هیوادارم سودیی لێ ببینن

2. ‫نێتۆرک‬
‫ئامادەکردنى‬
‫محمد‬‫کا‬‫ظ‬‫م‬‫جاف‬
‫سلێمانى‬‫چاپى‬‫یەکەم‬ 2016
Network

3. ‫نـــاوەرۆک‬
‫پێشەکى‬
‫چیە؟‬ ‫نێتۆرک‬
‫کۆمپیوتەر‬ ‫جۆرەکانى‬
‫نێتۆرك‬ ‫كانی‬‫سوده‬
‫نیتۆرك‬ ‫كانی‬‫جۆره‬
Internet
Extranet
‫نێتۆرک‬ ‫هەیکەلبەندى‬(Network Topology )
‫زانیــارى‬ ‫گواســـتنەوەى‬ ‫جــۆرەکانى‬
‫وه‬‫ره‬‫گوێـزه‬ ‫نــدی‬‫ناوه‬(Transmission Media)
‫فایبەر‬ ‫كێبڵی‬ ‫جۆرەکانى‬
‫بەستنى‬Connector RJ45
‫هەیە‬ ‫نێتۆرک‬ ‫وایەرى‬ ‫بەستنى‬ ‫شێوازى‬
‫نێتۆرك‬ ‫كانی‬‫ئامێره‬
‫نێوان‬ ‫جیاوازى‬Switch‫و‬Hub
‫ـ‬ ‫پـرۆتۆکۆلـــەکان‬Protocol
Network Models
TCP/IP Models
Process Data Unit (PDU)
The OSI Reference Model
‫ســێرڤەر‬Server))
‫نێوان‬ ‫جیاوازی‬peer‫ـ‬to‫ـ‬peer‫و‬Client Server
‫ر‬‫سێرڤه‬ ‫ویندۆز‬ ‫زاندنی‬‫دابه‬ ‫و‬ ‫فۆرمات‬
Active Directory
‫دروستکردن‬ ‫ین‬‫دۆمه‬
‫بەکارهێنەر‬ ‫دروستکردنى‬User
‫ر‬‫كۆمپیوته‬ ‫ستنی‬‫به‬Client))‫وه‬‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬ ‫به‬
04
07
11
12
13
15
16
18
22
23
27
29
30
31
34
36
37
38
39
40
46
51
52
57
60
64
68

4. ‫ناوەرۆک‬
IP Address
‫دانانى‬ ‫چۆنیەتى‬IP Address‫کۆمپیوتەر‬ ‫بۆ‬
MAC Address
Subnet Mask
‫نیتۆرک‬ ‫هۆڵێکى‬ ‫بەستنى‬ ‫بۆ‬ ‫پێداویستیەکان‬
‫وایەر‬ ‫بە‬ ‫ر‬‫كۆمپیوته‬ ‫دوو‬ ‫ستنی‬‫به‬‫وه‬‫پێكه‬
‫دوو‬‫له‬ ‫رێك‬‫كۆمپیوته‬ ‫ند‬‫چه‬ ‫ستنی‬‫به‬‫وه‬‫پێكه‬)‫زیاتر‬ ‫ر‬‫كۆمپیوته‬(
Share Folder
‫درایڤ؟‬ ‫بە‬ ‫بکەین‬ ‫فۆڵدەر‬ ‫چۆن‬
Share Printer‫پرنتەر‬ ‫بەشداریکردنى‬
‫وایەرلس‬ ‫بە‬ ‫ر‬‫كۆمپیوته‬ ‫دوو‬ ‫ستنی‬‫به‬‫وه‬‫پێكه‬
‫دیسکتۆپ‬ ‫ریمۆت‬Remote Desktop Connection
‫رلس‬‫وایه‬ ‫ر‬‫راوتـه‬Wireless Router
‫حجزكردنی‬ ‫و‬ ‫خشكردن‬‫په‬IP
‫سایت‬ ‫رێگرتنی‬ ‫و‬ ‫داخستن‬
‫س‬‫دره‬‫ئه‬ ‫ماك‬ ‫ركردنی‬‫فلته‬
‫و‬ ‫پاسۆرد‬ ‫و‬ ‫ناو‬ ‫گۆرینی‬‫وه‬‫دوره‬ ‫له‬ ‫كه‬‫ره‬‫راوته‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‬
‫باندوز‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‬
‫سیسـكۆ‬
Telnet
‫ی‬‫رنامه‬‫به‬Net Support
‫ئینتەنێت‬ ‫کۆمپیوتەرو‬ ‫کورتکراوەکانى‬
70
72
74
74
75
76
77
79
83
84
87
91
94
98
99
100
101
102
103
108
111
123

5. ‫پێشەکى‬
‫ـدا‬‫ـ‬‫ئایتی‬ ‫ـوارى‬‫ـ‬‫لەب‬ ‫ـانەى‬‫ـ‬‫کەس‬ ‫ئەو‬ ‫ـۆ‬‫ـ‬‫ب‬ ‫ـودە‬‫ـ‬‫بەس‬ ‫ـۆرکەد‬‫ـ‬‫نێت‬ ‫ـارەى‬‫ـ‬‫دەرب‬ ‫ـبە‬‫ـ‬‫کتێ‬ ‫ئەم‬
‫دەخـوێنن‬‫د‬‫بە‬‫پێـى‬‫توانـا‬‫و‬‫ئەو‬‫بابەتـانەى‬‫پێویسـتن‬‫بـۆ‬‫خوێنـدکاران‬
‫باسمانکردووە‬‫د‬‫چەنـد‬‫بابەتێکمـان‬‫باسـکردووە‬‫لەوانەیە‬‫هەر‬‫بـابەتەو‬‫کتێبێکـى‬
‫سەربەخۆى‬‫بوێت‬‫بەاڵم‬‫لەم‬‫کاتەدا‬‫و‬‫بەپێى‬‫مەجال‬‫هەر‬‫ئەوەندە‬‫فریاکەوتوین‬‫د‬
‫هیوادارین‬‫سودى‬‫لێوەربگ‬‫ر‬‫ن‬‫و‬‫بەسەرکەوتویى‬‫قۆناغەکانى‬‫خوێنـدن‬‫تەواوبـکەن‬
‫و‬‫لەپاشەرۆ‬‫ژ‬‫دا‬‫سود‬‫بە‬‫خۆیان‬‫و‬‫واڵت‬‫بگەیەنن‬.
‫ئەگەر‬‫پێشنیارێک‬‫یان‬‫رەخنەیەک‬‫هەبو‬‫دەربارەى‬‫کتێـبەکە‬‫سوپاسـتان‬‫دەکەیـن‬
‫ئاگادارمـان‬‫بـکەنەوە‬‫بـۆ‬‫ئەوەى‬‫بتـوانین‬‫لە‬‫چاپەکـانى‬‫تـردا‬‫کەموکوڕیەکـان‬
‫نەهێڵین‬.
‫سوپاس‬‫بۆهەرکەسێک‬‫کە‬‫سودم‬‫لێوەرگرتووە‬‫لە‬‫زانسـت‬‫و‬‫زانیـارى‬‫د‬‫بەتـایبەت‬
‫ئەو‬‫مامۆستایانەى‬‫لە‬‫زانکۆ‬‫پەیمانگا‬‫وانەیان‬‫پێوتوم‬.
‫کتێبخانەى‬‫کوردى‬‫کەمترین‬‫کتێبـى‬‫تێـدایە‬‫دەربـارەى‬‫ئـایتى‬‫د‬‫هـی‬‫ناوەنـدێکى‬
‫تایبەت‬‫بە‬‫گرنگیدان‬‫بەم‬‫بوارە‬‫نـیە‬‫د‬‫کتێبخـانە‬‫و‬‫خـانەى‬‫باڵوکراوەکـان‬‫خۆیـان‬
‫نادەن‬‫لە‬‫چاپکردن‬‫و‬‫باڵوکردنەوەى‬‫ئەم‬‫جۆرە‬‫کتێبانە‬‫د‬‫چـونکە‬‫دەڵـێن‬‫تیـراژى‬
‫کەمە‬‫هەمـوکەس‬‫نایکرێـت‬‫تەنهـا‬‫ئەو‬‫خوێنـدکارانە‬‫نەبێـت‬‫کە‬‫لە‬‫زانکـۆو‬
‫پەیمانگاکـانى‬‫بەشـى‬‫ئـایتى‬‫پێویسـتیان‬‫پێیەتـى‬‫د‬‫ئەمەش‬‫ئەوە‬‫دەردەخـات‬‫ئەو‬
‫کەسـانەى‬‫ئەم‬‫بەشـە‬‫تەواو‬‫دەکەن‬‫کە‬‫رێژەیەکـى‬‫زۆرن‬‫تەنهـا‬‫لەوکـاتەى‬
‫خوێندکارەو‬‫بۆ‬‫ئەوەى‬‫دەربچێـت‬‫ئەم‬‫کتێبـانە‬‫دەکرێـت‬‫د‬‫دواى‬‫دەرچـون‬‫هـی‬
‫گرنگیەک‬‫نادات‬‫بە‬‫زیادکردنى‬‫زانست‬‫و‬‫زانیـارى‬‫لەسـەر‬‫پسـپۆریەکەى‬‫خـۆى‬‫د‬
‫ئـێمەش‬‫دواى‬‫مانـدوبونێکى‬‫زۆر‬‫ئەم‬‫کتێبەمـان‬‫ئامـادەکردووە‬‫دڵنیـاین‬‫تەنهـا‬
‫خوێنـدکارانى‬‫بەشـى‬‫زانسـتى‬‫کۆمپیـوتەر‬‫گرنگـى‬‫پێـدەدەن‬‫هەتـا‬‫ئەوکـاتەى‬
‫خوێندکارن‬.
‫ئەگەر‬‫خوێندکارانى‬‫بەشەکانى‬‫ئایتى‬‫دواى‬‫دەرچون‬‫گرنگـى‬‫نەدەن‬‫بەبەشـەکەى‬
‫خۆیان‬‫و‬‫دواى‬‫دەرچون‬‫زانستى‬‫خۆیان‬‫زیاد‬‫نەکەن‬‫د‬‫گۆڤار‬‫و‬‫کتێبى‬‫تـایبەت‬‫بە‬
‫ئـایتى‬‫نەکـ‬‫ڕ‬‫ن‬‫و‬‫نەیخـوێننەوە‬‫ئەم‬‫بـوارە‬‫هەر‬‫بەالوازى‬‫دەمێنێـتەوە‬‫د‬‫هـی‬
‫سەنتەرێک‬‫گرنگى‬‫نادات‬‫بە‬‫ئایتى‬‫و‬‫سەنتەرێک‬‫یـان‬‫ناوەنـدێک‬‫نـاکرێتەوە‬‫بـۆ‬
‫ئەم‬‫زانستە‬‫هەتا‬‫لە‬‫کوردستاندا‬‫هەنگاوى‬‫بەرەو‬‫پێشچون‬‫بنێت‬.

6. ‫ناوى‬‫کتێب‬:‫نێتۆرک‬
‫ئامادەکردنى‬:‫محمد‬‫کا‬‫ظ‬‫م‬‫جاف‬
‫بابەت‬:‫تەکنەلۆژیایى‬‫زانیاری‬‫و‬‫پەیوەندیەکان‬
‫تایپ‬‫و‬‫دیزاینى‬‫بەرگ‬‫و‬‫ناوەوە‬:‫محمد‬
‫چاپخانە‬:
‫چاپى‬‫یەکەم‬–‫سلێمانى‬2015
‫ناونیشان‬/‫عێراق‬–‫هەرێمى‬‫کوردستان‬–‫سلێمانى‬
Email: m.kazm81@gmail.com
Mobil: 0964 (0) 7701983661
‫لەبەرێوەبەرایەتى‬‫گشتى‬‫کتێبخانە‬‫گشتیەکان‬
‫ژمارە‬( )‫ى‬‫ساڵى‬2015‫ى‬‫پێدراوە‬

7. ‫سـوپاس‬
-‫رۆژان‬ ‫لە‬ ‫ــک‬‫ـ‬‫رۆژێ‬ ‫دەکەم‬ ‫ــانە‬‫ـ‬‫کەس‬ ‫ئەو‬ ‫ــوو‬‫ـ‬‫هەم‬ ‫ــى‬‫ـ‬‫سوپاس‬ ‫زۆر‬
‫فێرکردوم‬ ‫وانەیەکیان‬
-‫زانــکۆ‬ ‫و‬ ‫پەیمانگا‬ ‫لە‬ ‫دەکەم‬ ‫مامۆستاکانم‬ ‫سوپاسى‬
-‫هاوکـــارو‬ ‫کە‬ ‫دەکەم‬ ‫خۆشەویســـتانە‬ ‫و‬ ‫هـــاوڕش‬ ‫ئەو‬ ‫سوپاســـى‬
‫بم‬ ‫بەردەوام‬ ‫ئەوەى‬ ‫بۆ‬ ‫پاڵپشتمبون‬
-‫خۆشبوێت‬ ‫زانکۆم‬ ‫وایلێکردم‬ ‫کەسەى‬ ‫ئەو‬ ‫بۆ‬ ‫تایبەتم‬ ‫سوپاسى‬

8. 7 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫چیە؟‬ ‫نێتۆرک‬
‫سیستمێكه‬‫بۆ‬‫ستنی‬‫به‬‫وه‬‫پێكه‬‫كان‬‫ئامێره‬‫د‬‫بۆنمونه‬‫ر‬‫كۆمپیوته‬‫د‬‫پرنته‬‫د‬‫ر‬‫سكانه‬‫و‬
‫كامێرا‬.
‫دەڵێن‬ ‫پێى‬ ‫بەکوردى‬(‫تۆڕ‬)‫دەڵێن‬ ‫پێى‬ ‫عەرەبى‬ ‫بە‬ ‫د‬(‫شـبک‬)‫بـه‬‫ئینگلیـزی‬‫پێـی‬
‫ڵێن‬‫ده‬(Network)‫د‬‫بۆ‬‫ئاڵوگۆرکردنى‬‫زانیارى‬‫و‬‫داتا‬‫لەڕێگەى‬‫ناوەندى‬‫گوێزەرەوەوە‬
)‫وایەر‬‫د‬‫وایەرلس‬(
‫کۆمپیوتەر‬
‫ئامێرى‬‫کۆمپیوتەر‬‫یەکێکە‬‫لە‬‫ئامێرە‬‫سەرەکیەکان‬‫لە‬‫نێتۆرکدا‬‫بەکاردێـت‬‫د‬‫پـێ‬‫ئەوەى‬
‫باسى‬‫نێتۆرک‬‫بکەین‬‫بزانین‬‫ئامێرى‬‫کۆمپیوتەر‬‫چیە‬‫لە‬‫چى‬‫پێکهاتووە‬
‫کۆمپیوتەر‬‫بریتیە‬‫لە‬‫ئامێرێک‬‫لە‬Hardware‫و‬Software‫پێکهاتووە‬
Hardware
‫هـاردوێر‬‫بـریتیە‬‫لە‬‫پـارچە‬‫مادییەکـانى‬‫کۆمپیـوتەر‬‫وەک‬:‫کەیـس‬‫د‬‫مـاوس‬‫د‬‫کیبـۆرد‬‫د‬
‫سپیکەر‬‫د‬‫رام‬‫د‬‫پرۆسێسەر‬‫د‬‫هارددیسک‬...‫هتد‬

9. 8 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Software
‫بریتیە‬‫لەهەمو‬‫ئەو‬‫زانیارییانەى‬‫لەناو‬‫کۆمپیوتەرەکەدا‬‫هەیە‬
‫ئەمانی‬‫دوو‬‫جۆرە‬:
•:Application software‫بریتیە‬‫لەهەمو‬
‫ئەو‬‫بەرنامانەى‬‫لەناو‬‫کۆمپیوتەرەکەدا‬‫هەیە‬‫و‬‫کارى‬
‫لەسەر‬‫دەکەین‬)‫ئۆفیس‬‫د‬‫فۆتۆشۆپ‬‫د‬‫میدیا‬‫پلەیەر‬(
•: System software‫بریتیە‬‫لەو‬‫سیستمەى‬
‫کۆمپوتەرەکە‬‫کاردەکات‬‫لەسەرى‬)‫ویندۆز‬(
‫کردارە‬‫بنچینەییەکانى‬‫کۆمپیوتەر‬:
•Input‫بریتیە‬‫لە‬‫داخڵکردنى‬‫داتا‬‫بۆ‬‫ناو‬‫کۆمپیوتەر‬
•Processing‫بریتیە‬‫لە‬‫چارەسەرکردنى‬‫ئەو‬‫داتایەى‬‫داخڵکراوە‬
•output‫بـریتیە‬‫لەهێنـانە‬‫دەرەوە‬‫و‬‫بینینـى‬‫داتاکـان‬‫دواى‬‫چارەسـەرکردن‬
‫لەرێگەى‬‫پرنتەر‬‫یان‬‫بینیەوەى‬‫لەسەر‬‫شاشەى‬‫کۆمپیوتەرەکە‬
•Storage‫بریتە‬‫لە‬‫خەزنکردنى‬‫داتاکە‬‫لە‬‫هارد‬‫دیسکى‬‫کۆمپیوتەرەکە‬‫یان‬‫فـشش‬
‫یان‬‫سیدى‬
(Byte) 8 Bit = 1 Character
(KB ) 1024 Byte = Kilobyte
(MB ) 1024 KB Mega Byte
(GB ) 1024 MB Gaga Byte 1024
(TB )1024 GB Tetra Byte

