2. DEVLETİN ADI: Zambia Cumhuriyeti
BAŞKENTİ: Lusaka
NÜFUSU: 8.300.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 752.614 km2
RESMİ DİLİ: İngilizce
DİNİ: Putperestlik, Hıristiyanlık, İslamiyet
PARA BİRİMİ: Kwacha
3. Güney Afrika’da yer alan bir devlet. 8° 12’
ve 18° 03’ güney enlemleri ile 22° ve 33° 42’
doğu boylamları arasında kalır. Zambia’nın
komşu olduğu ülkeler, kuzeyde Zaire;
doğuda Tanzanya, Malami, Mozambik;
güneyde Zimbabwe, Namibia, batıda
Angola’dır.
4. Zambia’nın ilk tarihi hakkında pek az şey
bilinmektedir. Buraya ilk gelen Avrupalılar,
1514’te Portekizliler oldu. Fakat ülkede ilk
defa büyük çapta keşif yapan misyoner
David Livingstone’dur. 1850’de ülkeye gelen
Livingstone ölünceye kadar (1873) İngiltere
lehine sömürgeleştirme hazırlıkları yaptı.
5. Zambia tarihinde diğer önemli bir şahıs olan
Cecil John Rohdes 1888’de ülkedeki mahalli
şeflerle madenler üzerine anlaşmalar imzaladı.
Bölgeyi keşf ve geliştirme için İngiltere
hükümetinin imtiyaz tanıdığı İngiliz Güney
Afrika şirketini kurdu. İngiliz hükümeti buna
ülke üzerinde tam ekonomik ve siyasi kontrol
imkanı tanıdı. 1924’e kadar ülkeyi gerçekten
yöneten bu şirketti. 1924’te İngiliz hükumeti
kontrolü üzerine alarak, Kuzey Rodezya
himaye devletini kurdu.
6. 1953’te Kuzey Rodezya (şimdiki Zambia),
Güney Rodezya (şimdikiRodezya) ve
Nyasaland (şimdiki Malami) Rodezya ve
Nyasaland federasyonunu kurdular.
Afrikalıların çoğunluğu, yönetim beyazların
elinde olduğundan, muhalefet ettiler.
1962’de Nyasaland federasyondan ayrıldı ve
31 Aralık 1963’te federasyon dağıldı.
7. 1964 Ocağında Kuzey Rodezya’da iç
bağımsızlık tanıyan bir anayasa uyarınca
seçimler yapıldı. 24 Ekim 1964’te ülke
Zambia ismini alarak bağımsızlığını
kazandı. Bağımsızlığını kazanmasından
sonra devlet başkanı olan Kenneth Kaunda
1991’de yapılan başkanlık ve parlamento
seçimlerini kaybedinceye kadar bu görevini
devam ettirdi. 1991’de seçimleri kazanan
Frederick Chiluba devlet başkanı oldu.
8. Zambia topraklarının çoğu hafif dalgalı yüksek
bir yayla üzerindedir. Yaylanın deniz
seviyesinden yüksekliği 915 m ila 1525 m
arasında değişmektedir. Güneye doğru uzanan
ve Afrika’nın nehirlerinden biri olan
Zambezi’nin meydana getirdiği vadi yaklaşık
olarak 600 m yüksekliğindedir. Kuzeydoğudaki
yaylayı kuzey-güney istikametinde akan
LuangwaNehri keser. Zaire hududundan doğan
Kafve Nehri, güney istikametinde akarak batı
yaylasına uzanır.
9.
10. Luangwa ve Kafve nehirleri Zambezi’nin
kollarıdır. Zambia’nın kuzeyinde üç göl
bulunur: Tanganika, Nweru ve Bangweulu
gölleri. Bunlardan sadeceBangweulu
tamamen Zambia hudutları içindedir.
Kuzeydoğuda Muchinga Dağları 2130 m
yüksekliğe ulaşır. Zaire sınırı boyunca
yükseklik ortalaması 1280 m’dir.
11. Zambia ekvatora yakın olmakla birlikte, iklimi
daha çok rakımla (yükseklikle) ilgilidir. Ülkede
üç mevsim görülür. Mayıstan ağustosa kadar
ülke soğuk ve kuraktır. Kasıma kadar sıcaklık
yükselir ve yağış görülmez. Aralık-nisan arası
yağışlı geçer. Güneyde yıllık yağış miktarı 584
mm, kuzeyde 1278 mm’dir. Ülkedeki ortalama
yıllık yağış miktarı ise 814 mm’dir. Sıcaklıklar
soğuk mevsimde 16°C ila 27°C, sıcak mevsimde
27°C ila 32°C arasındadır. Sadece kasım ayında,
vadilerde aşırı sıcaklık görülür.
