayanarak söyleyebiliriz ki katılımcı kadın bireylerin % 42’lik bir
kısmı, erkeklerin ise % 38’i ülkemizde çalışma imkânlarının ve özgür ortamın yeterli olmadığı
belirtmiştir.
B.26. Pek çok kişinin işsiz kaldığı için beyin göçü yaptığını düşünürüm.
Yukarıdaki grafiklerden de çıkarım yapabileceğimiz gibi katılımcı kadın bireylerin % 42’si,
erkeklerin ise % 39’u ülkemizde pek çok kişinin çalışma imkânı bulamamasından ötürü beyin
göçü yaptığını belirtmiştir.
36. Yukarıda yer alan grafiklere dayanarak ifade edebileceğimiz gibi, katılımcı kadınların % 35’i,
erkeklerin ise % 46’sı yurtdışında refah seviyesinin yüksek olduğunu ifade etmiştir.
B.31. Yurtdışında bilim ve ihtisas adamına gösterilen yüksek itibar ilgimi çekmektedir.
Yukarıdaki grafiklerde de yer aldığı gibi, katılımcı kadın bireylerin % 46’sı, erkeklerin ise %
42’si yurtdışında bilim ve ihtisas adamlarına gösterilen yüksek itibarın ilgisini çektiğini
belirtmiş ve aynı grafiklerde de yer aldığı gibi kadınların % 4’ü, erkeklerin ise % 8’i bu
konuya kesinlikle katılmadığını belirtmiştir.
B.38. Yurtdışında olmak şartıyla herhangi bölümde eğitim almak isterim.
37. Yukarıdaki grafiklerden de anlaşıldığı gibi, katılımcı kadın bireylerin % 31’i erkeklerin ise %
25’i yurtdışında olmak koşuluyla herhangi bir bölümde eğitim almak istediğini belirtmiştir.
Aynı konuda kadınların % 23’ü, erkeklerin ise % 38’i bu konuda kararsız kaldığını ifade
etmiştir.
B.39. Yurtdışında daha adaletli bir yaşam olduğunu düşünüyorum.
Yukarıdaki grafiklerde de gösterildiği gibi, katılımcı kadın bireylerin % 38’i yurtdışında daha
adaletli bir yaşam olduğunu belirtirken erkeklerdeki oran % 47 olmuştur. Aynı konuda kadın
bireyler tarafından % 31’lik bir kısım katıldığını erkekler ise bu oranın % 10 olduğu
görülmektedir.
B.42. Yurtdışına gidersem, Türkiye’ye sadece yaz tatilerinde ve bayramlarda gelirim,
tekrar yerleşmeyi düşünmem.
38. Yukarıdaki grafiklerden de çıkarım yapabileceğimiz gibi, katılımcı kadın bireylerin % 19’u
tarafından yurtdışına gittiğinde sadece bayramlarda dönmek istediğini bunun dışında tekrar
yerleşmeyi düşünmediği ifade edilirken erkeklerde bu oran % 29 olmuştur.
Bu yargı için kadınların da erkeklerin de % 38’inin “katılıyorum” ya da “kesinlikle
katılıyorum” cevabı verdikleri görülmektedir. Beyin göçü açısından değerlendirildiğinde bu
önemli bir oran ve önemli bir kayıptır.
Bu grafikte dikkati çeken bir diğer nokta da; kadınların erkeklere oranla “katılmıyorum” ve
“kesinlikle katılmıyorum” ifadelerini daha fazla işaretlemiş olmalarıdır.
B.49. Ülkemizde tatmin edici mesleki gelirin olduğunu düşünüyorum.
Yukarıda gösterilen grafiklerden de anlaşılacağı gibi katılımcı kadın bireylerin % 40’ı
ülkemizde tatmin edici mesleki gelirin olmadığını belirtirken erkeklerde bu oran % 34
olmuştur.