10. 9 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Input Device‫ئامێرەکانى‬‫داخڵکردنى‬‫داتا‬:
‫بریتیە‬‫لەو‬‫ئامێرانەى‬‫بەکارهێنەر‬‫داتایان‬‫پێداخڵدەکاتە‬‫ناو‬‫ئامێرى‬‫کۆمپیوتەرەکەوە‬:
Mouse
Keyboard
Microphone
speech-recognition
Digital Cameras
Processing Device‫ئامێرەکانى‬‫چارەسەرکردنى‬‫داتا‬:
‫بریتیە‬‫لەو‬‫ئامێرانەى‬‫دوای‬‫داخڵکردنى‬‫داتا‬‫هەڵدەستێت‬‫بە‬‫چارەسەرکردنى‬‫داتا‬
DATA IN INFORMATION OUT
Motherboard
Random Access
Memory– RAM
Central
Processing
Unit – CPU

11. 10 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
DeviceOutput‫ئامێرەکانى‬‫بینینەوەى‬‫داتا‬:
‫بریتیە‬‫لەو‬‫ئامێرانەى‬‫داتاکانت‬‫پیشان‬‫دەداتەوە‬‫دواى‬‫چارەسەرکردن‬
Monitor
Printer
Speakers
Storage Device‫ئامێرەکانى‬‫خەزنکردنى‬‫داتا‬:
‫بریتیە‬‫لەو‬‫ئامێرانەى‬‫بۆ‬‫خەزنکردن‬‫و‬‫پاراستنى‬‫داتاکان‬‫بەکاردێت‬
Flash
memory
Communications Device‫ئامێرەکانى‬‫گواستنەوەى‬‫داتا‬:
‫بریتیە‬‫لەو‬‫ئامێرانەى‬‫بۆ‬‫گواستنەوەى‬‫داتا‬‫لە‬‫نێوان‬‫دوو‬‫کۆمپیوتەرى‬‫پـێکەوە‬‫بەسـتراو‬
‫لە‬‫سیستمى‬‫نێتۆرکدا‬‫بەکاردێت‬
Card
memory

12. 11 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫کۆمپیوتەر‬ ‫جۆرەکانى‬
-1‫تاکەکەسى‬ ‫کۆمپیوتەرى‬
-2‫دامەزراوە‬ ‫کۆمپیوتەرى‬
-‫تاکەکەسى‬ ‫کۆمپیوتەرى‬:‫بچـوک‬ ‫کـارى‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫بچوکە‬ ‫قەبارەیان‬ ‫کۆمپیوتەرانەن‬ ‫ئەو‬
‫دەکات‬ ‫پێجێبەجێ‬ ‫خۆى‬ ‫ئاسایى‬ ‫کاروبارەکانى‬ ‫بەکاردێت‬ ‫کەس‬ ‫یەک‬ ‫بۆ‬ ‫واتە‬ ‫بەکاردێند‬
‫جۆرێکن‬ ‫چەند‬ ‫ئەمانی‬:
-‫کۆمپیوتەرى‬‫دامەزراوە‬:‫ئەو‬‫کۆمپیوتەرانەن‬‫بۆ‬‫کـارى‬‫گەورە‬‫بەکـاردێن‬‫د‬‫نرخیـان‬
‫گرانە‬‫د‬‫شێوازى‬‫دروستکردنیان‬‫تایبەتە‬‫بە‬‫کارى‬‫دامەزراوە‬‫گەورەکان‬‫د‬‫کۆمپانیا‬‫و‬‫شوێنە‬
‫گشتیەکان‬‫ئەم‬‫جۆرە‬‫کۆمپیوتەرانە‬‫بەکـاردێنن‬‫د‬‫لەبەر‬‫ئەوەى‬‫خێرایـان‬‫زۆرە‬‫و‬‫هـاردو‬
‫رامى‬‫زۆریان‬‫لەسەرە‬‫ئەمانی‬‫چەند‬‫جۆرێکن‬:
Workstation Desktop computer Notebook computer
Tablet computer Handheld computer Smart phone
Servers Minicomputers Supercomputers
Mainframes

13. 12 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫كانی‬‫سوده‬‫نێتۆرك‬:
•‫شداریپێكردنی‬‫به‬‫فایل‬‫و‬‫داتاكان‬‫لەنێوان‬‫ئەندامانى‬‫ناو‬‫نێتۆرکەکە‬
•‫شداریپێكردنی‬‫به‬‫بەرنامەکان‬‫د‬‫بەکارهێنانى‬‫بەرنامەیەک‬‫لە‬‫ئامێرى‬‫سەرەکیدا‬‫هەیە‬
•‫شداریكردن‬‫به‬‫و‬‫ی‬‫وه‬‫باڵوكردنه‬‫كانی‬‫رچاوه‬‫سه‬‫ك‬‫وه‬‫رو‬‫پرنته‬‫رنێت‬‫ئینته‬
•‫پەخشکردنى‬‫هێڵى‬‫ئیتەرنێت‬‫د‬‫بەکارهێنـانى‬‫ئنتەرنێـت‬‫و‬‫پەیوەنـدیکردن‬)‫ی‬‫ئیمـه‬‫د‬
‫چات‬‫و‬‫ڤیدیۆ‬‫چات‬‫د‬‫کڕین‬‫و‬‫فرۆشتنى‬‫ئۆنشین‬(
•‫زنكردن‬‫خه‬‫و‬‫پاراستنى‬‫داتاكان‬‫ك‬‫یه‬‫له‬‫دا‬‫رچاوه‬‫سه‬)‫كارهێنانی‬‫به‬‫ر‬‫سێرڤه‬(
•‫گەڕانەوەى‬‫کات‬
‫شه‬‫به‬‫كانی‬‫كیه‬‫ره‬‫سه‬‫نێتۆرك‬:
‫ئامێر‬:‫ر‬‫كۆمپیوته‬‫جۆرێكه‬‫له‬‫ئامێر‬‫نامه‬‫كه‬‫ن‬‫ده‬‫ێ‬‫رش‬‫و‬‫نامـه‬‫گرێـت‬‫رده‬‫وه‬‫د‬‫نـدین‬‫چه‬
‫ئا‬‫مێرى‬‫ترى‬‫پاشگر‬‫له‬‫نێتۆركدا‬‫كاردێت‬‫به‬)‫بۆ‬‫نمونه‬‫فون‬‫له‬‫ته‬‫د‬‫كامێرا‬‫و‬‫ر‬‫پرنته‬(
‫ئامێرى‬‫نێتۆرک‬:‫ئەو‬‫ئامێرانەى‬‫داتا‬‫دەگوازنەوە‬‫لەنێوان‬‫کۆمپیوتەرەکـان‬‫وەکـو‬‫الن‬
‫کارت‬‫یان‬‫ئەو‬‫ئامێرانەى‬‫پێوست‬‫بۆ‬‫پێکەوە‬‫بەستنى‬‫کۆمپیوتەرەکان‬‫وەکو‬‫سوی‬‫و‬
‫هاپ‬
‫ندی‬‫ناوه‬‫وه‬‫ره‬‫گوێزه‬:‫كاتێك‬‫نامه‬‫نێریت‬‫ده‬‫بێت‬‫ده‬‫ندێك‬‫ناوه‬‫بێت‬‫هه‬‫و‬‫ئه‬‫ی‬‫یـه‬‫نامه‬
‫پێدا‬‫بڕوات‬‫وی‬‫ئه‬‫یان‬‫ره‬‫وایه‬‫یان‬‫رلسه‬‫وایه‬
‫تگوزاری‬‫خزمـه‬-‫بەرنامەکـان‬:‫موو‬‫هـه‬‫و‬‫ئـه‬‫رنامانـه‬‫به‬‫وه‬‫گرێتـه‬‫ده‬‫لـه‬‫نیتۆركـدا‬
‫كاردیت‬‫به‬‫بۆ‬‫ج‬‫ێ‬‫ج‬‫به‬‫ێ‬‫كردنی‬‫كارێك‬
‫پرۆتۆکۆل‬:‫ڵێك‬‫كۆمه‬‫یاسامان‬‫یه‬‫هه‬‫كه‬‫چۆن‬‫كان‬‫نامه‬‫بڕۆن‬‫ناو‬‫به‬‫دا‬‫كه‬‫نیتۆركه‬‫م‬‫ئـه‬
‫ش‬‫یاسایانه‬‫پرۆتۆكۆله‬
‫چۆن‬‫كان‬‫جۆره‬‫ى‬‫نێتۆرك‬‫دیاری‬‫دەک‬‫ین‬‫ه‬:
•‫بۆشــایى‬‫جوگرافى‬
•‫ی‬‫باره‬‫قه‬‫كه‬‫نێتۆركه‬‫ند‬‫چه‬‫پۆشیت‬‫دائه‬
•‫ی‬‫ژماره‬‫و‬‫ئه‬‫ی‬‫سانه‬‫كه‬‫شدارن‬‫به‬‫و‬‫ندیان‬‫یوه‬‫په‬‫یه‬‫هه‬
•‫پەیوەندى‬‫نێوان‬‫ئامێرەکانى‬‫ناو‬‫نێتۆرکەکە‬
•‫جۆری‬‫تگوزاری‬‫خزمه‬‫ى‬‫ر‬‫سه‬‫كه‬‫نێتۆركه‬
•‫نەخشە‬‫و‬‫دیزاینى‬‫نێتۆرکەکە‬

14. 13 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
1-)LAN(NetworkAreaLocal‫نێتۆركی‬‫ناوخۆیی‬
‫ئەم‬‫جۆرەیان‬‫پێى‬‫دەڵێن‬‫ناوچەیەیى‬‫واتە‬‫لە‬‫ناوچەیەکى‬‫بچوک‬‫سودى‬‫لێوەردەگیرێتد‬
‫بۆ‬‫نمونە‬‫ماڵ‬‫یان‬‫فەرمانگە‬‫یان‬‫قوتابخانە‬‫و‬‫شوێنە‬‫گشتیەکان‬‫سودى‬‫لێوەردەگیرێت‬.
2-)WAN(NetworkAreaWide‫نێتۆركی‬‫كی‬‫ره‬‫ده‬
‫ئەم‬‫جۆرە‬‫نێتۆرکە‬‫بەکاردێت‬‫لەشارە‬‫گەورەکانداد‬
‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬‫شارەگەورەکان‬
‫يان‬‫ستنی‬‫به‬‫وه‬‫پێكه‬
‫نێتۆركه‬‫كان‬‫جیاوازه‬
‫د‬‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬
‫نێتۆرکە‬‫بچوک‬‫و‬
‫ناوچەییەکانى‬
‫وەکو‬LAN‫یان‬
‫لەناوچەیەکى‬‫وەک‬
‫زانکۆ‬‫سودى‬‫لێوەردەگیرێت‬.
‫كانی‬‫جۆره‬‫نیتۆرك‬:
Local Area Network ( LAN )‫نێتۆركی‬‫ناوخۆیی‬
Wide Area Network ( WAN )‫نێتۆركی‬‫كی‬‫ره‬‫ده‬
Wireless Local Area Network (WLAN)‫نێتۆرکى‬‫وایەرلسى‬
Internetwork‫ئینتەرنێتۆرک‬

15. 14 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
3-(WLAN)NetworkAreaLocalWireless‫نێتۆرکى‬‫وایەرلسى‬
‫بریتیە‬‫لە‬‫نێتۆرکێکى‬‫وایەرلس‬‫د‬‫وایەر‬‫بەکارنایەت‬‫بەڵکـو‬‫گواسـتنەوە‬‫داتاکـان‬‫لەڕێـگەى‬
‫هەواییەوە‬‫دەبێت‬‫د‬‫ئەمەش‬‫بۆ‬‫شوێنێکى‬‫بچوک‬‫دەبێت‬‫د‬‫چونکە‬‫وایەرلـس‬‫ناتوانێـت‬‫بـۆ‬
‫شوێنێکى‬‫دور‬‫داتا‬‫بگوازێتەوە‬
‫لەم‬‫جـۆرەدا‬‫ئـامێرێکى‬‫وەکـو‬‫ئەکسـس‬‫پۆینـت‬‫بەکاردێـت‬‫بـۆ‬‫پەخشـکردنەوەى‬
‫وایەرلسەکەو‬‫ئامێرەکانى‬‫تری‬‫وەریدەگرن‬‫لەرێگەى‬‫الن‬‫کارتى‬‫وایەرلسەوە‬.
4-Internetwork‫ئینتەرنێتۆرک‬
‫سـەرەتا‬‫وەک‬‫رێـگەیەک‬‫دەسـتیپێکرد‬‫بـۆ‬‫پێکەوەبەسـتنى‬‫نێتـۆرکە‬‫جیاوازەکـان‬‫د‬‫ئەم‬
‫زاراوەیە‬‫بەکاردێت‬‫بۆ‬‫پێناسەى‬‫دوو‬‫یان‬‫سێ‬‫یان‬‫کۆمپیوتەر‬‫کەپێکەوەبەستران‬.
‫کاتێک‬‫چەند‬‫کۆمپیوتەرێک‬‫پێکەوە‬‫دەبەستین‬‫پێویستمان‬‫بە‬‫ئـامێرى‬‫ڕاوتەر‬‫یـان‬‫سـوی‬
‫دەبێـت‬‫د‬‫واتە‬‫لە‬Internetwork‫دا‬‫سـوی‬‫و‬‫راوتەر‬‫بەکاردێـت‬.‫هەر‬‫پەیوەنـدیەکى‬
‫گشتى‬‫بازرگانى‬‫د‬‫پیشەسازى‬‫و‬‫حکومى‬‫روبدات‬‫پێى‬‫دەڵێن‬Internetwork
‫ـى‬‫ـ‬‫بەپێ‬‫ئەو‬‫ـەى‬‫ـ‬‫کەس‬‫ـوەبەرى‬‫ـ‬‫بەڕێ‬‫ـات‬‫ـ‬‫دەب‬‫و‬‫ئەو‬‫ـانەى‬‫ـ‬‫کەس‬‫ـداردەبن‬‫ـ‬‫بەش‬
Internetwork‫دەکرێت‬‫بە‬‫سێ‬‫بەشەوە‬:
oInternet
oIntranet
oExtranet

16. 15 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Internet:
‫بریتیە‬‫لە‬‫سیستمێکى‬‫جیهانى‬‫پەیوەندى‬‫کۆمپیوتەرى‬‫بەیەکداچو‬‫د‬‫پرۆتۆکـۆلى‬TCP/IP
‫بەکاردەهێنێت‬‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬‫ملیۆنەها‬‫ئامێر‬‫لەسەرانسەرى‬‫جیهانـدا‬‫د‬‫ئینتەرنێـت‬‫لە‬
‫نێتۆرکى‬‫نێتۆرکەکان‬‫پێکهاتووە‬.
‫کورتکراوەى‬ ‫ئينتەرنێت‬International Networking‫د‬‫ئینتەرنێـت‬ ‫دروستبونى‬ ‫سەرەتاى‬
‫ساڵى‬ ‫بۆ‬ ‫دەگەرێتەوە‬١٩٦٩‫دواتـر‬ ‫بەسـترا‬ ‫پـێکەوە‬ ‫کۆمپیـوتەر‬ ‫دوو‬ ‫سەرەتا‬ ‫ئەمریکاد‬ ‫لە‬
‫ئينتەرنێت‬ ‫نا‬ ‫ناویان‬ ‫و‬ ‫بەستران‬ ‫پێکەوە‬ ‫واڵتەکان‬ ‫دواتر‬ ‫و‬ ‫شارەکان‬ ‫دواتر‬ ‫و‬ ‫گەرەک‬ ‫دو‬.
‫ئەمریکا‬‫دروستى‬‫کرد‬‫بۆ‬‫زانیارى‬‫گواستنەوە‬‫لە‬‫ناو‬‫وەزارەتى‬‫بەرگرى‬.
‫بەخۆیەوە‬ ‫پێشکەوتنى‬ ‫دواتر‬‫بین‬‫ئینتەرنێـت‬ ‫جیهانـداد‬ ‫لە‬ ‫نێتۆرک‬ ‫زەبەالحترین‬ ‫بووە‬ ‫و‬ ‫ى‬
‫دیــوە‬ ‫بەخــۆیەوە‬ ‫پێشــکەوتنى‬ ‫زۆر‬ ‫ئێســتا‬‫ئێســتا‬‫گەورەیە‬ ‫نێتــۆرکە‬ ‫ئەو‬ ‫هەمومــان‬
‫بەکاردەهێنین‬.
Intranet:
‫بریتیە‬‫لە‬‫نێتۆرکێکى‬‫تایبەت‬‫تەنها‬‫ستاڤى‬‫رێگەپێدراو‬‫دەتوانن‬‫بچنە‬‫ناوەوە‬‫د‬‫زانیارى‬‫و‬
‫داتا‬‫وەربگرن‬‫و‬‫بینێرن‬.
‫بەشێوەیەکى‬‫گشتى‬‫ئینترانێت‬‫خزمەتگوزاریى‬‫و‬‫زانیارى‬‫تایبەتى‬‫تێدا‬‫دابینکراوە‬
‫لەالیەن‬‫ئایتى‬‫سیستمى‬‫رێکخراوەکەوە‬‫کەلەسەر‬‫ئینتەرنێتى‬‫گشتى‬‫نیە‬‫د‬‫لەساڵى‬١٩٩٤
‫زیاتر‬‫دەرکەوتووە‬‫بەدەرچوونى‬WebServer1996‫ى‬‫مایکرۆسۆفت‬‫زیاتر‬‫یارمەتدەر‬
‫بووە‬‫بۆ‬‫گەشەى‬‫ئینترانێت‬.

