This is a presentation on Pizichil i.e. Kayaseka , type of Parisheka Sweda used to treat various disorders in Ayurveda .

1. पिपिपिल/ कायसेक
सौपित्र अपिपित िोशी
ितुर्थ वर्थ आयुवेदािायथ
येरळा आयुवेद िहापवद्यालय व रुग्णालय , खारघर , नवी िुुंबई

2. िररिय
शरीरावर कोष्ण
तेलािी धारा सोडणे
यास 'कायसेक' असे
म्हणतात .
क
े रळिध्ये यालाि
'पिपिपिल' असे
म्हणतात .
यािा सिावेश
प्रािुख्याने िररर्ेक
स्वेद िध्ये करण्यात
येतो होय .

3. योग्य :
• िक्षाघात - Hemiplegia
• िुंगू - Paraplegia
• Motor neuron diseases
• Degenerative joint diseases
• रुिापदथति गात्र - painful body part
• रसायन किाथसाठी
• अुंतरायाि
• बाह्ययाि - Tetany
• आक्षेिक
• वातबलास

4. • अपदथत - Facial Palsy
• गृध्रसी - Sciatica
• अितानक - Episthotonos
• खल्ली
• देह दृढ व बलवान होण्यासाठी
• िाददाह

5. अयोग्य :
• अिीण
• स्र्ौल्य
• रिः स्वला
• ज्वर
• अपतसार

6. सुंिार सुंग्रह
• द्रोणी - १
• तैल - पिपिपिल साठी - २ पलटर
तलि साठी - १० पिली
• कािड
• रास्ना िूणथ - ५ ग्राि
• िातेले
• Gas stove
• िुंिकिथ सहाय्यक - २-४

7. • वातप्रधान व्याधीत वािरण्यात येणारे तैल :
1. धान्वुंतर तैल
2. िहािार् तैल
3. िहानारायण तैल
4. क्षीरबला तैल
• पित्तप्रधान व्याधीत वािरण्यात येणारे तैल :
1. िुंदनबला लाक्षापद तैल
2. क्षीरबला तैल
• कफप्रधान व्याधीत वािरण्यात येणारे तैल :
1. सहिरापद तैल
2. लघुपवर्गिथ तैल

8. िूवथकिथ
• प्रात:काळी िलिूत्र पवसिथनानुंतर रुग्णास
किीत किी किडयािध्ये द्रोणीिध्ये िाय
िसरुन बसण्यास साुंगावे.
• स्वस्तिवाथिन करुन योग्य त्या तैलाने तलि
करावे.
• रुग्णाच्या पशरोिागी िट्टबुंधन करावे ज्यािुळे
तैल नेत्रावर येणार नाही.
• आवश्यक ते तैल गॅसवर कोष्ण करावे.
सुंिूणथ पवधीिध्ये ताििान एकसारखे राहील
यािी काळिी घ्यावी.
• सािान्य ताििान: 38 °C - 45°C

9. प्रधानकिथ
• पिपिपिल 4 सहाय्यकाुंद्वारे करणे अपधक उत्ति असते िरुंतू सहाय्यकाुंच्या
कितरतेिुळे दोन सहाय्यकाुंद्वारे सुद्धा पिपिपिल पिया क
े ली िाते.
• सवथ प्रर्ि रुग्णास बसून िाय िसरलेल्या अवस्र्ेत क
े ली िाते. रुग्णाच्या
सवाांगास हलक
े अभ्युंग क
े ले िाते.
• आवश्यक ते तैल कोष्ण करुन त्यािध्ये वस्त्र पििपवले िातात त्यानुंतर
एका हाताने स्नेहािध्ये पििपवलेले वस्त्रखण्ड हलक्या दाबाने पिळू न
अुंगठ्याच्या साहय्याने रुग्णाच्या पकिान 6 ते 9 इुंि उुंिीवरुन शरीरावर
धार धरली िाते.
• सहाय्यकाने दुसऱ्या हाताने रुग्णशरीरावर िदथन करावे.

11. • पिपिपिल खालील अवस्र्ाुंिध्ये करावी :
1. रुग्णास बसवून िाय िसरलेल्या अवस्र्ेत ( sifting with extended legs)
2. उताणे िोिलेल्या अवस्र्ेत (Supine position )
3. वाि िार्श्थ (left lateral)
4. दपक्षण िार्श्थ (Right lateral)
5. उताणे िोिलेल्या अवस्र्ेत (Supine repeat)
6. बसलेल्या अवस्र्ेत (Sitting repeat)
• िालथ्या स्तस्र्तीिध्ये गरि असल्यास पक
ुं वा पिपकत्सकाच्या पववेकानुसार कायसेक करावे.
• कायसेक अधोित्रूगत करावे. ज्यावेळी कायसेक सोबत तिधारा करणे ििप्राप्त असेल
उदा. प्रिेह,psoriatric condition त्यावेळी रुग्णास उताणे (supine ) अवस्र्ेत पिया करावी.
• िन्या व असुंस्र्ानी पिपिपिल पिया (कायसेक) पशरोधारा सुरु करण्याच्या 15 पिपनट िूवथ व
िश्चात करावी.
• कायसेक स्वेदनािे लक्षण पदसेियांत करावे

13. िश्चात्कािथ
• पिपिपिल िाल्यानुंतर नारीक
े ल ित्र / tongue
cleaner द्वारे शरीरावरील स्नेह िुसून काढावा.
• शरीरास स्वच्छ टॉवेल िुसून काढावे.
• त्यानुंतर तलि काढू न रास्ना िूणथ पशरोिागी
लावावे.
• रुग्णास अधाथ तास पवश्राि करण्यािा सल्ला द्यावा व
त्यानुंतर सुखोष्ण िलाने स्नान करण्यास साुंगावे.
• पशरोिागी आिलकी कल्क, क
ु लर्ी, िूुंग िीठ
यािैकी एकािा लेि करुन स्नान करावा.

14. Precautions
1. तैल गरि नाही यािी सहाय्यकाने खात्री
करुन घ्यावी.
2. िूणथ पवधीिधे स्नेहािे ताििान एकसारखे
असावे.
3. 4 सहाय्यकाुंच्या िदतीने पवधी होत असताुंना
एकसारखी गती असावी.
4. िदथन िुंदगतीने करावे, फार अपधक दाब
नसावा.
5. स्नेह द्रोणीिध्ये ििा िाल्यास दुसऱ्या
कािडाने बुडवून व पिळू न बाहेर काढावा

15. धन्यवाद !!! ….