Ülkemizde profesyonel olarak mesleğini icra eden kişilerin mesleki gelirinin tatmin edici
olmadığı düşünülmektedir. Bu konuda cinsiyet bakımından anlamlı bir farklılık
görülmemektedir. Ancak sözkonusu yargıya kadınlar ve erkeklerin büyük bir kısmının
katılmıyor oluşu yine beyin göçü açısından üzerinde durulmaya değer bir konudur.
8. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME
39. Araştırmaya katılan bireylere uyguladığımız ve çeşitli grafiklerle de sonuçlarını göstermiş
olduğumuz gibi, gelir seviyesinin katılımcı bireyler arasında çeşitlilik göstermesinin beyin
göçüne dair düşünceleri etkilediği sonucuna varılmıştır. Ele alınan değişkenler arasında (yaş,
cinsiyet, eğitim durumu, gelir düzeyi) en anlamlı farklılık gelir düzeyi açısından gözlenmiştir.
Araştırma sonucuna etki ettiği kanısına vardığımız katılımcılar arasındaki yaş ve cinsiyet gibi
demografik farklılıklar bireyde farklı bir beyin göçü algısına ve bunun sonucunda da
şekillenen beyin göçüne yönelik eleştirel tutumun farklılık gösterdiği anlaşılmıştır.
Gerek çeşitli araştırmalar ve yaptığımız çalışmalar sonucunda da elde edilen bilgilerin
dayanak oluşturduğu gibi, nitelikli iş gücünün beyin göçü yapıp yapmamasında tatmin edici
mesleki gelir ve çalışma olanakları etkisinin göz ardı edilemez biçimde etkili olduğu sağlanan
diğer sonuçlardan biridir.
Kişinin beyin göçüne yönelik tutumuna etki eden bir başka etmenin ise kişiye yapılan
toplumsal etkiler olduğu tespit edilmiştir. İş gücü sermayesinden yeterli verim alınabilmesinin
başında kişiye yapılan olumlu etkilerin, başka bir deyişle desteklerin son derece önemli
olduğu anlaşılmıştır. Ancak olumsuz yönde yapılacak bir etkinin bireyin toplumdan
soyutlanmasına, daha sonra ise iş verimi düşen kişinin çalışabilmek adına alternatif yollardan
biri olan beyin göçüne yönelik tutumuna etki edeceği görülmüştür.
Gerek ülke sermayesi gerekse kazanılan sermayenin düzenli işleyişini devam ettirebilmek için
gerekli olan Ar–Ge yani Araştırma–Geliştirme çalışmalarını arttırmanın kişinin beyin göçüne
dair tutumunda ciddi bir değişiklik yapabileceği elde edilen verilenden biridir. Bu bağlamda,
Ar–Ge çalışmalarının arttırılmasıyla nitelikli iş gücü sermayesinin ülkeye katkısının çok daha
büyük olacağı tespit edilmiştir.
9. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
40. • Geleceğe yönelik pek çok amacımız temel olarak sürdürülebilir başarı ve kalkınma ile
ilişkilidir. Buna bağlı olarak, sahip olduğumuz çok sayıda yüksek nitelikli iş gücünün stratejik
bir potansiyel güç olduğunu unutmayarak kendimize amaç edindiğimiz pek çok hedefin
gerçekleşmesini sağlamak amacıyla kullanmamız gereklidir. Bu hem ülke olarak bizi daha
sağlam bir ekonomik altyapıya kavuşturacak hem de son derece stratejik önemi olan jeopolitik
konumumuz içinde daha başarılı politikalar atmamızı sağlayacaktır. Bundan ötürüdür ki, iş
gücü sermayemize geniş imkanlar sunmamız ve ülke içi istihdamı arttırmamız gereklidir.
• Bir ülkenin uzun vadede başarısı sahip olduğu insan gücü kaynaklarının nitelikleri ve
miktarları ile yakından ilişkilidir. Bu yüzdendir ki, yurtdışında çeşitli çalışmalar ile ürün veren
nitelikli insan kaynağının ülkemize dönüş yapmasını kolaylaştırmamız gereklidir. Örnek
olarak, TÜBİTAK çalışmalarından birkaçını paylaşmak istiyorum:
‘Tersine Beyin Göçü’ politikasıyla alanlarında uzmanlaşmış pek çok bilim adamının
Türkiye’ye dönüşü sağlanmaktadır. Böylece ülke ekonomisinden daha az payla bilgi akışı
daha çok hızlanmaktadır.
