2. Historia
Garncarstwo jest jednym z najstarszych rzemiosł
rękodzielniczych. Polega ono na formowaniu, a
następnie wypalaniu z gliny naczyń codziennego
użytku.
3. Przyjmuje się, ze początki garncarstwa sięgają 7 tys. lat
p.n.e., gdy w Mezopotamii zaczęły powstawać pierwsze
naczynia ceramiczne. Słowo ceramika pochodzi od
greckiego keramos – glina.
4. Przybycie w ok. 300 r. p.n.e. ludności celtyckiej wzbogaciło
rzemiosło o umiejętność toczenia naczyń na kole garncarskim
W średniowieczu garncarze, oprócz wyrobu naczyń
ceramicznych, zajmowali się również wypalaniem kafli i
stawianiem pieców, czym później trudzili się zdunowie. Jednak
jeszcze w XVIII w. wyrabiano na kole garncarskim kafle
garnkowe i miskowe.
5. Rozwój garncarstwa na ziemiach
polskich
Na ziemiach polskich naczynia gliniane pojawiły się
około 5400 lat p.n.e. Przybyły wówczas na te tereny
ludy rolnicze posiadające umiejętność wytwarzania
zarówno naczyń o cienkich, bogato zdobionych
ściankach, jak i trwalszych, grubościennych,
przeznaczonych do gotowania strawy. Głównym
surowcem była glina, stosowano także domieszki
mineralne (piasek, tłuczeń), wzmacniające
konstrukcję. Naczynia lepiono ręcznie z taśm i wałków
glinianych. Po wysuszeniu wypalano je w ognisku.
6. Etapy pracy:
Przygotowanie materiału:
Materiałem garncarskim jest pospolita glina. Glina
powinna być jednorodna, bez grudek i zanieczyszczeń.
Aby osiągnąć taki stan garncarze wykonują szereg
prac przygotowawczych.
Glinę polewa się obficie wodą, aby się "zlasowała".
Porcję gliny do przerobu ubija się młotem w "słup". Ze
słupa sierpem lub specjalnym strugiem odcina się
"strużyny". Strużyny zwija się w "pecyny", suszy i
miele. Czynności te powtarza się po kilka razy.
7. Warsztat:
Warsztatem jest ława i koło garncarskie.
Koło garncarskie to dwie tarcze umieszczone na
wspólnej, pionowej osi. Garncarz, siedząc na ławie,
nogami popycha dolną, większą tarczę, wprawiając
koło garncarskie w ruch obrotowy. Na ławie leży też
zapas gliny, naczynie z wodą do maczania rąk,
naczynia z farbami, pędzel, szyniec do wygładzania i
ozdabiania oraz drut do odcinania gotowego naczynia.
8. Formowanie:
Porcję gliny "wygniata się" z wodą na ławie (podobnie
jak ciasto) i formuje w wałek.
Z wałka garncarz odcina kawałek zwany "klusem",
wielkością odpowiedni do formowanego naczynia i
przykleja go do górnej tarczy koła garncarskiego.
9. •Obracając kołem, zwilżonymi w wodzie rękami najpierw
wydłuża i zaokrągla bryłę gliny, po czym kciukami wygniata
w środku otwór i formuje dno naczynia.
•Operując jedną ręką wewnątrz a drugą na zewnątrz garncarz
"wyciąga" ścianki naczynia w kształcie walca.
•Kolejny etap to modelowanie: wykonanie "wrębu" (górnej
krawędzi) oraz "brzuśca".
10. •Uformowane naczynie wygładza się szyńcem i
ewentualnie ozdabia rytem. Najczęściej stosowana techniką
zdobienia jest malowanie lub rytowanie. Rytuje się
specjalnym grzebykiem .
•Pracę kończy odcięcie gotowego naczynia drutem
11. Wypalanie
Naczynie odstawia się do powolnego suszenia.
Wyschnięciu wstawia się je do pieca garncarskiego i
wypala przez kilkanaście godzin w temperaturze około
1000 C (temperatura oceniana jest na oko, na
podstawie koloru płomienia i stanu "szkliwa").
Naczynia mogą być pokrywane kolorową glazurą.
Istnieje też glina "samoutwardzalna" której po
wyschnięciu nie trzeba wypalać.