17. 16 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Extranet:
‫بریتیە‬‫لە‬‫نێتۆرکێکى‬‫سنوردارد‬‫خزمەتگوزارى‬‫پێویست‬‫دابین‬‫دەکات‬‫بۆ‬‫بەشەکانىد‬
‫کەرتى‬‫پیشەسازى‬‫لەنەوەدەکان‬‫و‬‫سەرەتایى‬‫ساڵى‬‫دووهەزار‬‫دەستیانکرد‬
‫بەبەکارهێنانى‬‫ئێکسترانێت‬‫بۆ‬‫بەناوەندکردن‬‫و‬‫دوبارە‬‫چۆنیەتى‬‫باڵوکردنەوەى‬
‫داتاکاند‬‫لەگەڵ‬‫دابینکردنى‬‫ئەپڵیکەیشتنى‬‫پێویست‬.
‫لە‬‫ئیکسترانێتدا‬‫تەنها‬‫ئەندامانى‬‫تایبەتى‬‫گروپى‬‫ئی‬‫دەتوانن‬‫بێنە‬‫ناو‬
‫سیستمەکەوەد‬‫بۆنمونە‬‫ئەوانەى‬‫لەڕوى‬‫جوگرافیەوە‬‫دورن‬‫یان‬‫تیمى‬‫پرۆژەى‬
‫کۆمپانیاى‬‫فرەجۆرن‬‫بۆیان‬‫هەیە‬‫بێنە‬‫ناوەوە‬.
‫بەکورتى‬:
Internet:‫بریتە‬‫لە‬‫پەیوەندییەکى‬‫نێودەوڵەتى‬‫رێگە‬‫دەدات‬‫بە‬‫ئەندامانى‬
‫لەرێگەى‬‫وێب‬‫سایتەوە‬‫بچنە‬‫ناوەوە‬‫بە‬‫خۆرایى‬‫بێ‬‫رێگریکردن‬
Intranet:‫بریتە‬‫لە‬‫ناوەرۆکێکى‬‫هاوبەش‬‫رێگەدەدات‬‫بە‬‫ئەندامانى‬‫لەناو‬
‫رێکخراوێکى‬‫تاکدا‬
Extranet:‫بریتیە‬‫لە‬‫ناوەڕۆکێکى‬‫هاوبەش‬‫ڕێگەدەدات‬‫بە‬‫گروپەکان‬‫لەڕێگەى‬
‫ئاڵوگۆڕەوە‬‫بەبەزاندنى‬‫سنورەکان‬

18. 17 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫چەند‬‫جۆرێکى‬‫تری‬‫نێتۆرکمان‬‫هەیە‬:
Metropolitan Area Network ‫کورتکراوەى‬ (MAN)
Personal Area Network ‫کورتکراوەى‬ (PAN)
Campus Area Network ‫کورتکراوەى‬ )CAN(
Storage Area Network )‫کورتکراوەى‬ SAN(
Virtual Private Network ‫کورتکراوەى‬ )VPN(
-networkAreaMetropolitan‫کورتکراوەى‬(MAN)
‫ئەم‬‫نیتۆرکە‬‫بەکاردێت‬‫بۆ‬‫بەستنەوەى‬‫دوو‬‫نێتۆرکى‬LAN‫لە‬‫قوتابخانە‬‫یان‬
‫زانکۆکانداد‬‫ناتوانرێت‬‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬‫شارەکان‬‫بەکاربهێنرێتد‬‫لەم‬‫جۆرەدا‬‫راوتەر‬
‫و‬‫وسوی‬‫و‬‫هاب‬‫بەکاردێت‬.
-NetworkAreaPersonal‫کورتکراوەى‬PAN)(
‫ئەم‬‫نێتۆرکە‬‫کەسیەو‬‫تەنها‬‫بۆ‬‫یەک‬‫کەس‬‫بەکاردێتد‬‫پێکەوەبەستنى‬‫کۆمپیوتەرو‬
‫پرنتەرو‬‫سکانەر‬‫پێی‬‫دەوترێت‬PAN
-NetworkAreaCampus‫کورتکراوەى‬CAN)(
‫ئەم‬‫جۆرە‬‫نێتۆرکە‬‫بۆ‬‫کەمپەکان‬‫سودى‬‫لێوەردەگیرێتد‬‫بۆ‬‫نمونە‬‫بۆ‬‫بەیەکەوە‬
‫بەستنى‬‫کۆلیژەکانى‬‫زانکۆ‬‫ئەم‬‫جۆرە‬‫بەکاردێت‬.
‫ناوەڕۆکى‬‫پەیوەندییەکان‬:
‫پەیوەندییەکان‬‫بۆ‬‫ئەم‬‫مەبەستانە‬‫بەکاردین‬
-1‫ناردنى‬‫نامە‬‫بۆ‬‫هاوڕێیەکت‬(Email)‫لەهەر‬‫شوێنێکى‬‫جیهاندا‬‫بێت‬
-2‫وەرگرتنى‬‫هەواڵ‬‫لەڕێگەى‬‫وێب‬‫سایتەوە‬
-3‫چاتکردن‬‫و‬‫گفتوگۆگردن‬‫لەگەڵ‬‫خزم‬‫و‬‫دۆستان‬‫لەهەر‬‫شوێنێکى‬‫جیهاندابن‬
-4‫وەرگرتنى‬‫فایلێک‬‫لە‬‫کۆمپیوتەرى‬‫بەرامبەرەوە‬‫دور‬‫یان‬‫نزیک‬‫بێت‬

19. 18 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫هەیکەلبەندى‬‫نێتۆرک‬( Network Topology )
‫هەیکەلبەندى‬‫یان‬‫نەخشەکانى‬‫نێتۆرکد‬‫ش‬‫شه‬‫جۆر‬‫لە‬‫دیزاین‬‫و‬‫نەخشەمان‬‫هەیە‬‫بۆ‬
‫دروستکردنى‬‫نێتۆرکد‬‫هەر‬‫نەخشەو‬‫ســودو‬‫زیانى‬‫خۆى‬‫هەیە‬.
‫بێت‬‫ده‬‫م‬‫ئه‬‫هۆكارانه‬‫رچاوبگیرێت‬‫به‬‫له‬‫بۆ‬‫دروستكردنی‬‫كی‬‫یه‬‫خشه‬‫نه‬‫نێتۆرك‬:
•‫ی‬‫پێوانه‬‫كه‬‫پرۆژه‬)‫ند‬‫چه‬‫ئامێرو‬‫لت‬‫لوپه‬‫كه‬‫پێویسته‬(
•‫بڕی‬‫ترافیك‬‫ر‬‫سه‬‫له‬‫كه‬‫نێتۆركه‬
•‫ی‬‫بودجه‬‫رخانكراو‬‫ته‬‫بۆ‬‫كه‬‫پرۆژه‬
‫كانی‬‫جۆره‬)(Topology‫خشه‬‫نه‬:
1-TopologyPhysical:‫بر‬‫یته‬‫له‬‫ندی‬‫یوه‬‫په‬‫فیزیكی‬‫له‬‫نیتۆركدا‬‫بۆنمونه‬:‫كێب‬‫و‬
‫رو‬‫كۆمپیوته‬‫كان‬‫ئامێره‬
2-TopologyLogical:‫بریتیه‬‫له‬‫رۆیشتنی‬‫داتا‬‫له‬‫وه‬‫ئامێڕێكه‬‫بۆ‬‫كانی‬‫ئامێره‬‫تر‬
‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫به‬‫ند‬‫چه‬‫ك‬‫یه‬‫شێوه‬‫داتاكان‬‫ڕوات‬‫ده‬:
pee–to–Peer:‫رۆیشتنی‬‫داتا‬‫له‬‫وه‬‫ئامێرێكه‬‫بۆ‬‫ئامێرێكی‬‫تر‬
Access–Multi:‫یه‬‫وانه‬‫له‬‫ڵێك‬‫كۆمه‬‫ر‬‫كارهێنه‬‫به‬‫نه‬‫بگه‬‫و‬‫ئه‬‫داتایه‬
Ring ( Token passing ):‫كاتێك‬‫داتا‬‫نێریت‬‫ده‬‫ر‬‫گه‬‫ئه‬‫ئامێری‬‫ست‬‫به‬‫مه‬‫ریگرت‬‫وه‬
‫ئیتر‬‫ستێت‬‫وه‬‫ده‬‫ناردنی‬‫له‬‫داتا‬‫و‬‫ناڕوات‬‫بۆ‬‫وانی‬‫ئه‬‫تر‬
‫هەیکەلبەندى‬( Network Topology )‫نێتۆرک‬:
Physical Topology :
 Bus Topology
 Star Topology
 Mesh Topology
 Ring Topology
 Tree Topology
 Hybrid Topology

20. 19 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
TopologyBus:
‫لەسەر‬‫هێڵى‬‫راست‬‫تەنها‬‫بە‬‫ك‬‫یه‬‫كێب‬
‫کۆمەڵ‬‫ێ‬‫ک‬‫کۆمپیوتەرپێکەوە‬‫دەبەسترێند‬
‫پێویستمان‬‫بە‬‫سوی‬‫و‬‫هاب‬‫و‬‫راوتەر‬‫نیە‬
‫باشیەکانى‬:‫ئاسان‬ ‫دروستكردنى‬‫ه‬‫د‬‫تێچونەکەى‬
‫سوی‬ ‫کەمەد‬‫د‬‫بەکارناهێنین‬ ‫هاب‬ ‫و‬ ‫راوتەر‬‫د‬
‫توانرێت‬‫ده‬‫له‬‫نێتۆركی‬‫بچوكدا‬‫كاربێت‬‫به‬
‫خراپیەکانى‬:‫نێتۆرکەکەدا‬ ‫لە‬ ‫کێشەیەک‬ ‫کاتێک‬
‫بپشکنین‬ ‫وایەرەکان‬ ‫هەموو‬ ‫دەبێت‬ ‫هەبێت‬
‫د‬ ‫هەڵبوەشێنینەوە‬ ‫نێتۆرکەکە‬ ‫یان‬‫ی‬‫وه‬‫ۆزینه‬
‫كێشه‬‫قورسه‬
‫سنورداره‬‫له‬‫كێب‬‫و‬‫ی‬‫ژماره‬‫كان‬‫ئامێره‬‫د‬
‫ك‬‫یه‬‫كێشه‬‫بێت‬‫هه‬‫له‬‫دا‬‫كه‬‫كێبڵه‬‫كه‬‫نێتۆركه‬
‫وه‬‫كوژێته‬‫ده‬‫د‬‫ی‬‫رگه‬‫به‬‫ترافیكی‬‫زۆر‬‫ناگرێت‬‫د‬‫سكوریتی‬‫الوازه‬.
TopologyStar:
‫یان‬ ‫هاب‬ ‫دەبەسترێتد‬ ‫ئەستێرە‬ ‫بەشێوەى‬
‫کۆمپیوتەرەکان‬ ‫دانراوە‬ ‫لەناوەراستدا‬ ‫سوی‬
‫دەبەستێت‬ ‫بەیەکەوە‬.‫دەنێرین‬ ‫زانیارى‬ ‫کاتێک‬
‫بۆ‬ ‫دەچێت‬ ‫ئەوکات‬ ‫سویچەکەوە‬ ‫دەچێتە‬
‫کۆمپیوتەرەکان‬.
‫كانی‬‫باشیه‬:‫كان‬‫ركه‬‫ئه‬‫باش‬‫جێ‬‫جێبه‬‫كات‬‫ده‬
‫زیادكرنی‬‫ئامێری‬‫تر‬‫ئاسانه‬‫د‬‫ئامێرێك‬‫ئی‬
‫كاته‬‫نه‬‫كارناكاته‬‫ر‬‫سه‬‫كه‬‫نێتۆركه‬‫د‬‫ئاسانی‬‫به‬
‫كان‬‫كێشه‬‫وه‬‫دۆزیته‬‫ده‬
‫كانی‬‫خراپیه‬:‫ر‬‫گه‬‫ئه‬‫كه‬‫سویچه‬‫خراپ‬‫بو‬
‫كه‬‫كه‬‫نێتۆر‬‫وه‬‫كوژێته‬‫ده‬‫د‬‫كارهێنانی‬‫به‬
‫سوی‬‫و‬‫هاب‬‫ی‬‫بودجه‬‫زیاتری‬‫پێویسته‬.

21. 20 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
TopologyMesh
‫م‬‫ئه‬‫جۆره‬‫و‬‫له‬‫شوێنانه‬‫كاردێت‬‫به‬‫كه‬
‫پێویستیان‬‫ی‬‫وه‬‫بونه‬‫دوباره‬‫به‬‫ئامێر‬‫ى‬
‫زۆره‬‫د‬‫زۆرجار‬ ‫جۆرەدا‬ ‫لەم‬
‫زیاترى‬ ‫یان‬ ‫وایەر‬ ‫سێ‬ ‫کۆمپیوتەرێک‬
‫بۆ‬ ‫دەنێریت‬ ‫زانیارى‬ ‫کاتێک‬ ‫پێوەیەد‬
‫رێگا‬ ‫نزیکترین‬ ‫بەرامبەر‬ ‫کۆمپیوتەرى‬
‫زانیاریەکە‬ ‫ئەوەى‬ ‫بۆ‬ ‫دەدۆزێتەوە‬
‫باشترین‬ ‫جۆرەیان‬ ‫ئەم‬ ‫بۆیە‬ ‫بگەیەنێتد‬
‫جۆریانە‬ ‫خێراترین‬ ‫و‬.‫وایەرێک‬ ‫ئەگەر‬
‫دەکەن‬ ‫ئی‬ ‫تر‬ ‫وایەرەکانى‬ ‫ئەوا‬ ‫تێکچو‬
‫دەگەیەنێت‬ ‫زانیاریەکە‬ ‫و‬.
‫دوو‬‫جۆرمان‬‫هەیە‬:
-Full Mesh
-Partial Mesh
TopologyRing:
‫مو‬‫هه‬‫كان‬‫ئامێره‬‫له‬‫لوپێكی‬‫داخراودا‬‫ن‬‫كه‬‫كارده‬‫و‬
‫داتاكان‬‫ك‬‫یه‬‫به‬‫ئاراسته‬‫ڕۆن‬‫ده‬
‫كان‬‫باشیه‬:‫م‬‫له‬‫دا‬‫جۆره‬‫وتنی‬‫كه‬‫ریه‬‫به‬‫داتاكان‬
‫مه‬‫كه‬‫د‬‫پ‬‫ێ‬‫ویستمان‬‫به‬‫ر‬‫سێرڤه‬‫نیه‬‫چونكه‬‫ر‬‫هه‬
‫ئامێرێك‬‫بۆخۆی‬‫ره‬‫سێرڤه‬
‫كان‬‫خراپیه‬:‫بێت‬‫ده‬‫مو‬‫هه‬‫داتاكان‬‫كاندا‬‫ئامێره‬‫به‬
‫بروات‬‫ش‬‫مه‬‫به‬‫خاو‬‫وه‬‫بێته‬‫ده‬‫د‬‫ئامێریك‬
‫وه‬‫بكوژیته‬‫كه‬‫نێتۆركه‬‫وه‬‫كوژێته‬‫ده‬‫د‬‫مو‬‫هه‬
‫كه‬‫نێتۆركه‬‫ر‬‫سه‬‫له‬‫ك‬‫یه‬‫كێبڵه‬‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫خراپه‬
‫كانی‬‫باشیه‬:‫ئام‬ ‫له‬ ‫داتا‬ ‫كاتدا‬ ‫ك‬‫یه‬‫له‬ ‫توانین‬‫ده‬‫ێ‬‫تر‬ ‫كانی‬‫ئامێره‬ ‫بۆ‬ ‫وه‬‫بگوازینه‬ ‫وه‬‫رێكه‬
‫ئام‬ ‫ر‬‫گه‬‫ئه‬‫ێ‬‫ئیشـكردن‬ ‫بۆ‬ ‫ی‬‫وه‬‫جێگره‬ ‫به‬ ‫بێت‬‫ده‬ ‫تر‬ ‫ئامێرێكی‬ ‫وه‬‫كوژایه‬ ‫رێك‬‫ئاسـانی‬‫به‬
‫دا‬‫كه‬‫نیتۆركه‬ ‫له‬ ‫روبدات‬ ‫پچران‬ ‫ی‬‫وه‬‫ئه‬ ‫بێ‬ ‫كرێت‬‫ده‬ ‫فراوان‬
‫كانی‬‫خراپیه‬:‫بێت‬ ‫گران‬ ‫نرخی‬ ‫كات‬‫واده‬ ‫دا‬‫جۆره‬ ‫م‬‫له‬ ‫ئامێر‬ ‫ی‬‫وه‬‫بونه‬‫دوباره‬
‫قورسه‬ ‫جۆره‬ ‫م‬‫ئه‬ ‫زراندنی‬‫دامه‬ ‫و‬ ‫پاراستن‬‫زا‬‫شـاره‬ ‫و‬ ‫پسـپۆر‬ ‫سـێكی‬‫كه‬ ‫بێـت‬‫ده‬ ‫بۆیه‬ ‫د‬
‫ت‬ ‫كاری‬‫ێ‬‫زرێنێت‬‫دایبمه‬ ‫و‬ ‫بكات‬ ‫دا‬