7
TÜBİTAK’ın oluşturmuş olduğu ‘Tersine Beyin Göçü’ politikasına üniversiteler gibi daha
birçok kurum dahil edilmelidir. Buna eklemek istediğim nokta şudur ki, son zamanlar sayıları
artan üniversiteleri bu politikaya dahil etmek gerekliliğidir. Yeni açılan bu üniversitelerin çok
daha önce açılmış olan diğerleriyle rekabetini arttırmak amacıyla akademisyen transferi
gerçekleştirilmelidir. Bu transfer üniversitelerin verimini düşürmek olasılığına karşı son
derece dikkatli yapılmalıdır. Zira, daha önce açılmış ve tecrübeli olarak nitelendirdiğimiz
üniversitelere de zarar vermek daha ciddi sıkıntılarla uğraşmamıza neden olabilmektedir.
• Açılan pek çok üniversite ve bunun gibi kurumlardan verimliliğini en üst düzeyde
arttırabilmek amacıyla uluslararası bazda yapılan Erasmus ve ülke içinde yapılan Farabi ve
Mevlana gibi değişim programları ile değişime gönderilen her bir öğrencinin eğitimini
aldıktan sonra kazanımlarını ülke için kullanılması gerektiği unutulmamalı ve bunu
kolaylaştıracak olan stratejik potansiyel araştırma kurulu oluşturulmalıdır. Bu kurul ile burs
imkânı sağlanan her bir öğrencinin ülkeye tekrar dönüşünü kolaylaştırmak için adım atılabilir.
7
Bkz: TÜBİTAK, 2013 (son güncelleme tarihi: 06.05.2013)
41. • Yurtiçinde çok sayıda ArGe merkezi kurularak, inovasyon vb. faaliyetler arttırılarak
bireylerde ‘Neden?, ‘Nasıl?’ sorularının sorulması teşvik edilmelidir. Çeşitli başarılar
kazanarak gerek para gerekse katıldığı alanda derece alan her bireyin üniversitede ek puan
alması uygulamasındaki gibi öğrencinin dâhil olduğu pek çok projeye TÜBİTAK ve diğer
Ar– Ge yi teşvik eden kurumlarımız tarafından yapılmalıdır. Benim düşüncem odur ki,
çalışma yapan her bireye kurularımız tarafından verilmiş olan bir ‘Teşekkür Belgesi’ bile son
derece etkili olacaktır.
• Bireylerde düşünme ve araştırma özendirilmelidir. Her yıl Ortaöğretim Öğrencileri Arasında
yapılan proje yarışması yılın belli aralıkları tekrar edilmelidir. Bu yolla ortaöğretim kurumları
içinde yer alan her bir öğrencinin düşünmeye ve sorgulamaya teşviki sağlanmış ve Kasım
Binici’nin çalışmasında da bahsedilen ISI WoS sitesi, uluslararası bazda dergi oluşturan
8
ülkelerin sayısı ile bağlı olarak her bir ülkenin yayın notunu belirleyip ülkelerin gelişmişlik
düzeyleri hakkında yorum yapmayı mümkün kılmıştır. Biz de bu fikri ‘inovasyon’ yaparak,
ülke içinde büyük atılımlar gerçekleştiren Fatih Projesi’ni geliştirdikleri program ile inanılmaz
kılan mühendislerimiz ile tekrar ortak bir çalışma etrafına girip bu sefer de ülke içindeki her
bir ortaöğretim ve üniversite kurumunun yayınlarını incelemek ve bunla orantılı olarak gerekli
teşvikleri sağlamak amacı ile oluşturabiliriz. Böylece ülke içinde her bir ortaöğretim ve
üniversite kurumunun gerek ülkeye gerekse bilim ve tekniğe sağladığı faydayı en üst dereceye
çıkarma amacımız gerçekleşecektir. Bu şekilde ülke içinde bilim sevgisi kazandırılmış
olunacaktır.
