Prosiect Cynefin: Einion Gruffudd (Llyfrgell Genedlaethol Cymru)
Prosiect arloesol i ddigido holl fapiau degwm Cymru yw Cynefin. Caiff ei ariannu’n bennaf gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri a’i weinyddu gan Archifau Cymru. Gwneir y rhan fwyaf o’r gwaith gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru (LlGC) gan ddefnyddio ei chasgliad o fapiau degwm, sydd bron yn gyflawn, ac mae’n gofyn am gryn ymdrech gadwraethol. Defnyddir techneg arbennig i wneud y gwaith digido: caiff mapiau mawr eu gosod ar wal grom fagnetig a thynnir eu llun ar gydraniad uchel. Mae hyn yn cynhyrchu delweddau o ansawdd uchel iawn. Mae 800 map o gyfanswm o ryw 1200 wedi’u digido eisoes. Mae’r holl fapiau a gynhyrchwyd ar gael ar-lein ar wefan cynefin.wales, ochr yn ochr â delweddau o’r holl ddogfennau rhaniad degwm. I gael y gwerth mwyaf posibl o’r adnodd hwn, mae’r wefan yn cynnwys swyddogaethau i drawsgrifio’r mapiau a’r dogfennau drwy gymorth torfol, gyda’r nod o wneud yr holl ddata yn chwiliadwy. Mae’r casgliad cyfan hwn o fapiau degwm wedi’u digido yn cynnig cyfle gwych i edrych ar Gymru yn y 1840au mewn ffordd fwy cyfannol nad oedd yn ymarferol o’r blaen. Nid gweld rheilffyrdd ar fap yw’r unig beth y gallwch ei wneud, gallwch hefyd weld sut y datblygodd y rheilffyrdd. Gallwch weld bod rheilffordd Taf Merthyr eisoes wedi’i chwblhau a bod y lleill, yn mynd i’r dwyrain a’r gorllewin, yn y broses o gael eu hadeiladu. Roedd rhai rheilffyrdd hen iawn yn Llanelli, Abertawe ac ardaloedd diwydiannol eraill, sydd wedi diflannu erbyn hyn. Roedd hefyd rwydwaith o gamlesi a ffyrdd wedi’u rheoli gan dollbyrth. Gall hyn oll gael ei archwilio’n rhwydd yn awr gan ddefnyddio map degwm digidol Cymru. Mae gan y cyfoeth o wybodaeth a drawsgrifiwyd eisoes botensial enfawr ar gyfer ymchwil a gwneud cysylltiadau â deunydd archifol arall. Datgelir natur cymdeithas, y ffordd nad oedd y rhan fwyaf o bobl yn berchen ar y tir lle roeddynt yn byw. Y nifer bach o dirfeddianwyr mawr oedd y bobl a oedd yn cyfrif, er enghraifft, hwy oedd yr unig bobl bron a gâi bleidleisio. Dyma gyfnod gwrthryfel y Siartwyr a therfysgoedd Beca. Rhoddir cryn bwyslais ar greu map hawdd ei defnyddio ac ar adborth defnyddwyr, a cheir agweddau gwirfoddoli a marchnata cryf, sy’n cynnig ateb deniadol a chynaliadwy sy’n dod â manteision tymor-hir. Mae’r prosiect yn cynnwys partneriaid ym maes archifau ar draws Cymru a bydd ffrwyth y gwaith yn cael ei gynnwys ar Gasgliad y Werin Cymru. Rhyngwyneb daearyddol fydd y wefan derfynol yn LlGC a bydd yn ddigon hyblyg i arddangos rhannau eraill o gasgliad y Llyfrgell, gan weddnewid cyfleoedd mynediad ac ymchwil.
Recommended
Recommended
More Related Content
More from RCAHMW
More from RCAHMW (20)
Prosiect Cynefin: Einion Gruffudd (Llyfrgell Genedlaethol Cymru)
- 34. Term Amledd Cae 36732 Field 3305 Weirglodd/Werglodd 1250 Erw 2466 Cyfer 72 Cover 111 Maes 413 Llain 724 Coedcae 315 Parc 476 Park 5389
- 35. Term Amledd Cae coch 160 Cae melyn 49 Cae glas 326 Cae gwyrdd 1 Cae du 172 Cae gwyn 323 Cae llwyd 130
Editor's Notes
- Yn gyntaf, gwell i fi ddweud wrthoch chi pwy sy’n gyfrifol am y map degwm digidol, a phwy sy’n talu amdano. Cyngor Archifau Cymru, corf sy’n cynrychioli holl archifdai Cymru, ac a dderbyniodd grant i weithredu’r prosiect Mae’r Llyfrgell Genedlaethol yn aelod o ARCW, y Cyngor Archifau, ond hefyd yn bartner yn y prosiect ei hun. Mae’r rhan fwyaf o’r gaeith yn cael ei wneud yn y Llyfrgell Genedlaethol Cronfa Treftadaeth y Loteri, yr HLF sy’n ariannu y rhan fwyaf o’r gwaith trwy grant hael o hanner miliwn I ARCW Mae cyfraniad hefyd gan Lywodraeth Cymru trwy grant gan MALD / Adran Amgueddfeydd, Archifau a Llyfrgelloedd
- Speaking of geographic location. This is a very significant part of the Cynefin system for people who like maps Georeferencing Quite simple really, the orange points on the left, on the tithe map, need to correspond to the other orange spots on the right on the modern OS map.
- This is one very interesting character we found among the tithe documents, the leader of the first Rebecca Riot, Twm Carnabwth, living in a “Ty Unnos”. Note that he has an ownership claim on the house, he’s listed on left hand column as well. Worth thinking about.
- These tolls are all over Wales. They were arguably more of a big deal out in the West. This is the most famous tollgate of them all, Efailwen on the Carmarthenshire Pembrokeshire border. Didn’t last very long, about three days, so obviously didn’t make it onto the map of the area.
- There’s more to it than just georeferencing. We need to clip the maps so that we only see the geographical information. This is in order to create a unified map of Wales. We cut out the parish shapes, which often follow rivers. It looks like this, you can add and move little blue dots which define the shape of the outline.
- This is an example of how it works. Three maps in the correct location, but we’re not much wiser, they get in each other’s way.
- When the maps are clipped you can see that they fit just like a jigsaw
- We didn’t stop there of course, here’s all of the northern part of Ceredigion, and a few bits of Montgomeryshire and Merionethshire as well.
- This is the same idea in the heads of the Valleys, the industrialised area which was the heartland of the Chartists.
- 36
- 37
- 38
- Hugh Williams can’t have the last word. The website has the last word. Please take a look at Wales of the 1840s and discover history for yourself. Better still, if you can, please join in and do some transcribing to help us make the history more accessible to others in the future.
- This is a mock up of the next website we’re working on – a geographic interface to search for tithe maps and documents, extendible to show other material as well.
- Hugh Williams can’t have the last word. The website has the last word. Please take a look at Wales of the 1840s and discover history for yourself. Better still, if you can, please join in and do some transcribing to help us make the history more accessible to others in the future.