22. 21 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Tree Topology
‫م‬‫ـه‬‫ـ‬‫ئ‬‫ـۆره‬‫ـ‬‫ج‬‫ـت‬‫ـ‬‫دروس‬‫ـت‬‫ـ‬‫كرێ‬‫ده‬‫ـه‬‫ـ‬‫ل‬
‫كانی‬‫جۆره‬‫تر‬‫د‬‫بۆ‬‫نمونـه‬‫نـدێكجار‬‫هه‬‫لـه‬
Star‫و‬Bus‫دروست‬‫كرێت‬‫ده‬
‫كانی‬‫ـیه‬‫ـ‬‫باش‬:‫ـی‬‫ـ‬‫فراوانكردن‬‫ـانه‬‫ـ‬‫ئاس‬‫د‬
‫توانین‬‫ئـه‬‫شـی‬‫دابه‬‫ین‬‫بكـه‬‫بـۆ‬‫نـد‬‫چه‬
‫ـێك‬‫ـ‬‫ش‬‫به‬‫د‬‫ـه‬‫ـ‬‫ڵ‬‫هه‬‫ـانی‬‫ـ‬‫ئاس‬‫به‬‫ر‬‫ـه‬‫ـ‬‫س‬‫چاره‬
‫كرێت‬‫ده‬‫د‬‫زراندن‬‫دامه‬‫و‬‫پاراستنی‬‫ئاسانه‬‫د‬
‫ر‬‫گـه‬‫ئه‬‫شـێكی‬‫به‬‫نیتـۆرك‬‫ەکە‬‫خـراپ‬‫بـوو‬
‫كارناكاته‬‫كانی‬‫شه‬‫ربه‬‫سه‬‫تـر‬‫و‬‫كـه‬‫نێتۆركه‬
‫ئیشی‬‫خۆی‬‫باشی‬‫به‬‫كات‬‫ده‬.
‫كانی‬‫خراپیه‬:‫هەموو‬‫كـه‬‫نێتۆركه‬‫ر‬‫سـه‬‫له‬
‫ك‬‫یه‬‫كێبڵه‬‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫خراپه‬‫ر‬‫گه‬‫ئه‬‫بپچرێـت‬
‫كـه‬‫نیتۆركه‬‫كار‬‫لـه‬‫وێت‬‫كـه‬‫ده‬‫د‬‫كان‬‫شـه‬‫به‬
‫زۆر‬‫بـوو‬‫پەسـتان‬‫زۆر‬‫دروسـت‬‫بێـت‬‫ده‬
‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫پاراستنی‬‫قورسه‬.
TopologyHybrid:
‫م‬‫ـه‬‫ـ‬‫ئ‬‫ـان‬‫ـ‬‫ی‬‫جۆره‬‫ـت‬‫ـ‬‫دروس‬
‫كرێت‬‫ده‬‫له‬‫كانی‬‫جۆره‬‫تـر‬‫د‬
‫پێكهاتووه‬‫له‬‫دوو‬‫جۆر‬‫یـان‬
‫زیـاتر‬‫بۆنمونـه‬‫لـه‬Bus‫و‬
Star‫و‬Ring
‫كان‬‫ــیه‬‫ـ‬‫باش‬:‫ی‬‫وه‬‫ــه‬‫ـ‬‫دۆزین‬
‫كان‬‫كێشه‬‫ئاسـانه‬‫د‬‫ئاسـانی‬‫به‬
‫دەتوانى‬‫بەشى‬‫تر‬‫ى‬‫بۆ‬‫زیاد‬
‫بکەیـت‬‫د‬‫توانیـت‬‫ده‬‫پێی‬‫بـه‬
‫كه‬‫شوێنه‬‫دیزاینی‬‫كه‬‫نیتۆركه‬
‫یت‬‫بكه‬
‫كان‬‫خراپیه‬:‫نیه‬ ‫ئاسان‬ ‫جۆره‬ ‫م‬‫ئه‬ ‫دیزاینكردنی‬
‫زراندن‬‫دامه‬ ‫بۆ‬ ‫كارییه‬‫ورده‬‫به‬ ‫پێویستی‬
‫زۆره‬ ‫كیبڵی‬ ‫به‬ ‫پێویستی‬
‫پێویسته‬ ‫ی‬‫وه‬‫ره‬‫ساردكه‬ ‫سیستمی‬

23. 22 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫زانیــارى‬ ‫گواســـتنەوەى‬ ‫جــۆرەکانى‬
one (unicast)-to-one:
‫بەرامبەر‬ ‫کۆمپیوتەرى‬ ‫یەک‬ ‫بۆ‬ ‫کۆمپیوتەرێکەوە‬ ‫لە‬ ‫زانیارى‬ ‫گواستنەوەى‬.
all (broadcast)-to-one:
‫بەرامبەرى‬ ‫ترى‬ ‫کۆمپیوتەرەکانى‬ ‫بۆهەموو‬ ‫کۆمپیوتەرێکەوە‬ ‫لە‬ ‫زانیارى‬ ‫گواستنەوەى‬.
several (multicast)-to-one:
‫بنێریت‬ ‫بۆ‬ ‫زانیاریان‬ ‫مەبەستە‬ ‫کە‬ ‫کۆمپیوتەرانەى‬ ‫ئەو‬ ‫بۆ‬ ‫زانیارى‬ ‫گواستنەوەى‬.
‫نێتۆرک‬ ‫دروستکردنى‬ ‫بۆ‬ ‫پێداویستیەکان‬
‫بکەین‬ ‫بۆ‬ ‫ئامادەکارى‬ ‫دەبێت‬ ‫بکەین‬ ‫دروست‬ ‫نیتۆرکێک‬ ‫دەتەوێت‬ ‫کاتێک‬:
١-‫ـوتەر‬‫ـ‬‫کۆمپی‬:‫ـارتى‬‫ـ‬‫ک‬ ‫الن‬ ‫ـتد‬‫ـ‬‫دەبێ‬ ‫ـدا‬‫ـ‬‫نێتۆرک‬ ‫لە‬ ‫ـت‬‫ـ‬‫بەکاردەهێنرێ‬ ‫ـوتەرانەى‬‫ـ‬‫کۆمپی‬ ‫ئەو‬
‫ـت‬‫ـ‬‫لەکاربخرێ‬ ‫ـایەرۆڵەکەى‬‫ـ‬‫ف‬ ‫ـتد‬‫ـ‬‫نەبێ‬ ‫ـدا‬‫ـ‬‫تێ‬ ‫ـى‬‫ـ‬‫ڤایرۆس‬ ‫ـتد‬‫ـ‬‫پێوەبێ‬.‫ـتر‬‫ـ‬‫پێش‬‫ـى‬‫ـ‬‫باس‬
‫کۆمپیوتەرمان‬‫کردووە‬
٢-‫کێب‬‫کۆمپیوتەرەکان‬ ‫پێکەوەبەستنى‬ ‫بۆ‬(Cable)
٣-‫ئامێرەکانى‬(‫سوی‬–‫هاب‬)‫کۆمپیوتەرەکان‬ ‫پێکەوەبەستنى‬ ‫بۆ‬

24. 23 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫وه‬‫ره‬‫گوێـزه‬ ‫نــدی‬‫ناوه‬
(Transmission Media)
‫بریتیه‬‫له‬‫ندێك‬‫ناوه‬‫توانێت‬‫ده‬‫كه‬‫نامە‬‫وه‬‫رێكه‬‫كۆمپیوته‬‫له‬‫بن‬‫ێ‬‫رێت‬‫و‬‫ر‬‫وه‬‫ی‬‫بگر‬‫ێ‬‫وه‬‫ته‬
‫داتـــا‬ ‫و‬ ‫زانیــارى‬ ‫گواســتنەوەى‬ ‫ڕێگاکـانى‬:
١-Guided Media (wire):‫جۆرەکانى‬ ‫دواتر‬ ‫وایەرەوەد‬ ‫لەرێگەى‬ ‫زانیارى‬ ‫گواستنەوەى‬
‫نێتۆرکدا‬ ‫لە‬ ‫بەکاردێت‬ ‫دەکەین‬ ‫باس‬ ‫وایەر‬.
٢-Unguided Media (wireless):‫واتە‬ ‫وایەرلێسەوە‬ ‫لەرێگەى‬ ‫زانیارى‬ ‫گواستنەوەى‬
‫كێب‬‫دەگوازرێتەوە‬ ‫داتا‬ ‫و‬ ‫زانیارى‬ ‫هەواییەوە‬ ‫لەرێگەى‬ ‫تەنها‬ ‫و‬ ‫بەکارنایەت‬.
‫ك‬ ‫جۆرەکانى‬‫ێبڵی‬‫نێتۆرک‬
‫سێ‬‫جۆر‬‫كێبڵ‬‫ى‬‫نیتۆرکمان‬‫هەیەد‬‫هەر‬‫جۆر‬‫ێک‬‫شێوەو‬‫نرخ‬‫و‬‫بەهاى‬‫خۆى‬‫هەیەد‬
‫باسى‬‫هەر‬‫سێ‬‫جۆرەکە‬‫دەکەین‬:
١-cablesPair-Twisted
‫ئەم‬‫جۆرەیان‬‫پێى‬‫دەڵێن‬‫دووانەى‬‫مارپێچى‬
‫ئەمی‬‫دوو‬‫جۆرە‬:
‫شێوەى‬‫یەکەم‬UnShielded Twisted-Pair (UTP) :
‫شێوەى‬‫دوو‬‫م‬‫ه‬UnShielded Twisted-Pair (UTP) :

25. 24 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫شێوەى‬‫یەکەم‬Shielded Twisted-Pair (STP) :
‫م‬‫ئه‬‫یان‬‫جۆره‬‫شێلدێک‬‫بەدەوری‬‫تأڵە‬‫وایەرەکانەوە‬‫هەیەد‬‫ئەمی‬‫پارێزگارى‬‫دەکات‬
‫لەسورە‬‫کارەباییەکانى‬‫دەرەوە‬‫و‬‫کار‬‫لە‬‫خێرایەکەى‬‫ناکات‬.
‫شێوەى‬‫م‬‫دووه‬UnShielded Twisted-Pair (UTP) :
‫ئەم‬‫جۆرەیان‬‫ی‬‫كه‬‫كۆتاییه‬‫به‬RJ45‫كۆتایی‬‫هاتووه‬‫د‬‫م‬‫ئه‬‫یان‬‫جۆره‬‫شێڵدی‬‫نیه‬‫د‬‫شت‬‫هه‬
‫ری‬‫وایه‬‫تێدایه‬
•‫م‬‫ئه‬‫یان‬‫جۆره‬‫كاردێت‬‫به‬‫بۆ‬‫فونات‬‫له‬‫ته‬‫و‬‫نیتۆركی‬‫بچوك‬(LAN)
•‫م‬‫ئه‬‫جۆره‬‫كێبڵه‬‫باندوزی‬‫مه‬‫كه‬‫بۆیه‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ره‬‫ده‬‫ی‬‫وه‬‫ناوه‬‫بینا‬‫كاردێت‬‫به‬
•‫نرخی‬‫رزانه‬‫هه‬‫ها‬‫روه‬‫هه‬‫دروستكردنی‬‫ئاسانه‬

26. 25 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
٢-cablesCoaxial:
‫تەلەفزیۆندا‬ ‫و‬ ‫سەتەالیت‬ ‫بەستنى‬ ‫لە‬ ‫جۆرەیان‬ ‫ئەم‬
‫کارکردنى‬ ‫تواناى‬ ‫بەکاردێتد‬ ‫زۆرکەم‬ ‫ئێستا‬ ‫بەکاردێتد‬
‫کەمە‬‫د‬‫بە‬‫مس‬ ‫تاڵێكی‬ ‫داپۆشراوه‬ ‫پشستیك‬ ‫رێكی‬‫ڤه‬‫كه‬
‫یه‬‫هه‬ ‫راستیدا‬‫ناوه‬‫له‬.
‫یه‬‫هه‬ ‫دووجۆری‬:
Thick Net - 500 meters
Thin Net - 185 meters
1-Thin coaxial2BASE10:
‫لەتوانایدایە‬١٠‫بنێرێت‬ ‫داتا‬ ‫مێگابایت‬
‫دوورى‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫باریکە‬ ‫چرکەیەکداد‬ ‫لە‬
١٨٥‫بەکاردێت‬ ‫مەتر‬.
2-Thick coaxial5BASE10:‫لەتوانایدایە‬١٠‫چرکەیەکداد‬ ‫لە‬ ‫بنێرێت‬ ‫داتا‬ ‫مێگابایت‬
‫دوورى‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫ئەستورە‬٥٠٠‫بەکاردێت‬ ‫مەتر‬.
‫وایەرى‬ ‫کۆتایى‬Coaxial‫بە‬Connector‫دەڵێن‬ ‫پێى‬ ‫هاتووە‬ ‫کۆتایى‬BNC‫بەکاردێت‬
‫بەشەکانى‬ ‫خوارەوەدا‬ ‫وێنەکەى‬ ‫لە‬ ‫وەک‬ ‫هابد‬ ‫و‬ ‫سوی‬ ‫و‬ ‫کارت‬ ‫الن‬ ‫بە‬ ‫بەستن‬ ‫بۆ‬
‫دیارە‬.