• Bir sosyal bilimci olarak, 1972 yılında yayımladığı makalesi üzerinde çalıştığım ve bu
9
değerli ileri görüşlü bilim insanının çalışmasında belirttiği ve benim de desteklediğim 7.
maddeyi öneri olarak sunmak isterim:
“Yurt içinde bilimsel araştırma merkezleri kurulmalı ve genişletilmelidir. Bu arada
memleketin araştırılması gerekli sosyal problemleri ile ilgili olarak, TÜBİTAK’a paralel bir
İnsan ve Toplum Bilimler Araştırma Merkezinin kurulması için faaliyete geçilmelidir.”
8
Binici, Kasım, “Türkiye’de Yayın Göçü: Web of Science ve ULAKBİM Ulusal Veri Tabanlarında İndekslenen
Yayınlar Üzerine bir İnceleme”(2012)
9
Başaran, Fatma, “Türkiye’de Beyin Göçü Sorunu” (1972)
42. Her şeyden önce bu güzel ülkede yaşayan bir birey olarak toplumun her kesimini kucaklayan
ve bunun yanında ülkede yaşayan her bir bireyin problemini çözmek, bütün bunlar yapılırken
de toplumu oluşturan kişilere her şeyden önce eğitim verebilmek amaçlayan resmi bir kurum
oluşturulmalıdır. Bu şekilde ise geçmişte bilime yapılan bir katkı geliştirilerek TÜBİTAK ile
paralel fakat merkezinde tamamen ‘eğitim ve insan’ olan bir kurum için harekete geçilmelidir.
KAYNAKLAR:
ACAR, MUSTAFA, “Türkiye’de Akademisyenlerin Özlük Haklarının Durumu: Tespit ve
Öneriler”, Aksaray Üniversitesi
BAĞIRZADE, ELSEN, (2011) Uluslararası İktisat ve Dış Ticaret Politikası Dersi,
ULUSLARARASI İŞGÜCÜ AKIMLARI, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk
Dünyası İşletme Fakültesi, Bakü
BAKIRTAŞ, TAHSİN&KANDEMİR, ORHAN, (2010) Gelişmekte Olan Ülkeler ve
Beyin Göçü: Türkiye Örneği Kastamonu Eğitim dergisi, Cilt: 18, No: 3,
http://www.kefdergi.com/pdf/18_3/18_3_20.pdf
BAŞARAN, FATMA, (1972) “Türkiye’de Beyin Göçü Sorunu”, Araştırma Dergisi, Sayı:
10, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/34/970/11940.pdf
BİNİCİ, KASIM, (2012) “Türkiye’de Yayın Göçü: Web of Science ve ULAKBİM Ulusal
Veri Tabanlarında İndekslenen Yayınlar Üzerine bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
CANSIZ, AHMET, “Son Yıllarda Beyin Göçünün Türk Yüksek Öğretimi Üzerindeki
Etkileri”, Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi ElektrikElektronik Mühendisliği
Bölümü, Erzurum
43. ÇETİN, ERGÜN, “Türkiye’nin Meseleleri ve Çözüm Önerileri”, Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi, Teknoloji Araştırma Merkezi (TEKAM)
ERDOĞAN, İRFAN, “Beyin Göçü ve Türkiye”, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel
Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü
GÜNGÖR, NİL DEMET, “Eğitim, Küreselleşme ve Beyin Göçü”, Atılım Üniversitesi,
İktisat Bölümü.