12. Zambia’nın büyük bölümünü meydana
getiren yüksek yaylalar kesif ormanlarla
kaplıdır. Kobalt, bakır, çinko, altın, kurşun,
vanadyum, manganez ve maden kömürü
ülkenin başlıca yeraltı zenginlikleridir.
13. 8.300.000 nüfuslu Zambia’da nüfus yoğunluğu 11’dir.
Halkın % 43’ü şehirlerde, kalanı köylerde yaşar. En
büyük nüfus merkezleri başşehir Lusaka ile Kitwe ve
Ndola’dır.
Zambialıların çoğu Bantu kabilelerine mensuptur.
Bantular M.S. 1200 yıllarında Kongo havzasından göç
etmiş ve Zambia’daki bir kısım Pigmeleri (Cüce Orta
Afrika Zencileri) sürmüşlerdir. Bugün Zambia’da 8
büyük etnik gruba ayrılmış 73 kabile vardır.
Güneybatıda Barotseler, kuzeyde Bembalar ve doğuda
Çeva önemli etnik gruplardır. Zambia’da % 1,5
civarındaki Avrupalıların çoğu şehirlerde ikamet eder.
14. Zambialılar 30’a yakın lehçe kullanır. En çok
konuşulan diller arasında Bemba, Lozi, Nyanja,
Tonga, Luvale ve Lunda sayılabilir.
Halkın büyük çoğunluğu putperest, % 21’i
Protestan ve Müslümandır.
Zambia bağımsızlığını kazanmadan önce ilkokul
paralı ve yıllığı 30 dolardı. Ortaokul ise 50 dolardı.
Çok kimse bu yüzden çocuklarını okula
gönderemiyordu. Bağımsızlığını kazandıktan sonra
okul parasız oldu. Okuma-yazma oranı % 54’tür.
Lusaka’da modern bir üniversite mevcuttur.
15. Zambia Cumhuriyeti 136 üyeli bir
parlamentoya sahiptir. 11 üyesi devlet
başkanı tarafından atanır. Parlamento
üyeleri beş yılda bir seçilir. Devlet başkanı
anayasaya göre 5 yılda bir doğrudan halk
tarafından seçilir. Ülke 9 eyalete ayrılmıştır.
Üye olduğu milletlerarası kuruluşlar:
Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği Teşkilatı ve
İngiliz Milletler Topluluğudur.
16. Zambia’da çalışan nüfusun % 65’i tarımla, %
35’i sanayi ve ticaretle uğraşır. Ülkenin belli
başlı tarım ürünleri mısır, tütün, yerfıstığı,
pamuk ve şekerdir. Tekstil, lastik, boru,
patlayıcı madde ve tütün sanayileri gelişmiş
durumdadır. Önceleri yabancı sermayenin
elinde olan maden işletmesi, 1969’dan
itibaren yavaş yavaş devletleştirilmiştir.
Kauçuk ve fildişi ülkenin önemli zenginlik
kaynaklarındandır.
17. Zambia’nın belli başlı ihraç malları bakır,
kurşun, çinko ve tütündür. Ülke en çok mamul
maddeler ve makinalar ithal eder. Bakır ana
ihraç malı olup, dünya piyasasında bakır
fiyatlarının düşmesi Zambia’ya büyük ölçüde
tesir etmektedir. Mesela 1980 başlarında bakır
fiyatlarındaki düşüş, ekonomik sıkıntıya sebep
olmuştur. İthal mallarının çoğu Suudi
Arabistan, Almanya ve ABD’den gelir. İhraç
mallarının çoğu Japonya, Fransa, İngiltere ve
ABD’ye gider.
18. Ulaşım: Denize kendi topraklarından çıkış yolu
olmaması, Zambia için mesele teşkil etmektedir.
Halihazırdaki demiryolu Zimbabwe’ye
irtibatlıdır. Dares Salam’a giden bir petrol boru
hattı döşenmiş ve Tanzanya’nın Dar es
Salaam’a bağlanan demiryoluna irtibat için
demiryolu yapılmıştır. Denize doğru geniş bir
karayoluna ihtiyaç duyulmaktadır. Zaire’den
denize çıkış sağlayan mevcut karayolunun
kullanılması güç ve pahalıdır.