27. 26 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
3-:Fiber-Optic Cables
‫فایبەرى‬‫تیشکى‬(‫لیزەر‬)‫د‬‫باشترین‬‫جۆرى‬‫وایەرە‬‫توانایەکى‬‫زۆرباشى‬‫هەیە‬‫لە‬
‫گواستنەوەى‬‫زانیارى‬‫و‬‫داتاکانداد‬‫سورە‬‫کارەباییەکانى‬‫دەرەوە‬‫کاریان‬‫تێ‬‫ناکات‬‫و‬
‫خێرایى‬‫کەمناکاتەوەد‬‫ناوەوەى‬‫شوشەیە‬‫و‬‫نابێت‬‫زۆر‬‫بچەمێنرێتەوەد‬‫تواناى‬
‫گواستنەوەى‬‫زانیارى‬‫زۆرباشە‬‫بۆ‬‫دورترین‬‫میل‬.
‫لەنێوان‬‫واڵتاندا‬‫بۆ‬‫گواستنەوەى‬‫ئینتەرنێت‬
‫بەکاردەهێنرێتد‬‫لەناوچە‬‫ساردەکاندا‬‫بەکاردێت‬.
‫رووناکى‬ ‫بەشێوەى‬ ‫فایبەردا‬ ‫لە‬ ‫داتا‬ ‫و‬ ‫زانیارى‬ ‫گواستنەوەى‬(‫تیشک‬)‫بەشێوەیەک‬ ‫یەد‬
‫نەچێت‬ ‫بەفیرۆ‬ ‫داتا‬ ‫و‬ ‫زانیارى‬ ‫دروستکراوە‬.
Core:‫مادەیەکى‬‫شوشەییە‬‫لە‬‫سلیکۆن‬‫دروستکراوەد‬‫داتاکان‬‫بە‬‫شێوەى‬‫تیشک‬‫بەناو‬
Cord‫دا‬‫دەروات‬.
Cladding:‫ئەم‬‫بەشە‬‫چواردەورى‬Core‫ى‬‫داوە‬‫بۆ‬‫گەرانەوەى‬‫تیشکەکاند‬‫دواتر‬
‫چەند‬‫بەرگێک‬‫دەورى‬Cladding‫و‬‫ئەوانى‬‫ترى‬‫داوە‬.
‫ئەمەش‬‫وادەکات‬‫تا‬‫ئێستا‬‫فایبەر‬‫باشترین‬‫كێب‬‫بێت‬‫و‬‫جێگرەوەى‬‫نیە‬‫بۆ‬
‫گواستنەوەى‬‫داتاو‬‫زانیارىد‬‫لەم‬‫وایەرەدا‬‫داتاو‬‫زانیاریەکان‬‫بە‬‫فیرۆ‬‫ناچێت‬.

28. 27 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫جۆرەکانى‬‫كێبڵی‬‫فایبەر‬:
1-ModeSingle
•‫ئەم‬‫جۆرە‬‫ناوەڕۆکەکەى‬((Core‫بچوکە‬
•‫رۆیشتنى‬‫داتاو‬‫زانیارى‬‫بەشێوەى‬‫تیشکە‬
•‫کەمتر‬‫سیگناڵ‬‫ون‬‫دەکات‬
•‫بۆ‬‫دوری‬100‫تر‬‫كیلۆمه‬‫كاردێت‬‫به‬
2-modeMulti
•‫ناوەڕۆکەکەى‬(Core)‫گەورە‬‫و‬‫فراوانە‬(‫لە‬Single Mode‫گەورەترە‬)
•‫داتاو‬‫زانیاریەکان‬‫بەشێوەى‬LED- light emitting diode‫پێدا‬‫دەڕوات‬
•‫بۆ‬‫دوری‬2‫تر‬‫كیلۆمه‬‫كاردێت‬‫به‬
‫فایبەردا‬ ‫جۆرەکانى‬ ‫لە‬ ‫زانیارى‬ ‫داتاو‬ ‫گواستنەوەى‬ ‫شێوازى‬
‫سەرنج‬ ‫ئەگەر‬
‫لە‬ ‫بدەیت‬
Multi‫یدا‬
‫ناوەرۆکەکەى‬
(Core)‫گەورەو‬
‫فراوانە‬
‫لە‬ ‫بدە‬ ‫سەرنجی‬
Single‫دەبینیت‬
‫ناوەڕۆکەکەى‬
(Core)‫و‬ ‫بچوکە‬
‫باریکە‬

29. 28 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫شێوازەکانى‬Connector‫لە‬‫فایبەردا‬:
١: Straight Tip (ST)-‫ئەم‬‫شێوازەیان‬
‫لەگەڵ‬‫جۆرى‬MultiMode‫بەکاردێت‬
٢-Subscriber Connector (SC):‫ئەم‬
‫یان‬‫شێوازه‬‫لەگەڵ‬‫جۆرى‬SingleMode
‫بەکاردێت‬
٣-:Lucent Connector (LC)‫ئەم‬
‫شێوازە‬‫لەگەڵ‬‫هەردوو‬‫جۆرەکە‬
‫بەکاردێت‬
45RJ‫بەستنى‬ ‫شێوازى‬ ‫چیە؟‬45RJ
RJ45‫نیتۆرکــەوەد‬ ‫وایــەرى‬ ‫بەکۆتـایى‬ ‫دەکرێت‬ ‫ڕونەى‬ ‫پشسـتکیە‬ ‫پارچە‬ ‫لەو‬ ‫بریتــە‬
‫مسـى‬ ‫وردى‬ ‫کـونى‬ ‫هەشت‬(pn)‫ى‬‫تێـدایە‬‫د‬‫دەچێـتە‬ ‫وایەرەکە‬ ‫وردى‬ ‫تـاڵى‬ ‫هەشـت‬
‫دواتر‬ ‫پێوستە‬ ‫کەرەستەیەکمان‬ ‫چەند‬ ‫ئارجەیە‬ ‫ئەم‬ ‫بەستنى‬ ‫بۆ‬ ‫دەکرێتد‬ ‫کەپس‬ ‫و‬ ‫ناوى‬
‫دەکەین‬ ‫باسى‬.
‫بەهۆى‬‫ئارجەیەوە‬‫ئامێرەکان‬
(‫راوتەر‬–‫سوی‬–‫هاب‬)‫و‬
‫کۆمپیوتەر‬‫پێکەوە‬‫دەبەسترێند‬
‫ئەو‬‫پۆرتەى‬‫ئارجەیەکەى‬‫تێدەچێت‬
‫پێى‬‫دەڵێن‬Ethernet
11RJ:‫ئەم‬‫جۆرە‬‫چوار‬‫کونى‬‫هەیە‬‫لەتەلەفوندا‬‫بەکاردێت‬.

30. 29 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫ئەو‬‫ئامێرانەى‬‫پێویستن‬‫بۆ‬‫بەستنى‬:45RJ
-ToolsCrimping:
‫ئەم‬‫ئامێرە‬‫بۆ‬‫کەپسکردنى‬‫ئارجەیەکە‬‫و‬
‫قرتاندنى‬‫وایەرەکان‬‫بەکاردێت‬
-TesterLan:
‫بەکاردێت‬‫بۆ‬‫تێستکردنى‬‫ئەو‬‫وایەرانەى‬
‫دەیبەستین‬‫و‬‫دەمانەوێت‬‫بەکاریبێنین‬
-Joiner:
‫بەکاردەهێنرێت‬‫بۆ‬‫بەستنەوەى‬‫وایەرەکان‬
‫کاتێک‬‫پچراوى‬‫تێدایە‬‫بەم‬‫جۆینەرە‬‫پێکەوەى‬‫دەبەستین‬
‫بەستنى‬:45Connector RJ
‫بـــوند‬ ‫لەبەردەســـتا‬ ‫پێویســـتیەکان‬ ‫ئەوەى‬ ‫دواى‬
‫بە‬ ‫وایەرەکە‬Crimper‫هەربەو‬ ‫دەکەیـند‬ ‫پاک‬ ‫کە‬
‫ئام‬‫ێ‬‫ر‬‫ەکە‬‫رێکردنەوەى‬ ‫و‬ ‫قرتاندن‬ ‫بۆ‬ ‫هەیە‬ ‫شوێنى‬
‫وایەرەکەد‬‫ـەرى‬‫ـ‬‫س‬‫وایەرەکە‬‫ـنەوەد‬‫ـ‬‫دەکەی‬ ‫ـک‬‫ـ‬‫رێ‬
‫و‬ ‫دەکەین‬ ‫رێک‬ ‫وایەرەکە‬ ‫تاڵە‬ ‫هەشت‬ ‫هەر‬ ‫پاشان‬
‫دەیخەینە‬ ‫پاشان‬ ‫ئارجەیەکەیاد‬ ‫پنى‬ ‫بەناو‬ ‫دەیکەین‬
‫نــاو‬Crimper‫شــوێنەى‬ ‫ئەو‬‫ئــارجەیەکە‬ ‫بــۆ‬
‫هەتـا‬ ‫سـەرى‬ ‫دەخەینە‬ ‫پەستان‬ ‫بەدەست‬ ‫دەشێتد‬
‫بووە‬ ‫سەرکەوتوو‬ ‫کارەکە‬ ‫واتە‬ ‫دەکات‬ ‫کرتەیەک‬
‫ئـارجەیەکە‬ ‫تێسـتى‬ ‫تێسـتەرەکە‬ ‫ئـامێرى‬ ‫بە‬ ‫پاشان‬
‫کـرد‬ ‫ئیشـیان‬ ‫کێشـە‬ ‫بـێ‬ ‫گڵۆپەکان‬ ‫ئەگەر‬ ‫دەکەین‬
‫وایەرە‬ ‫ئەو‬ ‫دەتوانیـــــت‬ ‫کێشـــــەیە‬ ‫بـــــێ‬ ‫واتە‬
‫بەکاربهێنیت‬
‫جــۆینەرەکە‬ ‫بە‬ ‫هەبــو‬ ‫پچراویــت‬ ‫ئەگەر‬ ‫پاشــان‬
‫دەبەستیت‬ ‫پێکەوەى‬.

31. 30 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫هەیە‬ ‫نێتۆرک‬ ‫وایەرى‬ ‫بەستنى‬ ‫شێوازى‬ ‫جۆر‬ ‫دوو‬:
١-Straight:
‫لەم‬‫جۆرە‬‫بەستنەدا‬‫هەموو‬‫رەنگەکان‬‫بەرامبەر‬‫بەیەکەد‬‫ئەم‬‫جۆرە‬‫بەستنى‬‫ئاسانە‬‫د‬
‫ئەم‬‫جۆرەیان‬‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬‫چەند‬‫کۆمپیوتەرێک‬‫وهابێک‬‫بەیەکەوە‬‫بەکاردێت‬.
‫واته‬‫بۆ‬‫دوو‬‫ئام‬‫ێ‬‫ری‬‫جیاواز‬‫كاردێت‬‫به‬
‫ئەم‬‫جۆرە‬‫بەستە‬‫بەکاردێت‬
‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬:
-‫کۆمپیوتەرو‬‫سوی‬
-‫سوی‬‫و‬‫راوتەر‬
-‫ریپیتەرو‬‫کۆمپیوتەر‬
٢-Crossover:
‫ئەم‬‫جۆرەیان‬‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬‫دوو‬‫ئامێرى‬‫وەک‬‫یەک‬‫بەکاردێتد‬‫وەکو‬‫دوو‬
‫سوی‬‫و‬‫دوو‬‫هاب‬‫و‬‫دوو‬‫راوتەر‬‫و‬‫دوو‬‫کۆمپیوتەرد‬‫شێوازى‬‫بەستنى‬Crossover
‫جیاوازە‬.
‫لەم‬‫جۆرەدا‬‫رەنگەکان‬‫کەمێک‬‫تێکەڵ‬‫دەبەسترێن‬.‫واته‬‫ری‬‫سه‬‫وایەرەکان‬‫ی‬‫شێوه‬‫به‬
Straight‫سترێت‬‫به‬‫ده‬‫و‬‫ی‬‫كه‬‫ره‬‫سه‬‫تریان‬‫جیاواز‬‫سترێت‬‫به‬‫ده‬‫كو‬‫وه‬‫و‬‫له‬‫دا‬‫كه‬‫وێنه‬
‫دیاره‬
‫ئەم‬‫جۆرە‬‫بەکاردێت‬‫بۆ‬:
‫سوی‬‫و‬‫سوی‬
‫راوتەر‬‫و‬‫راوتەر‬
‫کۆمپیوتەرو‬‫کۆمپیوتەر‬
‫رپیتەرو‬‫هاب‬

32. 31 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫نێتۆرك‬ ‫كانی‬‫ئامێره‬)( Network Device:
‫و‬ ‫نـرخ‬ ‫جـۆرو‬ ‫و‬ ‫ئامێرە‬ ‫هەر‬ ‫کۆمپیوتەرد‬ ‫پێکەوەبەستنى‬ ‫بۆ‬ ‫بەکاردێن‬ ‫ئامێرانە‬ ‫ئەم‬
‫بـۆ‬ ‫هەنـدێکیان‬ ‫و‬ ‫بەکاردێـت‬ ‫بچـوک‬ ‫نێتـۆرکى‬ ‫بـۆ‬ ‫هەندێکیان‬ ‫جیاوازەد‬ ‫ئیشکردنى‬
‫بەکاردێت‬ ‫گەورە‬ ‫نێتۆرکى‬.
١-Hub:‫ئەم‬‫ئامێرە‬‫بۆ‬‫دابەشکردنى‬‫نێتۆرک‬‫بەکاردێتد‬‫کۆمەڵێک‬‫پۆرتى‬
‫خۆیی‬‫ربه‬‫سه‬‫هەیەد‬‫وایەرەکان‬‫دەبەسترێن‬‫لە‬‫پۆرتەکان‬.
٢-Switch:
‫ی‬‫بناغه‬ ‫كان‬‫گرنگه‬ ‫ئامێره‬‫له‬ ‫كێكه‬‫یه‬
‫سوي‬‫دروسـتكراوه‬ ‫هـاب‬ ‫ر‬‫سـه‬‫له‬‫د‬
‫کەمتــر‬ ‫ســویچدا‬ ‫ولە‬ ‫خێــرایە‬ ‫زۆر‬
‫لەناودەچێـت‬ ‫زانیـارى‬ ‫داتاو‬.‫ئەگەر‬
‫ــدا‬‫ـ‬‫نێتۆرک‬ ‫لە‬ ‫ــاربهێنین‬‫ـ‬‫بەک‬ ‫ــوی‬‫ـ‬‫س‬
‫بـۆ‬ ‫دەنێـرین‬ ‫زانیـارى‬ ‫داتاو‬ ‫کاتێک‬
‫ـــوتەرى‬‫ـ‬‫کۆمپی‬١‫ـــتەوخۆ‬‫ـ‬‫راس‬ ‫ئەوا‬
‫کۆمپیـوتەرى‬ ‫بـۆ‬ ‫دەچێت‬١‫ئەمەش‬
‫وه‬‫خاڵێكـــه‬ ‫لـــه‬ ‫واتـــه‬ ‫خێراتـــرەد‬
‫کەواتە‬ ‫د‬ ‫ـر‬‫ـ‬‫ت‬ ‫ـالێكی‬‫ـ‬‫خ‬ ‫ـۆ‬‫ـ‬‫ب‬ ‫روات‬‫ده‬
‫و‬ ‫هـاب‬ ‫لە‬ ‫زیـاترە‬ ‫خێرایـى‬ ‫سوی‬
‫نێتـــۆرکەکە‬ ‫لەســـەر‬ ‫زۆر‬ ‫لـــۆدى‬
‫ناکات‬ ‫دروست‬

33. 32 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
٣-Router:
‫ئەم‬‫ئامێرە‬‫زۆر‬‫گرنگە‬‫بەکاردێت‬‫بۆ‬‫پێکەوەبەستنى‬‫چەند‬‫نێتۆرکێکى‬‫جیاوازد‬
‫دەتوانێت‬‫نێتۆرکى‬‫بچوک‬‫ببەستێت‬‫بە‬‫نێتۆرکێکى‬‫گەورەوە‬.‫هەروەها‬‫بەکاردێت‬
‫بۆ‬‫بەستنەوەى‬LAN‫و‬WAN.‫بۆ‬‫پێکەوە‬‫بەستنى‬‫گەرەک‬‫و‬‫شارەکان‬‫بەکاردێت‬.
٤-Bridge:
‫ئەم‬‫ئامێرە‬‫بەکاردێت‬‫بۆ‬‫ستنى‬‫پێکەوەبه‬‫نێتۆرکە‬‫دورەکان‬(‫ئەگەر‬‫لە‬‫شارێکی‬‫تر‬
‫بن‬)‫د‬‫ئەم‬‫ئامێرە‬‫چارەسەرى‬‫زانیارى‬‫داتاکان‬‫دەکات‬‫کە‬‫پێى‬‫دەگاتد‬‫چارەسەرى‬
‫بڕانى‬‫نێتۆرکی‬‫دەکات‬.
Router
bridge

34. 33 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
٥-Repeater:
‫لە‬ ‫زیــاتر‬ ‫کاتێــک‬ ‫واتە‬ ‫بەهێــزکەرەد‬ ‫ئــامێرە‬ ‫ئەم‬ ‫بەهێــزکەرد‬٥٠٠‫لەنێــوان‬ ‫مەتــر‬
‫نێوانیاندا‬ ‫لە‬ ‫بێتد‬ ‫نێتۆرکەکان‬٢٥٠‫خێرایەکەى‬ ‫ئەوەى‬ ‫بۆ‬ ‫دادەنێین‬ ‫ریپیەرێک‬ ‫مەتردا‬
‫زیادبکات‬.‫بەهێزکردن‬ ‫بۆ‬ ‫تەنها‬ ‫واتە‬‫ى‬‫سینگناڵ‬‫بەکاردێت‬.
6-‫الن‬‫کارت‬(NIC)CardInterfaceNetwork:
‫تر‬ ‫کۆمپیوتەرێکى‬ ‫بۆ‬ ‫کۆمپیوتەرێکەوە‬ ‫لە‬ ‫زانیاریە‬ ‫گواستنەوەى‬ ‫ئەرکى‬ ‫کارت‬ ‫الن‬.
LAN Card‫و‬NIC Card‫واتە‬ ‫پێـدەڵێن‬ ‫یشـى‬Network Interface Card‫الن‬ ‫د‬
‫دەڵێن‬ ‫پێی‬ ‫هەیە‬ ‫پۆرتێکى‬ ‫کارت‬Ethernet‫وایەرى‬Rj45‫پێوەدەبەسـترێت‬ ‫ى‬.‫الن‬
‫دەبەسترێت‬ ‫کەیسەکە‬ ‫مەزەبۆردى‬ ‫لەسەر‬ ‫کارت‬.
‫كـارتێكی‬ ‫الن‬ ‫هـی‬ ‫لـه‬‫كه‬ ‫یه‬‫هه‬ ‫خۆی‬ ‫به‬ ‫ت‬‫تایبه‬ ‫سـی‬‫دره‬‫ئه‬ ‫ماك‬ ‫كارتیك‬ ‫الن‬ ‫ر‬‫هه‬
‫تر‬‫د‬‫نیه‬ ‫دوباره‬ ‫یه‬‫ژماره‬ ‫و‬‫ئه‬ ‫ا‬‫له‬ ‫س‬‫دره‬‫ئه‬ ‫مــــاك‬ ‫د‬6‫گۆراوه‬ ‫و‬ ‫پێكهاتووه‬ ‫بــــایت‬
‫بۆ‬Hexadecimal
‫دەبەسترێت‬ ‫لێ‬ ‫ترى‬ ‫جۆرێکى‬
‫دەڵێن‬ ‫پێى‬BNC connector
‫لەوایەرى‬Coaxial‫دەکرێت‬ ‫دروست‬.