GÜRAK, HASAN, (2006) “Küresel Beyin Göçü”, iç. Ekonomik Büyüme ve Küresel
Ekonomi, Ekin Kitabevi Yayınları
IŞIĞIÇOK, ÖZLEM, (2002) Türkiye’de Yaşanan Son Ekonomik Krizlerin
SosyoEkonomik Sonuçları: Kriz İşsizliği Ve Beyin Göçü, İş Güç Endüstri İlişkileri ve
İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, Sıra: 1, No: 46
http://www.isguc.org/?p=article&id=46&cilt=4&sayi=2&yil=2002
KAYA, MUAMMER, “Beyin Göçü Entelektüel Sermaye Erozyonu“, “Bilgi Çağının
Gönüllü Göçerleri Beyin Gurbetçileri” EskişehirOsmangazi Üniversitesi, Teknoloji
Araştırma Merkezi (TEKAM)
KANTARCIOĞLU, TUĞBA ARSLAN, (2011) “Küresel Rekabet Edilebilirlikte Beyin
Göçü ve Beyin Kazanımı Konferansı”, AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon
Ofisi, Boğaziçi Üniversitesi
KURTULMUŞ, NUMAN, (1992) Gelişmekte Olan Ülkeler Açısından Stratejik İnsan
Sermayesi Kaybı: Beyin Göçü, İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları, No:
3662, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/iusskd/article/viewFile/1023012284/1023011529
KURTULUŞ, BERRAK, “Beyin Göçü: Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte”, İÜ İktisat
Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü
44.
Küresel Rekabet Edilebilirlikte Beyin Göçü ve Beyin Kazanımı Konferansı Sonuç Kitabı,
Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Kalkınma Ajansı, (Aralık 2011)
PAZARCIK, SEVDA FİGAN, (2010) “Beyin Göçü Olgusu ve Amerika Birleşik
Devletlerinde Çalışan Türk Sosyal Bilimciler Üzerine Bir Araştırma”, Çanakkale On
Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri
İlişkileri Ana Bilim Dalı, Çanakkale
Keith F. PUNCH, Sosyal Araştırmalara Giriş – Nicel ve Nitel Yaklaşımlar, Ankara:
Siyasal Kitabevi, 2005.
ŞAHİNÖZ, AHMET, (1982) “Beyin Göçü ve Teknoloji Sorunu”, Amme İdaresi Dergisi,
Cilt: 15, Sayı: 40
ŞİMŞEK, MEVLÜDİYE, “Beşeri Sermaye ve Beyin Göçü Kapsamında Türkiye”,
İstanbul
TANSEL, AYSIT & GÜNGÖR, NİL DEMET, (2004), “Türkiye’den Yurt Dışına Beyin
Göçü: Ampirik Bir Uygulama”, ODTÜ İktisat Bölümü
TEZCAN, MAHMUT, “Beyin Göçü ve Türkiye”, A.Ü. Eğitim Fakültesi
YAVUZ, SİNAN, “Beyin Göçü Tutum Ölçeği”,
http://www.surveymonkey.com/r/?sm=R081ZUR4QVpPK7jO7%2b8hmw%3d%3d,
Hacettepe Üniversitesi, 2013.
“Kriz, Tersine Beyin Göçünü Hızlandırıyor”, 27 Eylül 2008, Sabah Gazetesi, İnsan
Kaynakları, http://www.hrm.com.tr/kriztersinebeyingocunuhizlandiriyor/ (Son
Güncelleme: 12.01.2015)
“Beyinlerimizi Yitiriyoruz”, Temmuz 2004, TESKOMB Dergi,
http://dergi.teskomb.org.tr/254/index2.asp?dp=s24 (Son Güncelleme: 31.12.2014)
45.