35. 34 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫جیاوازى‬‫نێوان‬Switch‫و‬Hub:
-‫ئەگەر‬‫هاب‬‫بەکاربهێنین‬‫لە‬‫نێتۆرکدا‬‫کاتێک‬‫زانیارى‬‫و‬‫داتا‬‫دەنێرین‬‫بۆ‬
‫کۆمپیوتەرى‬١‫ئەو‬‫زانیارى‬‫و‬‫داتایانە‬‫دەچنە‬‫کۆمپیوتەرەکانى‬‫ترەوەو‬‫ئەو‬‫کات‬
‫دەچێتە‬‫کۆمپیوتەرى‬١‫ئەمەش‬‫کاتێکى‬‫زۆرترى‬‫دەوێت‬‫و‬‫لۆد‬‫لەسەر‬‫نێتۆرکەکە‬
‫دروست‬‫دەکات‬.
+‫هاب‬‫بۆ‬‫نزیکەى‬٣٠‫کۆمپیوتەر‬‫بەکاردێتد‬‫ئەگەر‬‫نیـتۆرکەکەت‬‫لە‬٣٠‫کۆمپیوتەر‬
‫زیاتر‬‫بو‬‫نابێت‬‫هاب‬‫بەکاربهێنیت‬.
-‫ئەگەر‬‫سوی‬‫بەکاربهێنین‬‫لە‬‫نێتۆرکدا‬‫کاتێک‬‫داتاو‬‫زانیارى‬‫دەنێرین‬‫بۆ‬
‫کۆمپیوتەرى‬١‫ئەوا‬‫راستەوخۆ‬‫دەچێت‬‫بۆ‬‫کۆمپیوتەرى‬١‫ئەمەش‬‫خێراترەد‬‫کەواتە‬
‫سوی‬‫خێرایى‬‫زیاترە‬‫لە‬‫هاب‬‫و‬‫لۆدى‬‫زۆر‬‫لەسەر‬‫نێتۆرکەکە‬‫دروست‬‫ناکات‬.
+‫لە‬‫سویچدا‬‫ماک‬‫ئەدرەس‬‫هەیە‬‫واتە‬‫ناونیشانى‬‫ئەو‬‫کۆمپیوتەرەى‬‫پێیە‬‫و‬‫تەنها‬
‫زانیارى‬‫و‬‫داتا‬‫دەنێرێت‬‫بۆ‬‫ئەو‬‫کۆمپیوتەرەى‬‫ماک‬‫ئەدرەسەکەى‬‫الى‬‫سویچەکەیە‬.
‫ئەمەش‬‫جیاوازى‬‫هاب‬‫و‬‫د‬ ‫سوی‬‫واتە‬‫سوی‬‫خێراترە‬‫لە‬‫هاب‬‫لە‬‫گواستنەوەى‬‫داتاو‬
‫زانیارى‬.
‫وه‬‫ته‬‫رونكراوه‬ ‫زیاتر‬ ‫وه‬‫خواره‬ ‫ی‬‫نمونه‬ ‫م‬‫له‬
‫ردو‬‫هه‬‫له‬‫دا‬‫كه‬‫ته‬‫حاڵه‬‫پاكێت‬‫له‬F‫وه‬‫نێردراوه‬‫بۆ‬C
‫ر‬‫گه‬‫ئه‬‫رنج‬‫سه‬‫یت‬‫بده‬Hub‫كه‬‫ه‬‫ی‬‫كه‬‫پاكێته‬‫ناردووه‬‫بۆ‬‫موو‬‫هه‬‫كانی‬‫ئامێره‬‫تر‬
‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫بۆ‬‫نیتۆركه‬‫کە‬‫باش‬‫نیه‬‫و‬‫خاوی‬‫وه‬‫كاته‬‫ده‬‫د‬‫ها‬‫روه‬‫هه‬‫بۆ‬‫تی‬‫حاڵه‬‫پارێزگاری‬
‫كه‬‫نیتۆركه‬‫باش‬‫نیه‬‫چونكه‬‫یه‬‫وانه‬‫له‬‫سج‬‫مه‬‫ێ‬‫كی‬‫نهێنیت‬‫بێت‬‫هه‬‫وێت‬‫ته‬‫نه‬‫بچێته‬
‫مو‬‫هه‬‫كانی‬‫ئامێره‬‫وه‬‫تره‬‫واته‬‫كه‬‫بۆ‬‫تی‬‫حاڵه‬‫هاككردن‬‫باش‬‫نیه‬
‫ی‬‫كه‬‫وێنه‬‫تر‬‫مان‬‫هه‬‫پاكێت‬‫له‬F‫وه‬‫بۆ‬C‫بەاڵم‬‫بەهۆى‬‫سویچەوە‬‫پاکێتەکە‬
‫دەنێرێت‬
‫پاکێتەکە‬‫وخۆ‬‫راسته‬‫چووه‬‫بۆ‬C‫نەچووە‬‫بۆ‬‫ئامێرەکانى‬‫ترى‬‫گروپەکە‬‫د‬‫ش‬‫مه‬‫ئه‬
‫كات‬‫واده‬‫كه‬‫نێتۆركه‬‫خاو‬‫وه‬‫بێته‬‫نه‬‫و‬‫ش‬‫كه‬‫پاكێته‬‫پارێزراو‬‫بێت‬‫ده‬‫له‬‫هاككردن‬

36. 35 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
-‫ئەکسس‬‫پۆینت‬PointAccess:
‫ئەکسس‬‫پۆینت‬‫وەکو‬‫هاب‬‫و‬‫سوی‬‫بەکاردێتد‬‫لە‬‫نیتۆرکى‬
‫وایەرلێسدا‬‫بەهۆى‬‫ئەو‬‫دوو‬‫ئاریەلەى‬‫هەیەتى‬‫دەتوانێت‬
‫داتا‬‫وەربگرێت‬‫و‬‫داتا‬‫بداتەوە‬.
‫كارهاتووه‬‫بـه‬ ‫پۆینـت‬ ‫كسـس‬‫ئه‬ ‫و‬ ‫دروسـتكراوه‬ ‫رلێس‬‫وایـه‬ ‫نیتۆركێكی‬ ‫دا‬‫شه‬‫به‬ ‫م‬‫له‬‫د‬
‫ی‬‫كه‬‫شه‬‫به‬ ‫اڵم‬‫به‬‫دەرەوە‬‫نێتۆرك‬ ‫ر‬‫وایه‬ ‫و‬ ‫سوی‬ ‫به‬‫ێکى‬‫تر‬‫دروستكراوه‬
-‫مۆدێم‬Modem:
‫مۆدێمد‬‫شەپۆلى‬‫دیجیتاڵى‬‫دەگۆرێت‬‫بۆ‬‫شەپۆلى‬‫ئەنەلۆکد‬‫یان‬‫بە‬‫پێچەوانەوە‬.
‫وشەى‬‫مـۆدێم‬‫لـە‬‫دوو‬‫وشـەى‬Modulator‫شەپۆلى‬‫دیجیتاڵى‬‫دەکات‬‫بە‬‫شەپۆلى‬
‫ئەنەلۆکى‬‫یان‬‫دەنگى‬‫و‬‫وشەى‬
Demodulator‫شەپۆلى‬‫ئەنەلۆکى‬
‫دەکات‬‫بە‬‫شەپۆلى‬‫دیجیتاڵى‬‫پێکهاتووە‬.

37. 36 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫ـ‬ ‫پـرۆتۆکۆلـــەکان‬Protocol
‫پرۆتۆکۆل‬:‫داتـاو‬ ‫گواسـتنەوەى‬ ‫بـۆ‬ ‫دەکـات‬ ‫ئاسـانى‬ ‫کـار‬ ‫رێسـایە‬ ‫یاسـاو‬ ‫کۆمەڵێـک‬
‫بەکاردێن‬ ‫زمان‬ ‫گفتوگۆ‬ ‫بۆ‬ ‫مرۆڤەکان‬ ‫زانیاریەکاند‬‫ن‬‫نەزانێـت‬ ‫زمـان‬ ‫کەسـێک‬ ‫ئەگەر‬
‫هەیە‬ ‫کـاریگەرى‬ ‫هەمـان‬ ‫پرۆتۆکـۆلی‬ ‫ناکرێـتد‬ ‫بۆ‬ ‫کاروبارەکانى‬ ‫کۆمەڵگایەدا‬ ‫لەو‬
‫ـات‬‫ـ‬‫کارناک‬ ‫ـۆرک‬‫ـ‬‫نێت‬ ‫ـۆل‬‫ـ‬‫پرۆتۆک‬ ‫ـێ‬‫ـ‬‫ب‬ ‫واتە‬.‫و‬ ‫ـات‬‫ـ‬‫دەک‬ ‫ـۆى‬‫ـ‬‫خ‬ ‫ـارى‬‫ـ‬‫ک‬ ‫ـۆلەو‬‫ـ‬‫پرۆتۆک‬ ‫هەر‬
‫کارێک‬ ‫لە‬ ‫لێپرسراوە‬.
‫گرنگمان‬ ‫پرۆتۆکۆلى‬ ‫چەندین‬ ‫تێدەگەند‬ ‫لەیەکتر‬ ‫پرۆتۆکۆل‬ ‫زمانى‬ ‫بە‬ ‫کۆمپیوتەرەکان‬
‫دەکەین‬ ‫باسى‬ ‫هەیە‬IP‫پرۆتۆلەکان‬ ‫لە‬ ‫یەکێکە‬.
‫ندییـه‬‫یوه‬‫په‬‫كانی‬‫وتووه‬‫ركه‬‫سـه‬‫نێـوان‬‫كـان‬‫ئامێره‬‫هۆی‬‫بـه‬‫كۆمـه‬‫ڵ‬‫ێك‬‫پرۆتۆكـۆلی‬
‫وه‬‫جیاوازه‬‫بێت‬‫ده‬.
‫لێك‬‫كۆمه‬‫پرۆتۆكۆل‬‫شدارن‬‫به‬‫كاندا‬‫ندیه‬‫یوه‬‫په‬‫له‬‫د‬‫پێی‬‫ڵێن‬‫ده‬Protocol Suite
‫ی‬‫كۆكراوه‬‫موو‬‫هه‬‫كان‬‫پرۆتۆكۆله‬‫ك‬‫یه‬‫له‬‫ستاكدا‬‫پێی‬‫ڵێن‬‫ده‬Protocol Stack
‫كانی‬‫كاره‬SuiteProtocol:
•‫رپرسه‬‫به‬‫دیاریكردنی‬‫له‬‫جۆری‬‫داتا‬‫كه‬‫تایپه‬
•‫رپرسه‬‫به‬‫دیاریكردنی‬‫له‬‫فۆرماتی‬‫كه‬‫سجه‬‫مه‬
•‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫تی‬‫چۆنیه‬‫رۆیشتنی‬‫داتاكان‬‫نێوان‬‫له‬‫ئام‬‫ێ‬‫كاندا‬‫ره‬
•‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫كۆتایی‬‫هێنان‬‫و‬‫ستپێكردنی‬‫ده‬‫كان‬‫ندییه‬‫یوه‬‫په‬

38. 37 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Network Models
‫موو‬‫هه‬‫سیستمی‬‫نێتۆرك‬‫ر‬‫سه‬‫له‬‫ئەم‬‫مۆدێشنە‬‫ن‬‫كه‬‫كارده‬
‫دوو‬‫جۆر‬ModelsNetwork‫مان‬‫یه‬‫هه‬:
•Protocol Models
•Reference Models
ModelsProtocol:‫بواری‬‫له‬‫رن‬‫ئینته‬‫ێ‬‫تدا‬‫كاردێت‬‫به‬‫له‬‫ڵیك‬‫كۆمه‬‫پرۆتۆكۆلی‬
‫ت‬‫تایبه‬‫پێكهاتووه‬‫ش‬‫نمونه‬‫بریتیه‬‫له‬:
Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP)
‫چوار‬‫له‬‫چینی‬‫ت‬‫ا‬‫ت‬‫یبه‬‫پێكهاتووه‬‫ر‬‫هه‬‫كه‬‫چینێك‬‫كارێكی‬‫ت‬‫تایبه‬‫كات‬‫ده‬
ModelsReference:
‫ش‬‫نمونه‬‫بریتیه‬‫له‬: Open Systems Interconnection (OSI)
‫وت‬‫حه‬‫له‬‫چینی‬‫ت‬‫تایبه‬‫پێكهاتووه‬‫ر‬‫هه‬‫كه‬‫چینیك‬‫ئیشی‬‫تی‬‫تایبه‬‫خۆی‬‫كات‬‫ده‬

39. 38 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
TCP/IP Models
‫بواری‬‫له‬‫رنێتدا‬‫ئینته‬‫كاردێت‬‫به‬‫د‬‫چوار‬‫له‬‫چین‬‫پێكدێت‬‫د‬‫داتاكان‬‫م‬‫به‬‫دا‬‫چینانه‬‫ڕون‬‫ده‬
‫بۆ‬‫ئامێری‬‫ر‬‫رامبه‬‫به‬‫د‬‫دوباره‬‫له‬‫ری‬‫كۆمپیوته‬‫ر‬‫رامبه‬‫به‬‫مان‬‫هه‬‫به‬‫چیندا‬‫وه‬‫رواته‬‫ده‬
‫اڵم‬‫به‬‫یان‬‫مجاره‬‫ئه‬‫وه‬‫خواره‬‫له‬‫بۆ‬‫وه‬‫ره‬‫سه‬‫واته‬‫چی‬‫گۆرانكاری‬‫ردا‬‫سه‬‫به‬‫هاتووه‬
‫كان‬‫گۆرانكاریه‬‫وانه‬‫پێچه‬‫وه‬‫كاته‬‫ده‬‫تا‬‫هه‬‫ی‬‫وكاته‬‫ئه‬‫وه‬‫بێته‬‫ده‬‫به‬‫ی‬‫داتاكه‬‫مجار‬‫كه‬‫یه‬‫و‬
‫ر‬‫كارهێنه‬‫به‬‫وه‬‫یبینێته‬‫ده‬
‫كاتێك‬‫داتا‬‫م‬‫به‬‫دا‬‫چینانه‬‫ڕوات‬‫ده‬‫بێت‬‫ده‬‫ند‬‫چه‬‫نگاوێك‬‫هه‬‫ببڕێت‬‫و‬‫گۆرانكاری‬
‫ر‬‫سه‬‫به‬‫داتاكاندا‬‫دێت‬
‫كانی‬‫نگاوه‬‫هه‬‫رۆیشتنی‬‫داتا‬‫له‬‫كاندا‬‫چینه‬:
•‫دروستكردنی‬‫داتا‬‫ر‬‫سه‬‫له‬‫چینی‬Application
•‫داتاكان‬‫پارچە‬‫پارچە‬‫بێت‬‫ده‬‫و‬‫وه‬‫پێچرێته‬‫ده‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬‫ئاسانی‬‫به‬‫ناو‬‫به‬‫ستاكدا‬
‫بڕوات‬
•‫ك‬‫داتایه‬‫له‬Network Access‫دروست‬‫بێت‬‫ده‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬‫به‬‫ندی‬‫ناوه‬
‫دا‬‫وه‬‫ره‬‫گوێزه‬‫رێت‬‫تێپه‬
•‫داتاكه‬‫وه‬‫گوأزرێته‬‫ده‬‫ناو‬‫به‬‫رنێتدا‬‫ئینته‬‫بۆ‬‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫پێویستمان‬‫به‬‫كێب‬‫و‬‫ئامێر‬
‫یه‬‫هه‬
•‫دواتر‬‫رگر‬‫وه‬‫له‬‫چینی‬Network Access‫گرێت‬‫ریده‬‫وه‬
•‫و‬‫وه‬‫شاندنه‬‫ڵوه‬‫هه‬‫ی‬‫وه‬‫كۆكردنه‬‫داتاكان‬‫ی‬‫رێگه‬‫له‬‫وه‬‫ناونیشانێكه‬‫بێت‬‫ده‬‫كه‬
‫تی‬‫یه‬‫پێوه‬
•‫پاشان‬‫داتاكان‬‫وش‬‫كه‬‫رده‬‫سه‬‫بۆ‬‫كانی‬‫چینه‬‫تر‬‫تا‬‫گاته‬‫ده‬‫چینی‬Application‫و‬
‫بێت‬‫ده‬‫به‬‫زانیاری‬( information)

40. 39 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫مو‬‫هه‬‫به‬‫كانی‬‫كاره‬‫كان‬‫چینه‬‫وترێت‬‫ده‬Process Data Unit (PDU)
‫یان‬‫بریتیه‬‫و‬‫له‬‫ی‬‫شێوازه‬‫ر‬‫هه‬‫شێك‬‫به‬‫و‬‫له‬‫داتایانه‬‫گرن‬‫ریـده‬‫وه‬‫ر‬‫سـه‬‫له‬‫كان‬‫چینـه‬
‫واته‬‫ر‬‫هه‬‫ك‬‫داتایه‬‫ناونیشانێك‬‫گرێت‬‫رده‬‫وه‬‫ی‬‫كه‬‫ناوه‬‫گۆڕێت‬‫ده‬:
• Data - PDU used Application layer
‫داتا‬–‫داتا‬‫تا‬‫ره‬‫سه‬‫چێته‬‫ده‬‫چینی‬‫م‬‫وته‬‫حه‬Application layer )‫م‬‫كه‬‫یه‬‫له‬‫چین‬
‫شی‬‫به‬‫له‬‫وه‬‫ره‬‫سه‬‫اڵم‬‫به‬‫به‬‫چینی‬‫م‬‫وته‬‫حه‬‫نرێت‬‫داده‬(
• Segment - Transport Layer PDU
‫پارچه‬-‫داتاكه‬‫دێته‬‫چینی‬‫خواتر‬‫پارچه‬‫پارچه‬‫بێت‬‫ده‬
• Packet - Internetwork Layer PDU
‫پاكێت‬-‫له‬‫چینی‬‫مدا‬‫پێنجه‬‫كان‬‫پارچه‬‫كرێنه‬‫ده‬‫وه‬‫پاكێته‬
• Frame - Network Access Layer PDU
‫یم‬‫فره‬-‫كان‬‫پاكێته‬‫د‬‫ەب‬‫نه‬‫یم‬‫فره‬‫و‬‫پاش‬‫و‬‫پێشیان‬‫بۆ‬‫دروست‬‫بێت‬‫ده‬
• Bits - used a physically
‫بت‬-‫له‬‫كۆتایدا‬‫كه‬‫یمه‬‫فره‬‫بێت‬‫ده‬‫به‬‫بت‬‫و‬‫فیزیکاڵ‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬‫ئاسانی‬‫به‬‫به‬
‫ندی‬‫ناوه‬‫دا‬‫وه‬‫ره‬‫گوێزه‬)‫كێب‬‫یان‬‫د‬‫رلس‬‫وایه‬(‫ب‬‫ڕ‬‫وات‬
-‫لـه‬ ‫اڵم‬‫بـه‬ ‫رگـر‬‫وه‬ ‫ئـامێری‬ ‫بـۆ‬ ‫چێـت‬‫ده‬ ‫وه‬‫ره‬‫نێـره‬ ‫ئـامێری‬ ‫له‬ ‫داتاكه‬ ‫یه‬‫شێوه‬ ‫م‬‫به‬
‫وه‬‫بنه‬‫ده‬ ‫وانه‬‫پێچه‬ ‫كان‬‫كرداره‬ ‫مو‬‫هه‬ ‫رگر‬‫وه‬ ‫ئامێری‬‫سـنگأڵی‬ ‫بـه‬ ‫بـووه‬ ‫داتاكـه‬ ‫ئێستا‬ ‫د‬
‫با‬‫كاره‬‫ی‬‫وه‬‫خـواره‬ ‫چینـی‬ ‫واته‬ ‫وه‬‫مه‬‫كه‬‫یه‬ ‫چینی‬ ‫له‬ ‫اڵم‬‫به‬ ‫ر‬‫رامبه‬‫به‬ ‫ئامێری‬ ‫چێته‬‫ده‬ ‫و‬ ‫ی‬
‫وه‬‫ره‬‫سه‬ ‫چینی‬ ‫بۆ‬ ‫چێت‬‫ده‬)‫م‬‫وته‬‫حه‬(‫دواتـر‬ ‫و‬ ‫یم‬‫فـره‬ ‫بـه‬ ‫وه‬‫بێتـه‬‫ده‬ ‫وه‬‫سـیگناڵه‬ ‫لـه‬
‫بـه‬ ‫بێـت‬‫ده‬ ‫و‬ ‫روتر‬‫سه‬ ‫چینی‬ ‫چێته‬‫ده‬ ‫دواتر‬ ‫پاكێتد‬ ‫به‬ ‫بێت‬‫ده‬ ‫روتر‬‫سه‬ ‫چینی‬ ‫چێته‬‫ده‬
‫پارچه‬ ‫پارچه‬‫كـو‬‫وه‬ ‫رگـر‬‫وه‬ ‫و‬ ‫داتا‬‫بـه‬ ‫وه‬‫بێتـه‬‫ده‬ ‫كۆتایـدا‬ ‫لـه‬ ‫واته‬ ‫وه‬‫ره‬‫سه‬ ‫چینی‬ ‫له‬ ‫د‬
‫دات‬‫روده‬ ‫مدا‬‫كه‬ ‫زۆر‬ ‫كی‬‫یه‬‫ماوه‬‫له‬ ‫كردارانه‬ ‫م‬‫ئه‬ ‫مو‬‫هه‬ ‫یبینێتد‬‫ده‬ ‫زانیاری‬.

41. 40 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
The OSI Reference Model
OSI "Open Systems Interconnection".
‫ی‬‫شێوه‬ ‫مان‬‫هه‬‫به‬ ‫گرێتد‬‫رده‬‫وه‬ ‫كان‬‫پرۆتۆله‬ ‫موو‬‫هه‬ ‫شكراوه‬‫دابه‬ ‫چین‬ ‫وت‬‫حه‬ ‫بۆ‬
TCP/IP‫دێت‬ ‫ردا‬‫سه‬‫به‬ ‫گۆرانكاری‬ ‫داتاكان‬:
‫كانی‬‫ســـوده‬‫م‬‫ئــه‬‫چینــانه‬‫چیــه‬:
‫ئاسانی‬‫به‬‫توانین‬‫ئه‬‫له‬‫كرداری‬‫كان‬‫ندیه‬‫یوه‬‫په‬‫ین‬‫تێبگه‬
‫كۆمپانیاكان‬‫وڵ‬‫هه‬‫ن‬‫ده‬‫ئه‬‫رێك‬‫ستانده‬‫بۆ‬‫ئام‬‫ێ‬‫كان‬‫ره‬‫دابنێن‬‫كه‬‫دروستیان‬‫ن‬‫كه‬‫ده‬
‫م‬‫ئه‬‫چینانه‬‫رێگه‬‫ن‬‫ده‬‫ده‬‫هاردوێرو‬‫به‬‫سۆفتوێره‬‫كان‬‫جیاوازه‬‫وه‬‫كه‬‫یه‬‫به‬‫ن‬‫كاربكه‬
‫م‬‫ئه‬‫چینانه‬‫ته‬‫بووه‬‫هۆی‬‫ی‬‫وه‬‫مبونه‬‫كه‬‫ئاڵۆزی‬
Layer 7: Application Layer
‫م‬‫ئه‬‫چینه‬‫لێك‬‫كۆمه‬‫پرۆتۆكۆلی‬‫تێدایه‬‫و‬‫كێك‬‫ریه‬‫هه‬‫و‬‫له‬‫پرۆتۆكۆالنه‬‫كارێك‬‫ن‬‫كه‬‫ده‬:
• Hypertext Transfer Protocol (HTTP)
• File Transfer Protocol (FTP)
• Simple Mail Transfer Protocol (SMTP)

42. 41 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Layer 6: Presentation Layer
‫كانی‬‫كاره‬‫م‬‫ئه‬‫چینه‬‫بریتیه‬‫له‬:
•‫و‬‫ئه‬‫ی‬‫داتایه‬‫له‬‫چینی‬‫وه‬‫ره‬‫سه‬‫هاتۆته‬‫م‬‫ئه‬‫وه‬‫چینه‬‫كۆدینی‬‫كات‬‫ده‬
•‫ستان‬‫په‬‫ده‬‫خ‬‫اته‬‫ر‬‫سه‬‫داتاكان‬‫و‬‫بچوكیان‬‫وه‬‫كاته‬‫ده‬
•‫كۆ‬‫دینى‬‫داتاكان‬‫كات‬‫ده‬‫و‬‫له‬‫ئام‬‫ێ‬‫ری‬‫ر‬‫رامبه‬‫به‬‫دیكۆدینی‬‫داتاكان‬‫وه‬‫كاته‬‫ده‬
‫كانی‬‫كاره‬‫چینی‬Application Layer‫بریتیه‬‫له‬:
•‫دروستكردنی‬‫یاسا‬‫بۆ‬‫ئاڵوگۆركردنی‬‫داتا‬‫له‬‫نێوان‬‫ر‬‫نێره‬‫و‬‫رگر‬‫وه‬‫دا‬
•‫كانی‬‫پرۆتۆكۆله‬‫ناوی‬‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫دیاریكردنی‬‫جۆری‬‫كه‬‫سجه‬‫مه‬
•‫دیاریكردنی‬‫سج‬‫مه‬‫لۆگ‬‫دایه‬
•‫ر‬‫به‬‫پر‬‫سه‬‫له‬‫كارلێكردنی‬‫نێوان‬‫چینی‬‫دوایی‬‫خۆی‬

43. 42 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Layer 4: Transport Layer
‫له‬ ‫بریتیه‬ ‫چینه‬ ‫م‬‫ئه‬ ‫كانی‬‫كاره‬:
‫بـه‬ ‫و‬ ‫رگـر‬‫وه‬ ‫بـۆ‬ ‫چێـت‬‫ده‬ ‫وه‬‫ره‬‫نێـره‬ ‫لـه‬ ‫ی‬‫داتایانـه‬ ‫و‬‫ئـه‬ ‫ی‬‫وه‬‫گواسـتنه‬ ‫له‬ ‫رپرسه‬‫به‬
‫وه‬‫شه‬‫وانه‬‫پێچه‬
‫پارچـه‬ ‫پارچـه‬ ‫داتاكـان‬(Segment)‫كـات‬‫ده‬‫د‬‫كـۆنترۆڵی‬ ‫و‬ ‫كان‬‫چـه‬‫پار‬ ‫ی‬‫وه‬‫كۆكردنـه‬
‫كات‬‫ده‬ ‫كان‬‫چه‬‫پار‬
Layer 5: Session Layer
‫كانی‬‫كاره‬‫م‬‫ئه‬‫چینه‬‫بریتیه‬‫له‬:
•‫ری‬‫به‬‫رێوه‬‫به‬‫كان‬‫ندیه‬‫یوه‬‫په‬‫كات‬‫ده‬‫له‬‫نێوان‬‫ئامێره‬‫كاندا‬‫جیاوازه‬
•‫كان‬‫ندییه‬‫یوه‬‫په‬‫پارێزێت‬‫ده‬
•‫جت‬‫خه‬‫وه‬‫كاته‬‫ده‬‫كه‬‫داتاكان‬‫یشتون‬‫گه‬‫رگر‬‫وه‬‫به‬
‫م‬‫ئـه‬‫چینـه‬‫رێگـه‬‫دات‬‫ئـه‬‫بـه‬‫كان‬‫ره‬‫كارهێنـه‬‫به‬‫ر‬‫سـه‬‫له‬‫ئـامێره‬‫كـان‬‫جیاوازه‬‫بتـوانن‬
‫ندی‬‫یوه‬‫په‬‫دروست‬‫ن‬‫بكه‬

44. 43 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Layer 2: Data link Layer
‫پاك‬ ‫داد‬‫وه‬‫ره‬‫گـوێزه‬ ‫ندی‬‫ناوه‬‫به‬ ‫وه‬‫بگوازرێنه‬ ‫ی‬‫وه‬‫ئه‬ ‫بۆ‬ ‫كات‬‫ده‬ ‫ئاماده‬ ‫كه‬‫پاكێته‬‫ێ‬‫كان‬‫تـه‬
‫كات‬‫ده‬ ‫زیاد‬ ‫بۆ‬ ‫پێشی‬ ‫و‬ ‫پاش‬ ‫و‬ ‫وه‬‫یپێچێته‬‫ده‬ ‫و‬ ‫یم‬‫فره‬ ‫به‬ ‫كات‬‫ده‬
‫پێكهاتووه‬ ‫ش‬‫به‬ ‫سێ‬ ‫له‬ ‫چینه‬ ‫م‬‫ئه‬:
Data:‫وه‬‫پێشتره‬ ‫چینی‬ ‫له‬ ‫داتاكه‬)Network Layer)‫هاتووه‬
: Header‫ر‬‫سه‬‫له‬ ‫و‬ ‫ناونیشان‬ ‫كو‬‫وه‬ ‫تێدایه‬ ‫واوی‬‫ته‬ ‫زانیاری‬‫ە‬‫دایه‬‫كه‬‫یمه‬‫فره‬ ‫تایی‬
: Trailer‫دایه‬‫كه‬‫یمه‬‫فره‬ ‫كۆتایی‬ ‫له‬ ‫و‬ ‫تێدایه‬ ‫وای‬‫ته‬ ‫زانیاری‬
Layer 3: Network Layer
‫كانی‬‫كاره‬‫م‬‫ئه‬‫چینه‬‫بریتیه‬‫له‬:
•‫ناونیشان‬‫دات‬‫ده‬
•‫وه‬‫پێچانه‬
•‫ی‬‫وه‬‫دۆزینه‬‫باشترین‬‫رێگا‬
•‫وه‬‫شاندنه‬‫ڵوه‬‫هه‬
‫رپرسه‬‫به‬‫كرداری‬‫له‬Sub net.‫و‬‫ب‬‫دات‬‫ڕیارده‬‫كان‬‫پاكێته‬‫چۆن‬‫بڕوات‬‫له‬‫وه‬‫ره‬‫نێره‬‫بۆ‬
‫رگر‬‫وه‬‫و‬‫به‬‫وه‬‫وانه‬‫پێچه‬

45. 44 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫چینی‬Data Link Layer‫پێكهاتووه‬‫له‬‫ش‬‫دووبه‬:
•:Logical Link Control
‫م‬‫ئه‬‫شه‬‫به‬‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫موو‬‫هه‬‫كان‬‫یمه‬‫فره‬‫و‬‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫دیاریكردنی‬‫پرۆتۆكۆلی‬
Network Layer
•:Media Access Control
‫رپرسه‬‫به‬‫له‬Addressing‫و‬‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫تاو‬‫ره‬‫سه‬‫كۆتایی‬‫فر‬‫ە‬‫كه‬‫یمه‬

46. 45 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
Layer 1: Physical Layer
‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫وزه‬‫و‬‫ئام‬‫ێ‬‫كان‬‫ره‬
‫كانی‬‫كاره‬‫م‬‫ئه‬‫چینه‬‫بریتیه‬‫له‬:
•‫له‬‫پێكهاته‬‫كان‬‫فیزیاییه‬‫رپرسه‬‫به‬
•‫ئینكۆدینی‬‫داتاكان‬‫كات‬‫ده‬
•‫داتاكان‬‫كات‬‫ئه‬‫به‬‫سیگناڵی‬‫بایی‬‫كاره‬