http://haberler.com:8080/turkiyeyebeyingocu5027525haberi/
“Gençlerimizi Beyin Göçüyle Yitiriyoruz”, 30 Ararlık 2010, Aile Haber,
http://www.ailehaber.com/genclerimizibeyingocuyleyitiriyoruz1490h.htm
“Tersine Beyin Göçü”, 5 Mayıs 2013, Hürriyet Gazetesi,
http://www.ikincicumhuriyet.org/?sayfa=gundem&icerik=51638
“Beyin Gurbetçileri”, 14 Temmuz 2006, Açık Gazete,
http://www.acikgazete.com/yazarlar/birsenaltiner/2006/07/14/beyingurbetcileri.htm?aid
=1299
“Tersine Beyin Göçüyle 248 Araştırmacı Türkiye’ye Geri Döndü”, 6 Mayıs ‘013,
TÜBİTAK Haberler,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/tersinebeyingocuyle248arastirmaciturkiyeyegerid
ondu
“Beyin Göçü”, Gündem Türkiye,
http://www.gundemturkiye.com/toplum/egitimsosyolojisi/beyingocu.html
Beyin Göçü mü Beyin Gücü mü? (Dosya Konusu), Mimar ve Mühendis Dergisi, Sayı: 70,
MartNisan 2013, http://www.mmg.org.tr/dergiindir/e7166ef0d5.pdf
“Beyin Göçünden Ülkemize Nasıl Yarar Sağlanabilir?”, Günay Tuzcu,
http://www.beyingocu.com/yazi.php?yazi_id=20
“5 Yılda 500 Bin Beyin Göçü”, 23 Mayıs 2012, Gerçek Gündem,
http://arsiv.gercekgundem.com/?p=460909
“Türkiye’den Beyin Göçü”, 27 Eylül 2013, Yeniçağ,
http://www.esfenderkorkmaz.com/yenicag/turkiyedenbeyingocu.html
46.
“Türkiye’de Tersine Beyin Göçü: Geçmişe ve Günümüze Bakış”,
http://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1316789701
8.Turkiye___de_Tersine_Beyin_Gocu_Gecmise_ve_Gunumuze_Bakis.pdf
“Tersine Beyin Göçü Programı 2014 Yılı Yenilikleri”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/duyuru/tersinebeyingocuprogrami2014yiliyenilikleri
“Tersine Beyin Göçü Meyvelerini Veriyor”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/tersinebeyingocumeyveleriniveriyor
“Tersine Beyin Göçü Başvurusu 5 Kat Arttı”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/tersinebeyingocubasvurusu5katartti
“ABD’de Yapamayacağımız Çalışmaları Türkiye’de Yaptık”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/abddeyapamayacagimizcalismalariturkiyedeyaptik
“TÜBİTAK Desteğiyle Beyin Şantı Üretildi”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/tubitakdestegiylebeyinsantiuretildi
“Yabancı Bilim İnsanlarını Türkiye’ye Getirecek Program”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/duyuru/yabancibiliminsanlariniturkiyeyegetirecekprogra
m
“Yabancı Bilim İnsanları Çalışmak İçin Türkiye’yi Tercih Ediyor”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/yabancibiliminsanlaricalismakicinturkiyeyitercihe
diyor
“Avrupa’dan 4 Türk Bilim İnsanına 7,8 Milyon Avroluk Destek”,
http://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/avrupadan4turkbiliminsanina78milyonavrolukde
stek
48. o 1.000 2.000 TL o Hayır
o 2.000 3.000 TL
o 3.000 4.000 TL
o 4.000 TL ve üzeri
B. Beyin Göçü Tutum İfadeleri
Lütfen aşağıdaki ifadeleri okuyup, bu ifadelere ne kadar katıldığınızı aşağıda tabloda verilen
puanlamaya göre işaretleyerek belirtiniz.
1 Kesinlikle katılmıyorum
2 Katılmıyorum
3 Ne katılıyorum ne katılmıyorum
4 Katılıyorum
5 Kesinlikle katılıyorum
1) Yurtdışı eğitim olanaklarından faydalanıp ülkesine dönmeyen kişiler para cezasına
çarptırılmalıdır.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
2) Beyin göçünün beyin gücü dolaşımı olduğunu düşünüyorum.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
3) Yurtdışında eğitim alanlar daha rahat iş bulmaktadırlar.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
4) Ülkemizdeki eğitim olanakları yeterlidir.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
5) İleride yurtdışında çalışmak isterim.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
6) İleride yurtdışında eğitim almak isterim.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
7) Ne olursa olsun ülkemde çalışma yapmak isterim.
Kesinlikle katılmıyorum 1 □ 2□ 3□ 4□ 5□ Kesinlikle katılıyorum