47. 46 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫ســێرڤەر‬( Server)
‫ر‬‫ســێرڤه‬:‫ئامێرێكه‬)‫رێكه‬‫كۆمپیوته‬(‫له‬‫نێتۆركدا‬‫كاردێت‬‫به‬،‫زانیاری‬‫تێدایه‬‫توانرێت‬‫ده‬
Share‫بكر‬‫ێت‬‫نێوان‬‫له‬‫كاندا‬‫ئامێره‬(Client)،‫ر‬‫سێرڤه‬‫توانێت‬‫ده‬‫كانی‬‫ئامێره‬(client)
‫تر‬‫كۆنترۆڵ‬‫بكات‬‫كه‬‫ستراون‬‫به‬‫به‬‫وه‬‫كه‬‫نیتۆركه‬،‫كۆمپانیای‬‫ت‬‫تایبـه‬‫بـه‬‫فاتی‬‫مواسـه‬
‫جیاواز‬‫دروستی‬‫كات‬‫ده‬‫زۆرجار‬‫رێك‬‫كۆمپیوته‬‫ر‬‫به‬‫له‬‫بونی‬‫نـه‬‫ر‬‫سـێرڤه‬‫كرێـت‬‫ده‬‫بـه‬
‫رو‬‫سێرڤه‬‫ویندۆی‬‫تی‬‫تایبه‬‫ری‬‫سێرڤه‬‫ر‬‫سه‬‫له‬‫زێنرێت‬‫به‬‫داده‬.
‫ر‬‫سـێرڤه‬‫فاتی‬‫مواسـه‬‫زۆر‬‫زرترو‬‫بـه‬‫جیـاوازتره‬‫ری‬‫كۆمپیوتـه‬‫له‬‫ئاسـایی‬‫شـی‬‫كه‬‫نرخه‬
‫زۆرگرانتره‬،‫بێت‬‫ده‬‫رام‬‫و‬‫هاردو‬‫ی‬‫كه‬‫ره‬‫پرۆسێسه‬‫زۆر‬‫رزتر‬‫به‬‫بێت‬‫له‬‫ری‬‫كۆمپیوتـه‬
‫ئاسایی‬،‫چونكـه‬‫نـد‬‫چه‬‫كارێـك‬‫كـات‬‫ده‬‫ك‬‫یـه‬‫له‬‫كاتـدا‬‫و‬‫تگوزاری‬‫خزمـه‬‫شـی‬‫پێشكه‬
‫نێتۆرك‬‫و‬‫كان‬‫ئامێره‬‫كات‬‫ده‬‫كه‬‫ستراون‬‫به‬‫به‬‫وه‬‫كه‬‫نێتۆركه‬.
‫نمونـه‬‫زۆره‬‫ر‬‫سـه‬‫له‬‫ر‬‫سـێرڤه‬‫بـۆ‬‫نمونـه‬‫كان‬‫ره‬‫سـێرڤه‬‫ى‬‫گۆگـ‬‫یـان‬‫یسـبوك‬‫فه‬‫كـه‬
‫ـاتووه‬‫ـ‬‫پێكه‬‫ـه‬‫ـ‬‫ل‬‫ـدی‬‫ـ‬‫ن‬‫چه‬‫ری‬‫ـێرڤه‬‫ـ‬‫س‬‫وره‬‫ـه‬‫ـ‬‫گ‬‫ـه‬‫ـ‬‫ك‬‫تگوزاری‬‫ـه‬‫ـ‬‫خزم‬‫ـی‬‫ـ‬‫ش‬‫پێشكه‬
‫كانی‬‫ره‬‫كارهێنه‬‫به‬‫كات‬‫ده‬‫كه‬‫م‬‫ئه‬‫رانه‬‫سێرڤه‬‫بیست‬‫و‬‫چوار‬‫كاتژمیر‬‫ن‬‫كه‬‫كارده‬‫نابێت‬
‫وه‬‫بكوژێنه‬،‫هاردی‬‫زۆر‬‫یان‬‫وره‬‫گه‬‫یه‬‫هه‬‫بۆ‬‫زنكردنی‬‫خه‬‫داتاكان‬،‫ندی‬‫چه‬‫ر‬‫پرۆسێسه‬
‫و‬‫ڕ‬‫امی‬‫تیان‬‫تایبه‬‫یه‬‫هه‬.
‫كاڵینت‬:‫بریتیه‬‫و‬‫له‬‫ی‬‫ئامێرانه‬
)‫ر‬‫كۆمپیوته‬(‫له‬‫نیتۆركدا‬
‫یه‬‫هه‬،‫زانیاری‬‫و‬
‫تگوزاری‬‫خزمه‬‫له‬‫وه‬‫ره‬‫سێرڤه‬
‫گرن‬‫رده‬‫وه‬،‫جۆرێكی‬‫نێتۆرك‬
‫پێكهاتووه‬‫له‬‫ند‬‫چه‬‫كال‬‫ی‬‫نتێك‬
‫و‬‫ك‬‫یه‬‫ر‬‫سێرڤه‬‫ی‬‫كه‬‫جۆره‬
‫تریان‬‫بێ‬‫وه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫نها‬‫ته‬
‫له‬‫كاڵینت‬‫پێكهاتووه‬‫ر‬‫هه‬
‫كالینتێك‬‫بۆخۆی‬‫بێت‬‫ده‬
‫به‬‫ر‬‫سێرڤه‬.

48. 47 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫مانه‬‫ئه‬‫ن‬‫ده‬‫بڕیارده‬‫ر‬‫سه‬‫له‬‫ر‬‫سێرڤه‬‫كه‬‫و‬‫ئه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫چۆنه‬:
Cpu – Cash memory – Ram – Cable bus - Register
+‫ر‬‫سێرڤه‬‫توانای‬‫تگوزاری‬‫خزمه‬‫یه‬‫هه‬‫بۆ‬‫ران‬‫كارهێنه‬‫به‬‫و‬‫توانێ‬‫ده‬‫خێرایی‬‫باشمان‬
‫بداتێ‬.
+‫ر‬‫سێرڤه‬‫توانێت‬‫ده‬‫بۆ‬‫كی‬‫یه‬‫ماوه‬‫دور‬‫درێژ‬‫كاربكات‬
+‫توانای‬‫یه‬‫هه‬‫ئی‬‫پوت‬‫و‬‫ئاوت‬‫پوتی‬I/P‫باش‬‫بدات‬‫به‬‫ران‬‫كارهێنه‬‫به‬
+‫تا‬‫هه‬‫ی‬‫ژماره‬‫كان‬‫ئامێره‬(Client)‫كان‬‫ه‬‫زۆرترب‬‫بێت‬‫ده‬
+‫فاتی‬‫مواسه‬‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫رزتر‬‫به‬‫و‬‫باشتر‬‫بێت‬.
‫ر‬‫سێرڤه‬‫بێت‬‫ده‬:
-‫جێی‬‫متمانه‬‫بێت‬‫بۆ‬‫كانی‬‫ره‬‫كارهێنه‬‫به‬
-‫هارد‬‫فره‬‫بێت‬‫واته‬‫هاردی‬‫كی‬‫ده‬‫یه‬‫بێت‬‫هه‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬‫ر‬‫گه‬‫ئه‬‫كێك‬‫یـه‬‫كان‬‫هارده‬‫لـه‬
‫وت‬‫كاركه‬‫له‬‫وی‬‫ئه‬‫تر‬‫كانی‬‫كاره‬‫بۆ‬‫بكات‬‫و‬‫داتاكانی‬‫وتێت‬‫فه‬‫نه‬
-‫ر‬‫پاوه‬‫پاڵی‬‫سه‬‫كی‬‫ده‬‫یه‬‫بێت‬‫هه‬
-‫زۆرتری‬‫ی‬‫پانكه‬‫بێت‬‫هه‬‫بۆ‬‫وه‬‫ساردكردنه‬
-Hot swappable‫ی‬‫بێت‬‫هـه‬‫ش‬‫مـه‬‫ئه‬‫رێگـه‬‫دات‬‫ئـه‬‫بـه‬‫ئـاڵوگۆركردنی‬‫كان‬‫ئیشـه‬
‫ڵێ‬‫نایه‬‫وه‬‫بكوژێتـه‬‫بـۆ‬‫نمونـه‬‫گـۆرینی‬‫هـارد‬،‫ر‬‫گـه‬‫ئه‬‫هاردێـك‬‫وت‬‫كاركـه‬‫له‬‫خـۆی‬
‫ئۆتۆماتیك‬‫چێته‬‫ده‬‫ر‬‫سـه‬‫هـارده‬‫و‬‫كـه‬‫كه‬‫ده‬‫یه‬‫هێنێت‬‫كاریـده‬‫به‬‫ش‬‫مـه‬‫به‬‫كه‬‫ره‬‫سـێرڤه‬
‫وه‬‫ناكوژێته‬
-‫بێت‬‫ده‬‫و‬‫ئـه‬‫ی‬‫ژوره‬‫ی‬‫كه‬‫ره‬‫سـێرڤه‬‫تیایـه‬‫ئیركۆندێشـنی‬‫تیابێـت‬‫بـۆ‬‫وه‬‫سـاردكردنه‬
‫چونكه‬‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫وام‬‫رده‬‫به‬‫كات‬‫كارده‬‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫وا‬‫كات‬‫ده‬‫رم‬‫گه‬‫بێت‬
+‫ی‬‫زۆربه‬‫كان‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫فالت‬‫واته‬‫خت‬‫ته‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬‫ئاسانی‬‫به‬‫ی‬‫جێگه‬‫وه‬‫ببێته‬‫له‬
‫ڕ‬‫دا‬‫كه‬‫كه‬‫ه‬
+‫توانێت‬‫ده‬‫له‬‫وه‬‫دوره‬‫ی‬‫ڕێگه‬‫له‬‫وه‬‫ریمۆته‬‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫رنامه‬‫به‬‫یت‬‫بكه‬
‫ی‬‫ڕێگه‬‫له‬‫كنیكی‬‫ته‬out of band management‫له‬‫شوێنێكی‬‫وه‬‫دوره‬‫و‬
‫ریمۆت‬‫به‬‫كۆنترۆڵ‬‫بكر‬‫ێ‬‫ت‬
‫م‬‫ئه‬‫كنیكه‬‫ته‬‫پشت‬‫ستێت‬‫به‬‫ده‬‫ك‬‫یه‬‫پارچه‬‫به‬‫هاردوێر‬‫له‬‫ردا‬‫سێرڤه‬‫ناوی‬‫به‬IPMI -
Intelligent Platform Management Interface
+‫بێت‬‫ده‬‫نی‬‫الیه‬‫به‬‫وه‬‫مه‬‫كه‬‫كانی‬‫یسه‬‫رفه‬‫ئینته‬‫متر‬‫كه‬‫بێت‬‫نه‬‫له‬‫گێگا‬‫بایت‬

49. 48 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
-‫ی‬‫زۆربه‬‫كان‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫شوێنی‬‫كیبۆرد‬‫و‬‫ماوسی‬‫نیه‬‫ویش‬‫ئه‬‫ر‬‫به‬‫له‬‫پارێزگاریه‬‫له‬
‫كانی‬‫زانیاریه‬‫ناو‬‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫بۆ‬‫ش‬‫مه‬‫ئه‬‫پشت‬‫ستی‬‫به‬‫ده‬‫به‬IPMI
-‫له‬‫ردا‬‫سێرڤه‬‫بێت‬‫ده‬‫رامی‬‫زۆر‬‫خێرامان‬‫بێت‬‫هه‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬‫خێرایی‬‫باشمان‬‫بداتێ‬
‫و‬‫كانمان‬‫كاره‬‫باشی‬‫به‬‫بۆبكات‬‫چونكه‬‫ر‬‫سێرڤه‬‫ك‬‫یه‬‫له‬‫كاتدا‬‫ندی‬‫چه‬‫كار‬‫كات‬‫ده‬
-‫ر‬‫سێرڤه‬‫ڵێك‬‫كۆمه‬‫هاردی‬‫تێدایه‬‫اڵم‬‫به‬‫كاتێك‬‫یری‬‫سه‬‫ی‬‫كه‬‫ده‬‫كو‬‫وه‬‫ك‬‫یه‬‫هارد‬
‫دیاره‬‫ناو‬‫له‬‫كتریدا‬‫یه‬،‫ش‬‫مه‬‫به‬‫ڵێ‬‫ده‬RAID
-:RAID‫بریتیه‬‫له‬‫ڵێك‬‫كۆمه‬‫هارد‬‫بۆ‬‫پاراستنی‬‫یه‬‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫له‬‫كاتێكدا‬‫ر‬‫گه‬‫ئه‬
‫هاردێك‬‫ی‬‫كێشه‬‫بێت‬‫هه‬‫ی‬‫وه‬‫جێگره‬‫تری‬‫یه‬‫هه‬‫و‬‫ئاڵوگۆر‬‫بێت‬‫ده‬‫بۆ‬‫هاردێكی‬‫ترو‬
‫كه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫له‬‫ئیشكردن‬‫ستێت‬‫ناوه‬‫و‬‫داتاو‬‫زانیارى‬‫لەناو‬‫ناچێت‬.
‫دا‬‫ر‬‫سێرڤه‬‫له‬‫و‬‫ئه‬‫سیستمانه‬‫یه‬‫هه‬:
- Mac os x Server
- Microsoft Server
- Linux
‫رۆك‬‫ناوه‬‫و‬‫كانی‬‫شه‬‫به‬‫ر‬‫سێرڤه‬

50. 49 ‫نێتـۆرك‬‫ئا‬:‫جاف‬ ‫کاظم‬ ‫محمد‬2016
‫ر‬‫سێرڤه‬‫ئامێرێكه‬‫بۆ‬‫شكردنی‬‫پێشكه‬‫تگوزاری‬‫خزمه‬‫و‬‫كۆنترۆڵكردنی‬‫كانی‬‫ئامێره‬‫ر‬‫سه‬
‫كه‬‫نێتۆركه‬
‫كانی‬‫ئامێره‬‫تری‬‫ر‬‫سه‬‫كه‬‫نێتۆركه‬‫ژمارەکەى‬‫ند‬‫رچه‬‫هه‬‫بێت‬‫پێی‬‫ڵێ‬‫ده‬‫كاڵینت‬‫یان‬:
+‫ر‬‫هه‬‫ئامێرێك‬‫داوای‬‫زانیاری‬‫بكات‬‫پێی‬‫ڵێ‬‫ده‬‫كاڵینت‬
+‫ر‬‫هه‬‫ئامێرێك‬‫اڵمت‬‫وه‬‫وه‬‫بداته‬‫پێی‬‫ڵێ‬‫ده‬‫ر‬‫سێرڤه‬
‫ر‬‫سێرڤه‬‫ڵێك‬‫كۆمه‬‫هاردی‬‫تێدایه‬‫كاتێك‬‫یری‬‫سه‬‫ی‬‫كه‬‫ده‬
‫كو‬‫وه‬‫ك‬‫یه‬‫هارد‬‫دیاره‬‫ناو‬‫له‬‫كتریدا‬‫یه‬،‫ش‬‫مه‬‫به‬‫ڵێ‬‫ده‬RAID
+‫رشتێك‬‫هه‬‫له‬‫وه‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫ربگریت‬‫وه‬‫داونلۆده‬
+‫ر‬‫هه‬‫شتێك‬‫له‬‫وه‬‫كاڵینته‬‫چو‬‫بۆ‬‫ر‬‫سێرڤه‬‫پێی‬‫ڵێ‬‫ده‬‫پلۆد‬‫ئه‬
+‫ندێ‬‫هه‬‫له‬‫كان‬‫ره‬‫سێرڤه‬‫پێویستیان‬‫به‬‫كاونتو‬‫رئه‬‫یوزه‬‫پاسۆرد‬‫یه‬‫هه‬‫بۆ‬‫ی‬‫وه‬‫ئه‬
‫كۆنترۆڵی‬‫كانی‬‫ره‬‫كارهێنه‬‫به‬‫بكات‬
+‫ر‬‫سێرڤه‬‫ككاتدا‬‫یه‬‫له‬‫توانای‬‫یه‬‫هه‬‫ڵێ‬‫كۆمه‬‫داواكاری‬‫ربگرێت‬‫وه‬
+‫ر‬‫سێرڤه‬‫رپرسه‬‫به‬‫له‬‫وه‬‫جیاكردنه‬‫موو‬‫هه‬‫داواكاریه‬‫كان‬‫تاكیه‬‫بۆی‬‫كه‬‫هاتووه‬